K I N D E R E N O N D E R Z O E K : J A A R

Transcriptie

1 ROKEN EN ALCOHOLGEBRUIK Jeugd K I N D E R E N O N D E R Z O E K : J A A R Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland West in het voorjaar van 2010 een schriftelijke gezondheidsenquête uitgevoerd onder ouders of verzorgers van kinderen van 0 t/m 11 jaar. De resultaten zijn beschreven in een serie van tien factsheets en geven inzicht in de gezondheid, leefstijl en leefomstandigheden van de kinderen in de regio. Westland Rijswijk Wassenaar Delft Leidschendam- Voorburg Pijnacker- Nootdorp Zoetermeer Zitten 0-11 jarige kinderen in de regio thuis in de rook? En hoe vaak zien ze hun ouders alcohol drinken? Hoe zouden ouders reageren als hun kind gaat roken of alcohol gaat drinken? Deze en andere vragen worden in deze factsheet beantwoord. Roken Roken tijdens de zwangerschap Ruim een op de tien moeders (11%) heeft gerookt tijdens de zwangerschap. 3% van de moeders rookte dagelijks, de overige moeders zijn tijdens de zwangerschap gestopt (3%) of rookten af en toe (). Moeders in Pijnacker-Nootdorp rookten minder vaak tijdens de zwangerschap dan andere moeders. Sinds 2006 is een dalende trend te zien van het percentage moeders dat tijdens de zwangerschap heeft gerookt (van 1 naar 11%, figuur 1). Deze trend is alleen significant bij hoogopgeleide moeders. Ook landelijk is het percentage vrouwen dat tijdens de zwangerschap rookt gedaald 1. Binnen de regio Zuid-Holland West is de grootste afname te zien in Zoetermeer (van 17% in 2006 naar in 2010). Midden-Delfland 1 1 In de factsheets worden resultaten gepresenteerd over het vóórkomen van indicatoren van gezondheid. Ook is onderzocht of de indicatoren vaker voorkomen bij bepaalde groepen. Hierbij zijn de volgende achtergrondkenmerken bestudeerd: geslacht, leeftijd, opleiding van de ouders, etniciteit, gezinssituatie en rondkomen. Tot slot is bepaald of er verschillen zijn tussen gemeenten en trends ten opzichte van het Kinderenonderzoek Resultaten die in de factsheets aan de orde komen zijn, voor wat betreft geslacht en leeftijd, representatief voor alle kinderen in de regio. Verschillen tussen groepen kinderen of gemeenten zijn alleen genoemd als deze relevant en statistisch significant zijn (dat wil zeggen met een kans van minder dan 5% op toeval berustend). Meer details over de onderzoeksopzet en methode zijn beschreven in factsheet % ja, maar gestopt ja, niet dagelijks ja, dagelijks Figuur 1: Percentage moeders dat tijdens de zwangerschap heeft gerookt, in 2006 en in ) Lanting et al. Clustering of socioeconomic, behavioural, and neonatal risk factors for infant health in pregnant smokers. PLoS ONE 2009;4(12). 5-1 KINDERENONDERZOEK 2010

2 MOEDER HEEFT GEROOKT TIJDENS DE ZWANGERSCHAP lage opleiding 2 hoge opleiding 5% gemiddelde opleiding 15% moeite 22% geen moeite 9% eenoudergezin 21% ander gezin 1 Roken in huis Ruim vier op de vijf kinderen in de leeftijd 0 t/m 11 jaar wonen in een huis waar nooit wordt gerookt. Bij wordt niet in huis gerookt als het kind erbij is en bij is dit in de afgelopen week niet gebeurd. Bij van de kinderen is in de week voorafgaand aan het onderzoek thuis wel gerookt in aanwezigheid van het kind (meeroken). Dit percentage is sinds 2006 gedaald (van 13% naar ). Deze trend is te zien onder ouders met alle opleidingsniveaus % 3% 0 t/m 3 jaar Figuur 2: Percentage kinderen waar in de week voorafgaand aan het onderzoek in huis is gerookt in aanwezigheid van het kind. 4 t/m 7 jaar 8 t/m 11 jaar ER WORDT IN HUIS GEROOKT IN AANWEZIGHEID VAN HET KIND lage opleiding 21% hoge opleiding 3% gemiddelde opleiding 11% moeite 17% geen moeite leeftijd 8-11 jaar leeftijd 0-3 jaar 3% leeftijd 4-7 jaar Het roken in aanwezigheid van het kind komt relatief weinig voor in Midden-Delfland (). Roken door het kind zelf Volgens de ouders van 8 t/m 11 jarigen wordt door deze kinderen nauwelijks gerookt: minder dan één procent van de kinderen in die leeftijdsgroep zou wel eens ten minste één sigaret hebben gerookt. Ook bij elfjarigen komt dit nauwelijks voor. Bij deze kinderen zegt 1% van de ouders dat het kind weleens heeft gerookt; 1% zegt niet te weten of het kind rookt. Houding ouders ten opzichte van roken door kind Aan de ouders van 8 t/m 11-jarige kinderen is gevraagd wat zij zouden doen als hun kind voor het 18 e jaar het roken af en toe uitprobeert, of dagelijks rookt. Vrijwel geen van de ouders geeft aan dit toe te zullen staan of zich er niet mee te bemoeien (figuur 3). Als hun kind het roken gaat uitproberen, zullen de meeste ouders dit afraden (71%) of verbieden (25%). Bij het dagelijks roken is de groep ouders die dit zal verbieden groter (3), en nog steeds de grootste groep ouders zou het hun kind afraden (6). Bij de jongste kinderen wordt het minst gerookt in aanwezigheid van het kind (3%, figuur 2). Met de leeftijd van het kind stijgt niet alleen het percentage ouders dat rookt in bijzijn van het kind, maar ook het aantal sigaretten dat men rookt. 5-2 KINDERENONDERZOEK 2010

3 10 9 MOEDER HEEFT ALCOHOL GEDRONKEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP Wat zou u doen als uw kind voor het 18 e jaar het roken uitprobeert weet ik (nog) niet ik zou het goed vinden ik zou me er niet mee bemoeien ik zou het afraden ik zou het verbieden Figuur 3: Houding van de ouders van 8 t/m 11-jarigen als hun kind voor zijn/haar 18 e jaar het roken zou uitproberen, of dagelijks gaat roken. Laagopgeleide ouders neigen wat meer dan hoogopgeleide ouders naar het afraden van roken, terwijl hoogopgeleide ouders dit wat meer willen verbieden. Dit geldt zowel voor het uitproberen van roken als voor het dagelijks gaan roken van hun kind. Er is een relatie tussen het (laten) roken in huis en de reactie van de ouders op het roken van hun kind. Bij ouders die in huis (laten) roken in het bijzijn van hun kind, is de groep die hun kind het roken afraadt relatief groot en de groep die hun kind het roken verbiedt juist relatief klein. Alcoholgebruik Wat zou u doen als uw kind voor het 18 e jaar dagelijks rookt hoge opleiding 13% lage opleiding gemiddelde opleiding 7% leeftijd 8-11 jaar leeftijd 0-3 jaar 7% leeftijd 4-7 jaar 1 allochtoon w 1 allochtoon nw 1 autochtoon 11% 1) kind is westers (w) of niet-westers (nw) allochtoon. Moeders van niet-westers allochtone kinderen dronken minder vaak alcohol tijdens de zwangerschap dan andere moeders. Het percentage moeders dat alcohol heeft gedronken tijdens de zwangerschap is relatief hoog in Wassenaar (19%) en Leidschendam-Voorburg (1) en relatief laag in Zoetermeer (). Alcoholgebruik in aanwezigheid van het kind In de regio Zuid-Holland West wordt door 19% van de ouders van 0-11 jarige kinderen geen alcohol gedronken waar het kind bij is. Het percentage ouders dat wel alcohol drinkt waar het kind bij is (81%) is vrijwel gelijk aan het totaal percentage volwassenen in de regio dat wel eens alcohol gebruikt (85%) 2. De aanwezigheid van een kind maakt klaarblijkelijk niet uit. ER WORDT ALCOHOL GEDRONKEN IN AANWEZIGHEID VAN HET KIND autochtoon 8 allochtoon nw 1 4 hoge opleiding 8 lage opleiding 67% gemiddelde opleiding 8 leeftijd 8-11 jaar 85% leeftijd 4-7 jaar 81% leeftijd 0-3 jaar 7 twee-oudergezin 83% eenoudergezin 6 1) kind is niet-westers allochtoon. Alcoholgebruik tijdens de zwangerschap Van de moeders van 0 t/m 11-jarigen in de regio Zuid- Holland West heeft 9 tijdens de zwangerschap geen alcohol gedronken. Negen procent dronk af en toe, maar niet iedere week en 1% dronk wekelijks maar niet iedere dag. Vrijwel niemand gebruikte dagelijks alcohol. Sinds 2006 is een dalende trend te zien van het percentage moeders dat tijdens de zwangerschap alcohol heeft gedronken (van 15% naar 1). Deze trend is te zien bij moeders van alle opleidingsniveaus. Hoogopgeleide ouders drinken vaker alcohol waar hun kind bij is (8). Ouders in een eenoudergezin en nietwesters allochtone ouders doen dit minder vaak. 2) GGD ZHW, Volwassenenonderzoek KINDERENONDERZOEK 2010

4 Van alle ouders drinkt 4 alleen tijdens feestjes en andere speciale gelegenheden alcohol waar het kind bij is, doet dit (daarnaast ook) in het weekend of doordeweeks. Het percentage kinderen dat hun ouders alleen bij speciale gelegenheden alcohol ziet drinken is sinds 2006 licht toegenomen (van 37% naar 4). Het percentage kinderen dat hun ouders in het weekend en/of doordeweeks alcohol ziet drinken is juist gedaald (van 4 naar ). Hiermee is het totale percentage kinderen dat hun ouders alcohol ziet drinken sinds 2006 licht afgenomen van 8 naar 81%. Deze trend is te zien bij ouders van alle opleidingsniveaus. In de gemeenten Delft, Pijnacker- Nootdorp, Wassenaar en Zoetermeer is de daling het sterkst % % 4 43% Er zijn flinke verschillen tussen de gemeenten (figuur 4). In Midden-Delfland, Westland en Wassenaar zien de meeste kinderen hun ouders alcohol drinken. In Leidschendam- Voorburg is het totale alcoholgebruik in bijzijn van het kind gemiddeld, maar wordt wel relatief vaak doordeweeks en in het weekend alcohol gedronken in bijzijn van het kind. Dit laatste is ook in Wassenaar en Midden-Delfland het geval, terwijl in Westland het alcoholgebruik bij speciale gelegenheden relatief hoog is. Delft Leidschendam- Voorburg Midden-Delfland Pijnacker-Nootdorp Rijswijk Wassenaar alleen bij speciale gelegenheden (ook) in weekend of doordeweeks Westland Zoetermeer Figuur 4: Percentage kinderen dat ouders ziet drinken op verschillende momenten en omstandigheden, naar gemeente. 37% % 47% 39% 35% Alcoholgebruik door het kind zelf Eén op de twintig ouders van 8 t/m 11-jarigen (5%) geven aan dat hun kind wel eens iets met alcohol heeft gedronken: van van de 8-jarigen tot 1 van de 11-jarigen, 1% van de ouders geeft aan het niet te weten. Tussen gemeenten varieert het percentage kinderen dat wel eens alcohol heeft gedronken van 2% (Midden-Delfland) tot (Delft, Rijswijk, Wassenaar en Westland). Sinds 2006 is het percentage kinderen dat wel eens alcohol heeft gedronken afgenomen (van 1 naar 5%). Deze trend is te zien bij kinderen van ouders met alle opleidings - niveaus. De grootste afname is te zien in de gemeenten Leidschendam-Voorburg, Wassenaar en Zoetermeer. In de vier weken voorafgaand aan het onderzoek heeft minder dan 1% van de kinderen alcohol gedronken, volgens de ouders. Dit geldt ook voor 11-jarigen. Houding ouders ten opzichte van alcoholgebruik door kind Aan de ouders van 8 t/m 11-jarige kinderen is gevraagd of zij afspraken met hun kind hebben gemaakt over zijn/haar alcoholgebruik. Vier op de vijf ouders hebben dat niet gedaan omdat ze hun kind daarvoor nog te jong vinden. Veertien procent van de ouders heeft wel afspraken gemaakt met hun kind, de meeste () hebben afgesproken dat hun kind niet drinkt tot een bepaalde leeftijd, 2% heeft een andere afspraak gemaakt. Met name op elfjarige leeftijd gaan ouders zulke afspraken maken met hun kind: op deze leeftijd heeft 21% van de ouders met hun kind afgesproken tot een bepaalde leeftijd geen alcohol te drinken. In tweederde van de gevallen wordt dan de leeftijd 16 jaar aangehouden, bij een op de vijf de leeftijd van 18 jaar. Ouders van jongens en hoogopgeleide ouders melden vaker zo n afspraak te hebben gemaakt. Aan de ouders van 8 t/m 11-jarige kinderen is ook gevraagd op welke leeftijd ze vinden dat een kind voor het eerst een slokje alcohol mag drinken, een heel glas mag drinken en meerdere glazen mag drinken. Vóór het 16 e levensjaar mag één op de drie kinderen een eerste slokje alcohol drinken, 5% mag dan ook een eerste glas alcohol (figuur 5). Wat de meeste ouders betreft wordt het eerste glas alcohol op jarige leeftijd (4) of vanaf 18 jaar (4) genuttigd. Voor meerdere glazen per keer wachten de meeste de ouders met toestemming tot 18-jarige leeftijd. 5-4 KINDERENONDERZOEK 2010

5 Er is een duidelijke relatie tussen het alcoholgebruik door ouders in bijzijn van het kind en hun houding tegenover alcoholgebruik door het kind. Bij ouders die zelf alcohol drinken in het bijzijn van hun kind, is de groep van wie het kind voor het 16 e jaar een eerste slokje of een eerste glas alcohol mag drinken relatief groot (37% en, figuur 6). 4 37% leeftijd eerste slokje alcohol leeftijd eerste glas alcohol leeftijd voor het eerst meerdere glazen alcohol 1 11% nooit >18 jaar = jaar jaar jaar jaar < 10 jaar Figuur 5: Leeftijd waarop ouders vinden dat hun kind voor het eerst een slokje alcohol, een heel glas alcohol en meerdere glazen alcohol per keer mag drinken. Meer jongens dan meisjes mogen voor hun zestiende een eerste slokje alcohol drinken. Voor het eerste glas en het drinken van meerdere glazen alcohol maken ouders geen onderscheid tussen jongens en meisjes. Niet-westers allochtone kinderen mogen minder vaak voor hun zestiende jaar alcohol drinken. Een deel van de ouders van deze kinderen geeft aan dat hun kind nooit alcohol mag drinken (47% nooit een heel glas, 6 nooit meerdere glazen). Figuur 6: Percentage kinderen dat voor zijn/haar 16 e jaar alcohol mag drinken, naar alcoholgebruik van de ouders. De houding van ouders tegenover alcoholgebruik en roken door hun kind hangt sterk samen. Ouders die hun kind het roken verbieden, staan hun kind ook vaker pas op latere leeftijd toe om alcohol te drinken. Colofon ouders drinken niet in bijzijn van het kind Factsheets in de reeks 1% kind mag voor 16 e jaar eerste slokje kind mag voor 16 e jaar eerste glas ouders drinken wel in het bijzijn van het kind Meer informatie Ouders in Wassenaar zijn het meest tolerant in de leeftijd waarop hun kinderen het eerste slokje alcohol mogen drinken: van 4 van hen mag dit voor het 16 e jaar. Op het eerste glas alcohol moeten Wassenaarse kinderen net zo lang wachten als kinderen in andere gemeenten. Westlandse kinderen mogen op iets jongere leeftijd dan andere kinderen hun eerste hele glas alcohol drinken, 7% voor het 16 e jaar. kinderen onderzoek 2010: 1 Onderzoeksopzet en achtergrondkenmerken 2 Thuissituatie, kinderopvang en opvoeding 3 Lichamelijke gezondheid 4 Psychosociale gezondheid 5 Roken en alcoholgebruik 6 Voeding, beweging en gewicht 7 Mondhygiëne en zwemvaardigheid 8 Seksuele en relationele vorming 9 Veiligheid en geweld 10 Samenvatting en kernboodschappen voor beleid GGD Zuid-Holland West Sector Gezondheidsbevordering Epidemiologie Postbus AB Zoetermeer (079) info@ggdzhw.nl Maart KINDERENONDERZOEK 2010