Leskist THEMA-handleiding Pieter de Pier Groep 1-2

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Pieter de Pier Groep 1-2

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2012 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Illustraties Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs Pieter de Pier 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Overzicht van de lessen 6 Beschrijving van de lessen 7 Achtergrondinformatie 11 Bijlagen 13 BuitenWijs Pieter de Pier 3

4 1 In het kort Inleiding De sokpop Pieter de Pier speelt een belangrijke rol in deze les. Pieter vertelt de kleuters over zijn leven in de bodem. Hij is gek op dode blaadjes, maar heeft een hekel aan snoeppapiertjes, blikjes en ander afval van mensen. Tijdens de lessen leren de leerlingen dat er natuurlijk en niet natuurlijk afval is. Natuurlijk afval wordt opgegeten door Pieter de Pier en zijn vriendjes. Plastic, blik en snoeppapiertjes wordt niet opgegeten door de diertjes. Dat soort afval hoort dus in de vuilnisbak. De kleuters oefen daarna in het scheiden van afval: wel voor Pieter (voedsel) en voor de prullenbak. Doelgroep Groep 1 en 2 Leerdoelen Tijdens dit project werken de kinderen aan de volgende leerdoelen De leerlingen leren dat de regenworm» natuurlijk afval kan eten.» in de grond leven.» een eigen verschijning heeft. De leerlingen leren dat» je afval kunt scheiden.» afval opnieuw kunt gebruiken. Aansluiting kerndoelen 39 de leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving Duur van het thema De activiteiten zijn zo ontworpen dat ze gedurende een periode van 4 weken gelijkmatig verdeeld over de week aandacht vragen van de leerlingen. Structuur Het thema is opgezet volgens een vaste structuur. 1. Introductie 2. Voorkennis ophalen 3. Vooruitblik met lesdoelen 4. Onderzoeken en verwerken volgens doe denk doe model 5. Afsluiten/ evalueren Mogelijke excursies naar een plantenwinkel/tuincentrum. Inhoudopgave van de leskist Pieter de pier» Handleiding» 5 petrischaaltjes» Doosje met 28 memoriekaartjes over afval» Wormenbak» Groen afvalbakje met sokpop Pieter de pier» Zwart afvalbakje met divers afval (bijvoorbeeld stukje krant, plastic bekertje, Sinaasappelschil, batterij, dennenappel, eikel)» 8 rode en 8 groene prikpiertjes BuitenWijs Pieter de Pier 4

5 » 4 Plastic schepjes» 2 Metalen schepjes» 5 Potjes met deksel» 5 Loeppotjes Overzicht van de materialen waarvoor de school zelf zorgt» Prentenboek De Regenworm; van Goy en Gosens, Wolters Noordhoff» Voeldoos of sloop om als geheimzinnige zak dienst te doen. Daarbij:» Verschillende knuffel- of speelgoeddieren: worm, muis, mol, kever,.» Verschillende soorten/vormen fruit.» Per 2 leerlingen een plaatje afdrukken van een worm via Google afbeeldingen.» Een aftekenkaart van de verschillende activiteiten BuitenWijs Pieter de Pier 5

6 2 Overzicht van de lessen WEEK 0 Voorbereiding voor de leerkracht WEEK 1 1. Introductie 2. Voorkennis activeren 3. Vooruitblik met leeractiviteiten 4. De lessen 4.1 Wormenbak introductie WEEK Memory 4.3 Ik voel, wat jij niet voelt WEEK Bah! Wat vies of schoon? 4.5 Dit kunnen we nog wel gebruiken WEEK 4 5. Afsluiting/evaluatie BuitenWijs Pieter de Pier 6

7 3 Beschrijving van de lessen 1. Introductie (15 min.) Doel: kinderen enthousiast maken voor het thema. Voorbereiding De wormenbak wordt in orde gemaakt en op de kijktafel neergezet. Daarbij ook:» Prentenboek worm» Memory» Pieter de sokpop» Een groenbakje» Het sloop» De speelgoeddiertjes worm, muis, mol en kever».wat de school / juf nog meer heeft en past bij dit thema. Starter U vertelt met de sokpop van Pieter de pier om uw arm en het afvalbakje met afval bij de hand het verhaal van Pieter de pier. In dit verhaal speelt u Pieter de pier. De leerlingen leren hoe Pieter de pier leeft, wat hij eet en wat hij vies vindt (afval van mensen zoals stukje krant, blikje, batterij, etc..) Zingen: het Pierenlied. Verhaal en lied: zie bijlagen. 2. Voorkennis ophalen (30 min.) Doel: het doel van de voorkennis activeren is dat kinderen betrokken raken bij het onderwerp en voor de leerkracht is het doel dat de aanwezige voorkennis van de kinderen gepeild kan worden. Druk een aantal plaatjes van een worm via Google afbeeldingen (zoekwoord worm) af zodat de kinderen in tweetallen een plaatje hebben om te bekijken Vragen:» Kijk, een pier» Wat zie je aan m?» Hoe ziet de worm eruit?» Wie vertelt wat jullie zagen.en/of wie weet welke kleur heeft de worm?» Waar zit z n kop?» Heeft een worm poten? Vragenderwijs inventariseren wat je zo al kunt zien. 3. Vooruitblik met doelen (20 minuten) Doel: De vooruitblik geeft kinderen overzicht over wat ze gaan leren. Het richt hen op wat belangrijk is om te onthouden en laat hen zien dat de opdrachten die ze gaan maken, de proeven die ze gaan doen, de onderzoeken allemaal gericht zijn op het bereiken van de leerdoelen. Kinderen worden zich bewust van wat ze gaan leren en hoe ze dat gaan doen. Ze zullen hierdoor de informatie beter verwerken en beter in staat zijn verbanden leggen. Vertel de kinderen dat ze de komende weken een aantal dingen gaan leren over wormen. BuitenWijs Pieter de Pier 7

8 Laat ze de leerdoelen zien en bespreek ze. Hang de leerdoelen op een zichtbare plek in de klas. Vertel de kinderen dat ze gaan leren dat regenwormen» natuurlijk afval kunnen eten.» in de grond leven.» een eigen verschijning hebben.» De leerlingen leren dat» je afval kunt scheiden» en afval opnieuw kunt gebruiken. Tijdens het werken kunt u steeds een pijl bij het doel hangen waaraan gewerkt wordt. Na de activiteit kunt u aan de kinderen vragen:» Waar ging het over, wat heb je gedaan?» Wat was nieuw voor je?» Wat was leuk / stom? 4. Activiteiten 4.1 Wormenbak observeren Doel De leerlingen leren dat de worm in de grond leeft en blaadjes van wegwerkt. Voorbereiding Maak het wormenhotel/wormenbak in orde. (zie bijlage) Deze staat al sinds de eerste activiteit op de kijktafel/belangstellingstafel. Activiteit Zet het hotel op een tafeltje in de kring en vertel wat er in zit. Doe er uitdrukkelijk een blaadje in en vraag de kinderen zo nu en dan er eens langs te lopen om te zien of er wat gebeurt want: De worm eet het blaadje op en we gaan kijken wanneer het gelukt is!! Kom er bij het pauzehapje steeds op terug. Zet m weer in het midden, naast de afvalbak die meestal gebruikt wordt voor schillen en verpakkingsmateriaal van de hapjes en drankjes. 4.2 Memory Doel De leerlingen leren dat alles afval wordt. Voorbereiding Het memoryspel paraat hebben (bijlage 4). De memorie bestaat uit paren plaatjes: Plaatje van een product Plaatje van hetzelfde product in afvalstadium Activiteit In de kring. Alle kinderen (of per tweetal één) hebben en plaatje. Vertel wat er op de plaatjes te zien is en vraag het de kinderen het plaatje op te houden als ze denken dat je het daar over hebt. Alle plaatjes gezien? Zoek elkaar nu eens op; wie hoort bij wie? BuitenWijs Pieter de Pier 8

9 Verwerking De memory blijft paraat om door kinderen gedaan te worden. Laat het door de kinderen afkruizen als het gedaan is op een aftekenkaart bij de kijktafel/belangstellingstafel. 4.3 Ik voel, wat jij niet voelt Doel De leerlingen leren verschillende» bodemdieren kennen.» producten kennen die tot afval zullen worden. Voorbereiding» een sloop of voeldoos» een aantal bodemdieren in speelgoed of popvorm» een aantal producten (drinkpakje, ligakoek ingepakt, banaan, mandarijn, enz.) Introductie Het sloop is gevuld met drie voorwerpen. Voorzichtig steekt u uw hand er in :. wat zou er in zitten en ding of een beest? oh ik voel (vertel wat u voelt)..wat zou het zijn?, ik denk dat het is, even kijken..ja!! Activiteit» Laat de kinderen zien wat er in de sloop gaat: Laat zien, benoem, laat nazeggen, en zeg: zit nu in de sloop en bij de tweede én zitten nu samen in de sloop en zo verder.» Wie komt voelen?wat voel je, vertel het ons.» Zo twee voorwerpen voelen en raden.» Herhaal gedurende de dag een paar keer dit voelen met verschillende voorwerpen Verwerking Laat twee kinderen het voelen voordoen. De kinderen hebben de gelegenheid dit tijdens het keuzewerk in tweetal te doen. Het materiaal ligt op de belangstellingstafel. Ook hier: aftekenen met behulp van de aftekenkaart. 4.4 Bah! Wat vies of schoon? Doel De leerlingen leren dat afval gescheiden wordt ingezameld. Voorbereiding U heeft de verschillende soorten afval klaar:» G.f.t. afval (eventueel in een plastic zakje of bakje)» Papier» Plastic» Glas» IJzer en houtwaren» Restafval Introductie Deel het afval in de kring uit; elke leerling heeft iets in handen van een soort afval. Jullie hebben allemaal afval in je handen, sommigen iets van GFT anderen van papier, weer anderen van plastic.; ga eens bij elkaar kijken en probeer een groepje te maken met BuitenWijs Pieter de Pier 9

10 z n vieren bij elkaar omdat je denkt dat je hetzelfde hebt. Ga maar als groepje op de grond zitten. Instructie U loopt langs de groepjes en vertelt bij elk groepje wat ze in de hand hebben en wat voor soort afval het is. U vertelt dat het belangrijk is het afval apart te verzamelen in de groene, grijze, papier of plastic bak. Verwerking In de poppenhoek komen verschillende afvalbakjes te staan en zijn ook verschillende afvalproducten om weg te gooien. Spelen en onthouden. U kunt de kinderen tijdens de etenspauzes ook alert maken op de afvalscheiding. 4.5 Wat kunnen we nog gebruiken? Doel De leerlingen leren dat afval gerecycled wordt. Introductie Laat een paar kinderen de afvalsoorten uit de poppenhoek halen en in de kring uitstallen. Laat een vuilniszak zien en vraag: Waar zou deze van gemaakt zijn? Vertel het je buurman/vrouw Instructie Laat verschillende producten zien en hun afvaloorsprong:» Vuilniszak hoort bij frisflesje.» Grijs karton hoort bij papieren verpakking.» Potgrond hoort bij appelschillen en bladeren.» Een donkere fles hoort bij een oud helder glas.» Hard board hoort bij oud hout. Verwerking Enkele keren als ordeningsoefeningetje in de kring doen (ook met het eigen afval). 5. Afsluiting/reflectie Wat heb ik geleerd? Doel De leerlingen verwoorden wat zij geleerd hebben. Leergesprek Bekijk de leerdoelen die in de klas hangen en stel de volgende vragen: Waar ging dit ook al weer over, wie weet het nog en wat hebben we ook al weer gedaan? BuitenWijs Pieter de Pier 10

11 4 Achtergrondinformatie In de meeste gemeenten zijn een of meer vormen van gescheiden inzameling van afval aanwezig. Dit betekent dat huishoudens de verschillende soorten afval gescheiden moeten inleveren. Scholen worden door de afvalophaalbedrijven gezien al bedrijf. Maar ok scholenkunnen alval scheiden! Hoewel de fracties waarin het afval gescheiden moet worden in alle gemeenten nagenoeg gelijk zijn, kan de wijze waarop het afval wordt ingezameld verschillen. Kijk voor meer informatie over de wijze van inzamelen op de website van de afvalinzamelende instantie van uw gemeente. Wij beperken ons daarom in deze handleiding tot een overzicht van de afvalsoorten. Groente-, fruit- en tuinafval (GFT) Al het afval dat redelijkerwijs kan worden gecomposteerd, hoort hierbij. Op school gaat het voornamelijk om resten van brood en fruit, maar ook koffiefilters, theezakjes e.d. Ook het afval uit dierverblijven hoort hierbij met uitzondering van kattegrit, lavabrokjes e.d. Papier Papier kan goed hergebruikt worden Het hoort daarom niet in de restcontainer. U kunt het papier op school hergebruiken (dubbelzijdig, kladpapier) en vervolgens apart bundelen. Drankpakken Drankpakken zijn voorzien van een kunststof binnenlaag en mogen daarom niet bij het oud papier. Ze kunnen wel op andere manieren verwerkt worden tot nieuwe producten. Daarom zijn er ook voor drankpakken aparte containers of plastic zakken. Glas De laatste tijd worden wit en gekleurd glas steeds meer gescheiden o.a. in meervakscontainers. De beste manier om glas te hergebruiken blijft trouwens het gebruik van statiegeldglas. Plastic Op steeds meer plaatsen is het mogelijk plastic apart in te leveren. Plastic kan worden verwerkt tot nieuwe producten, zoals fleecetruien, tennisballen en speelgoed. Klein chemisch afval Hiertoe behoort afval dat tot ernstige verontreiniging of vergiftiging kan leiden. Het gaat hierbij o.a. om lijm- en verfresten, batterijen, medicijnen, tl-buizen e.d. Restafval In de container voor restafval komen die dingen terecht die niet geschikt zijn voor hergebruik, maar geen ernstige milieurisico s met zich meebrengen. In deze fractie hoort ook allerlei niet-composteerbaar afval. Interessante websites» informatie over de campagne Maak van afval geschiedenis» informatie over recycling van plastic BuitenWijs Pieter de Pier 11

12 TIP 1 Hoe leven regenwormen? Regenwormen leven onder de grond in het donker.. Ze graven gangetjes, waarbij ze de grond gedeeltelijk opzij duwen en gedeeltelijk opeten. Ze leven van plantenresten die in de toplaag van de bodem voorkomen. Regelmatig trekken ze als het donker is halfvergane blaadjes naar beneden in hun gangetjes. De uitwerpselen die we kennen als kleine kronkelige hoopjes bevatten materiaal dat tot voedsel kan dienen voor planten. Daarom leveren wormen een grote bijdrage aan het vruchtbaar houden van de grond. Het graven geeft beluchting net als bij het ploegen. De uitwerpselen geven voedingsstoffen De worm heeft een langgerekt darmkanaal van voor naar achter. Als je goed kijkt, zie je daar de opgegeten grond als donkere plekjes inzitten. De worm bestaat uit ringvormige segmenten. Hoe ouder de worm, hoe meer segmenten. BuitenWijs Pieter de Pier 12

13 5 Bijlagen BuitenWijs Pieter de Pier 13

14 5.1 Bijlage 1: Het verhaal van Pieter de Pier Hallo allemaal, ik ben Pieter de pier. Foei, foei, wat een weertje. Wat doen jullie hier? Waar ben ik vandaag uit de aarde gekropen? Toch niet in de buurt van de mol, mag ik hopen? De mol is mijn buurman. Een vreselijk dier. Zijn lievelingseten is Pieter de pier! Hij graaft zich een weg door mijn gangen en gaten, op zoek naar een hapje. Hij kan het niet laten, het zit in zijn aard. Voor een pier is dat pech. Dus als ik hem tegenkom, scheer ik me weg. Dat valt nog niet mee, want een pier heeft geen voeten. Wij kronkelen, kijk maar. We zullen wel moeten, want als we niet kronkelden, zaten we hier zo stil als een muis en zo dood als een pier. Wat is dit? Een bos? Of een tuintje misschien? Het lijkt me een tuin, maar ik kan het niet zien. Die ogen zijn meer voor de sier, moet je weten. Ik kan niet goed zien, maar ik kan heel goed eten. Haast alles verdwijnt in mijn gulzige mond. Ik graaf kleine gangetjes, diep in de grond en eet wat ik tegenkom: grasjes en blaadjes, keuteltjes, schimmeltjes, torretjes, zaadjes, kruimeltjes boterham, stukjes beschuit. Ik hap en ik slik en ik poep het weer uit. Zo graaf ik mijn gangetje, diep in de aarde. Wij pieren zijn hier van onschatbare waarde. Wij doen hier de schoonmaak, wij ploegen de grond. We ruimen er op en we kruipen er rond in gangen en gaatjes, wij kunnen niet zonder. Maar als het gaat regenen, lopen ze onder. Dan komen we allemaal, hier in een plas, een pierenbad nemen, gewoon in het gras. En komt er tenslotte een eind aan de regen. Dan graven we verder. We kunnen ertegen. We eten de grond lekker luchtig en los. Bij jou in de tuin, in het park, in het bos. We kruipen langs wortels van bomen en struiken. De grond in het bos gaat er heerlijk van ruiken. Voor pieren is poepen een waardige taak, dus poepen we veel en dus poepen we vaak. BuitenWijs Pieter de Pier 14

15 Maar zakjes en blikjes en flesjes en scherven, die kunnen ons pieren de eetlust bederven. Want zie je het voor je: Ik kruip door de grond en plotseling heb ik iets hard in mijn mond! Een dop of een scherf? Iets van plastic misschien? Ik zou het niet weten, ik kan het niet zien. Een dop of een scherf kan een pier niet verteren. Hij kan er alleen maar zijn mond aan bezeren. Dus wil je iets doen voor een aardige pier? Gooi blikjes en flesjes en dopjes niet hier bij mij op de grond, want nu kun je het weten: Een pier kan dat glas en dat plastic niet eten. Hij ruimt het niet op. Hé, het regent niet meer. Ik moet aan het werk. Tot de volgende keer! Bette Westera februari 2011 (Pieter zit met zijn kop in de zwarte afvalbak, als hij dit gedicht vertelt aan de leerlingen. Aan het einde van het verhaal verdwijnt de sokpop in de afvalbak.) BuitenWijs Pieter de Pier 15

16 5.2 Bijlage 2: Een wormenhotel maken Wormen zijn bodemdieren. Ze houden van een donkere en vochtige, maar niet al te natte omgeving. Ze eten dode blaadjes en ander plantaardig afval dat op de bodem terecht komt. Doordat ze de blaadjes meenemen naar beneden, de bodem in, mengen ze de grond. De gemaakte gangen in de grond dragen bij dat de bodem luchtig is en daardoor kan regenwater gemakkelijk de grond in trekken. Andere bodemdieren profiteren daar ook weer van. Wormen zijn daarom heel belangrijke afvaleters. Met een wormenhotel kunt u in de klas bestuderen hoe regenwormen leven. Benodigdheden» 1 hoge appelmoespot» vochtige tuinaarde» vochtig zand» 3-5 regenwormen» lichtdichte doos» dode blaadjes Hoe maakt u een wormenhotel?: 6. Doe een laagje tuinaarde van 3 cm onderin de glazen pot. Gebruik geen grove stukken en zorg ervoor dat de laag mooi horizontaal ligt. Doe er dan voorzichtig een laag zand van ongeveer 1 cm op. De laag zand mag niet mengen met de tuinaarde. Doe op de laag zand weer een laag tuinaarde van 2,5 cm en daarop weer 1 cm zand. Herhaal dit tot de pot vol zit. Eindig met een laag tuinaarde. 7. Zoek in de tuin wat regenwormen of koop ze bij de dierenwinkel. 8. Leg de regenwormen bovenop de tuinaarde. Ze kruipen vanzelf naar beneden. 9. Leg bovenop de tuinaarde wat dode blaadjes en zet de pot rechtop in de doos, zodat er geen licht meer bij komt. Let op! Niet schudden met de pot, waardoor de lagen mengen. 10. Haal elke dag de pot rechtop uit de doos en bekijk hem van alle kanten. Zijn er gangen te zien? Hebben de regenwormen van de blaadjes gegeten? Is er iets gebeurd met de lagen zand en tuinaarde? 11. Doe de pot weer terug in de doos. BuitenWijs Pieter de Pier 16

17 5.3 Bijlage 3: Pierenliedje BuitenWijs Pieter de Pier 17

18 5.4 Bijlage 4: Leerdoelen Leerdoelen Pieter de Pier We leren hoe eruit zien, wat eten en hoe leven We leren over afval dat je afval kunt scheiden en opnieuw kunt gebruiken. BuitenWijs Pieter de Pier 18

19 5.5 Bijlage 5: Memory BuitenWijs Pieter de Pier 19

20 BuitenWijs Pieter de Pier 20