Jonge mantelzorgers FACT MANTELZORG. Eén op de zes jongeren geeft mantelzorg SHEET. Gelderland-Zuid. verslaafd gezinslid E-MOVO

Transcriptie

1 Gelderland-Zuid E-MOVO De resultaten in deze factsheet zijn afkomstig uit het 4 e E-MOVO jongerenonderzoek. In 2015 werd dit onderzoek uitgevoerd onder ruim leerlingen in het voortgezet digitale enquête beantwoordden leerlingen in klas 2 en 4 vragen over gezondheid, welzijn en leefstijl. Deze factsheet geeft een verdiepende analyse op de onderwerpen mantelzorg en ingrijpende FACT SHEET onderwijs in Gelderland-Zuid. Via een gebeurtenissen in een gezin. Heeft ziek of verslaafd gezinslid Geeft mantelzorg MANTELZORG Eén op de zes jongeren geeft mantelzorg Bijna één op de drie jongeren (30%) groeit op in een gezin met een lichamelijk of psychisch ziek en/of verslaafd gezinslid. Voor meer dan de helft hiervan (17% van alle jongeren) betekent dit dat ze thuis extra taken op zich nemen. Dat is een vorm van mantelzorg. Voor de meeste jonge mantelzorgers vergen die extra taken 1 tot 2 uur per week. 5% verleent 3-6 uur per week mantelzorg en 2% 7 uur of meer.

2 Meisjes vaker mantelzorger Het percentage jongeren dat mantelzorg geeft, ligt hoger bij vmbo-leerlingen en bij jongeren in een samengesteld gezin of eenoudergezin. Dit komt voor een groot deel, omdat in deze gezinnen vaker iemand ziek of verslaafd is. niet specifiek genoeg om antwoord te geven op deze vraag. De uitkomsten laten echter wel een tendens zien: jongeren die thuis mantelzorg geven, zijn gemiddeld genomen negatiever over de relatie met hun ouders dan jongeren die geen mantelzorg geven. Daarbij geldt ook: hoe meer uren mantelzorg, hoe ongunstiger de uitkomsten. Het is niet te zeggen of die slechtere relatie daadwerkelijk door het mantelzorgen komt. Jongens en meisjes hebben in gelijke mate te maken met een ziek of verslaafd gezinslid. Toch geven meisjes (18%) vaker mantelzorg dan jongens (14%). De verdeling van de mantelzorgtaken laten een klassiek patroon zien: huishoudelijke taken en emotionele steun komen meer voor rekening van de meisjes, regeltaken zijn wat meer voor de jongens. Ook leeftijd speelt een rol: jongeren in klas 4 geven vaker mantelzorg dan in klas 2. Relatie met ouders Wat doet het met de relatie tussen ouder en kind als een kind mantelzorg moet geven? Een breed onderzoek als E-MOVO is Oorzaak of gevolg? Jongeren die thuis mantelzorg geven, laten op veel gezondheidsonderwerpen slechtere scores zien dan jongeren die geen mantelzorg geven. Uit een nadere analyse (logistische regressie) blijkt dat een groot deel van de samenhang tussen mantelzorg en gezondheidsrisico s te verklaren is door de achterliggende ingrijpende gebeurtenissen, niet door het mantelzorgen zelf. Het mantelzorgen zorgt in de meeste gevallen wel voor een versterking van de gezondheidsrisico s. Daarom is het goed om niet alleen naar mantelzorg te kijken, maar ook naar ingrijpende gebeurtenissen in een gezin waarmee jongeren te maken kunnen krijgen. Relatie met ouders slechter dan gemiddeld 50% 40% 30% 20% 10% geen ziek gezinslid geen mantelzorg 1-2 uur mantelzorg 3-6 uur mantelzorg 7 uur mantelzorg 0% 2

3 INGRIJPENDE GEBEURTENISSEN Ruim 1 op de 5 van alle jongeren heeft een gezinslid met een langdurige of ernstige ziekte of handicap. En ruim 1 op de 10 jongeren heeft een gezinslid met een psychische ziekte. De overige genoemde ingrijpende gebeurtenissen scoren tussen 5% en 9%. Ingrijpende gebeurtenissen voor jongeren overlijden van een ouder (ooit) verslaving gezinslid aan alcohol, drugs of gokken zelf langdurig of ernstig ziek moeite met rondkomen in het gezin last van echtscheiding ouders psychische ziekte gezinslid langdurige of ernstige ziekte/handicap gezinslid 0% 5% 10% 15% 20% 25% Stapeling van problemen De genoemde ingrijpende gebeurtenissen staan niet los van elkaar. Er is een duidelijke samenhang te zien tussen de lichamelijke en psychische ziekte van een gezinslid. Ook de combinatie van psychische ziekte en verslaving is regelmatig te zien. Moeite met rondkomen hangt samen met alle genoemde ingrijpende gebeurtenissen. Vooral met verslaving gezinslid en problemen met echtscheiding. Bij 6% van de jongeren is sprake van 3 of meer van de genoemde ingrijpende gebeurtenissen. Verhoudingsgewijs komt een dergelijke zware belasting vaker voor bij de leerlingen op het vmbo, bij jongeren met een niet-nederlandse achtergrond en bij jongeren in eenoudergezinnen of samengestelde gezinnen. 3

4 Gevolgen voor gezondheid Jongeren die een of meer ingrijpende gebeurtenissen meemaken, geven ongunstigere uitkomsten op meerdere aspecten van gezondheid en welzijn 1. Zo hebben deze jongeren een hoger ziekteverzuim op school, ze geven zichzelf een lagere score voor hun gezondheid en geluk, en ze zijn minder vaak lid van een (sport)vereniging. Jongeren van wie een gezinslid lichamelijk ziek is, geven vaker aan dat hun ouders minder tijd voor ze hebben. Ook vinden ze vaker dat ze niet genoeg vrienden hebben en lopen ze meer kans op risicovol gamen. Zijn er thuis problemen met rondkomen, dan gaat dit vaak samen met ongunstige leefstijlfactoren zoals minder fruit eten, minder sporten, meer roken, vaker dronken/aangeschoten. Jongeren van wie een van de ouders is overleden, laten de minste samenhang zien met andere ongunstige uitkomsten. Het onderwerp waarop deze groep wel ongunstiger scoort is sombere gevoelens. 50% Gezondheid/welzijn van de jongeren in relatie tot aantal ingrijpende gebeurtenissen: geen % 30% 20% 10% 0% ziekteverzuim vindt eigen gezond- geeft zichzelf 6 geen lid sport(club) in laatste 4 wkn heid matig/slecht als cijfer voor geluk Moeilijke thuissituatie slecht in beeld? Gekoppeld aan E-MOVO zijn er ook groepsgesprekken met jongeren gevoerd om meer inzicht te krijgen in bepaalde onderwerpen. In een aantal groepen is gesproken over jongeren in moeilijke thuissituaties. Daaruit kwam het beeld naar voren dat jongeren daar niet mee te koop lopen. De buitenwereld weet er vaak maar weinig van. Bij die buitenwereld horen ook de klasgenoten en (deels) de school. Soms weten die wel dat er iets speelt, maar meestal niet de mate waarin, of de impact die het heeft op de jongere. Die impact kan ook doorwerken op de naaste omgeving van zo n gezin. 1. In de verdiepende analyse (logistische regressie) is onder meer gecorrigeerd op achtergrondvariabelen, zoals opleidingsniveau, gezinssamenstelling, leeftijd, geslacht en etnische herkomst. In de tekst zijn alleen de factoren genoemd die in het regressiemodel significant waren. In de figuur staan de feitelijke cijfers. 4

5 Conclusies en aanbevelingen Hoewel de uitdrukking onbezorgde jeugd voor veel jongeren van toepassing is, geldt dit zeker niet voor iedereen. Sommige gezinnen hebben met ingrijpende gebeurtenissen te maken die hun weerslag hebben op de kinderen. Denk hierbij aan: een ziek of verslaafd gezinslid, pijnlijke echtscheiding en financiële problemen. Het effect op de kinderen blijkt met name groot bij een stapeling van problemen. Een verzwarende factor is ook het geven van mantelzorg. Jongeren die met meerdere gezinsproblemen te maken hebben en mantelzorg geven, hebben een groter risico op gezondheidsproblemen. Mantelzorg is één van de speerpunten van gemeentelijk beleid. De uitkomsten uit deze factsheet onderschrijven de noodzaak ervan. Ook laten de uitkomsten zien dat er aandacht moet zijn voor de onderliggende moeilijke situaties waarmee jongeren te maken kunnen hebben. Ongeacht of die jongeren wel of geen mantelzorg geven. Direct betrokken (keten)partners, zoals het onderwijs, jeugdgezondheidszorg, sociaal wijkteam en eerstelijnszorg, spelen een belangrijk rol in het herkennen, erkennen en ondersteunen van jongeren in moeilijke thuissituaties. Dit vraagt om een juiste focus en om handelingsperspectieven. Meer lezen? - zoekterm: jonge mantelzorgers - zoekterm: jonge mantelzorgers - zoekterm: factsheet KOPP/KVO (directe link) - zoekterm: kindgericht armoedebeleid (directe link) - zoekterm: E-MOVO (directe link) Gelderland-Zuid 5 Uitgever: GGD Gelderland-Zuid Auteur: Marlene van der Star onderzoek@ggdgelderlandzuid.nl