RAADSDEBAT RAADSVERGADERING. 18 mei NR. IV. 18 mei NR. V

Transcriptie

1 RAADSDEBAT 18 mei NR. IV RAADSVERGADERING 18 mei NR. V 2017

2 Aan de leden van de Raad Aan de wethouders en de secretaris Hierbij nodig ik u uit voor 3DeWolden Politiek: Vragenhalfuur, Raadsdebat en Openbare Raadsvergadering op donderdag 18 mei 2017 om uur in het gemeentehuis te Zuidwolde. Aansluitend wordt afscheid genomen van Douwe Oosterveen (vm. vicevoorzitter van de raad). V R A G E N H A L F U U R Vragenhalfuur voor de burgers Vragenhalfuur voor de raad R A A D S D E B A T Fietspad Linderweg/N48 A G E N D A O P I N I E R E N D Jaarrekening 2016 gemeente De Wolden P A U Z E R A A D S V E R G A D E R I N G Algemeen (15 minuten) 1. Opening 2. Vaststelling agenda 2.A Onderzoek geloofsbrieven raadslid Gb 2.B Beëdiging raadslid Gb 3. Besluitenlijst en toezeggingenlijst raad 20 april Toezeggingenlijst totaal per mei 2017 Aanvang/streeftijd uur uur uur uur uur Besluitvormend/bespreekstuk (30 min) 5. Keuze variant evaluatie bomenkapbeleid Besluitvormend/hamerstuk (5 min) 6. Fietspad Koekangerweg (Oosteinde Weerwille) 7. Verwerking subsidies Initiatiefrijk De Wolden 8. Vaststelling bestemmingsplan Brink Ruinen 9. Vaststelling bestemmingsplan Koekangerwerweg Vaststelling AVOI (Algemene Verordening Ondergrondse Infrastructuur) 11. Ingekomen stukken (5 min) 12. Sluiting uur Zuidwolde, 4 mei 2017 De voorzitter van de Raad, R.T. de Groot

3 Vragenhalfuur en inspreken Tijdens het vragenhalfuur kunnen burgers het woord voeren over onderwerpen die niet op de agenda staan. Ook kunnen zij ideeën over het gemeentelijk beleid kenbaar maken. Tijdens de vergadering kan er per agendapunt worden ingesproken. Dit kan niet als er een afzonderlijke hoorzitting over het onderwerp is/wordt gehouden. Een ieder heeft maximaal 5 minuten spreektijd. Voor het inspreken is maximaal 30 minuten beschikbaar. Om het woord te kunnen voeren, moet men zich voor de vergadering bij de griffier melden. Streeftijden Bent u geïnteresseerd in een bepaald agendapunt? Houd er dan rekening mee dat de tijden streeftijden zijn. Duren agendapunten korter, dan wordt verder gegaan met de afhandeling van de agenda. 3DeWolden De gemeenteraad van De Wolden werkt vanaf 1 september 2016 als pilot- op een andere manier, waarbij dialoog, debat en besluitvorming beter worden gescheiden. De raad wil voorafgaand aan besluitvorming meer en beter in gesprek (dialoog) met inwoners en andere belanghebbenden over belangrijke thema s. Daarnaast komt er meer ruimte voor debat. Raadsdebatten zijn bestemd voor raadsleden en beëdigde steunfractieleden met als doel om verschillen van inzicht op tafel te krijgen. Raadsvergaderingen zijn bestemd voor het nemen van besluiten. Fracties kunnen een stemverklaring bij hun besluit geven.

4 Vragenhalfuur en inspreken Tijdens het vragenhalfuur kunnen burgers het woord voeren over onderwerpen die niet op de agenda staan. Ook kunnen zij ideeën over het gemeentelijk beleid kenbaar maken. Tijdens de vergadering kan er per agendapunt worden ingesproken. Dit kan niet als er een afzonderlijke hoorzitting over het onderwerp is/wordt gehouden. Een ieder heeft maximaal 5 minuten spreektijd. Voor het inspreken is maximaal 30 minuten beschikbaar. Om het woord te kunnen voeren, moet men zich voor de vergadering bij de griffier melden. Streeftijden Bent u geïnteresseerd in een bepaald agendapunt? Houd er dan rekening mee dat de tijden streeftijden zijn. Duren agendapunten korter, dan wordt verder gegaan met de afhandeling van de agenda. 3DeWolden De gemeenteraad van De Wolden werkt vanaf 1 september 2016 als pilot- op een andere manier, waarbij dialoog, debat en besluitvorming beter worden gescheiden. De raad wil voorafgaand aan besluitvorming meer en beter in gesprek (dialoog) met inwoners en andere belanghebbenden over belangrijke thema s. Daarnaast komt er meer ruimte voor debat. Raadsdebatten zijn bestemd voor raadsleden en beëdigde steunfractieleden met als doel om verschillen van inzicht op tafel te krijgen. Raadsvergaderingen zijn bestemd voor het nemen van besluiten. Fracties kunnen een stemverklaring bij hun besluit geven.

5 Oplegger voor het raadsdebat Datum raadsdebat : 18 mei 2017 Agendapuntnummer : - Besluitnummer : 2233 Portefeuillehouder : Wethouder Jan ten Kate Aan de gemeenteraad Onderwerp: Fietspad Linderweg / N48 Samenvatting: Op basis van het Fietsplan de Wolden is besloten om een vrij liggend fietspad te realiseren langs de Linderweg, tussen de Ommerweg (Zuidwolde) en de Reest (Dedemsvaart). Een en ander ondersteund door een breed gedragen Burgerinitiatief. De aanleg van dit fietspad tussen Linde en Dedemsvaart is inmiddels in uitvoering en deels afgerond. Tijdens de voorbereiding bleek dat het fietspad ter hoogte van passage N48 niet zondermeer is in te passen. Om te voldoen aan de opdracht is gezocht naar nieuwe / alternatieve mogelijkheden. Hierbij zijn in beeld gebracht, de bestaande opties viaduct, ecoduct en het maken van een nieuwe passage N48. De aanleg van het fietspad is weliswaar mogelijk, maar is ingrijpend ten opzichte van de oorspronkelijke kaders en vraagt daarom een brede en zorgvuldige overweging. In deze raadoplegger worden een aantal vragen gesteld op basis waarvan het debat kan plaatsvinden. Ter achtergrondinformatie vindt u aansluitend een aantal overwegingen en aandachtpunten. Het raadsdebat kan leiden tot een gedragen nieuwe koers voor fietspad Linderweg, gedeelte Ommerweg tot Linde. Inleiding en aanleiding: Inleiding: In het voorjaar van 2016 hebben we u geïnformeerd over de voortgang van het project fietspad Linderweg. Hierbij is opgemerkt dat er voor de passage N48 op een later moment aanvullende besluitvorming zal worden gevraagd. Op deze locatie is het zonder ingrijpende keuze, niet mogelijk om conform oorspronkelijke opdracht een vrij liggend fietspad aan te leggen. Aanleiding: De kansen en overwegingen voor het fietspad Linderweg ter hoogte van de N48 zijn voldoende in beeld om de gemeenteraad over de mogelijkheden te informeren en een keuze of nieuwe koers te vragen. Pagina 1 van 6

6 Discussievragen 1. Wat vindt u van de mogelijkheid om een sobere fietsbrug te bouwen in de Linderweg over de N48. (ter hoogte van het bestaande viaduct / ecoduct)? 2. Wat vindt u van de mogelijkheid om een meer beeldbepalende fietsbrug te bouwen in de oude Linderweg over de N48? 3. Hoe denkt u erover als er in deze situatie over het gedeelte Ommerweg tot Linde geen vrij liggend fietspad zou worden aangelegd? 4. Hoe ziet u de bovenstaande vragen in het licht van de bijbehorende kostenoverwegingen? NADERE ACHTERGRONDINFORMATIE VOOR DE DISCUSSIEVRAGEN Problemen of vraagstukken: Beschrijving probleem: Bij de voorbereiding van fietspad Linderweg is een dilemma of een overweging naar voren gekomen in de wijze waarop het fietspad het beste de N48 kan passeren. Om de passage van de N48 op een zorgvuldige wijze in beeld te brengen, zijn diverse mogelijkheden onderzocht. De benoemde discussievragen worden ter overweging voorgelegd aan de gemeenteraad. Beoogd effect: Na overweging alsnog een verkeersveilige fietsverbinding realiseren langs het beoogde deel van de Linderweg, al dan niet met een vrij liggend fietspad. Om de N48 te passeren met een fietspad zijn de hierna volgende mogelijkheden gedurende het project nader onderzocht: Passage via bestaande viaduct; Passage via bestaande ecoduct Stiggeltie; Passage met een nieuw kunstwerk (brug of tunnel). Viaduct Linderweg De huidige rijbaan Linderweg passeert de N48 met een viaduct. Fietsers en wandelaars vinden hun route aan de zijkanten van de rijbaan. De Linderweg heeft een gebied ontsluiting functie. Op de rijbaan zijn geen suggestiestroken aanwezig voor de fietsers. De hierna volgende overwegingen richten zich op het gedeelte van de Linderweg tussen de Ommerweg en de bebouwde kom van Linde. Overwegingen Rijbaan versmallen Om een vrij liggend fietspad aan te leggen is gezocht naar ruimte voor de fietsers. Vooral op het bestaande viaduct is deze ruimte beperkt. Ruimte kan worden gevonden als er bijvoorbeeld een wegversmalling wordt ingepast voor het overige verkeer. In bijlage I vindt u een visualisatie van deze denkrichting. De lengte van de wegversmalling is ca. 60 meter. Helaas is deze afstand te groot om als weggebruiker een goed en veilig overzicht te behouden. Daarnaast helpt het aanwezige hoogteverschil het verkeer niet om elkaar vroegtijdig te zien. De verkeersveiligheid zou in het gedrang komen. Om daar op in te spelen zijn aanvullende maatregelen nodig, te denken aan: - een voorrangsregeling voor het overige verkeer; - eventuele verkeerslichten voor het overige verkeer. Pagina 2 van 6

7 Na overleg met politie Drenthe en naar aanleiding van de verkeerskundige afwegingen beschouwen we deze optie niet als de beoogde verbetering van de verkeersveiligheid voor alle verkeersdeelnemers. Het inpassen van een vrij liggend enkelzijdig fietspad op het bestaande viaduct is daarmee niet een optimale optie gebleken. Fietspad (deels) dubbelzijdig Bij een inloopavond in Linde hebben we een variant laten zien waarbij er smalle fietspaden aan weerszijden van de rijbaan werden toegepast. Dit betrof het gedeelte bij de op- en afritten van, en naar het viaduct. Het grootste nadeel van deze variant is het ontbreken van eenduidigheid. Er zijn oversteeklocaties nodig bij de overgang van een dubbelzijdig fietspad naar een enkelzijdig fietspad. Daarnaast is alsnog vermenging van verkeer noodzakelijk op het smalle viaduct. Deze variant biedt geen breed gedragen oplossing. Toch het viaduct benutten? Wanneer het viaduct in gebruik blijft voor de fietsers, dan lijkt een inrichting conform de huidige situatie het meest geschikt. Een vrij liggend fietspad is niet zondermeer in te passen. Om toch meer aandacht te vragen voor de positie van de fietsers kan worden overwogen om met suggestiestroken te werken. Gelet op een logische en vooral eenduidige inrichting zou deze inrichting dan van toepassing kunnen zijn over het gehele deel van de Linderweg tussen de Ommerweg en de bebouwde kom van Linde. Eén en ander sluit niet aan bij het eerdere besluit om een vrij liggend fietspad aan te leggen (Zuidwolde Linde Dedemsvaart). Deze variant kan worden beschouwd als een alternatieve beleidsoptie en een keuze hierover vraagt om een brede overweging. Ecoduct Stiggeltie Ecoduct Stiggeltie ligt naast het bestaande viaduct in de Linderweg. Bij de inloopavond in Linde, heeft de gemeente van veel bezoekers de vraag gekregen om te onderzoeken of het ecoduct kan worden ingezet voor het fietspad. Gelet op de gunstige ligging en ruime breedte van het ecoduct bood deze denkrichting kansen. Aansluitend is een en ander dan ook zorgvuldig onderzocht. Ecoduct Stiggeltie is constructief in eigendom van Rijkswaterstaat en de bovengrond is eigendom van Provincie Drenthe. Daarnaast is Drents Landschap de beoogde beheerder en wordt het gebruik van het ecoduct nauwlettend gemonitord door de Natuurvereniging Zuidwolde. Met deze partijen is op constructieve wijze gesproken over de mogelijke inzet van het ecoduct voor fietspad Linderweg. Na diverse overleggen, beraad en overwegingen is door Provincie Drenthe besloten dat ecoduct Stiggeltie niet inzetbaar is voor fietspad Linderweg. De afrondende brief van de gemeente, met nadere toelichting is als bijlage II toegevoegd aan dit voorstel. Het toepassen van het ecoduct is daarmee geen haalbare optie gebleken. Nieuw kunstwerk Om ruimte te vinden voor de fietsers is bekeken of één van de bestaande constructies verbreed kan worden. Hierover is gesproken met Rijkswaterstaat. Om technische / constructieve redenen is deze optie helaas niet geschikt bevonden. Aansluitend is gekeken of een nieuwe fietsbrug of fietstunnel bij de N48 mogelijkheden kan bieden. Beide opties stellen ons in staat om een verkeersveilige fietsverbinding te realiseren en daarbij wordt het overige verkeer op de rijbaan ontzien. Om economische redenen is een fietsbrug de meest geschikte optie. Een tunnel is verder buiten beschouwing gelaten. Fietsbrug Linderweg / N48 Het aanleggen van een nieuwe fietsbrug over de N48 is een ingrijpende keuze, maar sluit aan bij de doelstelling voor een verkeersveilige fietsverbinding. Voor deze keuze is een goede afstemming met Rijkswaterstaat en de Provincie nodig. Met deze partijen hebben we Pagina 3 van 6

8 diverse keren van gedachten gewisseld. Een belangrijke vraag blijft uiteraard of een dergelijke ingreep nog in redelijke verhouding staat tot de oorspronkelijke kaders en overwegingen voor het fietspad. Om een fietsbrug aan te leggen zijn een aantal belangrijke punten nader bekeken. Dit om kansen en risico s zo goed mogelijk in beeld te krijgen. Er is o.a. gekeken naar de potentiele locaties, de ontwerpkeuzes en bijbehorende gevolgen. Er zijn drie locaties overwogen voor een nieuwe fietsbrug over de N48. Deze locaties worden hieronder kort toegelicht en enkele zijn ter informatie in beeld gebracht in bijlage III. Op alle drie locaties is een verkeersveilige fietsverbinding te realiseren. Een voorkeur in de locatie moet dus komen uit andere overwegingen. Hierbij is het belangrijk om na te denken over wat men zou willen bereiken met de fietsbrug, naast de verbetering van de verkeersveiligheid. Vanuit verschillende invalshoeken en achtergronden zullen de keuzes hierover divers uitpakken. Locatie Dennenweg Bij het benutten van de Dennenweg moeten delen van de Linderweg (voor aanliggende percelen) beschikbaar blijven voor fietsers op de rijbaan. Doordat men deels moet omrijden in de verbinding Linde Zuidwolde, blijft de Linderweg voor fietsers een interessant alternatief. Daarnaast zijn er aandachtpunten voor de sociale veiligheid van de route Dennenweg. De Dennenweg is o.a. met deze achtergronden een minder geschikte locatie voor een verkeersfietspad en fietsbrug. Locatie viaduct/ecoduct in Linderweg Bouwen nabij het viaduct/ecoduct biedt kansen. De route ligt dicht bij de rijbaan Linderweg, waardoor sociale veiligheid in redelijkheid is geborgd. Een fietsbrug op deze locatie is qua. kosten relatief gunstig. Dit komt mede doordat de Linderweg de N48 haaks kruist. De overspanning van de fietsbrug is daardoor zo kort mogelijk. Ook hoeft een fietsbrug op deze locatie niet beeldbepalend te zijn. De fietsbrug zit voor een groot deel verscholen achter de bestaande constructies van ecoduct en/of viaduct. Een sobere en doelmatige uitvoering kan geschikt zijn. Nadeel van deze locatie zou kunnen zijn dat er nog steeds (minimale) invloed is van het fietspad op het naastliggende ecologische gebied. Locatie oude Linderweg Bouwen bij de oude Linderweg biedt in potentie een mooie fietsroute en een fietsbrug op deze locatie zou beeldbepalend kunnen zijn in de omgeving. De oude Linderweg is voor een deel al geschikt als tracé voor het fietspad. Daartegenover staat dat er aandachtpunten zijn in de sociale veiligheid. Een deel van deze route is onbewoond en doodlopend voor het overige verkeer bij de N48. De oude Linderweg ligt niet haaks ten opzichte van de N48. Om een doelmatige fietsroute aan te leggen passeert de fietsbrug de N48 onder een hoek, waardoor de overspanning groter moet zijn, wat op haar beurt weer invloed heeft op de kosten. Ontwerpkeuze Zoals benoemd, is het bouwen van een brug over de N48 een ingrijpende keuze. Een fietsbrug over de N48 krijgt in principe een ontwerplevensduur van 100 jaar. De komst van een nieuwe fietsbrug biedt uiteraard ook kansen en de doelstelling verbeteren verkeersveiligheid wordt bereikt. Met deze achtergrond zijn de overwegingen breder opgepakt. Bij de aanleg van een fietsbrug tussen, of bij het viaduct/ecoduct zal de nieuwe fietsbrug beperkt zichtbaar zijn in de omgeving. Toepassen: - een sobere brug (beton; uitstraling vergelijkbaar met bestaande viaduct/ecoduct) Indien de oude Linderweg als locatie wordt gekozen, dan heeft de brug meer invloed op de omgeving. Een min of meer historische route wordt voor de fietsers in ere hersteld. Vanaf de N48 gezien, is de brug volledig in beeld. Een fietsbrug met uitstraling is dan te overwegen. Een en ander bijvoorbeeld om aan te sluiten bij de doelstellingen van Provincie Pagina 4 van 6

9 en gemeente om het fietsgebruik te bevorderen en te stimuleren. Ook met een toeristische achtergrond kan een en ander meerwaarde bieden. Hoe de fietsbrug er uit moet zien is uiteraard subjectief. Er zijn veel mogelijkheden denkbaar. Om financiële redenen is het niet haalbaar om alle opties in detail uit te werken in het huidige project. Om toch enige handvaten te geven in de mogelijkheden hebben we drie denkrichtingen toegevoegd als bijlage III. Een nieuwe fietsbrug hoeft er niet zo uit te zien, maar we schetsen een beeld om houvast te geven in de kansen, kosten en risico s. De denkrichtingen zijn: - een boogbrug (hout of staal, beton onderbouw) - een pyloonbrug (staal, beton onderbouw) - een v brug (staal of beton) De boog en pyloonbrug kunnen worden gezien als bruggen met een markante uitstraling en de v brug zal meer opgaan in het bestaande landschap rondom de N48. Met deze beelden en de bijbehorende kosten vragen we de gemeenteraad een overweging te maken voor fietspad Linderweg, passage N48. Kanttekeningen / overige opmerkingen Het bouwen van fietsbrug en de denkrichtingen over het ontwerp worden over het algemeen in de omgeving goed ontvangen. Het realiseren van een verkeersveilige fietsverbinding blijft dan ook nadrukkelijk de doelstelling en de eventuele bouw van een fietsbrug vraagt om een breed overwogen besluit van de gemeenteraad. Er is gesproken met diverse overheden over de eventuele komst van een fietsbrug over de N48. Allen zijn op zichzelf positief over een fietsbrug, maar de bereidheid tot cofinanciering is beperkt. Rijkswaterstaat is bereid tot medewerking, met nog nader op te stellen randvoorwaarden. Een financiële bijdrage sluit Rijkswaterstaat bij voorbaat uit. Provincie Drenthe is tevens bereid tot medewerking maar ziet vanuit haar achtergronden en overwegingen geen noodzaak voor een fietsbrug over de N48 (in principe volstaat voor de Provincie het toepassen van suggestiestroken op de rijbaan). Toch is de Provincie bereid om een handreiking te doen in de financiering van een fietsbrug. Ze kunnen zich vinden in een verhoging van de bestaande BDU bijdrage. Zie voor de specifieke handreiking, de financiële paragraaf in deze oplegger voor het raadsdebat. Als alternatief kan de aanleg van het fietspad langs een gedeelte van de Linderweg worden heroverwogen. Op het deel van de Linderweg tussen de Ommerweg en Linde blijven fietsers in dat geval op de rijbaan. Bij deze optie is het aan te bevelen om de rijbaan met suggestiestroken in te richten zodat de ruimte voor de fietsers beter in beeld komt. Landbouwverkeer en het overige verkeer kunnen op deze wijze meer rekening houden met de kwetsbare positie van de fietsers. Onderbroken door de bebouwde kom van Linde kan de fietser op het deel tussen Linde en Dedemsvaart wel gebruik maken van het vrij liggende fietspad in aanleg. Deze optie past binnen het beschikbaar gestelde projectkrediet voor fietspad Linderweg, maar sluit niet aan bij de besluitvorming om een vrij liggend fietspad aan te leggen langs de Linderweg (Fietsplan de Wolden). Een weloverwogen keuze van de gemeenteraad is nodig om af te wijken van de beoogde koers in het Fietsplan. Financiële effecten: Het projectkrediet voor fietspad Linderweg is Er is BDU voorzien tot een bedrag van Het beschikbare gemeenteaandeel is daarmee Bij de aanbesteding van fietspad Linderweg is een voorbehoud opgenomen. Dit gelet op de onzekerheden in de route nabij het *viaduct. De werkzaamheden voor het fietspad Linderweg tussen de Ommerweg en Linde zijn als PERCEEL 1 opgenomen in het bestek. De keuzes rondom een fietsbrug of **ecoduct hebben invloed op werkzaamheden uit PERCEEL 1 en bijbehorende onderdelen. Pagina 5 van 6

10 Bij een keuze voor een fietsbrug ontstaan er veranderingen in het benodigde krediet. Deze veranderingen zijn inzichtelijk gemaakt in onderstaande tabel. Project krediet Fietspad Linderweg (Ommerweg Linde) & fietsbrug Sobere brug Boogbrug V brug Pyloonbrug Bestaand projectkrediet idem idem idem Niet uitvoeren PERCEEL idem idem idem Raming fietsbrug en fietspad Risicoreservering 10% Projectkosten nieuw Dekking project krediet Fietspad Linderweg (Ommerweg Linde) & fietsbrug Sobere brug Boogbrug V brug Pyloonbrug Projectkosten nieuw BDU oorspronkelijk idem idem idem BDU handreiking idem idem idem Benodigde dekking gemeente Aanwezige dekking gemeente idem idem idem Aanvullende dekking gemeente (afgerond) *Viaduct Lindeweg **Ecoduct Stiggeltie Bij het benutten van het viaduct lijkt een inrichting conform de huidige situatie de meeste kansen te bieden voor het deel van de Linderweg tussen de Ommerweg en Linde. Wel wordt opwaardering van de rijbaan met suggestiestroken als mogelijkheid benoemd. Deze denkrichting past in principe binnen het beschikbare / bestaande projectkrediet. Een fietspad over het ecoduct is niet mogelijk gebleken. Ter informatie benoemen we wel de financiële verwachtingen voor optie ecoduct. De aanvullende gemeentelijke dekking werd voorzien op afgerond Voor de volledigheid benadrukken we dat het daarbij nog niet bekend was, of-, en in welke mate de gemeente oppervlakte zou moeten compenseren vanuit de kaders van de Ecologische hoofdstructuur. Onderhoud en eigendom fietsbrug: Indien eigendom van de fietsbrug bij de gemeente blijft, dan is een uitzetting van het onderhoudsbudget voor bruggen op termijn te verwachten. Indien eigendom overgaat naar Rijkswaterstaat, zoals gebruikelijk is bij kunstwerken over de N48, dan zal er een onderhandeling nodig zijn over het afkopen van het onderhoud. De kosten voor onderhoud, of de afkoop van dit langlopende onderhoud, zijn niet opgenomen in het genoemde projectkrediet. Bij gunstige omstandigheden zou de risicoreservering (onvoorzien) hier op termijn misschien ruimte voor kunnen bieden. Bijlagen: I. Visualisatie wegversmalling op viaduct II. Brief / bespreking(en) ecoduct Stiggeltie III. Globale ontwerpen / denkrichtingen fietsbruggen Zuidwolde, 4 mei 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 6 van 6

11 gemeente Provincie Drenthe Gedeputeerde Postbus AC ASSEN Jurnulet DATUM GNUERWERP ONS KENMERK 27 september 2016 afronding overleg ecoduct Stiggeltse fietspad Linderweg /D.16»78445 Geachte heer Jumulet, Op 13 mei 2016 bent ti aanwezig geweest bij een bijeenkomst in Zuidwolde over de aanieg van fietspad Linderweg. Vertegenwoordigers van provincie Drenthe, Drents Landschap, Natuurvereniging Zuidwolde en gemeente De Wolden hebben gesproken over de vraag; hoe paseeren we de N48 met een fietspad, op een acceptabele en vooral verkeersveilige manier? Aanleiding Ondersteund door Plaatselijk Belang Linde heeft gemeente De Woiden de vraag gesteid of we het ecoduct Stiggeltie mogen inzetten voor fietspad Linderweg. Met deze brief geven we een korte samenvatting van de achtergrond en bevindingen uit diverse overieggen. Tevens geven we een mogelijke richting aan om op een andere wijze te komen tot een verkeersveilige (iietsjverbinding Linderweg. Woetouo Ziii ïliliiigii Mi Zuidwolde Raadliuieretraali GO Zuidwolde 'teieiedn 1, Achtergrond fietspad Linderweg Er is eind 2012 een Burgerinitiatief gestart om te komen tot een fietspad langs de Linderweg. In 2013 is het Fietsplan De Wolden geactualiseerd en heeft fietspad Lindervveg prioriteit gekregen. Daarnaast werd fietspad Linderweg in het voorjaar van 2013 tot Winnaar' uitgeroepen van de verkiezing van de Gevaarlijkste Weg van het Noorden in het Dagblad van het Noorden. Om de aanleg van het fietspad mogelijk te maken is een Brede Ooeloitkering toegekend door provincies Drenthe (40 en Overijssel Aansluitend zijn gemeente Hardenberg en De Wolden medio 2014 gestart met net project fietspad Linderweg Zuidwolderstraat. Het nieuwe fietspad moet zorgen voor een verkeersveilige fietsverbinding tussen Zuidvvoide, Linde en Dedemsvaart. mei! i;iemeentersiidevi1niden"ni n r ri devvoldertnl PAGINA I VAN 3

12 PAGINA 2 van 3 /D Inloopavond Linde Medio 2015 hebben we een inloopavond gehouden in het dorpshuis in Linde. Het beoogde fietspad langs de Linderweg en de Zuidwolderstraat is besproken met de omgeving en belanghebbenden. De avond, georganiseerd door gemeente Hardenberg en De Wolden, werd druk bezocht en er heerste een constructieve sfeer. De voorgestelde route voor het fietspad werd over het algemeen positief ontvangen, uitgezonderd de passage bij de N48. De fietsers zouden op die locatie gebruik moeten maken van het bestaande viaduct over de N48. Door de beperkte breedte op dit viaduct is een eenduidige en verkeersveilige inrichting niet haalbaar voor alle verkeersdeelnemers. Door veel bezoekers en Plaatselijk belang Linde werd de gemeente gevraagd om het naastliggende ecoduct Stiggeltie, te benutten voor het fietspad. Onderzoek benutten Ecoduct Stiggeltie Provincie Drenthe is eigenaar van de bovengrond op het ecoduct Stiggeltie en Rijkswaterstaat is constructief eigenaar. In gesprek met beide eigenaren heeft de gemeente de vraag gesteld of het fietspad Linderweg een deel van het bestaande ecoduct mag benutten. Aanvullend hebben we aangeboden om de eventuele gevolgen van deze inpassing goed te onderzoeken. Voor dit onderzoek heeft de gemeente zich laten ondersteunen door een ervaren adviesbureau voor ecologie. Het inpassen van een fietspad over het ecoduct, past niet in de oorspronkelijke doelstelling van het ecoduct. De vraag aan de provincie was dan ook meer, zijn de eventuele gevolgen voor de ecologie te accepteren, te mitigeren, en/of te compenseren? Een en ander gewogen tegen de komst van een verkeersveilige fietsverbinding. Met de ecologische rapportage is bekeken welke dilemma's ontstaan als het fietspad wordt ingepast. Uit de rapportage bleek dat ecoduct Stiggeltie vooral is aangelegd met een toekomstvisie en onderdeel uitmaakt van de beoogde robuuste verbindingszone. Een fietspad zou voor de korte termijn goed inpasbaar zijn op het ecoduct. De gevolgen zijn beperkt. Gelet op de toekomstvisie en overwegingen die daarvoor gemaakt zijn, heeft het inpassen van een fietspad op langere termijn potentiele gevolgen voor diersoorten edelhert en wolf. Voor deze twee soorten, die in de toekomst mogelijk het ecoduct gaan benutten, is aannemelijk gemaakt dat ze hinder kunnen ondervinden van een fietspad op ecoduct Stiggeltie. Afronding vraagstuk ecoduct Stiggeltie De wens om het fietspad op het ecoduct aan te brengen is op 13 mei 2016 in genoemd overleg uitgebreid besproken. De voordelen en nadelen zijn doorgenomen met de provincie Drenthe, de beoogde beheerder Drents Landschap en de Natuurvereniging Zuidwolde. Gemeente De Wolden vertegenwoordigde in dat kader de vraag vanuit de omgeving Linde om het fietspad wel over het ecoduct aan te leggen.

13 i i l L/Mvl~Wrr'n/9 fl PAQIMA 3 van 3 /D.l6~78445 Na beraad en overwegingen heeft u bij wethouder Ten Kate aangegeven dat ecoduct Stiggeltie niet kan worden ingezet voor de inpassing van fietspad Lindervveg. Hoewel we dit erg jammer vinden, begrijpen we dat er in een belangen afweging keuzes gemaakt moeten worden. We ricnten ons dan nu ook op alternatieven om een verkeersveilige verbinding alsnog mogelijk te maken. Bestaande viaduct Het inzetten van het ecoduct ie geen optie gebleken. De inzet van het bestaande viaduct voor het fietspad, veroorzaakt verkeerskundige dilemmae en is door omgeving Linde afgewezen. Er zijn verschiliende inrichtingsvarianten denkbaar, maar geen van allen sluit aan bij de beoogde verbetering van de verkeersveiligheid voor alle verkeersdeelnemers. We zoeken naar een oplossing die beter tegemoet komt aan de overwegingen. Uitwerken optie fietsbrug N48 In de zoektocht naar verkeersveiiige oplossingen voor de passage N48 is globaal gekeken naar de mogelijkheden voor het toepassen van een nieuwe fietsbrug of fietstunnel N48. Beide opties geven de fieteers wandelaars een vrij liggende ruimte en bieden ook de overige verkeersdeelnemers een overzichtelijke en verkeersveilige oploseing. Daarbij ie het toepassen van een nieuwe fietsbrug economisch gezien de meest geschikte optie. Gemeente De Wolden onderzoekt de mogelijkheden om een nieuwe fietsbrug over de N48 mogelijk te maken. Bij uw afweging over de inzet van het ecoduct heeft de Provincie bereidheid getoond om rnee te denken in oplossingen. Zodra we voldoende informatie hebben over de mogelijkheden voor een fietsbrug over de N48 willen we graag weer in gesprek met de Provincie over de mogelijkheden. Ondanks het feit dat we het ecoduct niet kunnen benutten, danken we u voor het constructieve overleg tot dit moment en kijken we uit naar een prettige samenwerking in de toekomst. We hopen Drenthe en De Woiden als verkeersveilige fietsomgeving op de kaart te zetten. Vragen Heeft u nog vragen over deze brief? Dan kunt u Contact opnemen met Fokke Bijker. Wilt u bij correspondentie altijd het kenmerk van deze brief vermelden? Met vriendelijke groet, burgemeester en Wetnoudßers, V j Na Ro rwidle C3 root secretie gr"g_e.mleester (fi of immø//ry

14 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 18 mei 2017 Agendapuntnummer : - Besluitnummer : 2335 Portefeuillehouder : Wethouder Jan van 't Zand Aan de gemeenteraad Onderwerp: Jaarstukken Fase van besluitvorming: Opiniërende behandeling voorlopige jaarrekening Inleiding en aanleiding: Artikel 197 van de Gemeentewet: Het college legt aan de raad over elk begrotingsjaar verantwoording af over het door hen gevoerde bestuur, onder overlegging van de jaarrekening en het jaarverslag. Problemen of vraagstukken: De gemeentewet bepaalt dat gemeenten voor 15 juli de jaarrekening met de controleverklaring en het verslag van bevindingen van de accountant aan Gedeputeerde Staten moeten zenden. Bij het opstellen van de jaarrekening is de gemeente vaak afhankelijk van informatie die door derden worden aangeleverd. Dit is meestal geen probleem, omdat er tijdig afspraken zijn gemaakt met deze derden over de aanlevering van schattingen of definitieve cijfers. Bij het sociaal domein is het aanleveren door derden ook dit jaar nog een probleem. De verwachting is dat de meeste zorgaanbieders en het SVB pas in maart t/m mei (voorlopige) cijfers kunnen aanleveren. Na ontvangst van de (voorlopige) cijfers moet er een aansluiting op de eigen administratie plaatsvinden, voordat de gegevens verwerkt kunnen worden in de jaarrekening. Voor de gemeente geldt dat zij van de volgende partijen afhankelijk is: - SVB voor PGB WMO en PGB Jeugd; - gemeente Emmen voor de financiële lasten Jeugd; - zorgaanbieders voor de financiële lasten WMO. Voor de behandeling en vaststelling van de jaarrekening door de raad zal de 2 trapsraket, worden gehanteerd. Hierbij is rekening gehouden met de belangen van de verschillende stakeholders (de raad, de accountant, het college/de organisatie). Dit betekent dat de reguliere jaarrekening inclusief een eerste schatting van de lasten sociaal domein in april / mei in de raad wordt besproken conform de normale planning. Op 6 juli volgt dan de besluitvorming betreffende de definitieve jaarrekening inclusief sociaal domein. Pagina 1 van 3

15 In 2016 heeft gemeente De Wolden diverse subsidies voor de regeling Initiatiefrijk De Wolden verstrekt aan verschillende instellingen (circa ). Uit interne controles is gebleken dat de toekenning van de subsidies niet voldoet aan de verordening van deze regeling. Bij de toekenning is namelijk niet altijd de eis van cofinanciering opgelegd en ook zijn niet altijd de eisen van bijvoorbeeld duurzaamheid betrokken in de toetsing en toekenning. Daarnaast is in de verordening expliciet aangegeven dat de subsidies vastgesteld zullen worden door de raad. Uit de praktijk blijkt dat wel verantwoordingen worden verkregen van de instellingen, maar geen vaststelling plaatsvindt van de subsidie door de raad. Het voorstel, in overleg met de accountant, is om de rechtmatigheid van de subsidie alsnog door de raad vast te laten stellen. Indien de raad akkoord gaat met de verwerkingswijze van de toegekende subsidies van Initiatiefrijk De Wolden komt de bevinding te vervallen. De raad kan dit nu achteraf doen. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Hiervoor wordt verwezen naar de jaarstukken 2016, waarin voorin tot en met pagina 7 de belangrijkste afwijkingen worden toegelicht. De voorlopige jaarrekening sluit met een positief saldo van In het concept-accountantsverslag van PWC d.d. 22 maart 2017, blz. 10 wordt ingegaan op de subsidies van Initiatiefrijk De Wolden. Alternatief beleid: N.v.t. Financiële effecten: Kennisnemen van de voorlopige uitkomst van de jaarrekening Deze sluit met een positief resultaat van Dit resultaat wordt betrokken bij de bespreking van de Kadernota Bij de vaststelling van de jaarrekening 2016 door de raad (6 juli) zal ook de bestemming van het rekeningresultaat aan de orde komen. Door de raad is bij besluit van 5 november 2015 besloten om eventuele rekening resultaten te zijner tijd te storten in de 'Reserve investeringsprojecten'. Hierbij zal rekening worden gehouden met eventuele voorstellen om een deel te bestemmen voor andere doeleinden. In de aanbiedingsbrief bij de begroting 2017 is opgemerkt dat, als gevolg van de gewijzigde BBV-voorschriften, bij de samenstelling van de eerstvolgende nota reserves en voorzieningen, nader gekeken moet worden naar de tenaamstelling van deze reserve. In de raadsvergadering van 15 december 2016 zijn vervolgens diverse financiële bijstellingen 2016/2017 besproken. De raad heeft toen o.a. besloten een aanzienlijk deel van de middelen uit de 'Reserve investeringsprojecten', ook in verband met het aangepaste BBV, over te hevelen naar de nieuw te vormen 'Dekkingsreserve infrastructuur'. Als daarnaast rekening wordt gehouden met de nog resterende claims op deze reserve, blijft er nog een vrij besteedbaar saldo van afgerond over. Voorgesteld wordt dit bedrag over te hevelen naar de algemene reserve en vanaf 2016 de rekeningresultaten eveneens hierin te storten. Dit betekent dat, nadat ook de resterende claims zijn afgewikkeld, de reserve investeringsprojecten te zijner tijd kan worden opgeheven en eventuele restant middelen kunnen worden overgeheveld naar de algemene reserve. Personele effecten: N.v.t. Pagina 2 van 3

16 Juridische effecten: De gemeentewet, het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de Financiële Verhoudingswet. Participatie- en communicatieparagraaf: Fatale termijnen: Op grond van artikel 200 van de Gemeentewet zendt het college het jaarverslag en de vastgestelde jaarrekening in ieder geval voor 15 juli van het jaar, volgend op het begrotingsjaar, aan Gedeputeerde staten. Voorts regelt artikel 197 van de Gemeentewet dat de jaarrekening met controleverklaring en accountantsrapport twee weken voor de behandeling in de raad voor een ieder ter inzage moeten zijn. Het niet voor 15 juli zenden aan Gedeputeerde staten van de jaarrekening met controleverklaring en accountantsrapport kan leiden tot financiële sancties zoals het opschorten van gemeentefondsbetalingen en kortingen op het budget Buig van het volgende begrotingsjaar. Verder moet op grond van de Financiële Verhoudingswet voor 15 juli 2017 de jaarrekening en Sisa-bijlage naar het CBS. De vaststelling van de jaarstukken door de gemeenteraad zal plaatsvinden op 6 juli Aanpak en uitvoering: Vaststelling van de jaarrekening 2016 zal plaatsvinden na ontvangst van een goedkeurende accountantsrapport, alsmede het verslag van bevindingen van de accountant over Bijlagen: - De voorlopige jaarstukken 2016; - De jaarrekening SWO Zuidwolde, 4 mei 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 3 van 3

17 Jaarstukken 2016 actief en betrokken dewolden.nl

18 Jaarverslag en Jaarrekening 2016 Gemeente De Wolden Bezoekadres: Raadhuisstraat GD Zuidwolde Postadres: Postbus AA Zuidwolde Telefoon: gemeente@dewolden.nl Internet:

19 Inhoudsopgave Jaarstukken 2016 Inhoudsopgave JAARVERSLAG Inleiding... 3 Rekeningresultaat... 5 Bestemming rekeningresultaat... 9 Overzicht incidentele baten en lasten Kerngegevens Programma s Leefbaarheid - Programma Economie en werk - Programma Sociaal beleid&onderwijs - Programma Dienstverlening - Programma Treasury - Programma Paragrafen Lokale heffingen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Sociaal domein De Verdieping JAARREKENING Balans per 31 december Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balansposten Recapitulatie lasten en baten per programma Programmarekening met toelichting Gerealiseerde lasten en baten per programma met toelichting Leefbaarheid - Programma Economie en werk - Programma Sociaal beleid en onderwijs - Programma Dienstverlening - Programma Treasury - Programma Algemene dekkingsmiddelen Onvoorziene uitgaven Mutaties reserves Interne producten / (hulp)kostenplaatsen Interbestuurlijk Toezicht (IBT) SISA-bijlage Gemeente De Wolden

20 JAARVERSLAG 2016 AARREKENING 2014 Jaarverslag 2016 Aldus behandeld en vastgesteld in de vergadering van het college van burgemeester en wethouders van 21 maart 2017 Secretaris, Burgemeester, Gemeente De Wolden 1

21 JAARVERSLAG 2016 Jaarverslag Gemeente De Wolden

22 Jaarverslag 2016 Inleiding Inleiding Jaarresultaat Hierbij bieden wij u het jaarverslag en de jaarrekening 2016 aan. De jaarrekening 2016 sluit met een positief rekeningresultaat van afgerond Dit resultaat is voornamelijk een gevolg van incidentele mee- en tegenvallers. Bij de aanbieding van de begroting 2016 was er, inclusief de bijstellingen bij begrotingswijziging 1, een positief begrotingssaldo van De Bestuursrapportage-I, leverde een negatieve bijstelling op van Deze bijstelling was een gevolg van een nadeel betreffende de BUIG regelingen en een nadeel binnen de bedrijfsvoering. Daarnaast was er een voordeel binnen de uitvoering Wmo. Per saldo was de bijstelling negatief. De Bestuursrapportage-II, leverde een positieve bijstelling op van per saldo Deze bijstelling was het gevolg van een positieve bijstelling van de uitvoering Wmo en het PGB jeugdhulp. Daarnaast een aantal kleinere negatieve bijstellingen, o.a. grondexploitatie, zwembaden en onderwijshuisvesting. Begroting Bestuursrapportage-I -/ Bestuursrapportage-II Begrotingsoverschot Jaarrekeningresultaat Positief verschil tussen de laatste bestuursrapportage en de jaarrekening In het jaarverslag wordt onder 'Rekeningresultaat' op hoofdlijnen ingegaan op de voornaamste oorzaken van het positief verschil tussen de Bestuursrapportage-II en het saldo van de Jaarrekening Bij de diverse programma s en paragrafen wordt hierop dieper ingegaan. Bestemming rekeningresultaat Door de raad is bij besluit van 5 november 2015 besloten om eventuele rekeningresultaten te zijner tijd te storten in de 'Reserve investeringsprojecten'. Hierbij zal rekening worden gehouden met eventuele voorstellen om een deel te bestemmen voor andere doeleinden. Relatie met de 'Reserve investeringsprojecten' In de aanbiedingsbrief bij de begroting 2017 is opgemerkt dat, als gevolg van de gewijzigde BBVvoorschriften, bij de samenstelling van de eerstvolgende nota reserves en voorzieningen, nader gekeken moet worden naar de tenaamstelling van deze reserve. In de raadsvergadering van 15 december 2016 zijn vervolgens diverse financiële bijstellingen 2016/2017 besproken. De raad heeft o.a. besloten een aanzienlijk deel van de middelen uit de 'Reserve investeringsprojecten', ook in verband met het aangepaste BBV, over te hevelen naar de nieuw te vormen 'Dekkingsreserve infrastructuur'. Als daarnaast rekening wordt gehouden met de nog resterende claims op deze reserve, blijft er nog een vrij besteedbaar saldo van afgerond over. Voorgesteld wordt dit bedrag over te hevelen naar de algemene reserve en vanaf 2016 de rekeningresultaten eveneens hierin te storten. Dit betekent dat, nadat ook de resterende claims zijn afgewikkeld, de reserve investeringsprojecten te zijner tijd kan worden opgeheven en eventuele restant middelen kunnen worden overgeheveld naar de algemene reserve. Gemeente De Wolden 3

23 Inleiding Jaarverslag 2016 Is datgene gerealiseerd wat we ons hadden voorgenomen/afgesproken Bij de beantwoording van deze vraag wordt in het jaarverslag alleen ingegaan op activiteiten die als speerpunten met elementen van nieuw beleid in de programmabegroting 2016 en tussentijdse rapportages zijn opgenomen. De toelichting op de gerealiseerde lasten en baten per programma in de jaarrekening is op hoofdlijnen. In principe worden afwijkingen onder de niet toegelicht tenzij een toelichting op een lager bedrag relevant is. 4 Gemeente De Wolden

24 Jaarverslag 2016 Rekeningresultaat Rekeningresultaat De jaarrekening 2016 sluit met een voordelig resultaat van afgerond De voornaamste oorzaken zijn: Omschrijving Bedrag ( ) Bedrag ( ) Bedrag ( ) Begrotingsoverschot (stand bestuursrapportage 2016) Positieve afwijkingen: 1. Brandweer en rampenbestrijding Openbare verlichting AZC Begraafplaatsrechten Ruimtelijke ordening Overige volkshuisvesting Bouwgrondexploitatie Re-integratie & participatievoorziening Gemeenschappelijke lasten en baten onderwijsvoorzieningen Wet Maatschappelijke ondersteuning Bestuursondersteuning Burgerzaken, secretarieleges en ondersteuning rekenkamer Dividenduitkering Enexis Algemene uitkering uit het Gemeentefonds Negatieve afwijkingen: 15. Bouwvergunningen Sociale werkvoorziening Sport Bijstandsverlening PGB jeugdhulp Pensioenvoorziening wethouders Financiën en bedrijfsvoering / Overige posten en afronding -/ Totaal positief saldo Algemene opmerking De in bovenstaande tabel vermelde afwijkingen worden hierna op hoofdlijnen toegelicht. Per programma en bij het onderdeel algemene dekkingsmiddelen, onvoorziene uitgaven en hulpkostenplaatsen wordt in het jaarverslag en in de jaarrekening een toelichting gegeven bij de belangrijkste afwijkingen en wordt melding gemaakt van overige relevante informatie. Gemeente De Wolden 5

25 Rekeningresultaat Jaarverslag 2016 Toelichting 1. Brandweer en rampenbestrijding De afwijking in positieve zin, , is te verklaren uit het feit dat de Veiligheidsregio Drenthe bij haar opleidingen en oefeningen minder inhuur ingekocht heeft van externe bureaus. De bijdrage per gemeente aan deze opleidingen en oefeningen valt daardoor flink lager uit. De verwachting is dat deze verlaging in bijdragen van gemeenten structureel is. Daarnaast heeft er minder onderhoud aan gebouwen van de brandweer in onze gemeente plaatsgevonden. 2. Openbare verlichting Op dit onderdeel is er een incidenteel voordeel van Het uitvoeren van het onderhoud en elektriciteitsverbruik is incidenteel per saldo circa lager uitgevallen dan begroot. Daarnaast hebben we een bijdrage van ontvangen van Regio Zwolle voor het startpakket communicatie en inventarisatie bewust verlichten in het huidige beleid. 3. AZC Echten Op dit onderdeel is er een voordeel van Bij het realiseren van het het AZC zijn er aanloopkosten gemaakt. Er is nog geen duidelijkheid over de invorderbaarheid van de ingediende declaratie. Daarom is een bedrag opgenomen als vordering. Gezien de onzekerheid van deze post is deze verantwoord onder de voorziening dubieuze debiteuren. 4. Begraafplaatsrechten In 2016 is circa meer aan opbrengsten gerealiseerd. Dit is met name veroorzaakt door meer overlijdens/begrafenissen en een toename van het aantal verkochte rechten op graven en nissen. 5. Ruimtelijke ordening Het voordeel heeft betrekking op werkzaamheden die voor derden zijn verricht. De kosten hiervoor worden via anterieure overeenkomsten verhaald op de initiatiefnemers. In 2016 levert dit een voordeel op van ongeveer incidenteel. 6. Overige volkshuisvesting De positieve afwijking is ontstaan door een herberekening van het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVN) fonds. In het verleden zijn er gelden gestort op rekening bij SVN. Particulieren kunnen bijdragen uit dit fonds aanvragen voor bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen. Deze lossen zij ook weer af aan SVN. Doordat SVN in het verleden niet juist heeft geadministreerd bleek er meer geld in het fonds te zitten. Herberekening levert De Wolden een voordeel op van Daarnaast zijn er lagere uitvoeringskosten voor het verlenen van bouwvergunningen van Bouwgrondexploitatie Een voordelig verschil van is ontstaan door de verkopen van stroken grond. 8. Re-integratie en participatievoorzieningen In totaal is er een voordeel op de uitgaven van door met name lagere kosten betreffende scholing en activering. Aan de batenzijde een positief verschil van hoofdzakelijk veroorzaakt door btw teruggave over de jaren 2010 en Per saldo levert dit een voordeel op van Gemeenschappelijke lasten en baten van het onderwijs De gemeenschappelijke lasten en baten van het onderwijs zijn in totaliteit voordeliger uitgevallen dan begroot. Dit is ontstaan door lagere kosten van leerlingenvervoer, de lagere kosten van lokaal onderwijsbeleid en de lagere kosten van leerplicht. De baten zijn hoger door een (extra) uitkering uit de middelen voor het Onderwijs Achterstanden Beleid (OAB). Deze afwijkingen zijn incidenteel. 10. Wet Maatschappelijke Ondersteuning Per saldo is er een incidenteel voordelig resultaat van ruim Deze verantwoording van de Wmo heeft betrekking op: - De maatwerkvoorzieningen zoals thuishulp (voorheen: hulp bij het huishouden), rolstoelen, vervoer, woningaanpassingen en begeleiding; - De uitvoering van de Regeling meerkosten; - De persoonsgebonden budgetten (PGB's); 6 Gemeente De Wolden

26 Jaarverslag 2016 Rekeningresultaat - Beschermd wonen; - Openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGz); - Dorps- en wijkcentra beheer gebouw. Wat betreft de maatwerkvoorzieningen is er een stijging van het aantal woningaanpassingen. Ook zijn er in vergelijking met 2015 meer rolstoelen verstrekt. Ook het aantal aanvragen om begeleiding is toegenomen. Daarentegen zien we een daling van het aantal thuishulpverstrekkingen. Tevens is het aanwezige budget voor de mantelzorgcomplimenten niet volledig benut. In 2016 is de Regeling meerkosten voor de eerste keer uitgevoerd. Er is minder beroep gedaan op de regeling dan verwacht. De uitgaven voor de PGB's zijn lager dan werd begroot. De oorzaak hiervan is dat er aanzienlijk minder verstrekkingen zijn op het vlak van de PGB s voor thuishulp. Voor het onderdeel 'begeleiding' is een stijging waar te nemen. De uitvoering hiervan wordt gedaan door de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Deze gegevens zullen in het eerste half jaar verwacht worden. Wel is het zo dat de afgelopen jaar ten aanzien van PGB's voor begeleiding meer bewust en scherper is gekeken naar de PGB-vaardigheid van aanvragers. Volgens de nieuwe Wmo zijn gemeenten verantwoordelijk voor beschermd wonen. De uitvoering is gemandateerd aan centrumgemeente Assen. Het rijksbudget dat Assen hiervoor heeft gekregen bleek aanvankelijk ontoereikend te zijn. In de loop van het jaar is dit in positieve zin bijgesteld. Naar nu blijkt hebben we een voordelig resultaat. De oorzaak hiervan is naast de hogere rijksbijdrage in 2016 ook de positieve verrekening van Bovendien is een deel van de geïndiceerde zorg niet verzilverd. Dit heeft een incidenteel karakter. Op het onderdeel OGGz is er over 2016 een positief saldo. Het resultaat is wisselend en is afhankelijk van de mate waarop een beroep op de Oggz wordt gedaan. Op voorhand was er voor 2016 een hoger bedrag geraamd dan in De huurbetalingen aan Zorgcollectief Zuidwest-Drenthe (ZZWD), Dorps- en wijkcentra beheer gebouw, in 2015 en 2016, die betrekking hebben op 't Neie Punt hebben dit resultaat nadelig beïnvloed. 11. Bestuursondersteuning college De belangrijkste oorzaken van het voordelig saldo zijn de lagere uitgaven op acquisitie, promotie en voorlichting. Daarnaast lagere kosten op representatie en catering. Tevens was de realisatie lager dan begroot op burger- en kernparticipatie doordat er onder andere geen studiedagen zijn georganiseerd en de Maand van de participatie heeft niet plaatsgevonden. 12. Burgerzaken en secretarieleges Het voordeel op burgerzaken bedraagt per saldo en op secretarieleges De belangrijkste oorzaken hiervoor zijn lagere uitgaven aan abonnementen en lidmaatschappen voor kadastrale informatie. Het project voor adresaanduidingen is nog niet afgerond waardoor er een voordeel op de kapitaallasten is. De kosten voor het uitvoeren van het referendum bleken lager dan begroot. 13. Dividenduitkering Essent Het voordeel wordt veroorzaakt doordat een hoger bedrag, , van Essent is ontvangen dan geraamd. Dit betreft deels een hogere rentevergoeding en deels de afwikkeling van de voorziening. 14. Algemene uitkering uit het Gemeentefonds De positieve afwijking van afgerond van de algemene uitkeringen kan als volgt worden gespecificeerd: - Positieve verrekeningen over de uitkeringsjaren 2014 en 2015 van per saldo als gevolg van de definitieve vaststelling van de verschillende eenheden en maatstaven. - Een positieve afwijking over het uitkeringsjaar 2016 van per saldo Er zijn minder aanvragen ontvangen door een bijstelling van de onderliggende aantallen en eenheden; - Een positieve verrekening van afgerond wegens te compenseren btw i.v.m. via het gemeentefonds gefinancierde activiteiten. Gemeente De Wolden 7

27 Rekeningresultaat Jaarverslag Bouwvergunningen Er is minder aan opbrengsten, leges Wabo, ontvangen dan begroot. Er zijn meer aanvragen dan vorig jaar, maar minder grote bouwplannen. De grotere bouwplannen bepalen de uiteindelijke jaaropbrengst. 16. Sociale werkvoorzieningen Aan de lastenkant hebben we per saldo een overschrijding van Deze wordt onder andere veroorzaakt door onderzoekskosten bij Reestmond en een hogere bijdrage. Aan de batenzijde een kleine plus van , zijnde een incidentele bate vanuit 2014 (bonus begeleid werken). Per saldo een nadeel van Sport Per saldo is er een nadeel van De lasten zijn hoger dan werd voorzien. Dit werd veroorzaakt door hogere exploitatielasten van de zwembaden, sporthallen en sportgebouwen door o.a. inhuur en energielasten. Het voordeel van werd veroorzaakt door de hogere entreegelden van de zwembaden en de hogere vergoeding voor het gebruik van sportaccommodaties. 18. Bijstandsverlening Het tekort is voornamelijk een gevolg van lagere baten door hogere uitbestede werkzaamheden. 19. PGB Jeugdhulp Het totaal van de zorgkosten, de uitvoeringskosten en de kosten van de PGB's was hoger dan werd voorzien. Dit tekort wordt voornamelijk veroorzaakt door de hogere kosten van de Persoons Gebonden Budgetten (PGB's). Deze hogere kosten zijn een gevolg van de provinciale afspraken die zijn vastgelegd in het Regionaal Transitie Arrangement (RTA). In het RTA is bepaald dat de kosten van de zwaardere vormen van zorg en de PGB's op basis van solidariteit tussen de Drentse gemeenten worden verrekend. 20. Pensioenvoorziening wethouders Dit wordt met name veroorzaakt door een incidentele hogere storting in de voorziening pensioenverplichtingen wethouders van Financien en Bedrijfsvoering De afwijking van nadelig op het saldo van de lasten en baten wordt veroorzaakt door: - een voordeel van wegens wel geraamde, maar niet werkelijk toegerekende rentelasten op de betreffende te verstrekken langlopende geldlening Glasvezelnetwerk De Wolden. Hier staat tegenover dat er ook geen renteontvangsten zijn geweest; - een nadeel op het onderdeel eigendommen niet voor de openbare dienst bestemd wegens extra afschrijving/afboeking van de boekwaarden van voormalig OBS Fort, OBS Linde en OBS De Dissel van in totaal Zowel bij de lasten als bij de baten is er ten opzichte van de begroting een afwijking van afgerond Dit wordt veroorzaakt door een verdere afname van het totale schuldrestant van de verstrekte hypothecaire geldleningen aan ambtenaren. Ondanks de lage marktrente is toch een voordeel ontstaan op de geraamde cijfers. Daarnaast een klein voordeel bij de interne verrekeningen van Overige posten en afronding De overige mee- en tegenvallers zijn en zijn divers van aard. Bij de toelichting op de jaarrekening wordt uitvoeriger op de afwijkingen ingegaan. 8 Gemeente De Wolden

28 Jaarverslag 2016 Bestemming rekeningresultaat Bestemming rekeningresultaat De rekening van Lasten en Baten van 2016 wordt afgesloten met een positief resultaat van afgerond Voor de bestemming van dit bedrag is op grond van de BBV-voorschriften nog expliciete besluitvorming van de raad nodig. Met de raad is de afspraak gemaakt om mogelijke incidentele overschotten bij bestemming van het rekeningresultaat te storten in de reserve investeringsprojecten. Bij de inleiding is al melding gemaakt van het voorstel om vanaf 2016 de rekeningresultaten te storten in de algemene reserve. Conform de nota Grondbeleid gemeente De Wolden is i.v.m. het bereiken van de bovengrens van de reserve bouwgrondexploitatie een bedrag van afgerond overgeheveld naar de algemene reserve. Gemeente De Wolden 9

29 Overzicht incidentele baten en lasten Jaarverslag 2016 Overzicht incidentele baten en lasten Op grond van artikel 28 van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) moet een overzicht worden verstrekt van de incidentele baten en lasten. Het betreft een overzicht van de incidentele baten en lasten per programma, waarbij per programma tenminste de belangrijkste posten afzonderlijk worden gespecificeerd. Programma Omschrijving Baten ( ) Lasten ( ) 1. Verkeersmaatregelen Begraafplaatsrechten Ruimtelijke ordening Riolering Overige volkshuisvesting Sociale werkvoorzieningsschappen Gemeenschappelijke baten/lasten onderwijs Sport Bijstandsverlening Bestuursorganen Representatie, burger- en kernparticipatie Totaal De afwijkingen tussen begroot en werkelijk zijn elders in de jaarstukken per programma nader uitgewerkt. De structurele afwijkingen die doorwerken naar 2017 en volgende jaren zijn of worden meegenomen in de tussentijdse rapportages (bestuursrapportages) en de begroting Bij de structurele afwijkingen moet ondermeer gedacht worden aan: - Lagere kosten rampenbestrijding. De baten en lasten van het gemeentefonds, de uitvoering van de sociale regelingen en op het terrein van het sociaal domein, zoals minimalbeleid, participatiebudget en de uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning worden niet als incidenteel beschouwd. Voor deze baten en lasten wordt elk jaar op basis van een circulaire of een beschikking van het Rijk een raming bepaald. Het in artikel 28 van de BBV genoemde overzicht van toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves is per programma opgenomen in de jaarrekening verderop in de jaarstukken. 10 Gemeente De Wolden

30 Jaarverslag 2016 Kerngegevens Kerngegevens A. Sociale structuur Rekening Begroting 2016 Rekening Inwoners Waarvan: van 0 t/m 19 jaar van 20 t/m 64 jaar van 65 t/m 74 jaar van 75 jaar en ouder Periodieke bijstandsgerechtigden Uitkeringsgerechtigden Waarvan: Wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen werknemers (IOAW) Wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (BBZ) Werkzaam in sociale werkgemeenschappen (WSW) Aantal unieke jeugdigen Aantal unieke wmo-klanten (oud en nieuw) B. Fysieke structuur Rekening Begroting 2016 Rekening Oppervlakte van de gemeente (in hectares) binnenwater historische stads- en dorpskern 0 0 Aantal woonruimten woningen/wonen recreatiewoningen - logies bijzondere woningen - wooneenheden Gemiddelde woningbezetting 2,23 2,21 2,11 C. Financiële structuur (x 1.000) 2015 Totaal 2015 Bedrag per inwoner 2016 Totaal 2016 Bedrag per inwoner Totale exploitatielasten programma s Opbrengst belastingen en heffingen Algemene uitkering gemeentefonds Uitkeringen deelfonds soc. domein Vaste schuld Gemeente De Wolden 11

31 Leefbaarheid - Programma 01 Kerngegevens Eigen financieringsmiddelen inclusief resultaat Geactiveerde kapitaaluitgaven Financieringsoverschot/tekort * Gewaarborgde geldleningen * Totale vaste activa exclusief voorraden minus totale vaste passiva exclusief algemene reserve bouwgrondexploitatie. 12 Gemeente De Wolden

32 Jaarverslag 2016 Leefbaarheid - Programma 01 Programma s Leefbaarheid - Programma 01 Dit programma gaat over de fysieke leefomgeving en veiligheid. Het omvat de thema's veiligheid, ruimtelijke ordening, beheer van de openbare ruimte, volkshuisvesting, milieu, water, landschap, cultuurhistorie, afval, riolering, bereikbaarheid en mobiliteit. Programmahouder: Jan ten Kate Het programma in beeld Wat hebben we gedaan? De gemeente De Wolden wil haar grootste kwaliteit, het zijn van een plattelandsgemeente, behouden en versterken. De plattelandsgemeente die wordt gekenmerkt door de ruimtelijke kwaliteit van het buitengebied (het landschap) en de leefbaarheid van de dorpen. Dit betekent leven, wonen en werken binnen een dorps- of plattelandsgemeenschap, waar het naoberschap voorop staat. Woningen van goede kwaliteit en de aanwezigheid van voldoende voorzieningen zijn hiervoor bepalend. Ontwikkelingsmogelijkheden dienen de ruimtelijke kwaliteit te versterken. De bereikbaarheid in het gebied is essentieel en blijft mogelijk via eigen vervoer, openbaar vervoer of alternatieve vervoersvormen. Verkeersveiligheid en veilige fietsvoorzieningen zijn daarbij belangrijke aandachtspunten. Maar ook (een gevoel van) veiligheid in de woon- en werkomgeving draagt bij aan de leefbaarheid. De Wolden wil blijven behoren tot de veiligste woongemeenten in Nederland. Dit vergt aandacht voor fysieke veiligheid en sociale veiligheid. Wij streven het volgende op de langere termijn na: Aantrekkelijke woonomgeving; Goede bereikbaarheid, ook voor mindervaliden; Hoge kwaliteit landschap, gebouwen en openbare ruimte; Inwoners ervaren De Wolden als een veilige woon- en leefomgeving. Beleidsdoelen Gelet op de beoogde maatschappelijke effecten van het programma Leefbaarheid, stelt het college zich de volgende doelen. Aantrekkelijke woonomgeving: Woningzoekenden interesseren voor een woning in De Wolden en zo het herstel van de woningmarkt benutten; Betaalbare woonruimte realiseren of laten realiseren in zowel huur als koop; Behoud van de hoge kwaliteit van de woningvoorraad; Meewerken aan het tot stand brengen van energiezuinige woningen met lage energielasten; Stimuleren dat ouderen langer thuis kunnen blijven wonen; Goed voorbereiden op de nieuwe omgevingswet; Samen met bewoners en woningcorporatie leegstand en verpaupering voorkomen; Faciliteren dat de leefbaarheid blijft behouden in tijden van ontgroening, vergrijzing en krimp; De CO2 uitstoot verder verlagen voor een gezonde leefomgeving; Een efficiënter afvalwaterbeheer; De mogelijkheden van afval als grondstof zo goed mogelijk benutten. Gemeente De Wolden 13

33 Programma Leefbaarheid Jaarverslag 2016 Bereikbaarheid, ook voor mindervaliden: De verkeersveiligheid verhogen en het aantal verkeersslachtoffers terugdringen; Het fietsverkeer en gebruik van openbaar vervoer bevorderen. Hoge kwaliteit landschap, gebouwen en openbare ruimte: Het huidige kwaliteitsniveau van de openbare ruimte behouden; Samenwerken met inwoners om de kwaliteit van de leefomgeving te verhogen; Wegbermen soortenrijker en mooier maken; Het mooie afwisselend landschap behouden in samenwerking met inwoners en vrijwilligers; Meewerken aan het inrichten van gebieden voor (incidentele) waterberging; Meewerken aan robuuste watersystemen; De mogelijkheden onderzoeken van het gebruiken en aanleggen van nieuwe energiebronnen met behoud van ruimtelijke kwaliteit; Onze cultuurhistorische waarden behouden en benutten. Inwoners ervaren De Wolden als een veilige woon- en leefomgeving: Zichtbaarheid van de politie vergroten, de wijkagent heeft een centrale positie in de wijken en dorpen; Aansluiting tussen het veiligheidsbeleid en zorgnetwerken vergroten; Bestrijden van alcohol en drugsproblematiek, waarbij geldt: preventie voor repressie; Betrokkenheid van inwoners bij veiligheid vergroten door de inzet van Burgernet; Regiefunctie op integrale veiligheid vergroten; Effectief inzetten van toezicht en handhaving. Activiteiten 2016 Om de doelen in deze raadsperiode te halen werd in 2016 met de volgende concrete punten gestart. 140 openbare orde en veiligheid Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Integraal veiligheidsbeleid Begin 2016 is de Kadernota integraal veiligheidsbeleid vastgesteld door de gemeenteraad. Eind augustus heeft het college een uitvoeringsprogramma opgesteld, waarin inspanningen worden beschreven die bijdragen aan het halen van de door de gemeenteraad gestelde doelstellingen. 140 openbare orde en veiligheid Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Veiligheidshuis Drenthe Binnen Veiligheidshuis Drenthe werken de gemeenten samen met justitiële- en zorgpartners aan de aanpak van complexe, keten overstijgende (sociale) veiligheidsproblemen. Veiligheidshuis Drenthe fungeert als informatie- en schakelpunt tussen justitiepartners die op schaal van regio Noord-Nederland opereren en lokaal/regionaal georganiseerde Drentse partners zoals gemeenten en zorginstellingen. Gemeenten lossen veel problemen met hun inwoners zelf op, in goede (bilaterale) samenwerking met hun ketenpartners. Uitgangspunt is om daar waar het kan, zaken lokaal op te pakken, en waar nodig bij geweld, criminaliteit en (ernstige) overlast - expertise vanuit het Veiligheidshuis bij te schakelen. Het Veiligheidshuis fungeert in deze als hulpmiddel en biedt de infrastructuur waarlangs gemeenten en zorginstanties snel kunnen schakelen met politie, OM en andere strafpartners. De nazorg aan ex-gedetineerden neemt een bijzondere positie in binnen het Veiligheidshuis. Dit is een gemeentelijke uitvoeringstaak, maar de meeste Drentse gemeenten hebben de coördinatie hiervan in het Veiligheidshuis belegd. Dit geldt ook voor De Wolden. Veiligheidshuis Drenthe wordt deels gefinancierd door het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Deze rijksbijdrage is gebonden aan bestuurlijke afspraken tussen 14 Gemeente De Wolden

34 Jaarverslag 2016 Programma Leefbaarheid Middelen VNG en het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Bij toekenning hiervan is het uitgangspunt dat de gemeenten financieel bijdragen aan het Veiligheidshuis in die regio. 210 Wegen, straten, pleinen en verkeersmaatregelen Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Centrumplan de Wijk De laatste fase van het centrumplan is in 2016 uitgevoerd. Binnen beschikbaar budget uitgevoerd. 210 Wegen, straten, pleinen en verkeersmaatregelen Activiteit Herinrichting Jan Wierengaweg Ruinen Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen De voorbereiding voor deze werkzaamheden is afgerond. Door een beroep en bezwaar procedure aangaande de kap van de bomen heeft de start van de uitvoering vertraging opgelopen. Inmiddels zijn de werkzaamheden begonnen. Naar verwachting, maar afhankelijk van het weer, worden de werkzaamheden afgerond in mei De openstaande middelen blijven beschikbaar voor de uitvoering van het project. 240 Waterkering, afwatering en landaanwinning Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Hogere waterschapslasten door gewijzigde toedeling Het waterschap Reest & Wieden heeft de kostentoedelingsverordening gewijzigd. Deze wijziging houdt in dat eigenaren van de verharde wegen vanaf 2014 een hoger tarief aan waterschapsbelasting betalen. Ondanks het extra beschikbaar gestelde budget is dit nog niet toereikend. In 2016 heeft de gemeente De Wolden meer aan waterschapsbelasting betaald. Middelen Natuurbescherming Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Ondersteuning landschapsbeheer door inwoners (vrijwilligersgroepen) Met ingang van 2016 investeert De Wolden extra in de ondersteuning van streekbeheer. We ondersteunden het landschapsbeheer al met circa Totaalbedrag komt op De provincie Drenthe verdubbelt deze investering van de gemeente. Middelen Streekbeheer is een werkvorm waarbij landschapsonderhoud door vrijwilligersgroepen wordt uitgevoerd. Ook is er een regeling voor agrariërs om landschapselementen op akkers en weilanden te onderhouden. Het gaat hier niet om gemeentelijke eigendommen, maar om landschapselementen die het eigendom zijn van agrariërs en particulieren, buiten de Ecologische Hoofd Structuur. Inmiddels heeft de Wolden 36 vrijwilligersgroepen die het landschap onderhouden. We doen dit samen met de vijf gemeenten van Zuidwest Drenthe in het kader van de Agenda Platteland gemeenten Zuidwest Drenthe. Stichting Landschapsbeheer Drenthe levert professionele ondersteuning en gereedschap. Gemeente De Wolden 15

35 Programma Leefbaarheid Jaarverslag Openbaar groen en openluchtrecreatie Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Beheersing eikenprocessierups In 2015 is gestart met een nieuwe wijze van beheersing van de eikenprocessierups. Daarbij is het budget verlaagd. In 2016 is hier verder gevolg aan gegeven en konden de werkzaamheden uitgevoerd worden binnen het beschikbare budget. 721 Afvalverwijdering en -verwerking Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Verbeteren dienstverlening milieustraat De huidige milieustraat is niet ingericht om het afval van inwoners te ontvangen. Daardoor ontstaan regelmatig wachttijden aan de poort en staat de dienstverlening onder druk. Verder dient het afval op grond van wettelijke voorschriften (Wet milieubeheer Besluit Gemeentelijke milieustraten) in steeds meer stromen gescheiden te worden. Hiervoor is niet genoeg ruimte, waardoor onnodig restafval ontstaat. Dit geeft extra verwerkingskosten en is niet duurzaam. Op 12 mei 2016 heeft de raad besloten dat de milieustraat op de huidige locatie kan worden vernieuwd en dat voor de uitbreiding ook gebruik kan worden gemaakt van het terrein van gemeentewerken. Het ontwerp is gereed en kan worden vastgesteld. Wanneer alles volgens plan verloopt, kan de nieuwe milieustraat in het 3 e kwartaal van 2017 in gebruik worden genomen. Middelen (beschikbaar gesteld in de raad van 12 mei 2016) 722 Riolering Activiteit Verbetermaatregelen riolering 2016 tot en met 2019 Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Eind 2015 is het Watertakenplan Fluvius door de raad vastgesteld. Om de doelstellingen uit het Watertakenplan te realiseren zijn in 2016 diverse activiteiten en maatregelen uitgevoerd. Daarvoor was een investeringsbudget van beschikbaar. Dit budget is ingezet voor vervangen en renoveren van het gemeentelijk rioolstelsel Ansen, Jan Wierengaweg, Schoolakkers, Molenhof, Mr. J. de Blieckweg, Schoolweg, t Jaagpad en Boekweitstraat, vervangen aansluitingen gresleidingen (huisaansluitingen) aan de Jan Wierengaweg, Burgemeester Buitenweg en Schoolweg, aanpak foutieve aansluitingen aan de Ommerweg, afkoppelen verhard oppervlak Ten Oeverstraat, Jan Wierengaweg en Schoolweg, vervanging gemalen, pompen en schakelkasten, aanpassen electrakasten IBA s en het actualiseren van basis rioleringsplannen. 723 Milieubeheer Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Regionale UitvoeringsDienst Drenthe De RUD Drenthe is onderdeel van een landelijk dekkend netwerk van omgevingsdiensten, opgezet om de kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving te verbeteren en te uniformeren. De provincie Drenthe en de twaalf Drentse gemeenten zijn samen eigenaar van RUD Drenthe. RUD Drenthe voert voor de eigenaren/opdrachtgevers het zogenoemde Milieubreed takenpakket uit. Dit pakket betreft: alle milieuvergunningen, alle milieumeldingen, milieutoezicht en -handhaving, alle bodemtaken en alle milieuspecialismen. De eigenaren van RUD Drenthe hebben een bestuurlijk besluit genomen dat zij toe willen naar een uniform minimaal uitvoeringsniveau van de RUD Drenthe. Met ingang van 2016 moet dit uniform minimaal uitvoeringsniveau de Drentse Maat worden ingevoerd. De Drentse Maat is gedurende 2014 en 2015 ontwikkeld en in 2016 vindt verder overleg plaats over de definitieve vaststelling van de Drentse Maat. Het uitvoeringsplan is door de RUD uitgevoerd. Hierover ontvangt de raad het jaarverslag ter kennisname (dit is inclusief de bij de begroting beschikbaar gestelde verhoging van ) 16 Gemeente De Wolden

36 Jaarverslag 2016 Programma Leefbaarheid 723 Milieubeheer Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Uitvoeren (extra) milieuactiviteiten Voor het uitvoeren van (extra) milieuactiviteiten was naast het reguliere budget ca nodig, waarvan ca voor de (bestaande) subsidieregeling energiebesparing particulieren en voor het ondersteunen van lokale initiatieven. Middelen Subsidieregeling energiebesparing Voor de subsidieregeling was in 2016 in totaal beschikbaar ( restantbudget van voorgaande jaren). Er zijn in totaal 37 aanvragen gehonoreerd, hiermee is voor ruim 4 ton geïnvesteerd aan energiebesparende maatregelen in woningen. Lokale initiatieven In de dorpen Koekangerveld, Ruinerwold en Ansen is in samenwerking met het Drents Energie Loket en de werkgroepen van deze energiezuinige dorpen een warmtetour georganiseerd. Daarnaast heeft het Drents Energie Loket in samenwerking met de gemeente De Wolden, ReestdalEnergie, het Alfa College Hoogeveen en Zuinig Wonen een speciale informatieavond georganiseerd in Zuidwolde over het isoleren van woningen. Naast praktische tips over isolatie en financiële mogelijkheden werd een compleet Energie Zuinig Wonen Advies aangeboden. 723 Milieubeheer Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Evaluatie en actualisatie huidig milieubeleid en opstellen actieplan klimaat & energie Evaluatie MilieuAmbitiePlan Het huidige MilieuAmbitiePlan liep van Het beleid van de afgelopen jaren is geëvalueerd en de effecten zijn in beeld gebracht. Uit de evaluatie blijkt dat De Wolden de gestelde ambities voor milieu en duurzaamheid voor vrijwel alle thema s ruimschoots heeft gehaald. Middelen Actieplan klimaat & energie Ter voorbereiding op het Actieplan klimaat & energie is er een energie-agenda (discussienotitie) opgesteld. In deze Energie-agenda staat een overzicht van de scenario s en acties waarvoor initiatieven, ideeën en draagvlak bestaat binnen de gemeente. Om te achterhalen wat er leeft in de gemeenschap zijn er in de periode junioktober 2016 vier actieve werkbijeenkomsten uitgevoerd over de thema s wonen, onderwijs & sport, ondernemers en de gemeente zelf. Op 15 december 2016 is de energie-agenda met de verschillende scenario s opiniërend behandeld in de raad. De raad koos unaniem voor een uitwerking van scenario 3 de energieke samenleving, en incidenteel versnelling toe te passen (scenario 4). Op basis van het gekozen scenario wordt de energie-agenda in concrete activiteiten en budget uitgewerkt in een Actieplan klimaat & energie. Dit actieplan (inclusief financiële consequenties) wordt in maart 2017 behandeld in de raad (vaststelling). 724 Lijkbezorging Activiteit Voorbereidingen begraafplaats Zuidwolde op beheer in ruimingscyclus Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen In 2013 heeft de gemeenteraad ingestemd met het toekomstige beleid van de begraafplaatsen in De Wolden. Er is in 2016 nog beschikbaar voor de inventarisatie van graven met een cultuurhistorische waarde, het opstellen van een ruimingsprotocol en het opstellen van een ruimingsplan van vak K in Zuidwolde. Dit is in voorbereiding en wordt in 2017 afgerond. Gemeente De Wolden 17

37 Programma Leefbaarheid Jaarverslag Overige volkshuisvesting Activiteit Onderzoek ten behoeve van actualisatie woonplan Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Begin 2016 is de actualisatie van het Woonplan opgestart. De opdracht is gegund aan bureau Companen. Er is een vestigers- en een vertrekkersenquête uitgevoerd, idem desk research. De uitkomsten van deze onderzoeken zijn besproken met stakeholders en de gemeenteraad in een woonconferentie (dialoogbijeenkomst) op 22 september. Op 17 november heeft de raad gedebatteerd over een aantal stellingen die de richting bepalen voor het concept woonplan. Het woonplan zal in 2017 worden afgerond. 823 Bouwvergunningen Activiteit Evaluatie welstandsbeleid Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Bij het vaststellen van de Welstandsnota 2013 heeft de raad besloten de nota na drie jaar te willen evalueren. In 2016 heeft een raadexcursie plaatsgevonden. In 2017 neemt de raad een besluit over de evaluatie van de welstandsnota. Het beleid voor dit programma is vastgelegd in de beleidsdocumenten: Algemeen: Politieke Termijnagenda van de raad; Collegeprogramma , dd. 29 april Wonen en duurzaamheid: Toekomstvisie , vastgesteld dd. 22 december 2005; Structuurvisie De Wolden , vastgesteld in maart 2011; Monumentenverordening 2005; Woonplan , vastgesteld op 12 juli 2012; Regionale woonvisie Zuidwest Drenthe, vastgesteld op 30 oktober 2012; Nota Grondbeleid gemeente De Wolden ; Milieubeleidsplan , vastgesteld door de raad op 24 juni 2010; Afvalbeleidsplan , vastgesteld door de raad op 15 januari 2015; Nota Bodembeheer, vastgesteld door de raad op 13 september 2012; Watertakenplan De Wolden , vastgesteld door de raad op 26 november Kwaliteit leefomgeving: Beheerplan openbare verlichting ; Beheerplan bruggen en kunstwerken 2005; Kwaliteitsvisie openbare ruimte 2012; Bermenbeheersplan; Welstandsnota 2013, vastgesteld op 13 december 2012; Ambitiedocument Vitaal Platteland, vastgesteld door de raad op 12 juni 2014; Waterplan De Wolden 2008; Landschappelijk Ontwikkelings Kader, vastgesteld door de raad op 29 november 2012; Agenda Platteland gemeenten Zuidwest Drenthe, vastgesteld door college in november 2012; Geurgebiedsvisie, vastgesteld door de raad op 10 juni 2010; Beheersverordening gemeentelijke begraafplaatsen en Uitvoeringsvoorschriften gemeentelijke begraafplaatsen 2011; Samenwerkingsagenda Zuidwest Drenthe, vastgesteld door college op 3 december Bereikbaarheid en mobiliteit: Gemeentelijke Verkeer- en Vervoersplan (GVVP); Herzien fietsplan Gemeente De Wolden

38 Jaarverslag 2016 Programma Leefbaarheid Veiligheid: Kadernota Toezicht en Handhaving ; Uitvoeringsprogramma integrale veiligheid ; Integraal veiligheidsbeleid ; Beleidsvisie Veiligheidsregio Drenthe. Investeringen In cijfers is het beeld van de investeringen als volgt: LASTEN Nr. Invest. nummer Programma/ Omschrijving Restantkrediet Beschikb. krediet in 2016 Uitgaven 2016 Restantkrediet Programma 1 Leefbaarheid: Van Ontmoeting naar Verdieping Rotonde N375 Koekange/Weerwille Reconstructie Hoofdstr. Zuidwolde Fietspad Linderweg te Zuidwolde Bruggenbeheersplan fase 2, Ontsluit. kern Zuidwolde op N Fietspad Oshaarse-/Eggeweg Echten Centrumplan de Wijk Grondverwerving RVK Fietspad langs Ommerweg Zuidwolde Fietspad Meppelerweg Zuidwolde Centrumplan Ruinen Uitwerkingen GVVP Aanbr. wegmark. duurzaam veilig Verbet. toegankelijkheid bushaltes Aanleg wandelpad Drogteropslagen Fietspad Alteveer Herinrichting Dijkhuizen Fietspad Koekangerveld-Marterhaar Fietspad Hoogeveensevaart-de Wijk Fietspad Kloosterpad Opwaarderen fietspaden Sanering Horstlocatie de Wijk Parkeerplaats Woltingeslag Zuidw Herinrichting J.Wierengaweg Rnn Verkeersveiligheidsmaatreg. Ansen Fietspad W. Moesweg Zuidwolde Fietspad Ruinerweg Fietspad Echtenseweg Verbreding Koekangerveldweg Nieuwbouw milieustraat Zuidwolde tm Riolering De Wolden Woonomgev. DLS Briëtweg de Wijk Duurz.h.subs. starters woningmarkt Woningbouw De Tump Ruinen Totaal Gemeente De Wolden 19

39 Programma Leefbaarheid Jaarverslag 2016 BATEN Nr Invest. nummer Programma/ Omschrijving Nog te ontvangen Nieuw in 2016 Ontvangsten 2016 Nog te ontvangen Programma 1 Leefbaarheid: De Ontmoeting (vh dorpsvisies) Reconstructie Hoofdstr. Zuidwolde Fietspad Linderweg Zuidwolde Ontsluiting kern Zuidwolde op N Fietsp. Oshaarse/Eggeweg Echten Centrumplan de Wijk Fietspad langs Ommerweg Zuidw Fietspad Meppelerweg Zuidwolde Centrumplan Ruinen Fietspad Alteveer Herinrichting Dijkhuizen Fietspad Koekangerveld-Marterhaar Fietspad Hoogeveensevaart-de Wijk Fietspad Kloosterpad Opwaarderen fietspaden Verkeersveiligheidsmaatreg. Ansen Fietspad Echtenseweg Verbreding Koekangerveldweg t/m Riolering De Wolden Woonomgev. DLS Briëtweg de Wijk Woningbouw De Tump Ruinen Totaal Toelichting 1. Van Ontmoeting naar Verdieping Voor de stand van zaken betreffende dit project wordt verwezen naar paragraaf 'De Verdieping'. 2. Rotonde N375 Samenwerking met provincie Drenthe. De rotonde is inmiddels gereed en de daarbij behorende verbreding Koekangerveldweg ook. De tevens bijbehorende landbouwsluizen Ruinerweg zijn aangelegd en worden in overleg met gebruikers afgesteld. 3. Reconstructie Hoofdstraat Zuidwolde Project in afronding. Het krediet heeft een relatie met de investering economisch ruimtelijk proces Hoofdstraat. De ontwikkeling van de Rabolocatie maakt hier deel van uit en heeft enige vertraging opgelopen. De financiële afwikkeling, inclusief de BDU-bijdrage moet nog plaatsvinden. 4. Fietspad Linderweg te Zuidwolde Het fietspad is in aanleg. Ter hoogte van de N48 moet de veiligste route voor het fietspad worden overwogen. Er zijn diverse mogelijkheden uitgewerkt en deze worden voorgelegd aan de gemeenteraad. 5. Bruggenbeheersplan Onderzoek naar actualisatie van het bruggenbeheersplan is gestart. 6. Ontsluiting kern Zuidwolde op N48 De werkzaamheden zijn gereed en de eindafrekening voor de realisatie werkzaamheden heeft in maart/april 2015 plaatsgevonden. De afhandeling van de EBO-overeenkomst (Eigendom, Beheer & Onderhoud) inclusief de bijbehorende grondtransacties vinden naar verwachting plaats in Gemeente De Wolden

40 Jaarverslag 2016 Programma Leefbaarheid De subsidieafhandeling met de provincie (BDU en Convenant) wordt verwacht in Fietspad Oshaarseweg/Eggeweg Project is gereed en de definitieve BDU bijdrage is binnengekomen. 8. Centrumplan de Wijk De laatste fase van het centrumplan is in 2016 uitgevoerd. De nieuwe supermarkt is op 7 juni geopend en vervolgens is in juli de openbare ruimte opgeleverd. Het project is binnen het beschikbare budget afgerond. Het project is naar volle tevredenheid van de bewoners en de klankbordgroep opgeleverd. De provinciale subsidie van is reeds voor 80% ontvangen. Het restant van wordt begin 2017 overgemaakt. Met de inrichting van de Horstlocatie is het centrumplan zorgvuldig afgerond en wordt mede invulling gegeven aan de doelstelling van het centrumplan: een toekomstbestendig de Wijk waar het goed wonen, winkelen en ondernemen is en aantrekkelijk voor bezoekers aan onze regio. 9. Grondverwerving Rvk 2003 Om de aanleg van voorzieningen op de aan de gemeente toebedeelde gronden mogelijk te maken is voor de ruilverkaveling Ruinerwold-Koekange een krediet beschikbaar gesteld. In de afgelopen jaren is de ruilverkavelingsrente ten laste gebracht van dit krediet. 10. Fietspad langs Ommerweg Zuidwolde Project is gereed en de definitieve BDU bijdrage is binnengekomen. 11. Fietspad Meppelerweg Zuidwolde Kansen en risico's zijn in beeld gebracht bij de gemeenteraad en het project krijgt in 2017 een herstart. 12. Centrumplan Ruinen In 2016 is er overeenstemming met ontwikkelaar bereikt over de invulling van de SNSlocatie. Er is een anterieure overeenkomst gesloten met ontwikkelaar waarin de afspraken zijn vastgelegd inzake het bouwprogramma en de inrichting van de openbare ruimte, de te doorlopen procedures, de projectcommunicatie en vergoeding van de gemeentelijke apparaatskosten. Eind 2016 is er een informatieavond georganiseerd waarbij de plannen aan de omgeving zijn gepresenteerd. Eind 2016 is tevens de planologische procedure opgestart, het voorontwerp bestemmingsplan is ter inzage gelegd. In 2017 worden naar verwachting de procedures (bestemmingsplan en vergunningaanvragen) afgerond waarna de bouw in de tweede helft 2017 kan aanvangen. 13. Uitwerking GVVP 2014 Er zijn knelpunten opgelost met betrekking tot de verkeersveiligheid zoals bermverharding aanbrengen op verschillende locaties en het verwijzen van de verschillende kernen door middel van nieuwe verwijzingsborden. Het project is afgerond. 14. Aanbrengen wegmarkering duurzaam veilig De resterende wegmarkeringen zijn aangebracht. Het project is afgerond. 15. Verbeteren toegankelijkheid bushaltes '12 Het project is afgerond. 16. Wandelpad Drogteropslagen In 2016 is onderzocht hoe het wandelpad gerealiseerd kan worden. De aanleg wordt meegenomen in het Inrichtingsplan Bovenloop Reest en Drogteropslagen. De uitvoering van het plan zal in 2017 starten. 17. Fietspad Alteveer Het fietspad tussen Alteveer en Hoogeveen bestond tot 2015 uit een tegelverharding. Deze verharding was onvlak en bevatte veel kieren tussen de tegels. De tegelverharding van dit fietspad is in 2015 en 2016 vervangen door betonplaten. De werkzaamheden inclusief financiële afwikkeling zijn gereed. 18. Herinrichting Dijkhuizen Het dorp Ruinerwold heeft een plan opgesteld voor de herinrichting van Dijkhuizen. Het plan is in 2016 gerealiseerd onder de regie van een groep bewoners uit het dorp. De gemeente heeft de bewoners gefaciliteerd met advies en procesondersteuning. Het project is afgerond. De afronding van de BDU-bijdrage moet nog plaatsvinden. Gemeente De Wolden 21

41 Programma Leefbaarheid Jaarverslag Fietspad Koekangerveld - Marterhaar Ontbrekende schakel voor het fietsverkeer tussen Koekangerveld en Marterhaar. Door de aanleg van een rotonde bij Marterhaar maakt meer verkeer gebruik van het lokale wegennet. Als veilig alternatief, maar ook als recreatieve verbinding is samen met Dorpsbelangen Koekangerveld het fietspad tussen Koekangerveld en Marterhaar in 2016 gerealiseerd. De werkzaamheden inclusief financiële afwikkeling zijn gereed. 20. Fietspad Hoogeveensevaart - de Wijk Ontbrekende schakel voor het fietsverkeer langs de Hoogeveensevaart tussen Ossesluis en Noordwijk. Het fietspad is een onderdeel van de fietsroute tussen Hoogeveen en Meppel langs de Hoogeveensevaart. Samen met Dorpsbelangen de Wijk is deze nieuwe verbinding voorbereid en gerealiseerd. De werkzaamheden inclusief financiële afwikkeling zijn gereed. 21. Fietspad Kloosterpad Veilige fietsverbinding tussen de Brink in Ruinen en het Dwingelderveld. Samen met Dorpsbelangen Rune is deze nieuwe verbinding voorbereid en gerealiseerd. De werkzaamheden inclusief financiële afwikkeling zijn gereed. 22. Opwaarderen fietspaden Door schade aan de constructie van een aantal fietspaden (Veeningen, Commissieweg) verminderde het comfort voor de gebruikers. In het kader van een inhaalslag en kwaliteitsimpuls zijn de fietspaden voorzien van een nieuwe bovenlaag. De werkzaamheden inclusief financiële afwikkeling zijn gereed. 23. Sanering Horstlocatie de Wijk De bodemsanering is in 2015 reeds afgerond. Na de oplevering van de nieuwe supermarkt is het grondwatermonitoringsysteem geplaatst. Naar verwachting is de monitoring in het eerste kwartaal 2017, na goedkeuring door de provincie, gereed. Het project wordt binnen het beschikbaar gestelde budget afgerond. 24. Parkeerplaats Woltingeslag Zuidwolde De parkeerplaats van sportpark Woltingeslag is gereconstrueerd. Het parkeerterrein heeft een andere fundering en is opgebouwd uit andere verhardingsmaterialen. 25. Herinrichting J. Wierengaweg Ruinen De voorbereiding voor deze werkzaamheden is afgerond. Door een beroep- en bezwaarprocedure heeft de start van de uitvoering vertraging opgelopen. Inmiddels zijn de werkzaamheden begonnen. Naar verwachting, maar weersafhankelijk, worden de werkzaamheden afgerond in mei De openstaande middelen blijven beschikbaar voor de uitvoering van het project. 26. Verkeersveiligheidsmaatregelen Ansen Het door het dorp Ansen opgestelde verkeersveiligheidsplan was voorzien van een aantal maatregelen om de doorgaande weg (Dwingelerweg Kerkdijk) in dit dorp veiliger te maken. Het plan is via een combinatie met de uitvoering van onderhoud wegen in 2016 gerealiseerd. De afronding van de BDU-bijdrage moet nog plaatsvinden. 27. Fietspad W. Moesweg Zuidwolde Voorbereiding van fietspad is gestart. 28. Fietspad Ruinerweg Voorbereiding van fietspad is gestart. 29. Fietspad Echtenseweg Fietspad is deels aangelegd, vanaf de N375 tot Ruinen. Het overige deel is in voorbereiding. 30. Verbreding Koekangerveldweg De werkzaamheden zijn gereed. De afronding van de BDU moet nog plaatsvinden. 31. Nieuwbouw milieustraat Zuidwolde Het project is in voorbereiding en wordt in 2017 opgeleverd. Als alles volgens planning verloopt dan wordt de milieustraat in het 3e kwartaal 2017 in gebruik genomen. 22 Gemeente De Wolden

42 Jaarverslag 2016 Programma Leefbaarheid 32. Riolering De Wolden Eind 2015 is het Watertakenplan Fluvius door de raad vastgesteld. Om de doelstellingen uit het Watertakenplan te realiseren zijn in 2016 diverse activiteiten en maatregelen uitgevoerd. Daarvoor was een investeringsbudget van beschikbaar. Dit budget is ingezet voor vervangen en renoveren van het gemeentelijk rioolstelsel Ansen, Jan Wierengaweg, Molenhof, Mr. J. de Blieckweg, Schoolweg, t Jaagpad en Boekweitstraat vervangen aansluitingen gresleidingen (huisaansluitingen) aan de Jan Wierengaweg, Burgemeester Buitenweg en Schoolweg, aanpak foutieve aansluitingen aan de Ommerweg, afkoppelen verhard oppervlak Ten Oeverstraat, Jan Wierengaweg en Schoolweg, vervanging gemalen, pompen en schakelkasten, aanpassen electrakasten IBA s en het actualiseren van basis rioleringsplannen. Het project vervangen telemetriesysteem voor gemalen (resterend budget ) is door externe redenen niet in uitvoering gekomen. Daarnaast is voor werkzaamheden aan het telemetriestation Groene berging een bijdrage ( ) van het waterschap ontvangen. Voorgenoemde werkzaamheden worden inclusief budget doorgeschoven naar Hierna is er een restantkrediet van op het investeringsbudget Het bedrag kan terug naar de voorziening. 33. Woonomgeving DLS Briëtweg de Wijk Actium is bezig met de bouw van de huurwoningen voor fase 1. Fase 2 start zodra de woningen in de eerste fase zijn verhuurd. Planning is dat de oplevering op 15 juni 2017 zal zijn. Het totale plan bestaat uit 55 woningen. 34. Duurzaamheidsubsidie starters woningmarkt In 2014 is een bedrag van overgemaakt aan Samenwerkingsverband Noord Nederland. SNN behandelt de aanvragen en zorgt voor de financiële afwikkeling namens de gemeente. In 2016 zijn 6 aanvragen behandeld. 35. Woningbouw De Tump Ruinen Op 29 september 2016 heeft de gemeenteraad het bestemmingsplan vastgesteld. Eind 2016 is gestart met de verkoop van de woningen. Op het moment dat er 70% verkocht is worden de gronden geleverd aan de ontwikkelaar. Dit resultaat is bijna behaald. Verwacht wordt dat er in 2017 gestart wordt met de bouw. Wat heeft het gekost? Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Lasten programma Baten programma Resultaat Toevoeging (-) / onttrekking (+) reserves Saldo Een analyse per functie/beleidsproduct is opgenomen in hoofdstuk Gerealiseerde lasten en baten per programma van het jaarrekeningsdeel. Gemeente De Wolden 23

43 Programma Economie en Werk Jaarverslag 2016 Economie en werk - Programma 02 Dit programma richt zich op het stimuleren van sociaal-economische vitalisering door het versterken van het ondernemersklimaat, maatschappelijke participatie en de re-integratie naar werk. Programmahouder: Jan ten Kate Het programma in beeld Wat hebben we gedaan? Kenmerkend voor De Wolden is de hoge dichtheid aan ondernemingen. Vooral de agrarische sector, detail- en groothandel, zakelijke dienstverlening en vrijetijdssector zijn goed vertegenwoordigd. Verder is het forse aandeel forensen kenmerkend voor onze gemeente; 77% van de werkzame personen woonachtig in De Wolden, werkt buiten de gemeente. Bijna 50% van de arbeidsplaatsen in De Wolden wordt bezet door personen die elders wonen. De Wolden wil graag een levendige woon- en werkgemeente zijn. De bedrijven zorgen voor banen, dragen bij aan de leefbaarheid in de dorpen en bieden diverse voorzieningen. De gemeente kan het ondernemersklimaat op diverse manieren versterken. Verbinden en netwerken zijn de sleutelwoorden. Ondernemers stimuleren om met vernieuwende ideeën te komen en hen daarin te faciliteren door snelle procedures en vermindering van regelgeving. We willen dit bereiken door, samen met het bedrijfsleven, activiteiten uit te voeren binnen sectoren die ofwel karakteristiek voor De Wolden zijn, of een belangrijk deel uitmaken van het economisch klimaat. Daarnaast zetten we samen in op projecten om trends en kansen die zich voordoen te ondersteunen. Ook heeft De Wolden zich aangesloten bij het samenwerkingsverband Regio Zwolle vanwege de ontwikkelkansen van deze sociaal-economisch sterke regio waar De Wolden deel van uitmaakt. Regio Zwolle richt zich op groei van het bruto regionaal product en de werkgelegenheid. Specifiek voor de sector toerisme en recreatie geldt dat De Wolden een rijk aanbod heeft aan recreatievoorzieningen en waarden als landschappelijke afwisseling, natuur, cultuurhistorie en streekidentiteit. De gemeente is centraal gelegen in een regio met trekkers als Nationale Parken en het Reestdal. De kwaliteit van het product ligt grotendeels in de handen van ondernemers zelf. Daarnaast wordt deze bepaald door de gemeentelijke kaders voor ontwikkeling. Daarom bieden we ruimte voor initiatiefnemers en stimuleren we gebiedsmarketing, bestaande uit regiopromotie, productontwikkeling en netwerkvorming. Samen met ondernemers zet De Wolden in op een verbetering van de aansluiting van de onderwijsarbeidsmarkt en meer kansen voor arbeidsparticipatie. De invoering van de Participatiewet vergt een extra inspanning op dit vlak. Wij streven het volgende op de langere termijn na: Behoud en stimuleren van de bedrijvigheid; Een uitstekend ondernemersklimaat, dat zich onderscheidt in de regio; Groei Bruto Lokaal Product; Goede relaties het bedrijfsleven en de gemeente; Behoud en ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve bestedingen; Goede recreatieve voorzieningen voor een gunstig leefklimaat voor inwoners; Werkgelegenheid behouden en creëren. 24 Gemeente De Wolden

44 Jaarverslag 2016 Programma Economie en werk Beleidsdoelen Gelet op de beoogde maatschappelijke effecten uit het programma economie en werk, stelt het college zich de volgende doelen. Doelen economie en werk: Het vestigingsklimaat verbeteren en daarmee bedrijvigheid behouden en stimuleren; De samenwerking tussen gemeenten in zowel Drenthe als Regio Zwolle versterken om gemeenschappelijke economische vraagstukken op te lossen en de economische vitaliteit van onze gemeente te versterken; Ondernemers ontzorgen voor wat betreft informatie over en toegang tot subsidies en personeelsvraagstukken (Werkgeverspunt); Een sterke sector recreatie en toerisme met een goed aanbod en een professionele vermarkting van het gebied; Ruinen profileren als Poort van het Dwingelderveld. Dit doen we met behulp van overheidsparticipatie: de gemeente heeft daarin vooral een rol om betrokken partijen bij elkaar te brengen en projecten aan te jagen. Het imago van De Wolden als paardengemeente verstevigen; Duidelijkheid creëren hoe om te gaan met recreatieparken waar veel permanente bewoning plaatsvindt; Behoud van de hoge arbeidsgraad/lage werkloosheid in de gemeente; De krimp in de uitvoering van de Wsw zo effectief en efficiënt mogelijk realiseren; Het organiseren van een nieuwe dienstverleningstructuur voor de 'onderkant van de arbeidsmarkt' conform landelijke afspraken in het Sociaal Akkoord; Effectief samenwerken in de arbeidsmarktregio Drenthe. Activiteiten 2016 Om de doelen in deze raadsperiode te halen is in 2016 met de volgende concrete punten gestart. 310 Handel, ambacht en industrie Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Evaluatie en uitvoering Economisch Actieplan Het Economische Actieplan is in januari 2014 vastgesteld. Na twee jaar uitvoering stond er in 2016 een evaluatie gepland, gezamenlijk met Ondernemersplatform De Wolden en de ondernemers. Doel is een herijking van de zeven speerpunten met daaraan gekoppeld (nieuwe) activiteiten. Het project wordt in 2017 afgerond. Middelen Handel en ambacht Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Uitvoering Actieplan Detailhandelvisie Het doel van het actieplan is het vergroten van de aantrekkelijkheid van de (vijf grote) kernen van De Wolden. Dit gebeurt door het benutten van specifieke kwaliteiten, om zo meer bezoekers te trekken, hogere bestedingen te genereren en de bezoekers uit De Wolden en omliggende gemeenten vaker terug te laten komen. De uitvoering van het actieplan gebeurt in samenwerking met het Ondernemersplatform De Wolden en de ondernemers. Dit is verschoven van 2016 naar Middelen 310 Handel en ambacht Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Implementatie Ondernemersfonds De gemeente faciliteert een onderzoek naar een Ondernemersfonds wat is aangevraagd door Ondernemersplatform De Wolden. Het fonds kan worden ingezet voor gemeentebrede en specifieke promotie en marketing, plaatselijke en sectorale activiteiten als administratieve ondersteuning voor de ondernemersverenigingen, verlichting, beveiliging en gebiedsmarketing. Het onderzoek, in samenwerking met het Ondernemersplatform is in 2016 afgerond. Conclusie is dat er geen behoefte naar het Ondernemersfonds is. Gemeente De Wolden 25

45 Programma Economie en werk Jaarverslag Handel en ambacht Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Verhoging bijdrage deelname aan de Regio Zwolle Als schakel tussen west, oost en noord Nederland is de Regio Zwolle één van de sterkste groeiregio s in Nederland. De bijdrage is ingezet om zo ook landelijke bijdragen en fondsen te kunnen activeren voor de ondernemers binnen onze gemeente. En daarmee bij te dragen aan een aantrekkelijk ondernemersklimaat in onze gemeente. Middelen Handel en ambacht Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Aansluiten cluster Agro&Food in de sector Economie van Regio Zwolle De Wolden heeft zich aangesloten bij het Innovatiecluster Agro & food van regio Zwolle. De kosten bedragen per jaar In de begroting was beschikbaar gesteld. Daarnaast is vanuit het budget plattelandsontwikkeling ook bijgedragen. In het Innovatiecluster Agro & food werken overheid, onderwijs, onderzoek en ondernemers samen, met als doel een sterke, duurzame en toekomstbestendige sector. Middelen Handel en ambacht Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Financiering netwerktafel Concours Hippique De Wolden De gemeente heeft twee netwerktafels tijdens Concours Hippique De Wolden. Ook in 2016 stonden de tafels weer in grote belangstelling. Naast netwerken, het leggen van nieuwe contacten en het promoten van De Wolden draagt het ook bij aan een goed ondernemersklimaat in De Wolden. En een goede band tussen ondernemers en gemeente. Middelen Handel en ambacht Activiteit Digitalisering recreatieve routes ten behoeve van de gebiedsmarketing Verantwoording/ realisatie 2016 Dit speerpunt wordt samen met Recreatieschap Drenthe uitgevoerd. Het Recreatieschap heeft in 2016 samen met Marketing Drenthe besloten de toeristische portal, drenthe.nl, waar de routes o.a. een plek moeten krijgen, te vernieuwen. De Wolden is een pilotgemeente met betrekking tot het zichtbaar maken van routes op deze portal. Hiervoor is in 2016 een cofinancierings-bijdrage van gedaan. Op het moment van opstellen van deze jaarrekening wordt de portal vernieuwd. Het resterende bedrag van van dit speerpunt is overgeheveld naar 2017, om daarmee na oplevering van de portal, ervoor te zorgen dat de routes ook op andere (digitale) locaties zicht- en vindbaar gemaakt kunnen worden voor (potentiële) toeristen en recreanten. Middelen , waarvan overgeheveld naar Handel en ambacht Activiteit Bevorderen aansluitende ruiterroutes Verantwoording/ realisatie 2016 Voor de uitvoering van dit speerpunt is een beroep gedaan op het Recreatieschap, het routebureau van Drenthe. In verband met ziekte bij het Recreatieschap heeft de uitvoering van dit speerpunt vertraging opgelopen. Daarom is het bedrag overgeheveld naar Op het moment van opstellen van deze jaarrekening is het project opgestart. De eerste oriënterende gesprekken met betrokken inwoners en gebruikers hebben plaatsgevonden. Middelen , overgeheveld naar Gemeente De Wolden

46 Jaarverslag 2016 Programma Economie en werk 310 Handel, ambacht en industrie Activiteit LEADER vrijetijdseconomie Zuidwest Drenthe Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Op 26 april 2016 heeft de provincie Drenthe het 'Openstellingsbesluit POP3 uitvoering LEADER' voor Zuidwest Drenthe vastgesteld. In 2016 zijn er twee tenders geweest. Onder de aanvragen waren ook enkele initiatieven uit De Wolden. De Lokale Actie Groep (LAG) heeft alle ingediende aanvragen beoordeeld. De aanvragen die zijn goedgekeurd door de LAG, zijn vervolgens doorgestuurd naar de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) voor een verplichte technische beoordeling. Ten gevolge van de lange doorlooptijd bij RVO, heeft RVO op het moment van het opstellen van deze jaarrekening nog geen definitieve besluiten genomen over de aanvragen. Gemeente De Wolden was in 2016 namens de vijf gemeenten in Zuidwest Drenthe lid van de LAG. De provincie heeft de jaarlijkse bijdrage voor de vijf gemeenten in Zuidwest Drenthe aangepast van per jaar per gemeente gedurende 2015 t/m 2021 naar gedurende 2016 t/m 2020 (de totale bijdrage gedurende de looptijd van de regeling is gelijk gebleven; per gemeente). Deze aanpassing was nodig omdat de opstart van de regeling meer tijd nodig had dan gepland en omdat voor 2021 geen budget nodig blijkt te zijn. Dit jaar staat in het teken van afronding. 310 Handel en ambacht Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Stimuleren aanbod bovenlokale culturele evenementen De afgelopen jaren is ervaring opgedaan met een algemene stimuleringsregeling voor bovenlokale evenementen. Doel was nieuwe evenementen te stimuleren. Daarnaast was de regeling opgesteld voor doorontwikkeling van bestaande evenementen. De regeling heeft beperkt bijgedragen aan nieuwe evenementen; aanvragen kwamen voornamelijk van bestaande evenementen. Gelet hierop wilden we de regeling niet als zodanig continueren. Voorgesteld is om met een impuls uitbreiding van het aanbod bovenlokale culturele evenementen te stimuleren. Middelen De culturele sector en het Cultureel Platform zijn in 2016 volop met de voorbereidingen bezig geweest van dergelijke (nieuwe) evenementen, die in 2017 gaan plaatsvinden. Dit voorstel sluit aan bij het Beleidsplan Recreatie en Toerisme , waarin het cultuuraanbod is benoemd als een kansrijk thema voor productontwikkeling. Ook draagt het bij aan de culturele impuls die inmiddels door het culturele veld is omgedoopt tot Cultuur Explosie en die in 2017 plaatsvindt. 330 Nutsbedrijven Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Snel Internet De behoefte aan snel internet in de Wolden is groot, zoals aangetoond door het bewonersinitiatief Glasvezel De Wolden in Daarom is in 2016 gestart met de aanleg van Glasvezel en zijn de eerste aansluitingen gemaakt. Om de financiering van 16 miljoen te realiseren is een Glasvezel De Wolden BV opgericht, waarin gemeente De Wolden, Rendo en St. Glasvezel De Wolden participeren als aandeelhouder. De gemeente verstrekte in 2016 een lening aan Glasvezel De Wolden BV van Daarnaast participeert de gemeente met in de BV. Middelen 611 Werkgelegenheid Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Uitvoering Wsw en herstructurering gemeenschappelijke regelingen Voor de bekostiging van de Wsw-uitvoering (Wet sociale werkvoorziening) zullen we niet meer uit het Participatiebudget betalen dan via de berekeningssystematiek van het Rijk als aandeel voor Wsw wordt ingebracht. De bezuiniging op deze rijksbijdrage en tegelijkertijd het stopzetten van de instroom van Wsw-medewerkers zet de bedrijfsvoering van Alescon en Reestmond Gemeente De Wolden 27

47 Programma Economie en werk Jaarverslag 2016 Middelen zwaar onder druk. En werden er in de afgelopen jaren al (extra) gemeentelijke bijdragen - vanuit algemene middelen overgemaakt. De verwachting is dat deze (extra) gemeentelijke bijdragen in de komende jaren groter zullen worden. In de meerjarencijfers van deze begroting is daarmee al rekening gehouden. Als deelnemer in de twee gemeenschappelijke regelingen zijn wij wettelijk verplicht deze bijdragen te storten. Er zal stevig worden ingezet op herstructurering van de bedrijven, maar ook zal worden gekeken of verbeteringen in de huidige governance en infrastructuur (gebouwen, machines en niet-wsw personeel) mogelijk zijn. Eén van de keuzes die in 2016 is gemaakt betreft het uittreden van onze gemeente uit de gemeenschappelijke regeling Reestmond per Participatiebudget Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Nieuw beleid n.a.v. invoering Participatiewet In het beleidsplan Participatiewet 2015 is al aangegeven, dat de beschikbare (rijks)middelen door de uitvoering van re-integratie- en participatievoorzieningen niet voldoende zijn om de werkwijze van De Wolden voort te zetten. Tegelijkertijd heeft De Wolden de sociale ambitie zich extra in te zetten voor de zwakkere doelgroepen. Dit wordt concreet uitgewerkt in het meerjarenbeleidsplan Participatiewet Hierin is de intensieve werkgeversdienstverlening uitgewerkt, waarbij een accountmanager voor speciale doelgroepen wordt ingezet. Deze accountmanager heeft naast de feitelijke bemiddeling ook een adviserende en aanjagende rol binnen De Woldense arbeidsmarkt. Er is een extra klantmanager aangetrokken om een verhoogde uitstroom uit de uitkering te realiseren. In 2016 is de instroom in de uitkering 23 personen meer geweest dan in Daar staat tegenover dat de uitstroom in 2016 maar liefst 49 personen meer is geweest dan in Het verschil tussen toename instroom en toename uitstroom is 26 personen extra uitstroom. De invoering van de Participatiewet heeft, zoals verwacht, geleid tot een toenemend gebruik van speciale voorzieningen om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te krijgen en te houden. In 2016 gaat het om zes personen waar voor een loonkostensubsidie is toegekend en waarvan één persoon ook een jobcoach heeft toegewezen gekregen. Hiermee is ca gemoeid, uitgaande van een evenredige verdeling over het hele jaar. Wanneer deze mensen onder ongewijzigde voorwaarden hun baan houden betekent dat een bedrag aan voorzieningen van ca in de volgende jaren. Bij meer plaatsingen zal dit bedrag uiteraard toenemen. Last but not least worden veel re-integratieactiviteiten regionaal binnen de Arbeidsmarktregio ontwikkeld. De Wolden neemt hier actief aan deel om voldoende aandacht voor de couleur locale binnen deze projecten te behouden. Deze projecten worden deels via de Arbeidsmarktregio gefinancierd (rijksmiddelen en ESF), maar vragen bijna altijd cofinanciering vanuit de gemeenten. Het college zet in om de uitvoering van dit speerpunt gestalte te geven binnen het totaal van de decentralisatiegelden. Hierbij geldt het door de raad ingenomen standpunt dat we de taak-decentralisaties zoveel mogelijk budgettair neutraal vorm gaan geven. Als daarbij de drie verschillende decentralisaties in ogenschouw worden genomen, dan richten we ons dus op het totaal. Middelen Het beleid voor dit programma is vastgelegd in de beleidsdocumenten: Toekomstvisie , vastgesteld dd. 22 december 2005; Politieke Termijnagenda van de raad, vastgesteld dd. 27 maart 2014; Collegeprogramma , vastgesteld dd. 29 april 2014; Discussienota WSW, opiniërend in de raad besproken dd. 20 juni 2013; 28 Gemeente De Wolden

48 Jaarverslag 2016 Programma Economie en werk Beleidsplan Participatiewet, vastgesteld dd. 11 december 2014; Structuurvisie De Wolden , vastgesteld maart 2011; Beleidsplan Recreatie en Toerisme , vastgesteld dd. 16 mei 2013; Economisch Actieplan, vastgesteld dd. 30 januari 2014; Nota Evenementen (2013), vastgesteld dd. 31 oktober 2013; Ambitiedocument Vitaal Platteland, vastgesteld dd. 12 juni 2014; Agenda Platteland gemeenten Zuidwest Drenthe, vastgesteld door college november 2012; Samenwerkingsagenda Zuidwest Drenthe, vastgesteld door college dd. 3 december Investeringen In cijfers is het beeld van de investeringen als volgt: LASTEN Nr Invest. nummer Programma/ Omschrijving Restantkrediet Beschikb. krediet in 2016 Uitgaven 2016 Restantkrediet Programma 2 Economie en werk: Ec.ruimtel.proc. Hoofdstraat Zuidwolde Deelneming Stichting Glasvezel DW Langlopende lening St.Glasvezel DW Ruinen Poort van Dwingelderveld Totaal BATEN Nr Invest. nummer Programma/ Omschrijving Nog te ontvangen Nieuw in 2016 Ontvangsten 2016 Nog te ontvangen Programma 2 Economie en werk: Ec.ruimtel.proc. Hoofdstraat Zuidwolde Ruinen Poort van Dwingelderveld Totaal Toelichting 1. Economisch ruimtelijk proces Hoofdstraat Zuidwolde De voortgang van fase II Sukerbarg loopt vertraging op. In april 2016 was er overeenstemming tussen de partijen en waren de voorlopige koopcontracten getekend. Rond de zomer bleek de ontwikkelaar de financiën niet rond te krijgen voor het project. Met als gevolg dat er een nieuwe projectontwikkelaar gezocht moest worden die het project in afgeslankte vorm gaat voortzetten, waarbij het milieuhinderlijke bedrijf wordt verplaatst en er een discountsupermarkt wordt gebouwd. De ontwikkelaar moet begin 2017 de grondposities verwerven, de omgevingsvergunning aanvragen waarna 2017 verder wordt gebruikt voor sloop en herbouw. Eind 2017 begin 2018 zal de gemeente het parkeerterrein kunnen afronden, waarna de eindafrekening van het project zal plaatsvinden. 2. Deelname Glasvezel De Wolden BV Op 2 november 2016 heeft de gemeente samen met Rendo Beheer en stichting glasvezel De Wolden, de Glasvezel De Wolden BV opgericht. De vennootschap heeft o.a. tot doel het opzetten, aanleggen, beheren en exploiteren van een glasvezelnetwerk in De Wolden. De deelname in het aandelenkapitaal voor De Wolden bedraagt dat in gedeelten wordt gestort. Aan het begin van fase 1 (nov. 2016) is een bedrag van door de gemeente gestort. Aan het begin van elke volgende fase zal een volgende storting plaatsvinden tot in totaal Langlopende lening Glasvezel De Wolden BV Naast dat de gemeente deelneemt in Glasvezel De Wolden BV is door de gemeente ook een langlopende lening aan de BV verstrekt van in totaal Ook de Rendo heeft een lening verstrekt van De provincie Drenthe verstrekt een lening van in totaal 9 miljoen. Tegen overlegging van facturen worden de leningsbedragen naar rato uitgekeerd. In 2016 hebben wij aan lening verstrekt. Gemeente De Wolden 29

49 Programma Economie en werk Jaarverslag Ruinen, poort van het Dwingelderveld Begin 2016 is het verzoek ontvangen van het dorpsbelangen Rune om het project Poort van Dwingelderveld financieel te ondersteunen voor een extern projectleider. Dit verzoek is gehonoreerd en vanaf september 2016 zijn vele werksessies en bijeenkomsten georganiseerd om het dorp op de kaart te zetten. De beweging is positief en begint navolging te krijgen. De gemeentelijke ondersteuning van de projectleiding eindigt in de 1 e helft van Wat heeft het gekost? Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Lasten programma Baten programma Resultaat Toevoeging (-) / onttrekking (+) reserves Saldo Een analyse per functie/beleidsproduct is opgenomen in hoofdstuk Gerealiseerde lasten en baten per programma van het jaarrekeningsdeel. 30 Gemeente De Wolden

50 Jaarverslag 2016 Programma Sociaal beleid&onderwijs Sociaal beleid & onderwijs - Programma 03 In dit programma staan onze inwoners centraal. Hun behoefte aan ontwikkeling, zorg en kunnen meedoen willen wij ondersteunen. Dit doen wij door voorwaarden te scheppen waardoor dit mogelijk is. Samen geven we hierdoor inhoud aan een participerende samenleving. Programmahouder: Mirjam Pauwels Het programma in beeld Wat hebben we gedaan? De gemeente De Wolden streeft naar de optimale ontwikkeling van kinderen en jongeren op het gebied van onderwijs, zorg, sport en cultuur. Zij ondersteunt ouders, kinderen, jongeren en professionals met vragen over en/of problemen met opvoeden en opgroeien. Wij stimuleren de sociale en economische zelfredzaamheid van onze inwoners. Wij bevorderen dat inwoners volwaardig en gelijkwaardig kunnen deelnemen aan de maatschappij. Dit willen we bereiken door zoveel mogelijk eigen kracht van onze inwoners en vrijwilligersorganisaties te versterken en daar waar nodig ondersteuning te bieden aan hen die dat nodig hebben. Sport, cultuur en onderwijs dragen hieraan bij. Wij zetten ons daarom ook in voor het vergroten van de sport- en beweegdeelname van onze inwoners en vinden het belangrijk dat de inwoners in aanraking (kunnen) komen met alle vormen van kunst en cultuur. Wij hechten veel waarde aan sport en bewegen als basis voor een gezonde en actieve leefstijl. Ook kunst en cultuur en de deelname daaraan leveren een belangrijke bijdrage aan een goede leefstijl en een prettige leefomgeving. Onze visie daarbij is dat voor iedere Woldenaar, ongeacht achtergrond, leeftijd, beperking en financiële achtergrond sport/bewegen en kunst/cultuur zoveel mogelijk in de nabijheid aanwezig moeten zijn. Sterke, vitale en financieel gezonde verenigingen zijn belangrijk voor het realiseren van de beleidsdoelen op het gebied van sport en cultuur met als uitgangspunt dat de verenigingen zelf verantwoordelijkheid blijven nemen. De Wolden wil de gezondheid van volwassenen en jongeren bevorderen. Voor degenen wier gezondheid en zelfredzaamheid achteruit gaat, is het streven hen zo lang mogelijk in hun eigen omgeving te laten wonen en hen daartoe de noodzakelijke hulp c.q. voorzieningen te bieden. Het stimuleren van naoberschap en sociale cohesie in de dorpen is ook in dit verband van belang. Beleidsdoelen Gelet op de beoogde maatschappelijke effecten uit het programma Sociaal beleid en onderwijs, stelt het college zich de volgenden doelen: Onderwijs Optimale ontwikkeling van kinderen en jongeren; Volwaardige en gelijkwaardige deelname aan de maatschappij; Inwoners blijven zo lang mogelijk zelfstandig functioneren; Inwoners beschikken over kennis en vaardigheden voor de toekomst; Inwoners zijn gezond en sociaal en economisch zelfredzaam; Vergroten van sport en bewegingsdeelname ter realisatie van beleidsdoelstellingen uit onder andere Wmo-, welzijn- en volksgezondheidsbeleid. Gemeente De Wolden 31

51 Programma Sociaal beleid & onderwijs Jaarverslag 2016 Cultuur Meer inwoners maken gebruik van de culturele voorzieningen; Culturele voorzieningen dragen bij aan de vitaliteit in de dorpen; We ondersteunen en stimuleren cultuuronderwijs; We bevorderen de samenwerking tussen de instellingen en verenigingen. Sport Maatschappelijke participatie; Bevorderen gezonde leefstijl; Meer bewegen; Meer jongeren op gezond gewicht; Vergroten van sport en bewegingsdeelname ter realisatie van beleidsdoelstellingen uit onder andere de WMO, welzijn- en volksgezondheidsbeleid; Beheer en onderhoudstaken sportaccommodaties overdragen aan verenigingen c.q. gebruikers. Zorg Inwoners kunnen volwaardig en gelijkwaardig deelnemen aan de (lokale) samenleving en zijn daar primair zelf verantwoordelijk voor; Inwoners kunnen zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving blijven; Stimuleren van het realiseren van een positieve en veilige leefomgeving voor kwetsbare inwoners; Versterken van sociale en economische zelfredzaamheid van kwetsbare inwoners; Ondersteuning van kwetsbare inwoners wordt zo dicht mogelijk bij hun leefomgeving georganiseerd; Bevorderen van samenwerking tussen organisaties voor een optimale dienstverlening aan kwetsbare inwoners; Zorg en ondersteuning organiseren die snel, adequaat en efficiënt is; Uitgangspunt bij het verlenen van zorg en ondersteuning is de zorgvraag van de inwoner. Activiteiten 2016 Om de doelen in deze raadsperiode te halen is in 2016 met de volgende concrete punten gestart Culturele vorming Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Culturele impuls De Wolden De doelstelling is om cultuur in De Wolden een structurele vernieuwing en verbreding te geven. Daaruit is in 2016 de Cultuur Explosie 2017 ontstaan. De Cultuur Explosie moet vernieuwing en verbreding van het culturele aanbod stimuleren en cultuur en ondernemerschap verbinden. Kunst en cultuur wordt overal in De Wolden in 2017 in de schijnwerpers gezet. De voorbereidingen voor de Cultuur Explosie zijn in 2016 gestart. De organisatie is in handen van het Cultureel Platform en de Gebiedscoöperatie Zuidwest Drenthe heeft een coördinerende en verbindende rol. Vier projectgroepen (Verhalenfestival, de Mediafabriek, Cultuuronderwijs en Cultureel Explosie met alle losse initiatieven) zijn in 2016 met de voorbereidingen voor de Cultuur Explosie gestart. Middelen /662/663/670/671/672 Sociaal domein Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Transformatie sociaal domein De verantwoording maakt onderdeel uit van de paragraaf Sociaal Domein. n.v.t. 32 Gemeente De Wolden

52 Jaarverslag 2016 Programma Sociaal beleid&onderwijs 614 Gemeentelijk Armoede en schuldenbeleid Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Beleidsplan en preventie Preventie ter voorkoming van schulden In het collegeprogramma heeft het college opgenomen, dat preventie ter voorkoming van schulden belangrijk is. Voorlichting, vooral gericht op jongeren, is één van de preventieactiviteiten. In samenwerking met o.a. Humanitas Thuisadministratie en het Diaconaal Verband faciliteert de gemeente het geven van gastlessen op basisscholen over het leren omgaan met geld. Daarnaast bieden we trainingen aan volwassen inwoners aan over het omgaan met geld. Nota Herijking minimabeleid en schuldhulpverlening De raad heeft op 15 december 2016 de nota 'herijking minimabeleid en schuldhulpverlening De Wolden' vastgesteld. Speerpunten uit de nota zijn goede communicatie naar de doelgroep om niet-gebruik van de regelingen terug te dringen, ontwikkelen van het kindpakket en vereenvoudiging van de regelingen om ze toegankelijker te maken voor de doelgroep. Middelen n.v.t. Als aanvulling op deze speerpunten staat hieronder een overzicht van activiteiten over Onderwijs Integraal kindcentrum Het onderwijs in onze gemeente heeft samen met haar maatschappelijke partners de ontwikkeling naar volwaardige IKC opgepakt. Er zijn nu 5 IKC's in de gemeente die zijn ondergebracht in de brede scholen. Daarnaast heeft ook de christelijke basisschool in Alteveer een flinke stap gemaakt in deze ontwikkeling. In Ruinerwold is na een periode van verkenning een samenwerking tot stand gekomen tussen Wolderwijs en VCPOZD onder de naam Kindcentrum Ruinerwold. De geplande, meermaals uitgestelde, harmonisatie van de kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk per , heeft in 2016 geleid tot voorbereidende activiteiten die doorlopen in Sport Verzelfstandiging zwembaden Zuidwolde en de Wijk Er is uitvoering gegeven aan de motie van 10 oktober 2013 betreffende overdracht bestuurlijke verantwoordelijkheid van de zwembaden in Zuidwolde en de Wijk. In samenspraak met en onder verantwoordelijkheid van de belangenvereniging de Wijk en dorpsbelangen Zuidwolde is in 2016 overeenstemming bereikt betreffende de wijze van overdracht van zwembaden in de Wijk en Zuidwolde. Uw raad heeft tijdens de raadsvergadering d.d. 15 december 2016 ingestemd met de wijze van overdracht. Overdracht (klein) dagelijks onderhoud sportvelden aan gebruikers Ingaande 2016 zijn de gebruikers van de sportvelden verantwoordelijk voor de uitvoering van het (klein) dagelijks onderhoud van de sportvelden. Om uitvoering te kunnen geven aan de onderhoudswerkzaamheden ontvangen de betreffende buitensportverenigingen een jaarlijkse vergoeding. Met voetbalvereniging Wacker (op verzoek van Wacker) is een pilot-project aangegaan. VV Wacker is, gedurende 3 jaar, verantwoordelijk voor het totaalonderhoud van de sportvelden. Zorg Inkoop jeugdhulp 2017 en verder Samen met de andere gemeenten in de jeugdhulpregio Zuid Drenthe hebben we de jeugdhulp ingekocht. Deze nieuwe contracten geven ons de mogelijkheid om beter te sturen op kwaliteit van de jeugdhulp en de bijbehorende financiën. Daarnaast is een team prestatiemanagement voor de regio Zuid-Drenthe ingericht, waarin contractmanagers van de 7 Drentse gemeenten het contractbeheer voor Zuid-Drenthe gaan uitvoeren. Daarbij ligt de focus op kwaliteit van de jeugdhulp. Preventie In 2016 is verder ingezet op verduurzaming van preventie. Binnen het Regionaal Transitie Arrangement (RTA) waren middelen beschikbaar gekomen voor preventie, echter alleen voor de duur van het RTA. Om preventie een meer structureel kader hebben we partijen ook gevraagd wat ze nodig hebben om hun nieuwe taken goed vorm te geven. Met deze input hebben we hierover met de bestuurders gesproken en hebben we dit in de begroting gefaciliteerd onder de noemer voorliggend veld, aansluitend en aanvullend op de reguliere middelen die al ingezet worden. Gemeente De Wolden 33

53 Programma Sociaal beleid & onderwijs Jaarverslag 2016 Ketenbeleid Naar aanleiding van de evaluatie van het ketenbeleid (2015) heeft de raad ingestemd met het voortzetten van het ketenbeleid en te onderzoeken hoe meer keten in beeld te krijgen. Het ketenbeleid van de gemeente De Wolden kan worden beschouwd als gedogen onder voorwaarden. Het is daarom belangrijk de voorwaarden en sancties duidelijk te benoemen. Echter door de praktijk en veranderde wet- en regelgeving zijn ook deze voorwaarden veranderd. Deze zijn nu geactualiseerd. Duidelijk is nu onder welke strikte voorwaarden Keten (jongeren en perceeleigenaren) kunnen deelnemen in Keten United. Jongeren en perceeleigenaren (en/of ouders) kennen daarmee hun eigen verantwoordelijkheid. Keten in De Wolden worden alleen toegestaan als wordt deelgenomen aan Keten United. Anders wordt er gehandhaafd. Getracht wordt door de inzet van o.a. de wijkagent en jongerenwerkers keten te signaleren. Vervolgens worden ze uitgenodigd om deel te nemen aan Keten United. Door middel van verschillende (social) media worden keten (jongeren en ouders) gewezen op de voordelen van deelname aan Keten United. Alcoholmatigingsbeleid Een overleg met Verslavingszorg Noord Nederland, de GGD, HALT taakstraffen, Welzijn de Wolden, de BOA s Drank en horecawet, heeft geresulteerd in een advies De Woldense aanpak alcoholmatiging. De kern van dit advies is om een preventief effectief alcoholmatigingsbeleid te bouwen op drie pijlers: educatie, regelgeving en handhaving. Alleen een integrale aanpak op deze drie gebieden zal resultaat opleveren. Dit is vertaald in een plan van aanpak met concrete actiepunten. Meldpunt Discriminatie Drenthe (MDD) Gemeente De Wolden heeft haar verplichte antidiscriminatie voorziening ondergebracht bij MDD. Het kunnen melden van discriminatie via de gemeentelijke website was echter niet mogelijk. Dit is op orde gebracht. Verzelfstandiging welzijnscentra In 2016 is verder invulling gegeven aan het proces dat moet leiden tot een verzelfstandiging van 'De Boerhoorn' in Zuidwolde en 'De Havezate' in de Wijk. Na een goed doorlopen traject is in 2016 een definitief besluit genomen over de verzelfstandiging van 'De Boerhoorn'. Een dergelijk besluit kon voor 'De Havezate' nog niet worden genomen. Dat proces loopt nog door in Regeling meerkosten In 2016 is voor de eerste keer de Regeling meerkosten uitgevoerd. Het aantal aanvragen en gedane betalingen bleven achter bij de verwachtingen. Eind 2016 is de regeling geëvalueerd en zijn er aanbevelingen gedaan voor de uitvoering van de regeling in Inkoop thuishulp Wmo In 2016 hebben de gemeenten De Wolden, Hoogeveen, Meppel, Staphorst en Westerveld gezamenlijk de aanbesteding van thuishulp (voorheen: hulp bij het huishouden) gedaan. Dat heeft geleid tot nieuwe contracten met 24 aanbieders per 1 januari 2017 voor de levering van thuishulp als zorg in natura. Cliënt- en burgerparticipatie sociaal domein Juni 2016 heeft de gemeenteraad een nieuwe structuur vastgesteld in het kader van participatie (cliënt en inwoner) binnen het sociaal domein. Na de zomervakantie is een start gemaakt met de invulling van die nieuwe structuur. Het beleid voor dit programma is vastgelegd in de beleidsdocumenten: Algemeen: Toekomstvisie ; Politieke Termijnagenda ; Collegeprogramma ; De tering naar de nering zetten ; Maatschappelijk accommodatiebeleid. Onderwijs: Instandhoudingsbeleid kleine scholen. 34 Gemeente De Wolden

54 Jaarverslag 2016 Programma Sociaal beleid&onderwijs Sport: Notitie sportstimulering 'Een leven lang sporten'; JOGG (Jongeren Op Gezond gewicht); GIDS (Gezond In De Stad). Cultuur: Cultuurbeleid; Routekaart Cultuuronderwijs Zuid-West Drenthe; Cultuurhistorische waardenkaart; Cultuuronderwijs in De Wolden Sociaal domein: Kadernota Sociaal Domein; Beleidsplan Wmo ; Beleidsplan Jeugdhulp ; Regeling toegang jeugdhulp De Wolden 2015; Beleidsplan reïntegratie 2015; Beleidsuitvoeringsplan Participatiewet. Minimabeleid: Beleidsplan Integrale schuldhulpverlening ; Nota herijking minimabeleid en schuldhulpverlening Investeringen Voor wat betreft dit programma zijn er geen op- en/of aanmerkingen te melden over zowel de lopende als nieuwe investeringen. Wat heeft het gekost? Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Lasten programma Baten programma Resultaat Toevoeging (-) / onttrekking (+) reserves Saldo Een analyse per functie/beleidsproduct is opgenomen in hoofdstuk Gerealiseerde lasten en baten per programma van het jaarrekeningsdeel. Gemeente De Wolden 35

55 Programma Dienstverlening Jaarverslag 2016 Dienstverlening - Programma 04 Het programma Dienstverlening omvat in hoofdzaak de dienstverlening aan de inwoners, bedrijven en instellingen en de participatie met de samenleving. Dienstverlening en participatie blijven niet beperkt tot één programma. In de realisatie van alle programma s is sprake van dienstverlening en participatie. De dienstverlening betreft het bieden van de mogelijkheid om in contact te komen met de overheid en namens de overheid in contact te treden met inwoners, bedrijven en instellingen. In de dienstverlening wil De Wolden herkenbaar zijn. Door participatie geven we ruimte aan eigen initiatief en samenredzaamheid van de samenleving en stimuleren we de ontwikkelkracht van lokale netwerken. Programmahouder: Roger de Groot Het programma in beeld Wat hebben we gedaan? De Wolden investeert in optimale dienstverlening aan inwoners, in goede toegankelijkheid langs diverse kanalen en in transparantie van besluitvorming en bestuur. De Wolden investeert in ondersteuning van (netwerken van) ondernemers, dorpsbelangenorganisaties, dorpshuizen/ ontmoetingscentra en initiatieven vanuit de samenleving. Medewerkers denken mee, gaan uit van mogelijkheden, zien kansen en kunnen deze vertalen richting inwoners, bedrijven en organisaties. Inwoners en ondernemers maken gezamenlijk onze gemeenschap. De gemeente stimuleert dat partijen in de gemeenschap meer initiatief en eigen verantwoordelijkheid gaan nemen. Indien nodig treedt de gemeente daarbij op als regisseur. Kaders worden vastgelegd waarbinnen partijen hun rol kunnen nemen. Soms is echter ondersteuning van de gemeente nodig om het initiatief mogelijk te maken, bijvoorbeeld een subsidie, begeleiding bij de opzet van een netwerk of denkkracht. Wij streven het volgende op de langere termijn na: Een lokale samenleving met een sterke sociale cohesie; Er is sprake van betrokken en actieve inwoners; De gemeente in herkenbaar en goed bereikbaar; Er is een hoge mate van klanttevredenheid; Er is vertrouwen in het lokale bestuur. Beleidsdoelen Gelet op de beoogde maatschappelijke effecten uit het programma Dienstverlening, stelt het college zich de volgende doelen: - Wij willen maatwerk bieden in onze dienstverlening en zo inspelen op de behoefte van de klant; - De gemeente moet herkenbaar en bereikbaar zijn voor haar inwoners, verenigingen, bedrijven en instellingen; - Onze inwoners (burgers, bedrijven, instellingen) zien ons als partner om hun vragen, initiatieven en ontwikkelingen te helpen beantwoorden cq realiseren; - Wij willen samen met inwoners werken aan plannen en projecten; - Wij willen meer ruimte voor inwoners en ondernemers creëren; - Wij willen de ontwikkelkracht van lokale netwerken stimuleren; Gemeente De Wolden 36

56 Jaarverslag 2016 Programma Dienstverlening - Wij willen de samenredzaamheid binnen de Wolder samenleving vergroten; - Uitvoeren en doorontwikkeling van de dorpsvisies, met de nadruk op het sociaal domein; - Wij willen een gemeente zijn met een effectief, transparant en integer bestuur dat begrijpelijke besluiten neemt. Activiteiten 2016 Om de doelen in deze raadsperiode te halen is in 2016 met de volgende concrete punten gestart Bestuursorganen Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Evaluatie rol en werkwijze van de raad als gevolg van overheidsparticipatie en andere maatschappelijke ontwikkelingen. Desgewenst rol en werkwijze aanpassen. Aanleiding Uit een landelijk raadsledenonderzoek van Raadslid.nu uit 2012 blijkt dat raadsleden gemiddeld 16 uur per week aan het raadswerk besteden. Vanaf 2015 heeft de gemeente nieuwe zorgtaken gekregen als gevolg van de decentralisaties van het sociaal domein. De vraag is gesteld of dit tot verzwaring van het raadswerk leidt. Daarnaast heeft De Wolden in de afgelopen periode flinke stappen gezet waar het de participatie van inwoners betreft. Inwoners worden bijvoorbeeld actief uitgenodigd om maatschappelijke initiatieven te nemen. Deze beweging brengt de vraag met zich mee, wat dit betekent voor de rol van de gemeenteraad als kadersteller en volksvertegenwoordiger. Voorts kwam er vanuit het presidium de vraag om te bekijken of beëdigde steunfractieleden ook meer taken van raadsleden kunnen oppakken en of dit om een andere vergaderstructuur vraagt. Middelen Aanpak In januari 2016 is er een raad-projectgroep ingesteld, die met behulp van een extern onderzoeker/begeleider de rol en werkwijze van de raad heeft geëvalueerd en voorstellen voor aanpassingen heeft gedaan. De raad heeft op basis van deze voorstellen besloten om per 1 september 2016 een jaar lang de vernieuwde werkwijze uit te proberen, als pilot zonder het Reglement van Orde te wijzigen. 3DeWolden In de nieuwe werkwijze 3DeWolden worden dialoog, debat en besluitvorming beter gescheiden. De raad wil vooraf aan besluitvorming meer in dialoog met inwoners over belangrijke thema s. Naast dialoog is er meer ruimte voor debat, om verschillen van inzicht en overtuigingen op tafel te krijgen. Besluitvorming vindt één keer per maand plaats en de ambitie is om tijdens het experiment te starten met digitale besluitvorming bij hamerstukken.de digitale besluitvorming van hamerstukken door de gemeenteraad is opgepakt, maar is in 2016 nog niet gerealiseerd. Met 3DeWolden doet de raad van De Wolden mee aan de Democratic Challenge, een leer- en experimenteerprogramma van het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Bevindingen Er zijn vijf dialoogbijeenkomsten georganiseerd met uiteenlopende thema's als armoedebestrijding, fietspad Meppelerweg en nieuwkomers. Verder hebben er twee raadsdebatten plaatsgevonden en vijf raadsvergaderingen. De dialoog met inwoners wordt door de raad als positief ervaren, wel zijn er kritische opmerkingen gemaakt over de inrichting van dit proces (onderwerp; gespreksleiding). Daarnaast waren er kritische opmerkingen over de raadsdebatten, die werkende wijs zijn verbeterd. Aan het eind van 2016 is besloten om een tussentijdse evaluatie te houden, die zou kunnen leiden tot bijstellingen. Sociaal domein De raadswerkgroep sociaal domein is vijf keer bijeen gekomen en op hun verzoek is ook een bijeenkomst Kijken met de ogen van burger georganiseerd. De werkgroep heeft haar eigen rol en functioneren geëvalueerd en op basis hiervan heeft het presidium besloten om door te gaan met een raadswerkgroep. Gemeente De Wolden 37

57 Programma Dienstverlening Jaarverslag Bestuursorganen Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Organiseren van jaarlijkse activiteit om kinderen kennis te laten maken met de lokale democratie. Op 25 juni 2015 heeft de raad middels een motie besloten: 'Na de Kindergemeenteraad 2015 de ervaringen met de gehouden kindergemeenteraden te evalueren en, wanneer de evaluatie daartoe aanleiding geeft, te onderzoeken of met een andere invulling van de Kindergemeenteraad, het doel: Kinderen kennis te laten maken met het democratische besluitvormingsproces, gecontinueerd kan worden'. Middelen In februari 2016 is een raadsprojectgroep gestart met de uitvoering van de evaluatie. Op basis van het onderzoek (met behulp van vragenlijsten onder betrokkenen) heeft de projectgroep geconcludeerd dat de Kindergemeenteraad in zijn huidige vorm kan worden gecontinueerd met daarbij enkele aanbevelingen voor verbeteringen. De gemeenteraad heeft op 26 mei 2016 deze conclusie met aanbevelingen overgenomen. In oktober 2016 heeft er met inachtname van de aanbevelingen weer een Kindergemeenteraad in De Wolden plaatsgevonden, die wederom succesvol te noemen is Bestuursorganen Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 (Her)inrichting en samenspel met gemeenschappelijke regelingen/verbonden partijen. In de PTA is opgenomen dat de raad zijn kaderstellende en controlerende bevoegdheid ten aanzien van de vele zogenaamde verbonden partijen sterk wil verbeteren. De raad wil de verbonden partijen, in aanloop naar de besluitvorming over de kadernota, jaarlijks uitnodigen voor overleg en toelichting. Ook in 2016 heeft er een bijeenkomst van de raad met enkele verbonden partijen plaatsgevonden, dit in aanloop naar de behandeling van de kadernota. Daarnaast hebben de Drentse griffiers in september een bijeenkomst voor alle Drentse gemeenschappelijke regelingen georganiseerd, met als doel meer grip te krijgen op deze regelingen. Er is een werkwijze ontwikkeld die dit mogelijk moet maken. Voor de raadsleden, tezamen met de raadsleden van Hoogeveen en Midden-Drenthe, is in september 2016 een workshop Grip op regionale Samenwerking georganiseerd. Middelen Bestuursorganen Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen De raad heeft voor de eigen leden alsook voor de burgemeester en wethouders een gedragscode integriteit vastgesteld. De code is een richtsnoer voor het handelen van individuele politieke ambtsdragers en heeft tot doel hen te ondersteunen bij de invulling van hun verantwoordelijkheid voor de integriteit van het openbaar bestuur. Het bestuurlijke integriteitsbeleid is op 26 november2015 door de gemeenteraad geactualiseerd. Op dat moment zijn nieuwe gedragscodes vastgesteld voor de leden van de gemeenteraad, het college van B&W en voor de burgemeester. De implementatie heeft voor een deel nog in 2016 plaatsgevonden. Voor zover sprake is van nieuwe registratieverplichtingen (zoals voor financiële belangen en geschenken), zijn die onder de aandacht gebracht. Ook de bestaande registratieverplichting voor nevenwerkzaamheden is opnieuw onder de aandacht gebracht. In het beleid is geborgd dat er periodiek aandacht is voor het onderwerp. Zo wordt het onderwerp maandelijks geagendeerd in het college van B&W. Agendering in het presidium heeft in 2016 niet plaatsgevonden. Er zijn in 2016 geen meldingen gedaan over integriteitsschendingen met betrekking tot de gemeente De Wolden. n.v.t Bestuursorganen (participatie) Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Onderzoek doen naar de behoefte en mogelijkheden aan / van transparantie en participatie in proces van begroten en verantwoorden. Er is in toenemende mate behoefte aan transparantie en participatie in het proces van begroten en verantwoorden. Diverse organisaties houden zich hiermee bezig en de eerste praktijkvoorbeelden zijn beschikbaar. Enerzijds wordt steeds meer 38 Gemeente De Wolden

58 Jaarverslag 2016 Programma Dienstverlening Middelen informatie ontsloten (o.a. Open Data), anderzijds ontstaan er ook initiatieven om inwoners te betrekken bij het opstellen van de begroting, overigens direct gekoppeld aan het uitoefenen van invloed op de besteding van de middelen. Om de behoeften en mogelijkheden van transparantie en participatie bij onze inwoners te kunnen onderzoeken zijn we in 2016 gestart met het bieden van voorlichting en informatie rondom de planning en control-instrumenten. Dit hebben we opgepakt bij de begroting voor 2017 en zal doorlopen tot en met de komende kadernota. Aansluitend zullen we onderzoek doen naar de behoefte onder de inwoners waar het hun betrokkenheid bij het begrotingsproces betreft Burgerzaken (Dienstverlening) Activiteit Visie Dienstverlening Verantwoording/ realisatie 2016 De raad heeft op 25 februari de nieuwe visie Dienstverlening vastgesteld. Het motto van de visie luidt: 'geef de klant niets wat hij niet nodig heeft, maar lever de klant alles wat hij nodig heeft'. Samengevat bouwen we aan dienstverlening gebaseerd op de kernwaarden eenvoud, maatwerk en vertrouwen. In 2016 is gestart om de visie Dienstverlening met de organisatie te delen en zijn vele zaken opgepakt. Hieronder volgt een korte weergave. Eenvoud De afval-app is geïntroduceerd voor onze inwoners en ondernemers. Inwoners kunnen een vermissing van een reisdocument voortaan aangeven bij de gemeente (en gelijktijdig een nieuw reisdocument aanvragen). Dit hoeft niet meer bij de politie. Eind 2016 is een plan van aanpak gemaakt om de telefonische dienstverlening van de gemeente te verbeteren en daarmee beter bereikbaar te zijn voor inwoners en ondernemers. Dit plan wordt begin 2017 opgepakt en verder uitgewerkt. Het college van B&W heeft een zogenaamd Whatsapp spreekuur gehouden. Inwoners en ondernemers kregen de gelegenheid om vragen te stellen aan de collegeleden, die direct antwoord gaven. Dit bleek een succes. Voor 2017 kijken we hoe we deze manier van contact tussen een collegelid en inwoner vaker toe kunnen passen. In 2016 is het project zaakgericht werken van start gegaan. Door te werken met een zaaksysteem willen we bereiken dat we inwoners en ondernemers beter van dienst kunnen zijn. Het geeft ons inzicht in de status en voortgang van een zaak en wie er bij betrokken zijn. Doel is dat het zaakgericht werken in april 2017 van start gaat. Maatwerk In 2016 is een eerste verkenning gemaakt op het aansluiten van gemeente De Wolden op MijnOverheid alsmede het ontwikkelen van een eigen gemeentelijke MijnDeWolden.nl. Hierop kunnen inwoners en ondernemers op hun eigen lokale, digitale omgeving inloggen om producten aan te vragen, statusinformatie in te zien en om wijzigingen door te geven. In 2017 wordt dit verder opgepakt. Eind 2016 is een plan van aanpak gemaakt om het proces meldingen openbare ruimte te harmoniseren en vervolgens te optimaliseren. Doel hiervan is om meldingen over de openbare ruimte eenduidig te registreren, zodat de behandelaar actie kan ondernemen en de melder informatie krijgt over de status van zijn of haar melding. De uitwerking en implementatie ervan vindt plaats in de eerst helft van Eind 2016 is een plan van aanpak gemaakt om het proces van subsidieaanvragen door verenigingen, stichtingen etcetera te optimaliseren en te sluiten aan de eisen van de accountant. Doel hiervan is om een eenvoudig en transparant proces te creëren voor de aanvrager. De uitwerking en implementatie van dit plan vindt plaats medio Startende ondernemers kunnen in het eerste jaar van hun BBZ traject, voor 1 jaar, kwijtschelding krijgen voor hun privé aanslag gemeentelijke belastingen. Introductie van het leerwerkloket voor vroegtijdige schoolverlaters om een betere dienstverlening te kunnen bieden aan deze doelgroep met als hoofddoel het vergroten van kansen op de arbeidsmarkt. Gestart met het integraal sociaal consult van de verschillende aandachts- Gemeente De Wolden 39

59 Programma Dienstverlening Jaarverslag 2016 gebieden (werk&re-integratie, inkomen, WMO en Jeugdzorg) binnen het sociaal domein met als doel maatwerk te kunnen leveren aan onze klanten. In de maanden november en december is de gemeentewinkel ruimer geopend geweest om de dienstverlening rondom de vernieuwing van identiteitskaarten soepel te laten verlopen. Eind 2016 is een eerste verkenning gedaan naar een onderzoek over de gewenste contacttijden en -kanalen met de gemeente. Dit wordt in 2017 verder opgepakt en uitgewerkt. Vertrouwen Een onderdeel van vertrouwen is het gebruik van gegevens. Op het gebied van informatieveiligheid zijn grote stappen gezet: In navolging op de vastgestelde visie en beleid ten aanzien van informatieveiligheid is de administratieve organisatie rondom informatiebeveiliging vormgegeven. Een groot aantal medewerkers heeft een formele rol gekregen in het kader van informatieveiligheid, zodat allerlei taken belegd kunnen worden. Er is een basismodel Bewerkersovereenkomst opgesteld (in samenwerking met andere Drentse gemeenten), welke we hanteren bij overeenkomsten met derde partijen die persoonsgegevens van de gemeenten en/of samenwerkingsorganisatie verwerken. Er is een privacy protocol vastgesteld, dat richtlijnen geeft voor het correct verwerken en uitwisselen van persoonsgegevens; In het kader van de Wet Meldplicht Datalekken is een (concept)procedure opgesteld voor het melden/registreren van (mogelijke) datalekken. Een succesvol resultaat op de audit op de DigiD-voorziening. Een succesvol resultaat op de zelfevaluatie BRP en Paspoorten/NIK. Verbeteracties op basis van de managementletter 2016 van de accountant, waaronder het opschonen van accounts/autorisaties, verbeteren wijzigingsen testproces. De besturingssystemen Windows 2003, Windows XP en Oracle 10 worden door de leveranciers niet langer voorzien van beveiligingsupdates. Hierdoor ontstaat een groot veiligheidsrisico. Daarom zijn (vrijwel) alle Windows XP/2003 computers vervangen en voorzien van een hogere Windowsversie. In de gevallen waar dit niet mogelijk was, zijn aanvullende maatregelen getroffen. Daarnaast is er veel werk verzet op het gebied van beveiligde verbindingen tussen de verschillende systemen en de communicatie naar de burgers. Een ander aspect van informatieveiligheid is het waarborgen van de continuïteit. In dat kader zijn cruciale verbindingen (zoals de verbinding tussen de gemeentelijke locaties in Hoogeveen en Zuidwolde) dubbel uitgevoerd waardoor bijvoorbeeld bij een kabelbreuk een andere verbinding kan worden gebruikt om het dataverkeer te garanderen. Verder is een start gemaakt om autorisaties binnen de organisatie beter te beheersen ( wie mag wat in welk gebouw of systeem ). De belangrijkste autorisaties zijn in een proces en systeem opgenomen. Begin 2017 zal dit operationeel worden. Middelen n.v.t Gemeentewinkel (Dienstverlening) Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Project Beter en Concreter Het programma beter en concreter - gerichte service is een gezamenlijk programma van de VNG en de ministeries van BZK en EZ voor het verminderen van regeldruk en verbeteren van dienstverlening en de kwaliteit van regels. Inmiddels is het programma afgelopen. Het blijft van belang om serieus te kijken naar de regels die wij hanteren. Acties die in 2016 zijn genomen in het kader van beter en concreter zijn: APV is geactualiseerd: overbodige of niet gebruikte artikelen zijn verwijderd. Deze is door de raad vastgesteld. Formulieren op de website zijn vernieuwd en voldoen aan de huidige landelijke richtlijnen, waarbij gekeken is naar het minimaliseren van regels cq. het verminderen van administratieve lasten (terugdringen van gegevens opvragen die al bekend zijn). Er is vooroverleg ingevoerd bij evenementen. Op deze manier wordt samen besproken wat nodig is bij de aanvraag van het evenement. Evenementenvergunningen worden voor meerdere jaren verleend, dus geen jaarlijkse terugkeer van aanvragen. Er is gestart met de zogenaamde balievergunnning. Dit is een vergunning die 40 Gemeente De Wolden

60 Jaarverslag 2016 Programma Dienstverlening Middelen binnen een half uur wordt verstrekt. Hier wordt goed gebruik van gemaakt. De Wolden kent het product principeverzoeken. Hiermee kan een klant zijn initiatief in contouren kenbaar maken en toelichten. Wanneer dit initiatief niet geheel binnen de bestaande wet- en regels past wordt middels een principeverzoek beoordeeld in hoeverre wij medewerking kunnen verlenen, eventueel onder voorwaarden, om het te kunnen realiseren. Vervolgens wordt een vergunning aangevraagd en kan een fundament ontstaan voor de realisatie. In 2016 zijn circa 45 principeverzoeken ingediend en gehonoreerd. Bij een aantal omgevingsvergunningen is afgeweken van het bouwbesluit om nieuwe innovatieve initiatieven (met name op het gebied van duurzaamheid) mogelijk te kunnen maken. Samen met de RUD is een verkenning gestart om het gestapelde toezicht te verminderen, door op zoek te gaan naar partners in de sector die al controles uitvoeren. Stimuleringsplanologie: gaan we kijken hoe we dat kunnen invoeren bij bijvoorbeeld de vitale recreatieparken Bestuursondersteuning (Participatie) Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Faciliteren maatschappelijk initiatief (overheidsparticipatie) Het betreft de uitwerking van het document Van de Ontmoeting naar de Verdieping zoals dat is vastgesteld door de raad op 29 januari De in dit document vastgestelde speerpunten zijn: Middelen a. Faciliteren zelfredzaamheid van de dorpen In eerste instantie heeft de raad op 29 januari miljoen gereserveerd voor de periode voor initiatieven uit de Woldense samenleving. Met de vaststelling van de kadernota op 30 juni 2016 is hier een half miljoen aan toegevoegd. In het tijdvak mei 2015 tot en met december 2016 is de helft van het beschikbare budget besteed. Dankzij de bijdrage van van de provincie Drenthe, voor het ontwikkelen van een vitaal platteland, hebben we projecten extra kunnen steunen. Er zijn 44 projecten gerealiseerd, variërend van het opknappen van een buurthuis of speeltuin tot de ontwikkeling van een respijthuis. b. Doorontwikkeling netwerken en dorpsvisies De buurtwerkers van Stichting Welzijn helpen de verenigingen voor dorpsbelangen bij de doorontwikkeling van de dorpsvisies. Daarnaast zetten we met de doorontwikkeling van netwerken in op de maatschappelijke marktplaats. De gemeente De Wolden faciliteert de maatschappelijke marktplaats. Besloten is de netwerkbijeenkomsten van Wij De Wolden (organisatie in handen van het maatschappelijk -voorheen innovatief- netwerk) te koppelen aan de online maatschappelijke marktplaats. Hier worden vraag en aanbod van initiatiefnemers en aanbieders bij elkaar gebracht. In 2016 zijn de voorbereidingen van start gegaan. De happening vindt plaats op 21 maart c. Verbinding organisatie en samenleving In voorgaande jaren ging vooral de aandacht naar de maand van de participatie, de Laat je horen krant en inspiratiebijeenkomsten in de Tamboer voor de medewerkers. Met de komst van InitiatiefrijkDeWolden is het accent meer komen te liggen op al werkend ontwikkelen : samen met de collega's concreet kijken wat er nodig is om de inwoners bij de uitvoering van hun projecten te faciliteren. Er is een medewerker aangesteld die met de collega's vorm gaat geven aan de andere aanpak die overheidsparticipatie vraagt Bestuursondersteuning (Kernen- en dorpenparticipatie) Activiteit Gevolgen voor de burger Faciliteren kernen- en dorpenparticipatie en innovatief netwerk Er hebben regelmatig werkbezoeken door collegeleden aan de dorpen plaatsgevonden. Het maatschappelijk - voorheen innovatief netwerk is een aantal malen bijeen geweest en is bezig met de voorbereiding van de WijDeWoldenbijeenkomst. Middelen Gemeente De Wolden 41

61 Programma Dienstverlening Jaarverslag 2016 Het beleid voor dit programma is vastgelegd in de beleidsdocumenten: Toekomstvisie , vastgesteld dd. 22 december 2005; Politieke Termijnagenda van de raad, vastgesteld dd. 27 maart 2014; Collegeprogramma , dd. 29 april 2014; De blik naar buiten!, juni 2012; Visie dienstverlening , vastgesteld dd. 25 februari 2016 door de raad; Nota burgerparticipatie Investeren in betrokkenheid, vastgesteld door de raad op 8 maart 2012; Van de Ontmoeting naar de Verdieping, vastgesteld door de raad op 29 januari 2015; Visie Informatiebeveiliging, vastgesteld door het college op 6 oktober 2015; Integraal Informatiebeveiligingsbeleid, vastgesteld door het college op 6 oktober 2015; Gedragscode integriteit raadsleden De Wolden, vastgesteld door de raad op 26 november 2015; Gedragscode integriteit burgemeester en wethouders gemeente De Wolden, vastgesteld door de raad op 26 november Investeringen LASTEN Nr Invest. nummer Programma/ Omschrijving Restantkrediet Beschikb. krediet in 2016 Uitgave n 2016 Restantkrediet Programma 4 Dienstverlening: Basisregistr. grootschalige topografie Totaal Toelichting 2. Basisregistratie grootschalige topografie Dit project kende een lange voorbereidingstijd i.v.m. complexiteit o.a. als gevolg van het groot aantal intern en extern betrokken partijen. Eind 2015 is gestart met fase 1 van het project: De opbouw van de Basiskaart. We hebben nu fase 1 bijna achter de rug. Voor moet de laatste fase ook zijn gerealiseerd. Het resterend investeringsbudget is nodig voor de volgende fases. Van Ontmoeting naar Verdieping De investeringen met betrekking tot 'Van Ontmoeting naar Verdieping' worden vermeld en verantwoord in programma 1 Leefbaarheid en in de paragraaf De Verdieping. Wat heeft het gekost? Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Lasten programma Baten programma Resultaat Toevoeging (-) / onttrekking (+) reserves Saldo Een analyse per functie/beleidsproduct is opgenomen in hoofdstuk Gerealiseerde lasten en baten per programma van het jaarrekeningsdeel. 42 Gemeente De Wolden

62 Jaarverslag 2016 Programma Treasury Treasury - Programma 05 Het programma Treasury (voorheen Financiën en Bedrijfsvoering) richt zich vooral op een gezonde financiële huishouding van de gemeente, om daarmee op korte en langere termijn de dienstverlening aan de inwoners, ondernemers en organisaties te kunnen waarborgen en de ambities van het bestuur te kunnen realiseren. We willen dit bereiken in samenwerking met de raad en in voortdurend contact met de Woldense samenleving. De bedrijfsvoering die nodig is voor het realiseren van de doelstellingen, is primair de verantwoordelijkheid van de Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen en valt grotendeels buiten de reikwijdte van dit programma. Programmahouder: Jan van 't Zand Het programma in beeld Wat hebben we gedaan? De gemeente De Wolden streeft naar het realiseren van een structureel sluitende exploitatie in meerjarenperspectief op basis van heldere kaders voor de gemeentelijke uitgaven en inkomsten. Wij streven het volgende op de langere termijn na: - Een financieel gezonde gemeente zijn, die haar beschikbare middelen verantwoord inzet; - We willen met de ambtelijke organisatie onze inwoners, ondernemers, verenigingen en instellingen naar tevredenheid van diensten voorzien. Beleidsdoelen Gelet op de beoogde maatschappelijke effecten uit het programma 'Treasury, stelt het college zich de volgende doelen: - Meer inhoudelijke samenhang binnen programma s met integrale afweging en sturen op maatschappelijke effecten; - Een meerjarig sluitende exploitatie met mogelijk financiële ruimte voor nieuw beleid; - Verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening, een betere kostenbeheersing en een verminderde kwetsbaarheid; - Een helder, gedragen en eenduidig zicht op de omvang van onze investeringsportefeuille; - Rechten zoveel mogelijk kostendekkend houden en transparant inzichtelijk hebben. We zijn echter wel terughoudend in de verhoging van deze rechten. Activiteiten 2016 Om de doelen in deze raadsperiode te halen is in 2016 met de volgende concrete punten gestart: 922 Algemene lasten en baten Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Doorontwikkeling financiële kengetallen Aansluitend op de landelijke set kengetallen zijn we met de raad in gesprek gegaan over het introduceren van financiële kengetallen voor De Wolden. Daarbij gaat het enerzijds om het benoemen welke kengetallen we op willen nemen en vervolgens het bepalen van normen waaraan de uitkomsten op deze kengetallen worden getoetst. In 2016 (paragraaf Weerstandsvermogen) hebben we een eerste set opgenomen. De komende jaren gaan we door met de ontwikkeling van de kengetalllen en de normen. N.v.t. Gemeente De Wolden 43

63 Programma Treasury Jaarverslag Uitvoering Wet WOZ Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Burgers betrekken bij WOZ-taxaties Bij het opstellen van het collegeprogramma waren er in den lande initiatieven waarbij inwoners zelf de WOZ-waardering van hun woning konden doen. Wij waren ook voornemens dat te doen. Inmiddels is gebleken dat deze methode niet het gewenste resultaat oplevert. We willen daarom, alvorens enkele opties aan de raad voor te leggen, een pilot in onze eigen gemeente doen om te kijken wat wel werkt. Deze pilot staat voor het eerste kwartaal 2017 gepland. N.v.t. Bedrijfsvoering Activiteit Verantwoording/ realisatie 2016 Middelen Nadere uitwerking risicomanagement In 2015 is de Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen vastgesteld door de raad. In deze nota geeft de raad de kaders aan voor de minimale omvang van het weerstandsvermogen en de wijze waarop het risicomanagement in De Wolden vorm zal krijgen. In 2016 hebben we een volgende stap gezet door het beheer van het risicoregister lager in de organisatie te beleggen. N.v.t. Het beleid voor dit programma is vastgelegd in de beleidsdocumenten: Toekomstvisie , vastgesteld d.d. 22 december 2005; Politieke Termijnagenda van de raad, vastgesteld d.d. 27 maart 2014; Collegeprogramma , d.d. 29 april 2014; 'De tering naar de nering zetten, eind maart 2010 aangeboden aan de raad; Wet financiering decentrale overheden (Wet Fido); Nota reserves en voorzieningen; Wet waardering onroerende zaken; Financiële verhoudingswet en Treasurystatuut; Gemeentewet en beleidskader financieel toezicht op gemeenten van de provincie; Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten; Woningfinancieringsregeling ambtenaren 1998; Gemeentelijke verordening onroerende-zaakbelastingen 2016, forensenbelasting 2016 en toeristenbelasting 2016; Leidraad invordering gemeentelijke belastingen. Investeringen Voor wat betreft dit programma zijn er geen op- en/of aanmerkingen te melden over zowel de lopende als nieuwe investeringen. Wat heeft het gekost? Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Lasten programma Baten programma Resultaat Toevoeging (-) / onttrekking (+) reserves Saldo Een analyse per functie/beleidsproduct is opgenomen in hoofdstuk Gerealiseerde lasten en baten per programma van het jaarrekeningsdeel. 44 Gemeente De Wolden

64 Jaarverslag 2016 Paragrafen Paragrafen Inleiding Op grond van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) dienen gemeenten en provincies een aantal verplichte paragrafen op te nemen in hun begroting en bij het jaarverslag. In deze paragrafen zijn een aantal onderwerpen gebundeld. Het doel van de paragrafen is het bestuur meer inzicht te verschaffen in de beleidsmatige aspecten van deze deelgebieden. De volgende paragrafen dienen te worden opgenomen, tenzij het betreffende aspect niet aan de orde is (artikel 9 BBV): Lokale heffingen; Onderhoud kapitaalgoederen; Weerstandsvermogen en risicobeheer; Bedrijfsvoering; Financiering; Verbonden partijen; Grondbeleid. Daarnaast is door de gemeente in het verleden besloten een tweetal paragrafen aan dit rijtje toe te voegen, namelijk: Sociaal domein (voorheen Wet maatschappelijke ondersteuning ); De Verdieping (voorheen 'Dorpsvisies'). Met de betreffende onderwerpen is over het algemeen een groot financieel belang gemoeid. De paragrafen geven dan ook een dwarsdoorsnede van de begroting, waardoor extra informatie wordt verschaft in de financiële positie op korte en langere termijn. De wijze waarop invulling wordt gegeven aan de paragrafen kan in de praktijk verschillen. In de toelichting op het BBV wordt de voorkeur uitgesproken voor het werken met beleidsnota s waarin de onderwerpen in de paragrafen zijn uitgewerkt. Het voordeel hiervan is dat in de paragraaf kan worden volstaan met een korte berichtgeving van de stand van zaken. Wanneer deze actuele nota echter ontbreekt, dient een uitvoeriger paragraaf te worden gemaakt. De paragraaf vervult dan een nadrukkelijker rol in de kaderstelling door het bestuur. Deze benadering is conform het gestelde in het door de provincie Drenthe gehanteerde beleidskader voor het financieel toezicht op gemeenten. Gemeente De Wolden 45

65 Lokale heffingen Jaarverslag 2016 Lokale heffingen Inleiding De gemeentelijke belastingen vormen een belangrijk onderdeel van de inkomsten van de gemeente. De onroerende-zaakbelastingen (OZB), toeristen- en forensenbelasting zijn lokale heffingen die als algemeen dekkingsmiddel aangemerkt kunnen worden. Daarnaast zijn er nog heffingen die niet tot de algemene dekkingsmiddelen horen, maar wel in deze paragraaf betrokken zijn. Hierbij valt te denken aan de afvalstoffenheffing en de rioolheffing maar ook de gemeentelijke leges waartegenover een direct aanwijsbare tegenprestatie staat. Privaatrechtelijke bedragen zoals prijzen van zwembaden en sportaccommodaties e.d. komen niet in het overzicht aan de orde. In 2016 was, net als in 2015, 19% van de inkomsten (exclusief mutaties reserves) van de gemeente De Wolden afkomstig uit lokale heffingen (belastingen en rechten). Deze lokale heffingen zijn opgebracht door burgers, bedrijven en recreanten. Deze paragraaf geeft een overzicht van de diverse lokale heffingen en belastingen op hoofdlijnen. Hiermee ontstaat inzicht in de lokale lastendruk, wat van belang is voor de integrale afweging tussen enerzijds beleid en anderzijds inkomsten. Ook wordt weergegeven welk beleid de gemeente heeft gevoerd ten aanzien van de lokale heffingen en welke landelijke ontwikkelingen (rijksbeleid) daarbij van invloed waren. Uitgangspunten collegeprogramma zijn de volgende: Wij zijn terughoudend in de verhoging van belastingen, leges en heffingen Wij gaan terughoudend om met verhoging van de onroerende-zaakbelastingen De heffingspercentages OZB en de leges, en de graf- en begraafrechten passen we jaarlijks aan met de inflatiecorrectie. Wij werken transparant Wij motiveren tarieven en verhogingen daarvan De gevolgen van tariefverhogingen voor de woonlasten van de burger brengen wij jaarlijks in beeld. Wij werken kostendekkend. Wij streven er naar rechten zoveel mogelijk kostendekkend te houden. Ontwikkelingen Hertaxatie Wet waardering onroerende zaken In 2016 zijn WOZ waarden, voor een periode van 1 jaar, vastgesteld op basis van de plaatsgevonden hertaxatie naar het prijspeil op 1 januari De beschikkingen 2016 zijn binnen de wettelijke termijn verstuurd. Het aantal ingediende bezwaarschriften kwam uit op 0,7%. Dit percentage ligt onder het landelijk gemiddelde (1,1%). De bezwaren zijn voor het eind van het jaar afgehandeld. Overzicht van de lokale heffingen Onderstaande tabel geeft weer welke opbrengsten uit lokale heffingen zijn begroot (inclusief eventuele begrotingswijzigingen) en welke opbrengsten werkelijk zijn verkregen in Belastingen en heffingen Begroting 2016 (na wijziging) Werkelijk 2016 Onroerende zaakbelasting Afvalstoffenheffing Rioolheffing Bouwleges Secretarieleges (alleen gemeentelijk deel) Leges bestemmingsplannen Leges milieubeheer Leges monumentenvergunning Leges vergunningen o.a. drank en horeca Gemeente De Wolden

66 Jaarverslag 2016 Lokale heffingen Belastingen en heffingen Begroting 2016 (na wijziging) Werkelijk 2016 Leges brandweer Leges kabels en leidingen Toeristenbelasting Forensenbelasting Graf- en begraafrechten Totaal belastinginkomsten Onroerende-zaakbelastingen OZB tarieven % WOZ waarde % WOZ waarde % WOZ waarde Zakelijk gerechtigden (woningen) 0,1165 0,1171 0,1172 Zakelijk gerechtigden niet-woningen 0,1496 0,1549 0,1678 Gebruikers niet-woningen 0,1308 0,1362 0,1482 Totaal niet-woningen 0,2804 0,2911 0,3160 In de begroting 2016 is uitgegaan van een autonome groei van 1%. Op dit moment was er nog geen zicht op de feitelijke groei omdat er nog taxaties van nieuwbouw moesten plaatsvinden. Bij gelijkblijvende woonlasten bedraagt de verhoging 1,8%, inclusief een indexering van 1,5%. De extra verhoging voor eigenaren woningen waarover is besloten bij de begrotingsbehandeling 2014 ( extra verhogen in combinatie met de verlaging van de afvalstoffenheffing) is achterwege gelaten. Deze maatregelen zijn meegenomen in de heffingspercentages van Hertaxatie heeft uitgewezen dat er sprake is van een gemiddelde waardestijging voor woningen ( ), ten opzichte van (+1,5%) en een waardedaling voor niet-woningen (-1,8%). In het onderstaande overzicht zijn de heffingspercentage OZB en gemiddelde WOZ waarden 2015 voor woningen per Drentse gemeente opgenomen. Bron van de aan de tabel ten grondslag liggende gegevens is een onder de Drentse gemeenten gehouden onderzoek door het Regionaal Belastingoverleg Drentse gemeenten. De hoogte van de tarieven is naast het voorzieningenniveau van gemeenten ook afhankelijk van de waarde van woningen (de markt). De gemiddelde WOZ-waarde van woningen in de gemeenten De Wolden is het hoogste van Drenthe. Gemeente Heffingspercentage 2016 woning Heffingspercentage 2016 bedrijven Gemiddelde WOZwaarde woningen Borger-Odoorn 0,2158% 0,3481% Assen 0,1816% 0,6386% Emmen 0,2086% 0,5472% Meppel 0,1330% 0,5170% Hoogeveen 0,1589% 0,4345% Midden Drenthe 0,1169% 0,3552% Coevorden 0,1828% 0,3352% Noordenveld 0,1227% 0,2604% Aa en Hunze 0,1218% 0,2821% De Wolden 0,1171% 0,2804% Tynaarlo 0,1163% 0,2272% Westerveld 0,1182% 0,1942% Gemeente De Wolden 47

67 Lokale heffingen Jaarverslag 2016 Afvalstoffenheffing Tarieven Afvalstoffenheffing Eenpersoonshuishoudingen 165,12 173,88 160,44 Meerpersoonshuishoudingen 209,40 220,56 203,64 In januari 2015 heeft de raad het Afvalbeleidsplan vastgesteld. Doelstelling is om in 2020 een afvalscheiding te realiseren van 75%. De aanpak is om de dienstverlening op de inzameling van grondstoffen te verhogen en de dienstverlening op restafval te verlagen. In het kader van deze aanpak zijn per juli 2016 de ledigingsfrequenties van de PMD- en de restafvalcontainer gewijzigd. De PMD container wordt sindsdien om de twee weken geleegd (was vier weken) en de restafvalcontainer om de vier weken (was 2 weken). Het scheidingspercentage 2016 is mede daardoor uitgekomen op 73%. De huisvuilinzameling laat in 2016 een onderdekking zien van Dit geeft een dekkingspercentage van 98%. Het tekort wordt onttrokken aan de voorziening afvalinzameling. Overzicht kostendekkendheid reiniging 2016 Primaire begroting Rekening Lasten: Exploitatielasten minus overige inkomsten , ,77 Compensabele btw , ,55 Kwijtscheldingen, incl. eigen uren , , , ,39 Baten: Afvalstoffenheffingen en reinigingsheffingen , ,77 Reinigingsrechten , , , ,74 48 Gemeente De Wolden

68 Jaarverslag 2016 Lokale heffingen Overzicht kostendekkendheid reiniging 2016 Primaire begroting Rekening Onder- c.q. overdekking: , ,65 Dekkingspercentage 99,85% 98,04% Van de 12 Drentse gemeenten hanteren 10 gemeenten een afvalstoffenheffing op basis van het solidariteitsprincipe. De andere twee gemeenten (Tynaarlo en Borger-Odoorn) hanteren een systeem van tariefdifferentiatie. In de grafiek hebben we de afvalstoffenheffingen in Drenthe (tarief meerpersoonshuishouden) met elkaar vergeleken. Het gemiddelde tarief in Drenthe bedraagt in ,56. De gemeente De Wolden hoort bij de gemeenten met het laagste tarief ( 203,64). Rioolheffing Op 26 november 2015 heeft de gemeenteraad het Watertakenplan Fluvius vastgesteld. Het plan is opgebouwd uit een hoofdplan en zeven specificaties. Het hoofdrapport beschrijft de gezamenlijke visie en doelstellingen van de gemeenten Hoogeveen, De Wolden, Meppel, Westerveld, Midden-Drenthe, Steenwijkerland en het waterschap voor beheer van de watertaken in de periode 2016 t/m Onder watertaken worden de gemeentelijke zorgplichten voor stedelijk afvalwater, hemel- en grondwater verstaan en de zorgplicht van het waterschap voor het zuiveren van afvalwater. De specificatie, waarin de onderdelen van het gemeentelijk rioleringsplan zijn opgenomen, beschrijft per gemeente de maatregelen en activiteiten en de financiële en personele middelen die nodig zijn voor het beheer van de watertaken. De riolering laat in 2016 een overdekking zien van Dit geeft een dekkingspercentage van 102 procent. Het overschot wordt toegevoegd aan de voorziening riolering. Tarieven rioolheffing Eenpersoonshuishoudingen 149,28 182,04 192,84 Meerpersoonshuishoudingen 165,60 202,80 214,80 Gemeente De Wolden 49

69 Lokale heffingen Jaarverslag 2016 Voor de riolering is ter bepaling van de kostendekkendheid, i.v.m. de compensabele btw en het bedrag aan kwijtscheldingen onderstaande berekening gemaakt. Overzicht kostendekkendheid riolering 2016 Primaire begroting Rekening Lasten: Exploitatielasten minus overige inkomsten , ,07 Kapitaallasten , ,15 Compensabele btw exploitatie , ,97 Compensabele btw investeringen , ,00 Straatvegen e.d., incl. eigen uren , ,63 Compensabele btw straatvegen e.d , ,25 Kwijtscheldingen, incl. eigen uren (programma 9, minimabeleid) , , , ,01 Baten: Rioolrechten , , , ,34 Dekkingspercentage 93,38% 102,27% In de volgende grafiek zijn de tarieven 2016 van Drentse gemeenten opgenomen. De verschillen in de tariefstelling worden veroorzaakt door de mate waarin rekening is gehouden met nieuwe regelgeving, het niveau van de rioleringszorg, de exploitatiekosten en het aantal aansluitingen. In de grafiek zijn de rioolheffingen in Drenthe (tarief meerpersoonshuishouden) met elkaar vergeleken. Het gemiddelde tarief in Drenthe bedraagt in ,82. De gemeente De Wolden hanteerde een tarief van 214, Gemeente De Wolden

70 Jaarverslag 2016 Lokale heffingen Kwijtschelding gemeentelijke belastingen Gemeenten kunnen, met inachtneming van de Invorderingswet 1990, kwijtschelding verlenen van gemeentelijke heffingen. Gemeenten beslissen zelf of, en zo ja, voor welke heffingen belastingplichtigen kwijtschelding kunnen krijgen. Gemeenten zijn gebonden aan de landelijke Uitvoeringsregeling. Alleen ten aanzien van het bestaansminimum hebben gemeenten de mogelijkheid om af te wijken van de regeling. De rijksregeling gaat uit van 90% van de bijstandsnorm. In onze gemeente is gekozen om 100% van de bijstandsnorm als bestaansminimum te hanteren. Bij de tariefstelling is rekening gehouden met de te verlenen kwijtschelding. Kwijtschelding is mogelijk van de afvalstoffenheffing en het rioolrecht. Belasting/recht Afvalstoffenheffing Rioolrecht Totalen Bouwleges overzicht opbrengst en aantal verleende bouwvergunningen 2010 t/m Jaartal Opbrengst bouwleges Aantal vergunningen Begraafrechten Uitgangspunten zijn (raad 25 april 2013): - het uitgangspunt van 100% kostendekkendheid los laten; - 88% van het groenonderhoud ten laste te brengen van het budget groenonderhoud; - een eventueel resterend tekort op het product begraven komt ten lasten van het resultaat; - de tarieven jaarlijks alleen te indexeren met het CPI indexcijfer voor huishoudens (2016, 1%). Begraven(kosten/baten) Begroot Realisatie Lasten Baten Saldo 0 0 Kostendekking 90% 113% Begraafplaats Prognose aankoop graf Werkelijk aankoop graf Prognose aankoop nis Werkelijk aankoop nis Prognose aankoop urnengraf Werkelijk aankoop urnengraf Zuidwolde Ruinen De Wijk Ruinerwold Echten Totaal Gemeente De Wolden 51

71 Lokale heffingen Jaarverslag 2016 Begraafplaats Aantal begrafenissen Aantal bijzettingen Aantal verstrooiingen Zuidwolde Ruinen De Wijk Ruinerwold Echten Totaal Secretarieleges De opbrengst secretarieleges 2016 is als volgt opgebouwd. Leges Begroting 2016 (na wijz.) Werkelijk 2016 Rijbewijs Paspoort/ID-kaart Gehandicapten parkeerkaart Uittreksel GBA Verklaring omtrent gedrag Persoonsregistratie en informatievoorziening Huwelijken Naturalisatie Adresaanduiding en kadastrale informatie Totaal legesinkomsten Productieaantallen 2016 Werkelijk Werkelijk Begroot 2016 Werkelijk Product Burgerlijke Stand Huwelijksvoltrekkingen aantal aantal aantal 100 aantal Geregistreerd Partnerschap Geboorteaangiften Overlijdensaangiften Burgerlijke stand, uittreksel Naturalisatieverzoeken Optieverzoeken Reisdocumenten Paspoort gewoon Spoedlevering paspoort paspoort <18 jaar Nik gewoon Spoedlevering Nik Nik <18 jaar Persoonsregistratie Uittreksel BRP Archiefonderzoek Rijbewijzen/eigen verklaringen Rijbewijs Spoedlevering rijbewijs Eigen verklaring Gemeente De Wolden

72 Jaarverslag 2016 Lokale heffingen Productieaantallen 2016 Product Kadastrale informatie Werkelijk aantal 2014 Werkelijk aantal 2015 Begroot 2016 aantal Werkelijk aantal 2016 Kadastraal uittreksel Huisnummering Afgegeven beschikkingen Gehandicapten parkeerkaart Gehandicaptenparkeerkaart (GPK, Invalidenparkeerkaart) Verklaring omtrent het gedrag Verklaring omtrent het gedrag Woonlasten De gemiddelde woonlasten per huishouden in De Wolden zijn in 2016 ( 698,30) gelijk gebleven ten opzichte van Dit bedrag is opgebouwd uit de aanslagen onroerende-zaakbelastingen, afvalstoffenheffing en de rioolheffing voor een meerpersoonshuishouden. De gemiddelde woonlasten in Drenthe lag op 694,50 ( ,07). Gemeente De Wolden 53

73 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Jaarverslag 2016 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Inleiding Gemeenten zijn op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) verplicht om bij de begroting en de jaarrekening inzicht te geven in het weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen geeft de relatie aan tussen de risico s, waar geen maatregelen voor zijn getroffen en de (weerstands)capaciteit, die een gemeente heeft om onvoorziene uitgaven, voortvloeiende uit de risico s, op te vangen. Het is ook de bedoeling dat de gemeente aangeeft hoe zij denkt deze risico s te beheersen. Voor het kunnen beoordelen van het benodigde (minimale) weerstandsvermogen is het gewenst de aanwezige weerstandscapaciteit te analyseren, in samenhang met de omvang en de achtergronden van de risico s. De diverse termen worden in het vervolg van de paragraaf nader toegelicht. Uit de gehouden inventarisatie blijkt dat de weerstandscapaciteit van de gemeente van een (ruim) voldoende omvang is in relatie tot de risico s die worden gelopen. In het vervolg van deze paragraaf zal nader worden ingegaan op: - Beleid betreffende de weerstandscapaciteit en de risico s; - Inventarisatie van de weerstandscapaciteit; - Inventarisatie van de risico s en de beheersing daarvan. Beleid betreffende de weerstandscapaciteit en de risico s In de opgestelde 'Nota weerstandsvermogen en Risicomanagement' zijn de doelstellingen en begrippen betreffende het weerstandsvermogen en de aanpak verder uiteengezet. Er zijn geen landelijke (wettelijke) normen voor de bepaling van de minimale weerstandscapaciteit. Iedere gemeente voor zich bepaalt deze norm. Deze norm staat in relatie tot de risico s die de gemeente loopt. Binnen de uitvoering van het beleid wordt momenteel al veel aan het beperken van risico s gedaan. Bij elk besluit tot uitvoering worden thans, zo mogelijk, al waarborgen ingebouwd in de college- en raadsvoorstellen om risico s zoveel mogelijk te vermijden of te beperken. Daarnaast zijn op allerlei terreinen (wegen, riolering, gebouwen, openbare verlichting, etc.) al beheersplannen opgesteld waarbij zo nodig voorzieningen worden getroffen. Bij grotere projecten worden diverse momenten ingebouwd waarop de gemeente nog kan kiezen om al dan niet door te gaan (go of no-go momenten). Alle voorstellen worden bovendien beoordeeld om eventuele risico s te onderkennen met financiële, personele en/of juridische consequenties. Voor zover zich deze voordoen mag worden verwacht dat ze worden benoemd. Kortom: risicomanagement maakt primair onderdeel uit van de dagelijkse processen. Inventarisatie van de weerstandscapaciteit Om risico s te kunnen opvangen is het van belang dat hiervoor een buffer beschikbaar is. In dit kader is de weerstandscapaciteit van een gemeente van belang. Onderscheid wordt gemaakt tussen incidentele en structurele weerstandscapaciteit. - De incidentele weerstandscapaciteit is het vermogen dat ingezet kan worden om eenmalige tegenvallers op te vangen. - Met de structurele weerstandscapaciteit worden de middelen bedoeld die permanent (op lange termijn) ingezet kunnen worden om tegenvallers in de lopende exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van bestaande taken. Incidentele weerstandscapaciteit De incidentele weerstandscapaciteit wordt uitgedrukt in beschikbare incidentele middelen (vermogen), namelijk de omvang van de vrij besteedbare reserves. Vrij besteedbare reserves zijn reserves waaraan de gemeenteraad geen specifieke bestedingsdoelen heeft gekoppeld. Bij de begroting 2010 heeft de raad ingestemd met de zienswijze van het COELO (Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden) en is aansluiting gezocht bij het BBV. Dit betekent dat tot het weerstandsvermogen wordt gerekend het volledige vrije eigen vermogen, na aftrek van de activa met een maatschappelijk nut. Hierdoor wordt ook de Algemene Reserve tot het weerstandsvermogen gerekend. De incidentele weerstandscapaciteit is als volgt opgebouwd. 54 Gemeente De Wolden

74 Jaarverslag 2016 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Omschrijving (bedragen x 1.000) Begroting 2016 Werkelijk 2016 Algemene reserves Algemene reserve bouwgrondexploitatie -/ /- 365 Activa met een maatschappelijk nut -/- 0 -/- 0 Totaal incidentele weerstandscapaciteit Buiten beschouwing zijn gelaten de cijfers van de bouwgrondexploitatie, omdat daarvoor een afzonderlijke weerstandscapaciteit geldt (zie ook de Paragraaf grondbeleid') en waarvoor binnen de Algemene reserve bouwgrondexploitatie een afzonderlijke buffer wordt aangehouden. Structurele weerstandscapaciteit Met de structurele weerstandscapaciteit worden de middelen bedoeld die permanent ingezet kunnen worden om tegenvallers in de lopende exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van bestaande taken. Hierbij zijn ook de risico s van belang die aan de uitvoering van al die taken kleven. De structurele weerstandscapaciteit kan in noodgevallen worden ingezet teneinde aan meerjarige verplichtingen te kunnen voldoen. Hiermee kunnen bijvoorbeeld de rente- en aflossingsverplichtingen van aan te trekken leningen worden voldaan. Omschrijving (bedragen x 1.000) Onvoorziene uitgaven (exclusief taakmutaties) Onbenutte belastingcapaciteit Begrotingsoverschot/tekort (= begrotingssaldo) Totaal structurele weerstandscapaciteit Onvoorziene uitgaven De post onvoorziene uitgaven kan worden ingezet voor bepaalde incidentele uitgaven die geen structureel karakter dragen. De criteria die hierbij worden gehanteerd zijn onvoorspelbaar, onvermijdbaar en onuitstelbaar. De post onvoorzien bedraagt in de begroting Overeenkomstig eerdere besluitvorming is de post onvoorzien gesplitst in onvoorziene lasten college van B&W ( ) en onvoorziene lasten incidentele- en startsubsidies ( ). Onbenutte belastingcapaciteit Voor de berekening van de onbenutte belastingcapaciteit onroerende-zaakbelastingen (OZB) werd tot voor kort vaak de artikel 12-norm gehanteerd. Het percentage van de WOZ-waarde voor toelating tot artikel 12 van de Financiële verhoudingswet bedraagt voor 2017: 0,1927 (redelijk peil volgens de Meicirculaire 2016). Het percentage in De Wolden bedraagt voor 2017: 0,1296. Sinds 2008 geldt geen maximaal toegestaan stijgingspercentage meer. Om te voorkomen dat de lokale lasten teveel zullen gaan stijgen wordt door het Rijk jaarlijks wel een macronorm vastgesteld, waarmee de totale OZB-opbrengst van alle gemeenten maximaal mag stijgen. Voor 2017 is de macronorm in de Meicirculaire 2016 bepaald op 1,97% (2016 was 1,57%). De raad heeft in het verleden aangegeven voor de OZB uit te gaan van een jaarlijkse verhoging (naast autonome uitzetting) met een percentage dat gelijk is aan de inflatiecorrectie. Voor 2017 zou worden uitgegaan van 1% autonome uitzetting en 1,5% inflatiecorrectie. Hiermee blijven we onder de macronorm van het Rijk. De werkelijke onbenutte belastingcapaciteit van deze belasting is echter groter! Als de capaciteit bijvoorbeeld wordt afgezet tegen de norm toelating artikel-12 gemeente dan is er nog een ruimte van ± ( x 0,1927/0,1296 gewogen gemiddelde volgens systematiek pagina 114 Meicirculaire 2016 = / ). Gemeente De Wolden 55

75 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Jaarverslag 2016 Berekeningswijze onbenutte belastingcapaciteit Uitkomst Geraamde OZB-opbrengst gemeentebegroting 2017 (na wijz.nr. 1 van 2017) A Landelijk gemiddeld gewogen norm artikel-12 toelating B 0,1927 Gemeentelijk gemiddeld gewogen percentage C 0,1296 Formule berekening onbenutte belastingcapaciteit (A*B/C) - A Uitkomst berekening is / Het rioolrecht en de afvalstoffenheffing mogen maximaal 100% kostendekkend zijn. Omdat deze beide (nagenoeg) al geheel kostendekkend zijn bij De Wolden, zit hierin geen ruimte om extra middelen te genereren. Begrotingsoverschot Een eventueel begrotingsoverschot op de exploitatie wordt ook meegenomen in de berekening van de structurele weerstandscapaciteit. Voor de jaren 2017 tot en met 2020 zijn t/m begrotingswijziging nr. 1 van 2017 in meerjarenperspectief voordelige saldi berekend zoals hiervoor is vermeld. Inventarisatie van de risico s Evenals iedere organisatie heeft ook onze gemeente bij de uitvoering van haar taken te maken met onzekerheden die het risico van financiële nadelen met zich meebrengen. Reguliere risico s risico s die zich regelmatig voordoen en die veelal goed meetbaar zijn maken geen deel uit van de risico s in de paragraaf weerstandsvermogen. Immers reguliere risico s zijn in beginsel goed in te schatten en te ondervangen, door het afsluiten van een verzekering of het treffen van een voorziening. De resterende risico s worden opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. Zoals in de inleiding reeds is aangegeven, geeft het weerstandsvermogen de relatie aan tussen de risico s, waar geen maatregelen voor zijn getroffen en de (weerstands)capaciteit, die een gemeente heeft om onvoorziene uitgaven, voortvloeiende uit de risico s, op te vangen. Een risico is een kans op het optreden van een gebeurtenis die een negatief gevolg voor de gemeente met zich mee kan brengen. Doen deze risico s zich voor dan dient hiervoor een zodanige reserve aanwezig te zijn om deze gevolgen te kunnen opvangen (weerstandsvermogen). Het in geld waarderen van risico s is echter niet altijd mogelijk. Het benoemen van de belangrijke risico s is veelal voldoende om er de aandacht op te vestigen. Wij zijn van oordeel dat de risico s binnen de normaal te achten grenzen liggen. Daarbij nemen wij mee dat zich naast tegenvallers ook meevallers kunnen voordoen. Verder speelt mee dat niet wordt verwacht dat alle risico s zich (gelijktijdig) zullen voordoen. Ook wordt een actief beleid gevoerd ter beheersing en verdere beperking van de genoemde risico s. Te benoemen risico s De risico s worden bij het opstellen van de begroting telkens opnieuw geïnventariseerd (geclusterd per categorie). De risico s, zoals ze zijn opgenomen, zijn daardoor actueel. Voor zover zich aanvullende ontwikkelingen hebben voorgedaan, is hierna bij de toelichting melding gemaakt. Op basis van deze actualisatie is in de hierna volgende tabel samengevat en op hoofdlijnen aangegeven welke risico s zijn onderkend door de gemeente, wat de maximaal mogelijke omvang van het risico is en wat de geschatte kans is op het risico. De omvang x de kans, dat het risico zich voor gaat doen, geeft aan wat de benodigde weerstandscapaciteit is. 56 Gemeente De Wolden

76 Jaarverslag 2016 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Risico (bedragen x 1.000) Maximale omvang risico Risicokans Benodigde weerstandscapaciteit Algemene uitkering 862 Hoog 431 Bedrijfsvoering (aandeel SWO) Laag/gemiddeld 376 Schadeclaims 138 Laag/hoog 21 Externe factoren 78 Laag/gemiddeld 23 Financieel Laag/gemiddeld Grondexploitatie * Hoog 0 Kapitaalgoederen 0 Laag 0 Open-einde regelingen 302 Laag/hoog 47 Projecten Laag 172 Verbonden partijen Laag/gemiddeld 370 Overige categoriën Laag 141 Totalen * Afzonderlijke risicoanalyse grondexploitatie (zie paragraaf grondbeleid) geeft geen nadelige saldi te zien. Toelichting op de verschillende categorieën Algemene uitkering Naast de Algemene uitkering ontvangt de gemeente ook Integratie-uitkeringen sociaal domein. Bij de bepaling van het maximale risico hebben we het bedrag van deze Integratie-uitkeringen sociaal domein bij de Algemene uitkering opgeteld. De risicokans blijft een lastige inschatting omdat we nog geen structureel zicht hebben op de financiële consequenties. Voorzichtigheidshalve is ten opzichte van voorgaande jaren het maximale risico verhoogd naar 3% van de totale uitkering. Bedrijfsvoering Dit onderdeel heeft hoofdzakelijk betrekking op het personeel en de bedrijfsmiddelen zoals de ICT en tractie. (Schade)claims Een wisselend karakter door het proces van afwikkeling en het ontstaan van nieuwe claims. Externe factoren Hieronder vallen de risico s vanwege nieuwe wetgeving en het risico ten aanzien van verhuur en verpachten van gemeentelijk vastgoed waarbij we rekening houden met vroegtijdige beëindiging. Financieel Dit betreft o.a. de risico's m.b.t. de verstrekte (o.a. voor snel internet) en gewaarborgde geldleningen, de stijging van het algemene renteniveau en het kunnen blijven declareren van de compensabele BTW. Grondexploitatie De risico s zijn conform de risico-inventarisatie zoals opgenomen in de paragraaf Grondbeleid en bepaald op nihil. Kapitaalgoederen Met betrekking tot de kapitaalgoederen zijn vooralsnog geen risico's bepaald. De onderhoudsbudgetten zijn in lijn met de vastgestelde onderhoudsplannen. Open-einde regelingen Dit heeft voornamelijk betrekking op de overschrijdingen van budgetten. Het aantal aanvragen is bepalend voor de omvang van de uitgaven. Projecten Voor de projecten rekenen we niet met de totale budgetten. Het risico betreft alleen het gedeelte bijdrage derden oftewel de subsidies. Ook is hieronder het risico benoemd inzake de doorbelasting Gemeente De Wolden 57

77 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Jaarverslag 2016 van kosten overhead van de Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen betreffende projecten en bouwgrondexploitatie. Verbonden partijen Het risico bij de Verbonden partijen heeft te maken de hoogte van dividenduitkeringen en de bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen. Overige categorieën Dit zijn de risico s met betrekking tot de openstaande vorderingen en de voorziening dubieuze debiteuren. Weerstandsvermogen Het kengetal weerstandsvermogen is de verhouding tussen het totaalbedrag aan risico s en de beschikbare weerstandscapaciteit. Met behulp van dit kengetal kan worden bepaald of het weerstandsvermogen voldoet aan de gestelde norm. Het wordt als volgt berekend: Weerstandsvermogen = beschikbare weerstandscapaciteit 26,2 miljoen = 7,7 (risicoprofiel) benodigde weerstandscapaciteit 3,4 miljoen Aan de hand van onderstaande tabel kan de betekenis van deze ratio worden bepaald. Conform de tabel uit de nota risicomanagement kunnen we concluderen dat het weerstandsvermogen van de gemeente De Wolden 'uitstekend' is. Waardering Ratio Weerstandsvermogen Betekenis A >2,0 Uitstekend B 1,4 > < 2,0 Ruim voldoende C 1,0 > < 1,4 Voldoende D 0,8 > < 1,0 Matig E 0,6 > < 0,8 Onvoldoende F < 0,6 Ruim onvoldoende De hoogte van het weerstandsvermogen is als volgt weer te geven: (bedragen x 1.000) Bedrag Weerstandscapaciteit Risico's Weerstandsvermogen KENGETALLEN FINANCIELE POSITIE Gemeenten nemen in de paragraaf 'Weerstandsvermogen en risicobeheersing' de vijf, vanuit het BBV verplicht gestelde financiële kengetallen op. Naast de kengetallen vindt ook een beoordeling van de onderlinge verhouding van de kengetallen in relatie tot de financiële positie plaats. Doel van deze kengetallen is dat daarmee beter de structureel en reëel sluitende begroting wordt onderbouwd. 1A. Netto schuldquote De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie (totale baten exclusief mutaties reserves). 58 Gemeente De Wolden

78 Jaarverslag 2016 Weerstandsvermogen en risicobeheersing 1B. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel inals exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. 2. De solvabiliteitsratio Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hierbij wordt het eigen vermogen uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal. 3. Kengetal grondexploitatie De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop. Het kengetal geeft in een percentage aan hoe groot het geïnvesteerde bedrag is ten opzichte van de totale baten. 4. Structurele exploitatieruimte Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt het onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Hierbij vinden correcties plaats als gevolg van de structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves. 5. Belastingcapaciteit: Woonlasten meerpersoonshuishouden De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Coelo publiceert deze lasten ieder jaar in de Atlas van de lokale lasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB en de rioolheffing en de reinigingsheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. Overigens laat dit kengetal eigenlijk meer een verhouding zien t.o.v. de landelijk gemiddelde woonlasten dan dat het de echt vrij toelaatbare (wettelijke) belastingruimte toont. Uitkomst berekening financiële kengetallen De Wolden Jaarrekening Omschrijving 2015 Begroting 2016 Jaarrekening A - Netto schuldquote 17% 38% 11% 1B - Idem gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 5% 25% 3% 2 - Solvabiliteitsratio 63% 49% 55% 3 - Grondexploitatie 4% 8% 2% 4 - Structurele exploitatieruimte -2% 0% 0% 5 - Belastingcapaciteit 98% 99% 98% Conclusie Voorgeschreven is dat naast de kengetallen zelf, een beoordeling plaatsvindt van de onderlinge verhouding hiervan in relatie tot de financiële positie. De kengetallen zijn communicerende vaten, waarbij gesteld kan worden dat enkele een stoplichtfunctie hebben en andere een signaalfunctie. Het is overigens van belang de kengetallen in samenhang te zien omdat een afzonderlijk kengetal niet zoveel zegt over de financiële positie. Daarnaast zijn wij ons er van bewust dat uitkomsten weliswaar momentopnames zijn maar daarnaast ook een voorspellend karakter hebben. Gemeente De Wolden 59

79 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Jaarverslag 2016 Samenvattend ontstaat het volgende beeld Netto schuldquote Solvabiliteitsratio Grondexploitatie Structurele exploitatieruimte Onbenutte Belastingcapaciteit Deze valt ruimschoots binnen de landelijk gehanteerde richtlijn van maximaal 130%. Deze is redelijk stabiel en valt ruim binnen de landelijke gehanteerde richtlijn van minimaal 30%. De gemeente heeft beperkt geïnvesteerd en loopt hierdoor geen grote bijzondere risico's er geldt overigens geen norm. De gunstige ontwikkeling voor 2016 zet zich in de jaren daarna in positieve opgaande lijn door. Hoewel de gemeente iets onder het landelijk gemiddelde zit v.w.b. de woonlasten ( ), is er t.o.v. de norm toelating artikel-12 gemeente, nog een aanzienlijke ruimte om de OZB (extra) te verhogen = politieke afweging. 60 Gemeente De Wolden

80 Jaarverslag 2016 Onderhoud kapitaalgoederen Onderhoud kapitaalgoederen Inleiding Een aanzienlijk deel van de in de gemeente De Wolden aanwezige kapitaalgoederen zoals infrastructuur, gebouwen en plantsoenen is in beheer en onderhoud van de gemeente. Voor het onderhoud van de kapitaalgoederen kent de gemeente een aantal beheersprogramma s. Deze beheersprogramma s zijn belangrijk, omdat op basis hiervan binnen de exploitatiebegroting gelden worden gereserveerd om jaarlijks in het noodzakelijke onderhoud te kunnen voorzien. Ook het gewenste onderhoudsniveau moet vastgelegd worden in de beheersplannen. Dit niveau is afhankelijk van de toereikendheid van de hiervoor benodigde beschikbare middelen. Lasten van onderhoud zijn meegenomen in de programma's Leefbaarheid en Sociaal beleid & Onderwijs. Basisgegevens te onderhouden kapitaalgoederen (peil 2016) Onderwerp Karakteristiek Onderhoud Openbare ruimte Oppervlakte totaal ha. Oppervlakte wegen (begroting) m 2 Verharde fietspaden m 2 Verharde wandelpaden m 2 Oppervlakte groen (plantsoen) m 2 Oppervlakte bos en natuur (berm, etc.) m 2 Bomen st. Sportterreinen (begroting) m 2 Openbare verlichting (armaturen) st. Speeltoestellen 604 st. Begraafplaatsen 6 st. Gebouwen Onderwijsgebouwen 15 st. Sportaccommodaties 21 st. Riolering Lengte 447 km. Kolken st. Minigemalen st. (excl. 230 IBA s) Hoofdgemalen 62 st. Bergbezinkvoorzieningen 10 st. Kunstwerken Tunnels 3 st. Bruggen en duikers 60 st. Verkeersmeubilair Verkeersborden st. Objectverwijzingsborden 660 st. Beleidskader Ten aanzien van het onderhoud van kapitaalgoederen zijn de volgende uitgangspunten vastgelegd: - Een beheersprogramma beslaat een periode van de langste afschrijving van de kapitaallasten. Hierdoor is de gemeente in staat voldoende geld te reserveren voor het noodzakelijke onderhoud en worden desinvesteringen voorkomen. - Een beheersprogramma wordt gemiddeld iedere vier jaar opnieuw doorgerekend op basis van de actuele onderhoudssituatie (BBV). Dit schept de mogelijkheid om de onderhoudskosten tijdig naar boven of beneden bij te stellen. - De gemeente heeft een overkoepelende kwaliteitsvisie voor de onderliggende beheerssystemen. In 2012 is het kwaliteitsniveau op onderdelen herzien. De raad heeft gekozen voor kwaliteitsniveau basis, met uitzondering van de bedrijventerreinen. Het kwaliteitsniveau van de groenvoorzieningen op de bedrijventerreinen is 'laag'. De niveaus zijn verwerkt in de onderhoudsplannen van de openbare ruimte. - Voor het rationeel beheer maakt de gemeente gebruik van een beheerssysteem. Dit systeem is voorzien van een grafische koppeling met de database van de beheersgegevens. Het inzichtelijk maken en uitwisselen van de data van de te beheren onderdelen in de openbare ruimte wordt daarmee mogelijk. De verschillende beheersprogramma s worden hierna toegelicht. Gemeente De Wolden 61

81 Onderhoud kapitaalgoederen Jaarverslag 2016 Het wegenbeheersprogramma De gemeente heeft een rationeel beheersprogramma voor wegen. In dit programma heeft de raad het onderhoudsniveau vastgelegd, waaraan het wegenonderhoud dient te voldoen. Gekozen is om het kwaliteitsniveau van de wegen te differentiëren op basis van de gebruikscategorie van de wegen. Verhardingen met een belangrijke functie worden van een hoger onderhoudsniveau voorzien. Jaarlijks wordt na de winter een wegeninspectie uitgevoerd op basis waarvan in relatie met het beschikbare budget wordt vastgesteld welke wegen dat jaar een onderhoudsbeurt behoeven. De afgelopen jaren konden niet alle noodzakelijke beheersmaatregelen worden uitgevoerd, omdat het budget niet toereikend was. Via de kadernota 2014 is extra budget gevraagd voor een inhaalslag om in te lopen op het achterstallig onderhoud. Deze inhaalslag is nu afgerond. Omschrijving Begroot 2016 (na wijziging) Werkelijk 2016 Klein onderhoud wegen Groot onderhoud wegen Verkeersvoorzieningen (bewegwijzering, borden, veiligheid) Straatvegen en onkruidbestrijding Bermonderhoud, inclusief maaien en bermbeplanting Totaal Het beheersprogramma groen Met behulp van het beheersprogramma zijn overzichten gemaakt van de diverse beheersobjecten. Bij het vaststellen van de kadernota 2007 is een kwaliteitsniveau bepaald. In het kader van de bezuinigingen is in 2012 besloten om de onderhoudskwaliteit bij bedrijfsterreinen vast te stellen op het niveau laag. Deze bezuinigen zijn doorgevoerd. We moeten nu wel constateren dat de budgetten nu krap zijn begroot. Omschrijving Begroot 2016 (na wijziging) Werkelijk 2016 Onderhoud plantsoenen openbaar groen Onderhoud openbaar groen begraafplaatsen Aanschaf plantmateriaal Uitbestede werkzaamheden inclusief SW-bedrijven Beheersing eikenprocessierups Totaal Riolering/water Eind 2015 is het Watertakenplan Fluvius door de raad vastgesteld. Het plan is opgebouwd uit een hoofdplan en zeven specificaties. Het hoofdrapport beschrijft de gezamenlijke visie en doelstellingen van de gemeenten Hoogeveen, De Wolden, Meppel, Westerveld, Midden-Drenthe, Steenwijkerland en het waterschap voor beheer van de watertaken in de periode 2016 t/m Onder watertaken worden de gemeentelijke zorgplichten voor stedelijk afvalwater, hemel- en grondwater verstaan en de zorgplicht van het waterschap voor het zuiveren van afvalwater. De specificatie, waarin de onderdelen van het gemeentelijk rioleringsplan zijn opgenomen, beschrijft per gemeente de maatregelen en activiteiten en de financiële en personele middelen die nodig zijn voor het beheer van de watertaken. In 2016 zijn diverse maatregelen en activiteiten uitgevoerd zoals inspectie en reiniging riolering en gemalen, het reinigen van kolken en het onderhoud aan gemalen, riolering, drainage en IBA s (Individuele Behandeling van Afvalwater). De daadwerkelijke kosten van deze activiteiten zijn per saldo lager uitgevallen dan begroot. 62 Gemeente De Wolden

82 Jaarverslag 2016 Onderhoud kapitaalgoederen Omschrijving Begroot 2016 (na wijziging) Werkelijk 2016 Onderhoud e.d. vrijverval riolering Onderhoud e.d. vacuüm drukriolering, gemalen en bezinkbassins Onderhoud individuele behandeling afvalwater Totaal Het gebouwenbeheersplan In 2013 heeft het college de Nota planmatig onderhoud vastgesteld. In deze nota is een duidelijke scheiding aangebracht tussen periodiek groot onderhoud en normaal klein jaarlijks onderhoud. Er is o.a. een doorrekening gemaakt voor groot onderhoud op langere termijn. Op deze berekening is de jaarlijkse storting in de voorziening onderhoud gebouwen afgestemd. In 2016 is het planmatig onderhoud en groot onderhoud aan de gemeentelijke gebouwen uitgevoerd. Hieronder vallen ook de vervanging van de vloer en een lichte upgrading van de sporthal de Marse in Ruinen. Verder zijn de dakbedekkingen van de werkplaats/kantoren op de gemeentewerf in Zuidwolde en v.v.ruinen vervangen. Omschrijving Begroot 2016 (na wijziging) Werkelijk 2016 Normaal klein jaarlijks onderhoud Storting in de voorziening voor periodiek groot onderhoud (exclusief onderwijs) Totaal Beheersprogramma openbare verlichting Sinds 2006 wordt gebiedsgewijs jaarlijks een aaneengesloten deel van de armaturen schoongemaakt en worden de lampen vervangen. Iedere 5 jaar wordt op deze wijze de volledige openbare verlichting gestructureerd onderhouden. In 2011 zijn een aantal proeven uitgevoerd met energiezuinige LED-lampen, ook is getest of het mogelijk is om met minder lichtmasten een woonwijk te verlichten. In 2013 is het nieuwe OV-plan door de raad vastgesteld. In dit beleidsplan zijn de resultaten van de proefprojecten geëvalueerd en het optimaliseren van de schakeltijden, vervangen van masten, het gaan toepassen van longlife lampen (levensduur 8-10 jaar), de verdeling avond- en nachtbranders en knelpunten (lichthinder, energiebesparing en sociale veiligheid) uitgewerkt. Het plan is op 12 september 2013 vastgesteld door de raad. In 2014 is het uitvoeringsplan voorbereid en afgestemd met de belangenverenigingen. Met de uitvoering is begonnen in 2015 en wordt afgerond Omschrijving Begroot 2016 (na wijziging) Werkelijk 2016 Onderhoud openbare verlichting Beheersprogramma kunstwerken en bruggen De werkzaamheden aan de gemeentelijke bruggen en duikers zijn gebaseerd op het beheerplan bruggen en kunstwerken dat deel heeft uitmaakt van de kadernota De kadernota is door de raad medio juni 2005 vastgesteld. In het beheerplan zijn de relevante kwaliteitsaspecten van de bruggen beoordeeld en de noodzakelijke maatregelen beschreven om deze voorzieningen in stand te kunnen houden. In 2015 zijn de laatste 2 bruggen uit fase 1 over de Wold Aa in de Koekangerweg en Dijkmansweg vervangen. We hebben daarna een nieuwe inspectieronde gemaakt. Uit dit inspectierapport bleek dat 4 bruggen dienen te worden vervangen en voor 13 bruggen een nader onderzoek dient plaats te hebben. Inmiddels is voor deze 13 bruggen een nader onderzoek gestart Gemeente De Wolden 63

83 Onderhoud kapitaalgoederen Jaarverslag 2016 Omschrijving Begroot 2016 (na wijziging) Werkelijk 2016 Onderhoud bruggen Het speelruimtebeleidsplan In de gemeente De Wolden zijn rond de 90 speelplekken. De omvang, inrichting en wijze van beheer varieert. In de praktijk blijkt dat een goede en uitgebreide speelvoorziening de (jonge) burger zeer aanspreekt. In stand houden van speelvoorzieningen in een gemeente is echter geen wettelijke verplichting. Wel heeft de gemeente de taak zorg te dragen voor de veiligheid en de openbare orde. Dit betekent dat een gemeente aansprakelijk kan worden gesteld voor schade die voortkomt uit een ondeugdelijk speeltoestel of ondergrond. Een grondeigenaar is namelijk aansprakelijk voor schade ten gevolge van bouwwerken die in zijn grond verankerd zijn. Het speelruimtebeleidsplan is op 28 maart 2002 door de gemeenteraad vastgesteld. In het speelruimtebeleidsplan is een streefbeeld opgenomen. Dit streefbeeld geeft een richting aan op welke manier de speelvoorzieningen in De Wolden er in de toekomst uit kunnen zien om de kinderen op een zo optimaal mogelijke manier te kunnen laten spelen. Bij de overdracht van de speelvoorzieningen aan de verenigingen voldeden de speelvoorzieningen aan het niveau. Dagelijks onderhoud overgedragen aan verenigingen Sinds 2008 is het onderhoud van de speelvoorzieningen overgedragen aan verenigingen. Dit heeft een besparing in de uitvoeringskosten opgeleverd. Om de verenigingen te ondersteunen bij het onderhouden van de speelvoorzieningen is jaarlijks budget beschikbaar voor cofinanciering. In 2016 hebben de volgende verenigingen een bijdrage ontvangen: Ons Domein te Alteveer, De Bulties te Kerkenveld, Ravotti te Ruinen, De Woldklimmers te Ruinerwold en CBS De Arendsvleugel te Ruinerwold. Veiligheidsinspectie Volgens het Warenwetbesluit Attractie- en speeltoestellen moeten speeltoestellen veilig zijn, waarbij voor nieuwe toestellen geldt dat ze van een certificaat van typekeuring moeten zijn voorzien. Om te beoordelen of speeltoestellen veilig zijn, vindt jaarlijks een veiligheidsinspectie plaats. Een dergelijke veiligheidsinspectie bestaat uit de inspectie van de speelplaats, het toestel en de speelzone. Deze inspectie bepaalt vervolgens het noodzakelijke onderhoud of de vervanging van de speeltoestellen. De resultaten van de inspecties worden doorgestuurd naar de verenigingen. Zij dienen vervolgens de aanbevolen acties uit te voeren. Om de veiligheid te kunnen blijven waarborgen dienen de verenigingen de uitgevoerde werkzaamheden terug te koppelen. Immers, de voorzieningen zijn op het eigendom van de gemeente geplaatst en de gemeente is na overdracht nog steeds primair verantwoordelijk. Ook wordt middels inspecties aangetoond dat het noodzakelijke onderhoud daadwerkelijk is uitgevoerd. Omschrijving Begroot 2016 (na wijziging) Werkelijk 2016 Onderhoud speelvoorzieningen Subsidiëring speeltuinverenigingen Totaal Gemeente De Wolden

84 Jaarverslag 2016 Financiering Financiering Inleiding In deze paragraaf rapporteren wij over het gevoerde treasurybeleid, de beheersing van de financiële risico's en de ontwikkeling op het gebied van rente en financiering. Treasury is het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico'. Uit de financieringsparagraaf moet blijken dat: - de uitvoering van de financieringsfunctie uitsluitend de publieke taak dient; - aan de kasgeldlimiet en de renterisiconorm wordt voldaan; - het beheer prudent en risicomijdend is. De risicobeheersing richt zich op renterisico s, kredietrisico s, koersrisico s en valutarisico s. De Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden (Ruddo) bepaalt de vereisten ten aanzien van de kredietwaardigheid van financiële instellingen. Wettelijk kader De uitvoering van de gemeentelijke financieringsfunctie dient plaats te vinden binnen de wettelijke kaders van de Wet financiering decentrale overheden (Wet Fido), die op 1 januari 2001 is ingevoerd en voor het laatst in 2009 is gewijzigd. In de wet staan transparantie en risicobeheersing centraal. De transparantie komt tot uitdrukking in een verplicht treasurystatuut en een financieringsparagraaf in begroting en jaarrekening. Een ander belangrijk uitgangspunt van de Wet Fido is dat deze wet aan de lagere overheden de verplichting oplegt financiële risico s op treasurygebied te beheersen. In het treasurystatuut zijn binnen de mogelijkheden van de wet Fido en de Ruddo de kaders vastgelegd voor de uitvoering van de treasuryfunctie bij de gemeenten. Vermogenspositie Langlopende leningen In onderstaande tabel staat het verloop van de langlopende vaste geldleningen. Jaar (bedragen x 1.000) Stand per 1-1 Opgenomen Aflossing Stand per Langlopende geldleningen/leningenportefeuille Op 1 januari 2016 bedroeg de totale hoofdsom van de vaste geldleningen 8,2 miljoen en per 31 december 2016 is het schuldrestant gedaald naar 7,5 miljoen (4 lineaire geldleningen van de BNG Bank). Het afgelopen jaar hebben we betaald aan aflossingen voor langlopende geldleningen. Kortlopende geldleningen De schuld op korte termijn (kasgeldlening) was op miljoen. In het kader van schatkistbankieren was ons tegoed op ruim 7,2 miljoen. Financieringsbeleid Om te voorzien in de financieringsbehoefte staan de gemeente interne en externe financieringsmiddelen ter beschikking. De interne financieringsmiddelen bestaan uit de reserves, oftewel eigen vermogen en de voorzieningen. De externe financieringsmiddelen bestaan uit de opgenomen langlopende geldleningen en kortlopende middelen (o.a. rekening-courant geld en kasgeldleningen), oftewel het vreemde vermogen. Op het moment dat de uitgaven worden gedekt door inzet van reserves vindt een substitutie plaats van eigen vermogen naar vreemd vermogen. We werken vanuit totaalfinanciering. Kenmerk is dat er geen één-op-één relatie wordt gelegd tussen een investering en financiering, maar dat wordt gekeken naar het totaal. Het systeem van totaalfinanciering maakt optimale benutting van externe financieringsbronnen mogelijk. We proberen leningen tegen zo laag mogelijke kosten aan te trekken en tegelijkertijd de renterisico s te beheersen. Gemeente De Wolden 65

85 Financiering Jaarverslag 2016 Liquiditeitenbeheer Liquiditeitenbeheer is het beheren, reguleren en besturen van de inkomende en uitgaande geldstromen en de effecten daarvan op de rekening-courantsaldi. In onze overeenkomst financiële dienstverlening met de BNG kunnen we tot 8,5 rood staan in rekening-courant tegen een gunstig rentepercentage. Door het opstellen van een meerjarenliquiditeitenprognose, die gebaseerd is op de meerjarenbegroting (inclusief de meerjareninvesteringsplanning), proberen we liquiditeitenrisico s zoveel mogelijk te beperken. Daarna maken we voor het eerste jaar een liquiditeitenbegroting. Daarin staan de schattingen van de uitgaven en inkomsten die verband houden met de exploitatie, grondexploitatie en investeringen. Lopende het begrotingsjaar wordt deze liquiditeitenbegroting geactualiseerd, omdat de schatting in de loop van het jaar nogal eens verandert door wijziging in de realisatie van de uitgaven en inkomsten. Ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkt De rente op de geldmarkt (kredieten voor maximaal een jaar) was in 2016 negatief. Met andere woorden, er werd rente vergoed bij het aantrekken van korte termijn leningen (kasgeldleningen). Begin 2016 noteerde een 1-maands euribor een prijs van / 0,25%, en vanaf medio 2016 tot aan het eind van 2016 schommelde de notering op ongeveer / 0,38%. De rente op de kapitaalmarkt (kredieten langer dan een jaar) bleef dit jaar ook ongekend laag, eerst nog een verdere daling van de rente, om vanaf begin oktober 2016 weer iets te gaan stijgen tot het niveau van begin Het rentepercentage voor een 25-jarige lineaire geldlening was aan het begin van 2016 ongeveer 1,84%, om vervolgens eind 2016 te dalen tot ca. 1,42%. Met betrekking tot de geld en kapitaalmarkt volgen wij, naast eigen visie en waarneming ook de adviezen van de grote banken en beleggers. Risicobeheersing De belangrijkste financiële risico s bij de uitvoering van het treasurybeleid zijn de renterisico s, kredietrisico s, liquiditeitenrisico s en koersrisico s. Aangezien de gemeente geen leveranciers en afnemers kent van buiten de eurolanden zijn koersrisico s niet aanwezig. Blijven over de rente-, krediet- en liquiditeitenrisico s. Kasgeldlimiet (kortlopende schuld) De kasgeldlimiet is de toelaatbare omvang van de netto vlottende schuld om op de korte termijn het renterisico te beheersen. De risico s zijn groot door mogelijke fluctuaties op de geldmarkt. Onder de vlottende schuld vallen alle financieringen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar. De limiet is door de minister van Financiën vastgesteld op 8,5% en is het maximum percentage van het begrotingstotaal(lasten) dat met kortlopende middelen mag worden gefinancierd. Financiering met kortlopende middelen heeft de volgende voordelen: - De rente op kortlopende leningen is nagenoeg altijd lager dan op langlopende leningen. - Het geeft een grotere flexibiliteit. Als de kasgeldlimiet structureel wordt overschreden moeten binnen drie kwartalen maatregelen worden getroffen om dat teniet te doen. Dat kan door consolidatie (= het omzetten van kortlopende in langlopende schulden). De kasgeldlimiet afgerond is 4,3 miljoen. In onderstaande tabel is voor 2016 de kasgeldlimiet afgezet tegen de netto vlottende schuld. Ondanks dat geen 'lang geld' is aangetrokken, zijn we nagenoeg het gehele jaar binnen de limiet is gebleven. Berekening kasgeldlimiet Berekening kasgeldlimiet (bedragen x 1,0 miljoen) 1 e kwartaal 2 e kwartaal 3e kwartaal 4 e kwartaal 1 Toegestane kasgeldlimiet In % van grondslag (= begrotingstotaal na wijziging) 8,5% 8,5% 8,5% 8,5% In bedrag (x 1,0 miljoen) 4,3 4,3 4,3 4,3 2 Omvang vlottende schuld 8,7 10,0 10,0 10,0 3 Vlottende middelen 4,2 8,0 9,6 8,9 66 Gemeente De Wolden

86 Jaarverslag 2016 Financiering Berekening kasgeldlimiet (bedragen x 1,0 miljoen) 1 e kwartaal 2 e kwartaal 3e kwartaal 4 e kwartaal Toets kasgeldlimiet 4 Totaal netto vlottende schuld (2-3) 4,5 2,0 0,4 1,1 5 Totaal netto vlottende middelen (3-2) Toegestane kasgeldlimiet (1) 4,3 4,3 4,3 4,3 Overschrijding (-) of Ruimte (+) -0,2 2,3 3,9 3,2 Renterisiconorm en renterisico s vaste schuld De Wet Fido definieert vaste schuld als opgenomen geldleningen met een rentetypische looptijd groter dan of gelijk aan 1 jaar. Van renterisico is sprake als er onzekerheid bestaat rond toekomstige renteniveaus. Deze situatie doet zich op de volgende momenten voor: - Bij variabel rentende leningen. - Indien een toekomstige financieringsbehoefte nog niet afgedekt is. - Bij naderende renteaanpassingen van leningen. Het doel van de renterisiconorm is om op de lange termijn niet afhankelijk te zijn van het renteniveau in een bepaald jaar. Met de norm bevordert de Wet Fido een solide financieringswijze bij openbare lichamen en levert een bijdrage aan de uitstekende kredietwaardigheid van openbare lichamen op de kapitaalmarkt. Jaarlijks mogen de renterisico s niet hoger zijn dan 20% van het begrotingstotaal bij aanvang van het boekjaar. In onderstaande tabel wordt de norm afgezet tegen de feitelijke situatie. Conclusie: we voldoen ruimschoots aan de risiconorm. Renterisiconorm (bedragen x 1.000) Rekening 2015 Raming 2016 Rekening Rente herzieningen Betaalde aflossing Renterisico (1+2) a Ruimte onder renterisiconorm(4>3) b Overschrijding renterisiconorm (3>4) Berekening renterisiconorm 4a Begrotingstotaal, waarmee gerekend is t.b.v. de norm b Het bij ministeriële regeling vastgestelde percentage 20% 20% 20% 4 Renterisiconorm Kredietrisicobeheer Kredietrisicobeheer kunnen we omschrijven als het beheersen van risico s die voortvloeien uit de mogelijkheid van een waardedaling van onze vorderingen als gevolg van insolventie of deficit van tegenpartijen. Uitzettingen kunnen op grond van de Wet Fido en het treasurystatuut slechts plaatsvinden voor de uitvoering van een publieke taak. Daarnaast vinden uitzettingen alleen plaats bij Nederlandse overheden en andere publiekrechtelijke lichamen met een solvabiliteitsratio van 0% en financiële instellingen met een kredietwaardigheid van een AA-rating (lange termijn) of A-2 (korte termijn rating). Gemeente De Wolden 67

87 Financiering Jaarverslag 2016 Hieronder een specificatie van de uitzettingen naar risicocategorie. Verstrekte geldleningen Risicogroep (bedragen x 1.000) Restant schuld % van het totaal Met/zonder (hypothecaire) zekerheid Aandelen en deelnemingen (nutsbedrijven) 295 4,1 zonder Hypothecaire geldleningen ambtenaren ,3 met Geldlening van gemeenschappelijke regeling (SWO) ,0 zonder Overige leningen 471 6,6 zonder Totaal We hebben in totaal bijna 7,2 miljoen uitgeleend. De aandelen/deelnemingen betreffen o.a. de aandelen in de NV Bank Nederlandse Gemeenten, NV Rendo, NV W.M.D., NV Essent. Op de hypothecaire geldleningen aan ambtenaren is afgelopen jaar circa afgelost, er staat nu nog bijna open. Daarnaast is aan de gemeenschappelijke regeling De Wolden Hoogeveen (SWO) ruim 1,0 miljoen uitgeleend, het betreft de activa die de SWO van de gemeente heeft overgenomen. De overige geldleningen betreffen een lening aan zwembad Ruinen en aan de dorpshuizen Ruinen, Ansen, Echten en Koekangerveld. Ook is in 2016 een lening aan Stichting Glasvezel De Wolden BV en aan de Stichting Stimulering Volkshuisvesting verstrekt. Interne rente In 2016 hebben we de interne rente gehouden op 5%. Deze rente rekenen we toe aan alle (te activeren) investeringen en aan de grondexploitatie. De gemiddelde rente, die we momenteel betalen is ongeveer 4,4%. We hadden voor 2016 op de kostenplaats kapitaallasten rekening gehouden met een renteresultaat van , voor de jaarrekening is deze uitgekomen op ruim Daarnaast is er nog een voordeel behaald van ruim ten opzichte van de begroting op kasgeldleningen en bankkosten c.a. Schatkistbankieren Op 15 december 2013 is de wet verplicht schatkistbankieren van kracht geworden. Vanaf dat moment zijn alle decentrale overheden (provincies, gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen in de vorm van een openbaar lichaam) verplicht om hun overtollige middelen in de schatkist aan te houden. Dit betekent dat overtollige gelden niet langer bij bijvoorbeeld banken buiten de schatkist mogen worden weggezet. Wel mogen decentrale overheden overtollige middelen aan elkaar uitlenen, zolang er geen sprake is van een toezichtrelatie, om zodoende een beter rendement te halen dan bij de schatkist. De schatkist biedt geen leen- of roodstand faciliteiten aan. Deelname van decentrale overheden aan het schatkistbankieren draagt bij aan een lagere EMU-schuld van de collectieve sector, waardoor de externe financieringsbehoefte van het Rijk minder wordt. Dit vertaalt zich in een lagere staatsschuld. Voor gemeenten geldt een doelmatigheidsdrempel van 0,75% van het begrotingstotaal. Ons begrotingstotaal over 2016 was , het drempelbedrag is dan Over het dagelijkse saldo wordt de daggeldrente (Eonia) vergoed. 68 Gemeente De Wolden

88 Jaarverslag 2016 Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering Een van de verplichte paragrafen van de begroting is de paragraaf bedrijfsvoering. Dit staat in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De toelichting op BBV stelt dat het de functie van de paragraaf bedrijfsvoering is de gemeenteraad inzicht te geven in de bedrijfsvoering. De bedrijfsvoering, met uitzondering van de huisvesting, is per 1 januari 2015 ondergebracht in de Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen (SWO). Hier wordt verder dan ook volstaan met de verwijzing naar de Jaarrekening 2016 van de SWO. Inleiding Vanaf 2015 zijn de bedrijfsvoeringskosten ondergebracht in de nieuwe Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen. De op grond hiervan door de gemeente te betalen bijdrage is, samen met enkele andere kostenposten, geraamd onder de noemer Bedrijfsvoering. Bedrijfsvoering In dit onderdeel staat het college stil bij een aantal punten die of wettelijk verplicht zijn of waar de gemeente in het kader van de bedrijfsvoering niet aan ontkomt. Voor wat betreft de reguliere bedrijfsvoeringstaken die in het kader van de samenvoeging van de ambtelijke organisaties bij de afzonderlijk ingestelde gemeenschappelijke regeling zijn ondergebracht, verwijst het college naar de eigen jaarrekening 2016 van de samenwerkingsorganisatie. Een overzicht van de werkelijke exploitatie en investeringen staat hieronder. Exploitatiebudgetten Lasten Rekening 2016 (bedragen x 1.000) Gemeentehuis Zuidwolde 707 Openbare werken Zuidwolde 37 Gemeentewerken Ruinen 39 Composteerterrein Zuidwolde 46 Frictie- en organisatiekosten 27 Bedrijfsvoering algemeen (inclusief bijdrage aan SWO ) Lasten programma Investeringen In cijfers is het beeld van de investeringen als volgt: LASTEN Nr Invest. nummer Programma/ Omschrijving Restantkrediet Beschikb. krediet in 2016 Uitgaven 2016 Restantkrediet (Hulp)kostenpl. Bedrijfsvoering: Aanschaf ipads ambtelijk personeel Org. en procesvisie dienstverl Digitalisering documenten Totaal Gemeente De Wolden 69

89 Bedrijfsvoering Jaarverslag 2016 BATEN Nr Invest. nummer Programma/ Omschrijving Nog te ontvangen Nieuw in 2016 Ontvangsten 2016 Nog te ontvangen (Hulp)kostenpl. Bedrijfsvoering: Geen Toelichting 1. Aanschaf ipads ambtelijk personeel De investering is ruim binnen het beschikbare krediet uitgevoerd. De laatste uitgaven zijn geweest, waardoor het overschot op de ingestelde dekkingsreserve vrij kan vallen in het rekeningsaldo De definitieve afwikkeling vindt plaats na berekening herziene kapitaallasten op basis van het gewijzigde BBV. 2. Organisatie en procesvisie dienstverlening De ontwikkeling van dienstverlening in de organisatie staat niet stil, er vindt continue procesverbetering plaats. Desondanks is dit project in 2016 afgerond. 3. Digitalisering documenten 2013 Het digitaliseren van brondocumenten BRP is in een vergevorderd stadium. In 2017 wordt dit verder afgehandeld. 70 Gemeente De Wolden

90 Jaarverslag 2016 Verbonden partijen Verbonden partijen Inleiding De paragraaf verbonden partijen is hier opgenomen omdat de relaties die gemeenten hebben met andere partijen, zoals NV s, BV s, gemeenschappelijke regelingen, VOF s, stichtingen, verenigingen en commanditaire vennootschappen sterk zijn toegenomen het laatste decennium. De behoefte aan inzicht in deze relaties is gestegen, evenals de behoefte aan een duidelijk onderscheid. Verbonden partijen zijn gedefinieerd als die partijen waarin gemeenten zowel een bestuurlijk als financieel belang hebben. Een financieel belang houdt in dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld die ze kwijt is in geval van faillissement. Voorts heeft de gemeente een financieel belang indien financiële problemen bij de verbonden partij kunnen worden verhaald op de gemeente. Een bestuurlijk belang betekent dat de gemeente op enigerlei wijze zeggenschap heeft, hetzij omdat de gemeente een zetel in het bestuur heeft, hetzij omdat ze mee kan stemmen. Conform bovengenoemde definiëring zijn participaties in NV s, BV s, VOF s, commanditaire vennootschappen en gemeenschappelijke regelingen verbonden partijen. Ook stichtingen en verenigingen kunnen onder de verbonden partijen vallen, indien de gemeente een zetel in het bestuur heeft en financiële risico s loopt. Een stichting of vereniging die jaarlijks subsidie krijgt, maar waaraan geen andere financiële verplichtingen zitten met een juridische afdwingbaarheid door derden is geen verbonden partij. Deelnemingen maken deel uit van de verbonden partijen. Het zijn die verbonden partijen, waarbij de gemeente aandelen in een NV of BV heeft. Oprichting van en deelneming in verbonden partijen Het college heeft vele bevoegdheden die geregeld zijn in de Gemeentewet. Een daarvan (artikel 160 Gemeentewet) is dat het college besluiten mag nemen met betrekking tot de oprichting van en de deelnemingen in stichtingen, maatschappen, vennootschappen, verenigingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen indien dat in het bijzonder aangewezen moet worden geacht voor de behartiging van het daarmee te dienen openbaar belang. Het besluit mag niet eerder worden genomen, nadat het ontwerpbesluit aan de raad is toegezonden en zij hun wensen en bedenkingen kenbaar hebben kunnen maken aan het college. Tevens moet het besluit de goedkeuring krijgen van Gedeputeerde Staten. Zij kunnen alleen hun goedkeuring weigeren indien het besluit in strijd is met het recht of het algemeen belang. Voorschriften Besluit Begroting en Verantwoording In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is in art. 9 lid 2 sub f bepaald, dat in de begroting in een afzonderlijke paragraaf de beleidslijnen worden vastgelegd met betrekking tot de verbonden partijen. Volgens art. 15 BBV bevat de paragraaf de volgende elementen: - de visie op verbonden partijen in relatie tot de realisatie van de doelstellingen die zijn opgenomen in de begroting; - de beleidsvoornemens omtrent de verbonden partijen. Van verbonden partijen is in artikel 5 van het BBV bepaald dat deze niet worden geconsolideerd in de begroting c.q. het jaarverslag van de gemeente. In de uitvoeringsinformatie bij de productenrealisatie (jaarrekening) dient overeenkomstig artikel 67 en 69 BBV achtergrondinformatie verstrekt te worden over de betreffende verbonden partijen. Algemeen kan gesteld worden dat de relaties tussen verbonden partijen en het publieke belang, zoals geconcretiseerd in de programma s in hoofdlijnen worden aangegeven. Wijziging Wet gemeenschappelijke regelingen (WGR) per Per 1 januari 2015 is de wet op de gemeenschappelijke regelingen (WGR) gewijzigd. Zo zijn bijvoorbeeld de taken en bevoegdheden van het Algemeen Bestuur gewijzigd en mag een GR geen privaatrechtelijke rechtspersonen (BV s, NV s etc.) oprichten of daaraan deelnemen. Een ander voorbeeld van een wijziging is dat de wet de mogelijkheid geeft om een GR te veranderen in een bedrijfsvoeringsorganisatie (BVO) voor beleidsarme taken. Verder vervalt de goedkeuring van Gedeputeerde Staten voor het oprichten van een GR. Bestaande gemeenschappelijke regelingen hebben een jaar de tijd om bepalingen met betrekking tot hun structuur aan te passen. Gemeente De Wolden 71

91 Verbonden partijen Jaarverslag 2016 Doelstelling De gemeente is vrij in haar keuze hoe een taak zal worden uitgevoerd. De gemeente kan een subsidie verstrekken, haar taak zelf uitvoeren of dit laten uitvoeren door een verbonden partij. Een reden bij deze keuze van uitvoering kan gelegen zijn in doelmatigheid, doeltreffendheid en/of bestuurlijke krachtenbundeling. Verbonden partijen, waaronder ook Publiek-Private-Samenwerking (PPS) constructies en gemeenschappelijke regelingen, worden in toenemende mate ingezet om op efficiënte wijze maatschappelijk beoogde doelen te realiseren. Verbonden partijen gemeente De Wolden Verbonden partijen van de gemeente De Wolden kunnen als volgt worden ingedeeld: - Gemeenschappelijke regelingen. De gemeenteraad van twee of meer gemeenten kunnen een Gemeenschappelijke regeling treffen ter behartiging van één of meer belangen van die gemeenten. - Deelnemingen. Vanuit het oogpunt van het behartigen van het publieke belang is de gemeente geheel of gedeeltelijk in het bezit van de aandelen van een aantal vennootschappen. - Stichtingen, verenigingen, BV s of NV s. Het college kan, de raad gehoord hebbende, besluiten deel te nemen in een stichting, vereniging, BV of NV. - PPS-constructies. Publiek private samenwerking is een middel om bepaalde beleidsdoeleinden te realiseren. De samenwerking met marktpartijen moet een meerwaarde opleveren. Meerwaarde in de vorm van het benutten van kennis en expertise van andere partijen en het spreiden van risico s kan leiden tot efficiëntere uitvoering van plannen en projecten. Voor de raad is informatie over de verbonden partijen van belang omdat de partijen taken uitvoeren die in het verlengde van de gemeentelijke doelstellingen liggen (bijvoorbeeld brandweer). Grip op Gemeenschappelijke regelingen In de raadsvergadering inzake de Kadernota 2009 is ondermeer besloten dat de raad zich kan vinden in de toen voorgestelde werkwijze m.b.t. het versterken van de grip op Gemeenschappelijke regelingen. De werkwijze is voorgesteld met als doel de beheersbaarheid van de verbonden partijen en met name de Gemeenschappelijke regelingen te verbeteren. In hoofdstuk 6 van de Kadernota 2009 is de werkwijze verder toegelicht. Voor de nieuwe raadsperiode heeft de raad van De Wolden een nieuwe Politieke Termijn Agenda opgesteld. Hierin is over verbonden partijen het volgende gesteld: De raad wil zijn kaderstellende en controlerende bevoegdheid ten aanzien van de vele zogenaamde verbonden partijen sterk verbeteren. De vertegenwoordigers in verlengd lokaal bestuur, gemeenschappelijke regelingen e.d. hebben een directe verantwoordingsplicht aan de raad. De raad wil de verbonden partijen, in de aanloop naar de besluitvorming over de Kadernota, jaarlijks uitnodigen voor overleg en toelichting. Om het democratisch gehalte van de besluitvorming in en rond gemeenschappelijke regelingen en de sturing door de raad daarop te waarborgen, zal de raad in 2016 nadere besluiten nemen over de vormgeving van die sturing, op grond van de adviezen die de VNG daaromtrent gepubliceerd heeft. Indien een verbonden partij een hoog risico vormt voor de gemeente, zal hierover nader worden gerapporteerd in de paragraaf Weerstandsvermogen. Er zal aangegeven worden waarom sprake is van een verhoogd risico en welke financiële kengetallen van toepassing zijn voor deze verbonden partij. Op dit moment is de inschatting dat alleen de werkvoorzieningsschappen een verhoogd risico met zich meebrengen. In augustus 2014 heeft de Eerste Kamer een gewijzigde Wet gemeenschappelijke regelingen aangenomen. Dit betekent onder ander dat de raden twee weken meer (totaal 8 weken) tijd hebben om een zienswijze in te dienen, en dat het bestuur van een gemeenschappelijke regeling pas op 1 augustus zijn begroting bij de provincie moet inleveren. Op 26 juni 2014 heeft de raad besloten dat de begroting van de Gemeenschappelijke regeling ambtelijke organisatie De Wolden/Hoogeveen tegelijkertijd wordt aangeboden met de Kadernota van de gemeente De Wolden. Het inrichten van een nieuwe procedure is mogelijk, ook vanwege de wettelijke verlenging van het indienen van zienswijzen. 72 Gemeente De Wolden

92 Jaarverslag 2016 Verbonden partijen Overzicht verbonden partijen De Wolden - Samenwerkingsorganisatie De Wolden-Hoogeveen; - Werkvoorzieningschap Alescon te Hoogeveen; - Werkvoorzieningschap Reestmond te Meppel; - Gemeentelijke Gezondheidsdienst Drenthe te Assen; - Veiligheidsregio Drenthe te Assen; - Recreatieschap Drenthe te Diever; - Regionale Uitvoeringsdienst Drenthe te Assen; - Glasvezel De Wolden BV te Ruinerwold; - Enexis Holding N.V. te Rosmalen; - Vordering op Enexis B.V. te s-hertogenbosch; - Verkoop Vennootschap B.V. te s-hertogenbosch; - CBL Vennootschap B.V. (Cross Border Leases) te s-hertogenbosch; - Claim Staat Vennootschap B.V. te s-hertogenbosch; - Publiek Belang Elektriciteitsproductie B.V.; - N.V. Rendo te Meppel; - Waterleidingmaatschappij Drenthe te Assen; - N.V. Bank Nederlandse Gemeenten te Den Haag. Hieronder vindt u in tabelvorm de uitwerkingen die per verbonden partij worden weergegeven. In de tabel wordt vermeld: de ondernemingsvorm van de verbonden partij, de visie in relatie tot doelstellingen, de beleidsvoornemens, het financieel belang, de zeggenschap, ontwikkelingen binnen de verbonden partij en een mogelijkheid voor een algemene opmerking. Ter verduidelijking van wat onder bepaalde begrippen moet worden verstaan, volgt hieronder een uitleg van: de visie in relatie tot doelstellingen, de beleidsvoornemens, zeggenschap en de ontwikkelingen. Visie: De visie op verbonden partijen in relatie tot de uitvoering van de doelstellingen die zijn opgenomen in de begroting (openbaar belang). Beleid: De beleidsvoornemens omtrent de verbonden partijen. Zeggenschap: Ontwikkelingen: De vertegenwoordiging vanuit de gemeente in de gemeenschappelijke regeling. Nieuwe/huidige ontwikkelen die zich voordoen binnen de Gemeenschappelijke regeling. Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen te Hoogeveen Ondernemingsvorm Gemeenschappelijke regeling Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet-wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Gemeentelijk contactpersoon De met ingang van 1 januari 2015 ingestelde gemeenschappelijke regeling heeft als belang het bewerkstelligen van een kwalitatief goede en doelmatige uitvoering van gemeentelijke taken (bedrijfsvoering) zoals vastgelegd in de betreffende regeling. Vanuit de missie en kernwaarden is in 2016 gewerkt om de samenwerkingsorganisatie soepel te laten verlopen met de focus op de inwoners en bedrijven van beide gemeenten. Er zijn een aantal activiteiten afgerond die in 2015 nog niet gerealiseerd konden worden. Zo is de basis op orde gekomen van vele werkprocessen en is de dienstverlening op verschillende niveaus beter geborgd. Gelijktijdig is de SWO verder gegaan met het creëren van een omgeving waarin ze resultaten kan neerzetten, kan innoveren en de betrokkenheid van inwoners, bestuur en medewerkers kan vergroten. De bijdrage van De Wolden aan deze regeling was voor het jaar 2016 begroot (na wijziging) op De werkelijke bijdrage over 2016 bedraagt Eigen vermogen: Vreemd vermogen: Resultaat (na bestemming): Gemeente De Wolden wordt in het bestuur vertegenwoordigd door het voltallige college van burgemeester en wethouders. De heer J. Dijkink. Gemeente De Wolden 73

93 Verbonden partijen Jaarverslag 2016 Werkvoorzieningschap Alescon te Hoogeveen Ondernemingsvorm Gemeenschappelijke regeling Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet-wettelijk - financiële gevolgen Gemeente De Wolden kiest ervoor deze verbonden partij enkel in te zetten voor uitvoering van de primaire opdracht (Wsw). De gemeente De Wolden is deelnemer aan twee verschillende gemeenschappelijke regelingen waaronder Alescon. De Wolden is in de gemeenschappelijke regeling Alescon deelnemer, zonder bevoegdheden en verplichtingen uit de Wsw over te dragen. Onze gemeente heeft wel stemrecht. De financiële risico s worden verdeeld op basis van het aantal aja (arbeidsjaren) per gemeente, die werkzaam zijn bij Alescon. Alescon voelt steeds meer de effecten van de gestopte instroom in de sociale werkvoorziening. Het aantal SW'ers is gedaald tot ca Op enkele punten heeft dit ook geleid tot knelpunten in de uit te voeren werkzaamheden. Zo is de zogenaamde bierlijn in Assen gestopt omdat er onvoldoende medewerkers beschikbaar waren om dit werk uit te voeren. Ook bij het begeleidend personeel is sprake van terugloop. Daar waar eerst zorg was voor frictiekosten vanwege een teveel aan begeleidend personeel zien we nu zelfs dat Alescon weer mensen moet inhuren om in leemtes te voorzien. Dit alles terwijl er sprake is van een goed gevulde orderportefeuille met voldoende werk. In 2016 is nog nauwelijks sprake geweest van nieuw beschut werk. De zeer strenge keuringseisen gecombineerd met de onduidelijke financiering zijn hier de oorzaak van. Het kabinet heeft in 2016 maatregelen genomen om de instroom in nieuw beschut werk te vergroten door de gemeenten te verplichten om mensen te plaatsen. Dit start per 1 januari De samenwerking met Alescon groeit. In 2016 is daar een pilot voor statushouders bijgekomen. Pilots voor een intensievere samenwerking met waarschijnlijk detachering van medewerkers bij de samenwerkingsorganisatie starten in We kijken ook nadrukkelijk naar mogelijkheden om nog meer gebruik te maken van de vrijvallende infrastructuur van Alescon. Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Gemeentelijk contactpersoon De gemeenten ontvangen een rijksbudget gerelateerd aan het aantal deelnemers van De Wolden binnen de werkvoorzieningschappen Alescon en Reestmond. In de afgelopen jaren is het niet mogelijk gebleken voor Alescon om de Wsw kostendekkend uit te voeren. Dit leidde tot een extra bijdrage die bij de begroting en/of de jaarrekening door gemeenteraden beschikbaar werd gesteld, nadat het eigen vermogen van Alescon daarvoor eerst werd aangewend en het nulpunt bereikte. De bijdrage van De Wolden aan Alescon voor het jaar 2016 bedraagt Eigen vermogen: : : Vreemd vermogen: : : Resultaat: 2015: : Gemeente De Wolden wordt vertegenwoordigd in het algemeen bestuur door de heer R. de Groot (burgemeester) en in het dagelijks bestuur door mevrouw M. Pauwels-Paauw (wethouder). De heer A.G. Jansen. Werkvoorzieningschap Reestmond te Meppel Ondernemingsvorm Gemeenschappelijke regeling Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet-wettelijk - financiële gevolgen Met de invoering van de Participatiewet per stopt de instroom in de Wet sociale werkvoorziening. In 2014 en 2015 zijn de doelstellingen van de gemeenschappelijke regelingen Alescon en Reestmond herijkt. Onveranderd blijft de opdracht zorg te dragen voor een goed werkaanbod aan de medewerkers met een Wsw-status. Deze groep zal in de loop van de komende veertig jaar krimpen tot uiteindelijk nihil. De gemeente De Wolden is op het beleidsterrein sociale werkvoorziening deelnemer aan twee verschillende gemeenschappelijke regelingen waaronder Reestmond. Gemeente De Wolden heeft het werkvoorzieningschap Reestmond aangewezen als schap, waaraan het gemeentebestuur van De Wolden 74 Gemeente De Wolden

94 Jaarverslag 2016 Verbonden partijen ingaande het jaar 2000 haar taken integraal heeft overgedragen. Hiermee is de beleidsnotitie van het werkvoorzieningschap Reestmond van belang voor de uitvoering van de Wsw binnen De Wolden. Met Reestmond zijn afspraken gemaakt over onder andere: 1. De herstructureringopgave met o.a. de vervreemding van groen en metaal; 2. Uitvoeringsovereenkomst In november 2016 heeft de gemeenteraad het besluit genomen per uit de gemeenschappelijk regeling Reestmond te treden. Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Gemeentelijk contactpersoon De gemeenten ontvangen een rijksbudget gerelateerd aan het aantal deelnemers van De Wolden binnen de werkvoorzieningschappen Reestmond en Alescon. In de afgelopen jaren is het niet mogelijk gebleken voor Reestmond om de Wsw kostendekkend uit te voeren. De bijdrage van de gemeente De Wolden aan Reestmond voor het jaar 2015 bedraagt Het jaarresultaat van is uitgekeerd aan de deelnemende gemeenten en gemeente de Wolden heeft uitgekeerd gekregen. De bijdrage van de gemeente de Wolden aan Reestmond voor het jaar 2016 bedraagt In de meerjarenbegroting 2017 t/m 2020 van Reestmond wordt rekening gehouden met een verder stijgende gemeentelijke bijdrage. Eigen vermogen: : : Vreemd vermogen: : : Resultaat: 2015: : Gemeente De Wolden wordt vertegenwoordigd in het algemeen bestuur door de heer R. de Groot (burgemeester) en in het dagelijks bestuur door mevrouw M. Pauwels-Paauw (wethouder). Plaatsvervangende leden zijn de heer R. de Groot (burgemeester) en de heer J. ten Kate (wethouder). De heer J.B. Jansen. Gemeentelijke Gezondheidsdienst Drenthe te Assen Ondernemingsvorm Gemeenschappelijke regeling Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet-wettelijk - financiële gevolgen Samenwerkingsverband tussen alle 12 Drentse gemeenten, middels het uitvoeren van regelingen met betrekking tot het gebied van de volksgezondheid en het beheren van het fonds gezondheidszorg. De GGD Drenthe is een organisatie op het brede terrein van openbare gemeentelijke gezondheidszorg voor de 12 Drentse gemeenten en m.i.v voor 8 gemeenten ook voor de Integrale Jeugdgezondheidszorg (i-jgz). En heeft zowel beleidsadviserende als beleidsuitvoerende taken. De wettelijke basis van de GGD wordt gevormd door de Wet Publieke Gezondheid (wet PG). Doel van deze wet is gezondheidsbescherming, gezondheidsbevordering en ziektepreventie. Voor de uitvoering van haar taken werkt de GGD intensief samen met een groot scala aan ketenpartners, zoals: netwerk met zorgaanbieders in de gezondheidszorg en jeugdzorg, maatschappelijke en sociale dienstverleners, bureau jeugdzorg, onderwijs, onderzoeksinstituten, RIVM, GGD NL, politie, provincie en gemeenten. De wet PG verplicht de gemeenteraad tot het bevorderen van de totstandkoming en de continuïteit van collectieve preventie en tevens de samenhang en afstemming met de curatieve sector. Voor de behartiging van de bevorderings- en uitvoeringstaken moet de gemeente een gemeentelijke gezondheidsdienst instellen en in stand houden. De wet schrijft voor dat de gemeentelijke gezondheidsdienst beschikt over deskundigen op het gebied van infectieziektebestrijding, epidemiologie, verpleegkunde, gezondheidsbevordering, tandzorg, gedragwetenschappen en informatica. De GGD voert tevens werkzaamheden uit op het gebied van de wet op de lijkbezorging en wettelijke inspecties van kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, prostitutiebedrijven en tatoo&piercing-shops. Tevens zijn er activiteiten ten behoeve van derden zoals reizigersvaccinaties, vaccinaties van risicogroepen, forensische geneeskunde voor politie en justitie, coördinatie van de openbare geestelijke gezondheidszorg en de aanpak van huiselijk geweld, medisch onderzoek bij onderbewindstelling, etc. Gemeente De Wolden 75

95 Verbonden partijen Jaarverslag 2016 Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/overige opmerkingen Gemeentelijk contactpersoon Vanaf 2015 zijn de taken met betrekking tot huiselijk geweld en kindermishandeling bij de GGD ondergebracht onder de noemer Veilig Thuis Drenthe. Na een moeizame start bleek de Inspectie voor de Gezondheidszorg het functioneren van VTD als onvoldoende te kwalificeren. Na het doorlopen van een verbeterplan in 2015 en 2016 is de kwaliteit nu van een voldoende niveau. De deelnemende gemeenten hebben bijgedragen in de extra kosten van het doorlopen van dit verbetertraject. Eigen vermogen: : : Vreemd vermogen: : : Resultaat: 2016: : Gemeente De Wolden wordt vertegenwoordigd in het algemeen en dagelijks bestuur door mevrouw M. Pauwels-Paauw (wethouder). Plaatsvervangend lid is de heer J van t Zand (wethouder). De beleidsuitgangspunten en -intenties zijn vastgelegd in een meerjaren beleidsnota. Op basis van de notitie Naobij, integrale jeugdgezondheidszorg meer dan een optelsom hebben 8 gemeenten, waaronder De Wolden besloten om te komen tot integrale jeugdgezondheidszorg. De heer J.B. Jansen. Veiligheidsregio Drenthe te Assen Ondernemingsvorm Gemeenschappelijke regeling Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet-wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/overige opm. Gemeentelijk contactpersoon De Veiligheidsregio Drenthe betreft een gemeenschappelijke regeling waaraan alle 12 Drentse gemeenten deelnemen. Deze regeling heeft als doel het behartigen van de gemeenschappelijke belangen van brandweerzorg, de rampenbestrijding en de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen. Ook het mede-ontwerpen, beheren en uitvoeren van rampenplannen behoren hiertoe. Tevens vindt er administratieve en juridische beleidsadvisering aan het college van B&W plaats over het functioneren van de brandweer. In 2016 heeft de Veiligheidsregio Drenthe verschillende speerpunten: Risicobeheersing - vergroten brandveiligheidsbewustzijn van burgers, bedrijven en instellingen met de nadruk op bewustwording en zelfredzaamheid. Operationele voorbereiding techniek en logistiek eenduidige en gezamenlijke afstemming op het gebied van onderhoud en inkoop van materieel en materiaal. Operationele voorbereiding vakbekwaamheid uniformeren van de werkwijze en samenwerking als gevolg van de regionalisering. Incidentbestrijding meer aandacht voor een manier van werken voor toegespitst op voorzienbare binnen het verzorgingsgebied. GHOR optimaliseren van de crisisorganisatie; stimuleren van trainen en oefenen van de ketenpartners met het gezamenlijk optreden van de hulpverleningsdiensten en de zorginstellingen. De financiële bijdrage vanuit De Wolden bedraagt voor 2016 op begrotingsbasis Tevens heeft er een geringe afrekening 2015 plaatsgevonden. Eigen vermogen: : : Vreemd vermogen: : : Resultaat: 2016: : Gemeente De Wolden wordt vertegenwoordigd door de heer R.T. de Groot (burgemeester). Plaatsvervangend lid is de heer J. ten Kate (eerste locoburgemeester). Niet van toepassing. Mevrouw E. Dam. 76 Gemeente De Wolden

96 Jaarverslag 2016 Verbonden partijen Recreatieschap Drenthe te Diever Ondernemingsvorm Gemeenschappelijke regeling Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet-wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Gemeentelijk contactpersoon Bijdragen aan de stimulering van de vrijetijdseconomie van Drenthe; een belangrijke economische sector. Het Recreatieschap zet zich in voor samenwerking tussen gemeenten en voor ondersteuning m.b.t. beleid, advies, coördinatie (o.a. subsidies), belangenbehartiging en projectmanagement. Daarnaast is het Recreatieschap is hét routebureau van Drenthe. Het betreft hier een regeling die niet wettelijk is voorgeschreven. De doelstellingen zijn te koppelen met de toekomst- en structuurvisie, het recreatiebeleid en het collegeprogramma. Het Recreatieschap heeft in 2016 volop aandacht besteed aan de taak van het onderhouden van fiets- en wandelroutes. Verder is o.a. het vormgeven van het wandelnetwerk Zuidwolde-Oost (lokaal initiatief st. Reco) ondersteund. Daarnaast is een traject gestart om te komen tot een meer efficiënte en effectieve samenwerking tussen o.a. Marketing Drenthe, Recreatieschap en lokale toeristische organisaties. In 2016 heeft de gemeente een extra bijdrage van (jaarlijks/ gemeente t/m 2017) overgemaakt aan het Recreatieschap ten behoeve van onderhoud van recreatieve voorzieningen van Staatsbosbeheer. De financiële bijdrage vanuit De Wolden bedraagt voor Eigen vermogen: : : Vreemd vermogen: : : Resultaat: 2015: : Het algemeen bestuur bestaat uit 13 wethouders van de aangesloten gemeenten. De gemeente De Wolden wordt in het algemeen bestuur vertegenwoordigd door de heer J. ten Kate (wethouder). Plaatsvervangend lid is mevrouw M. Pauwels-Paauw (wethouder). Mevrouw I. de Groot. Regionale Uitvoerings Dienst Drenthe (RUD) Ondernemingsvorm Gemeenschappelijke regeling Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet-wettelijk - financiële gevolgen De Regionale Uitvoerings Dienst Drenthe betreft een gemeenschappelijke regeling waaraan alle 12 Drentse gemeenten en de provincie Drenthe deelnemen. Deze regeling heeft als doel dat gemeenten en provincie samenwerken om de kwaliteit van de vergunningverlening, het toezicht en de handhaving van milieugerelateerde uitvoeringstaken te verbeteren. Sinds 1 januari 2014 is de RUD Drenthe operationeel. Met de RUD is een robuuste, professionele uitvoeringsorganisatie ontstaan die bijdraagt aan: een schoner milieu en veiligere, betere naleving van wettelijke voorschriften, eenduidiger optreden van de overheid. Voor ondernemers en inwoners verandert er weinig omdat de gemeente het loket blijft waar ze aanvragen, meldingen en vragen kunnen indienen. Belangrijke ontwikkelingen voor de komende jaren is het optimaliseren van de werkprocessen en de afstemming tussen RUD en gemeente en het ontwikkelen van een software-applicatie ten behoeve van het digitaal werken. Financieel belang (totale bijdrage) De financiële bijdrage vanuit De Wolden bedraagt voor Daarnaast is in 2016 een bijdrage van voor EED (Energie-Efficiency Directive) verstrekt aan de RUD. Deze laatste bijdrage is in 2016 gecompenseerd door een hogere algemene uitkering. In de gemeentelijke begroting is een bijdrage voor 2017 geraamd van De bijdrage aan de gemeenschappelijke regeling neemt af met een bedrag van ten opzichte van Eigen vermogen: : : Vreemd vermogen: : : Resultaat: 2016: /- 2015: Gemeente De Wolden 77

97 Verbonden partijen Jaarverslag 2016 Zeggenschap Ontwikkelingen/overige opmerkingen Gemeentelijk contactpersoon Gemeente De Wolden wordt vertegenwoordigd door de heer J. ten Kate (wethouder). In 2014 en 2015 is gewerkt aan het opstellen van de 'Drentse Maat' als minimaal uitvoeringsniveau van RUD Drenthe. Er vindt verder overleg plaats over de definitieve vaststelling van de 'Drentse Maat'. De toekomstige bijdrage is afhankelijk van de definitieve vaststelling van de 'Drentse Maat' en hetgeen de gemeente afneemt. Mevrouw L. Brouwer. Glasvezel De Wolden BV te Ruinerwold Ondernemingsvorm Besloten Vennotschap Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet-wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/overige opmerkingen Gemeentelijk contactpersoon Risco Deze vennootschap heeft tot doel: het opzetten en aanleggen van, het in eigendom hebben van, het beheren en exploiteren en in stand houden van, waar mogelijk uit te breiden en verder te ontwikkelen van, een Glasvezelnetwerk en andersoortige activiteiten in de gemeente De Wolden en aangrenzende gemeenten. De gemeente heeft tot doelstelling dat snel internet voor alle woningen en bedrijven in De Wolden mogelijk moet worden. Dit is van groot belang voor de sociale en economische vitaliteit in De Wolden. Om het aanleggen van een glasvezelnetwerk in de gehele gemeente mogelijk te maken heeft de gemeente besloten het burgerinitiatief daartoe te ondersteunen en samen met de stichting Glasvezel De Wolden en energiebedrijf Rendo, de vennootschap op te richten. De gemeente bezit medio maart aandelen op een totaal van aandelen (met een koers van 1 per aandeel). Uiteindelijk zal het aandelenkapitaal groeien naar (met eenzelfde aantal aandelen). Ook Rendo zal uiteindelijk een aandelenkapitaal bezitten van De Stichting krijgt uiteindelijk de beschikking over 400 aandelen. Het totale aandelenkapitaal zal uiteindelijk 3 miljoen bedragen. Er is nog geen sprake van dividend of dividend uitkeringen. Naar verwachting zal de eerste 5 jaren nog geen sprake zijn van een dividend-uitkering. Eventuele winsten zullen voorlopig binnen het bedrijf blijven om een buffer te creëren voor bedrijfsrisico s. De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van het aantal aandelen en wordt door de heer J. ten Kate (wethouder) in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigd. De aanleg van het glasvezelnetwerk is in november 2016 van start gegaan. Het werk wordt in fases uitgevoerd. Zodra een nieuwe fase wordt opgestart en uitgevoerd zijn gemeente en Rendo gehouden hun agio voor die fase te storten overeenkomstig de aandeelhoudersovereenkomst. De heer H. Posthuma. Enexis Holding N.V. te Rosmalen Ondernemingsvorm Naamloze Vennootschap Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet wettelijk - financiële gevolgen De gemeente loopt een financieel risico ten bedrage van het gestorte aandelenkapitaal. Enexis beheert het energienetwerk in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland van ongeveer 2,7 miljoen huishoudens, bedrijven en overheden. De netbeheerderstaak is een publiek belang, wettelijk geregeld met o.a. toezicht vanuit de Autoriteit Consument en Markt. De vennootschap heeft ten doel: - het (doen) distribueren en het doen transporteren van energie, zoals elektriciteit, gas, warmte en (warm) water; - het in stand houden, (doen) beheren, (doen) exploiteren en (doen) uitbreiden van distributie en transportnetten in relatie tot energie; - het doen uitvoeren van alle taken die ingevolge de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet zijn toebedeeld aan een netbeheerder zoals daarin bedoeld; - het binnen de wettelijke grenzen ontplooien van andere operationele en ondersteunende activiteiten. De provincies en gemeenten trachten met hun aandeelhouderschap de publieke belangen te behartigen. Enexis faciliteert de transitie naar duurzame energie. De provincies, gemeenten en Enexis werken samen op het gebied van duurzaamheid hetgeen (naar verwachting) resulteert in een aantal gezamenlijke projecten. 78 Gemeente De Wolden

98 Jaarverslag 2016 Verbonden partijen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/ overige opmerkingen Gemeentelijk contactpersoon De aandeelhouders lopen het risico (een deel van) de boekwaarde te moeten afwaarderen. Het risico voor de aandeelhouders is zeer gering omdat Enexis opereert in een gereguleerde (energie)markt, onder toezicht van de Energiekamer. Daarnaast is het risico gering in relatie tot de (intrinsieke) waarde van Enexis Holding N.V. Wettelijk is minimaal 40% eigen vermogen vereist, Enexis heeft op dit moment meer dan 50% eigen vermogen. De gemeente bezit aandelen op een totaal van aandelen (0,0864%). De aandelen zijn gewaardeerd op een bedrag van In 2016 is een dividend ontvangen van Eigen vermogen: : Nog niet bekend : Vreemd vermogen: : Nog niet bekend : Resultaat: 2016: Nog niet bekend 2015: De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van het aantal aandelen en wordt door de heer R.T. de Groot (burgemeester) in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigd. De provincies, gemeenten en Enexis werken samen op het gebied van duurzaamheid hetgeen (naar verwachting) resulteert in een aantal gezamenlijke projecten. De heer J. Hendriks. Vordering op Enexis B.V. te s-hertogenbosch Ondernemingsvorm Besloten Vennootschap Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/ overige opm. Gemeentelijk contactpersoon Deze vennootschap is in het leven geroepen om de Aandeelhouderslening aan Enexis doelmatig en efficiënt te kunnen beheren. Deze lening is ontstaan bij de interne verkoop van de gas- en elektriciteitsdistributienetwerken van Essent. Eind 2016 resteert alleen nog de lening van de 4e tranche. De 4e tranche mag niet vervoegd worden afgelost en loopt tot Afhankelijk van het resultaat van een aantal financiële ratio's zou de 4e tranche eventueel geconverteerd kunnen worden in eigen vermogen. De gemeente bezit aandelen op een totaal van aandelen (0,0864%). Aan Enexis Holding NV is een lening verstrekt van Dit bedrag wordt gefaseerd afgelost in 2012, 2014, 2016 en Tot en met 2016 is zowel tranche A, B als C (vervroegd) afgelost, samen groot ± De komende jaren wordt rente ontvangen over het niet afgeloste deel ad 7,2% van is De aandeelhouders lopen zeer beheerst geachte risico s op Enexis voor de niet-tijdige betaling van rente en/of aflossing en, in het ergste geval, faillissement van Enexis en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal. Eigen vermogen: : 350 miljoen : 850 miljoen Vreemd vermogen: : 6,3 miljoen : 12,2 miljoen Resultaat: 2016: -/ : -/ De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van het aantal aandelen en wordt door de heer R.T. de Groot (burgemeester) in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigd. Niet van toepassing. De heer J. Hendriks. Gemeente De Wolden 79

99 Verbonden partijen Jaarverslag 2016 Verkoop Vennootschap B.V. te s-hertogenbosch Ondernemingsvorm Besloten Vennootschap Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/ overige opmerkingen Gemeentelijk contactpersoon Deze vennootschap is in het leven geroepen voor een efficiënte afwikkeling van de rechten en verplichtingen van de Verkopende Aandeelhouders. Ter verzekering van de betaling van eventuele schadeclaims heeft RWE bedongen dat een deel van de verkoopopbrengst door de Verkopende Aandeelhouders gedurende een bepaalde tijd op een aparte bankrekening zal worden aangehouden, een zogenaamde escrow-rekening. In 2016 is de discussie met RWE over de belastingclaims afgerond en de vennootschap is vervolgens geliquideerd. Het restbedrag, dus na aftrek van de ingediende claims, bedroeg landelijk 29,8 miljoen. De gemeente bezit aandelen op een totaal van aandelen (0,0864%). Onze gemeente had aanvankelijk een bedrag van op deze escrowrekening staan. In 2011 is 50% en in 2012 nog eens 25% van de escrow afgerekend met de aandeelhouders. In 2015 is een bedrag van ontvangen. Begin 2016 resteerde nog een bedrag van , waarvan afgelopen jaar i.v.m. de beëindiging van het General Escrow Fonds ,59 aan de gemeente is uitbetaald. Het bedrag van stond per bij de gemeente nog open als vordering met daartegenover op de voorziening dubieuze debiteuren hetzelfde bedrag. In verband met de liquidatie van de Escrow zijn ook deze balans-posten afgewikkeld. In verband met de vrijval van de voorziening leverde dit per saldo dus een incidenteel voordeel op van afgerond Eigen vermogen: : 1,4 miljoen : 84,8 miljoen Vreemd vermogen: : : 30,1 miljoen Resultaat: 2016: -/ : 48,9 miljoen De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van het aantal aandelen en wordt door de heer R.T. de Groot (burgemeester) in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigd. De vennootschap is in de loop van 2016 geliquideerd en het positieve liquidatiesaldo is vrijgevallen aan de aandeelhouders. Ondanks de liquidatie dient de vennootschap nog tot en met 2019 in stand te worden gehouden, dit i.v.m. een aantal juridische overeenkomsten die bij de verkoop zijn gesloten. De heer J. Hendriks. CBL Vennootschap B.V. (Cross Border Leases) te s-hertogenbosch Ondernemingsvorm Besloten Vennootschap Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk/niet wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) De functie van CBL Vennootschap is dat zij de Verkopende Aandeelhouders zal vertegenwoordigen als medebeheerder aan het CBL Fonds, naast RWE, Enexis en Essent. Zij vertegenwoordigt de aandeelhouders in eventuele andere relevante Cross Border Leases aangelegenheden en fondsen. Eind juni 2016 is het CBL Escrow Fonds geliquideerd. Het restantbedrag $ 19,1 miljoen is in de verhouding 50% - 50% uitbetaald aan RWE en aan de vennootschap. Het restantbedrag is onder inhouding van $ 1 miljoen en 15% dividendbelasting naar rato van het belang in CBL Vennootschap B.V. uitbetaald aan de aandeelhouders. Zie ook hierna onder 'ontwikkelingen'. De gemeente bezit aandelen op een totaal van aandelen (0,0864%). Het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders is relatief gering en beperkt tot de hoogte van het bedrag in het CBL Escrow Fonds. In ons geval betrof dat een bedrag van 17. In 2016 is een bedrag van uitgekeerd i.v.m. de liquidatie. Eigen vermogen: : $ : $ Vreemd vermogen: : $ : $ Resultaat: 2016: -/- $ Gemeente De Wolden

100 Jaarverslag 2016 Verbonden partijen Zeggenschap Ontwikkelingen/ overige opmerkingen Gemeentelijk contactpersoon 2015: -/- $ De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van het aantal aandelen en wordt door de heer R.T. de Groot (burgemeester) in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigd. Het bedrag van $ 1 miljoen is bedoeld voor eventuele nagekomen advies- en afwikkelingskosten. Verwacht wordt dat dit bedrag grotendeels in 2017 vrij zal kunnen vallen en uitgekeerd zal kunnen worden aan de aandeelhouders. De heer J. Hendriks. CSV Amsterdam B.V. (Voorheen: Claim Staat Vennootschap B.V. te s-hertogenbosch) Ondernemingsvorm Besloten Vennootschap Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/ overige opmerkingen Op 9 mei 2014 is de naam van Claim Staat Vennootschap B.V. gewijzigd in CSV Amsterdam B.V. De statuten zijn gewijzigd zodat de nieuwe organisatie nu drie doelstellingen vervult: a. namens de verkopende aandeelhouders van Essent een eventuele schade claimprocedure voeren tegen de Staat als gevolg van de Wet Onafhankelijk Netbeheer; b. namens de verkopende aandeelhouders eventuele garantieclaim procedures voeren tegen RECYCLECO B.V. ( Waterland ). In het kader van de verkoop van Attero aan Waterland hebben de verkopende aandeelhouders een aantal garanties en vrijwaringen gegeven aan Waterland. Voor een deel van de verkoopopbrengst wordt gedurende een bepaalde tijd een escrowrekening aangehouden. c. het geven van instructies aan de escrow-agent wat betreft het beheer van het bedrag dat op de escrow-rekening n.a.v. verkoop Attero is gestort. De looptijd van deze vennootschap is afhankelijk van de periode dat claims worden afgewikkeld. Eventuele claims kunnen door Waterland tot 5 jaar na 'completion'(mei 2019) worden ingediend. Na afwikkeling hiervan zal de Escrow-rekening kunnen worden opgeheven en het restant op deze rekening kunnen worden uitgekeerd aan de aandeelhouders. De gemeente bezit aandelen op een totaal van aandelen (0,0864%). Het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders is relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap. In ons geval een bedrag van 17. Eigen vermogen: : 3,2 miljoen : -/ Vreemd vermogen: : : Resultaat: 2016: 3,3 miljoen 2015: -/ De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van het aantal aandelen en wordt door de heer R.T. de Groot (burgemeester) in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigd. Conform de koopovereenkomst zal de escrow-rekening tot en met 2019 blijven staan voor de afwikkeling van potentiële claims van Waterland. Gemeentelijk contactpersoon De heer J. Hendriks. Publiek Belang Elektriciteitsproductie B.V. Ondernemingsvorm Besloten Vennootschap Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk - niet wettelijk - financiële gevolgen Onderdeel van Essent was het 50% aandeel in N.V. ElektriciteitsProductiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ), o.a. eigenaar van de kerncentrale in Borssele. Het bedrijf Delta N.V. heeft de verkoop van dit bedrijfsonderdeel van Essent aan RWE bij de rechter aangevochten. Een bemiddelingstraject is succesvol afgerond en in 2011 zijn de aandelen alsnog geleverd aan RWE. Het Publiek Belang Elektriciteitsproductie (EPZ) blijft bestaan met een beperkt takenpakket om de zaken die uit de verkoop voortkomen af te wikkelen. Conform de verkoopovereenkomst kon RWE tot uiterlijk 30 september 2015 potentiële claims indienen ten laste van het General Escrow Fonds. RWE heeft geen claims ingediend m.b.t. verkoop van het 50% belang in EPZ. Het Ceneral Escrow Fonds is in juli 2016 geliquideerd en uitgekeerd aan de aandeelhouders. Gemeente De Wolden 81

101 Verbonden partijen Jaarverslag 2016 Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/ overige opmerkingen Gemeentelijk contactpersoon Het financieel risico en de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders is beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap ( 1,5 mln). Eigen vermogen: : 1,6 miljoen : 1,6 miljoen Vreemd vermogen: : : Resultaat: 2016: : De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van aantal aandelen en wordt door de heer R.T. de Groot (burgemeester) in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigd. Ondanks dat de vennootschap in 2016 is geliquideerd en het positieve liquidatiesaldo is uitgekeerd aan de aandeelhouders, dient de vennootschap nog tot en met 2019 in stand te worden gehouden. Dit houdt verband met een aantal juridische overeenkomsten die bij de verkoop zijn gesloten. De heer J. Hendriks. NV Rendo te Meppel Ondernemingsvorm Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk/niet wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/ overige opmerkingen Gemeentelijk contactpersoon Naamloze vennootschap Behartigen van het publiek belang van een betrouwbare en continue nutsvoorzieningen tegen de laagst mogelijke prijs. Aanhouden als duurzame belegging en opbrengsten inzetten als algemeen dekkingsmiddel. De gemeente bezit 102 aandelen op een totaal van 991 aandelen (10,29%). De dividenduitkering over 2015, die in 2016 is uitgekeerd bedraagt Eigen vermogen: : * : Vreemd vermogen: : * : Resultaat: 2016: (resultaat na belastingen)* 2015: (resultaat na belastingen) * conceptcijfers per 15 februari 2017 De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van het aantal aandelen. Er is geen gemeentelijke vertegenwoordiging meer in de raad van commissarissen. Wel is de gemeente door de heer J. van t Zand (wethouder) in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigd. In verschillende gemeenten is Rendo betrokken bij glasvezelprojecten. In De Wolden is Rendo samen met de gemeente en Stichting GDW aandeelhouder van het netwerk. Rendo heeft een ambitieuze begroting voor 2017 opgesteld. Er wordt volop geïnvesteerd in het gas/ en elektriciteitsnetwerk. Hetzelfde geldt dus voor glasvezel. Ook de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame brandstoffen (energietransitie) vormt de komende jaren een omvangrijke opgave. De heer J. Hendriks. Waterleidingsmaatschappij Drenthe te Assen Ondernemingsvorm Naamloze vennootschap Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk/niet wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Behartigen van het publiek belang van een betrouwbare en continue nutsvoorzieningen tegen de laagst mogelijke prijs. Aanhouden als duurzame belegging en opbrengsten inzetten als algemeen dekkingsmiddel. In de statuten van de Waterleidingmaatschappij Drenthe is bepaald dat er eens in de 5 jaar aandelen worden uitgegeven om de verhouding tussen aantal aansluitingen en aandelen per gemeente up to date te maken. Dit is 82 Gemeente De Wolden

102 Jaarverslag 2016 Verbonden partijen Zeggenschap Ontwikkelingen/ overige opm. Gemeentelijk contactpersoon op 10 mei 2010 via een akte van emissie uitgevoerd. De gemeente is nu in het bezit van 51 aandelen, nominaal 50, van de in totaal aandelen. De afspraak is dat het maximaal toegestane dividend, ter grootte 3%, zijnde de wettelijke rente, van het geplaatste aandelenkapitaal wordt uitgekeerd. Omdat de jaarrekening 2014 eind 2015 nog niet was vastgesteld, heeft in 2015 geen dividenduitkering plaatsgevonden. Gerekend was op een bedrag van 150. Eigen vermogen: : : * Vreemd vermogen: : : * Resultaat: : : * *na foutenherstel De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van het aantal aandelen en wordt vertegenwoordigd door de heer J. ten Kate (wethouder). De WMD heeft op bestuurlijk en financieel terrein een zeer roerige tijd achter de rug. De jaarrekening 2014 kon pas op 10 februari 2017 worden vastgesteld en daarmee ook een gewijzigde jaarrekening 2013, die moest worden teruggetrokken ivm foutenherstel. De directe aanleiding daarvoor betrof een dispuut inzake de waardering van Indonesische activiteiten. Nader onderzoek bracht echter nog meer financiële en bestuurlijke onvolkomenheden aan het licht. Dit is nog in onderzoek. De jaarrekening 2015 wordt pas in april 2017 verwacht. De heer M.T. van de Wetering. NV Bank Nederlandse Gemeenten te Den Haag Ondernemingsvorm Naamloze vennootschap Visie/doelstellingen (openbaar belang) Beleidsvoornemens - wettelijk/niet wettelijk - financiële gevolgen Financieel belang (totale bijdrage) Zeggenschap Ontwikkelingen/overige opmerkingen De Bank Nederlandse Gemeenten vervult een bankfunctie van en voor overheden en instellingen voor het maatschappelijk belang en draagt duurzaam bij aan het laag houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Aanhouden als duurzame belegging en opbrengsten inzetten als algemeen dekkingsmiddel. De gemeente bezit (0,06%) van de aandelen van nominaal 2,50. De dividenduitkering staat gelet op de marktontwikkelingen onder druk. In 2016 is wegens dividend over ontvangen. Eigen vermogen: : : Vreemd vermogen: : : Netto-resultaat: 2016: : De gemeente De Wolden heeft stemrecht op basis van het aantal aandelen en wordt door de heer R. de Groot (burgemeester) in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigd. De BNG heeft een triple-a rating. Dit is een kwalificatie van de kredietwaardigheid die afgegeven wordt door De Nederlandse Bank. Naar verwachting zullen zich gedurende het begrotingsjaar geen grote veranderingen voordoen in de belangen van de aandeelhouders. Wel verwacht men nog voortgaande onzekerheden op de financiële markten. De BNG is een beursgenoteerd bedrijf en de jaarcijfers 2016 zijn bekend gemaakt op 13 maart Gemeentelijk contactpersoon De heer K. van der Heide. Gemeente De Wolden 83

103 Grondbeleid Jaarverslag 2016 Grondbeleid Algemeen Grondbeleid is het beleid dat gericht is op het realiseren van ruimtelijke doelstellingen. Het is daarmee geen doel op zich, maar een middel om andere doeleinden te verwezenlijken. Het grondbeleid ondersteunt andere gemeentelijke beleidsterreinen, zoals volkshuisvesting en ruimtelijke ontwikkeling. Het grondbeleid heeft een grote financiële impact. De eventuele baten, maar vooral de financiële risico s zijn van belang voor de financiële positie van de gemeente. Gelet op deze risico s is een afzonderlijke paragraaf in het jaarverslag over het grondbedrijf verplicht gesteld door de commissie Besluit Begroting& Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Vanaf 1 januari 2016 bestaat voor gemeenten de plicht om over de winst die zij maken op ondernemersactiviteiten winstbelasting te gaan betalen. Dit om de concurrentiepositie met die van het bedrijfsleven gelijk te trekken. Voor de grondexploitaties van de gemeente geldt dit ook. Om te bepalen in hoeverre de activiteiten met betrekking tot de grondexploitaties belastingplichtig worden voor de vennootschapsbelasting, dient te worden aangesloten bij de omstandigheden van het geval. Deze feiten en omstandigheden dienen te worden getoetst aan het stroomschema vennootschapsbelastingplicht. In maart 2016 is door de commissie BBV de notitie grondexploitaties 2016 uitgebracht. In deze notitie zijn verslaggevingsregels opgenomen omtrent onder andere de rentetoerekening, disconteringsvoet en looptijd van een grondexploitatie. Per 1 januari 2017 zijn de grondexploitaties geactualiseerd op basis van deze nieuwe verslaggevingsregels. Het doorrekenen van de grondexploitaties per 1 januari 2017 op grond van deze nieuwe verslaggevingsregels betekent dat de uitkomsten niet één op één te vergelijken zijn met de stand per 1 januari Nota grondbeleid gemeente De Wolden De raad heeft op 14 maart 2013 de 'Nota grondbeleid gemeente De Wolden ' vastgesteld. In deze nota wordt ingegaan op o.a. de kaderstellende en controlerende rol van de gemeenteraad, de financiële aspecten van het grondbeleid alsmede de randvoorwaarden voor aansturing en beheersing op hoofdlijnen van het grondbeleid. In 2016 is gewerkt aan een nieuwe nota grondbeleid. Deze wordt in 2017 vastgesteld. Woonplan Op 12 juli 2012 is het Woonplan door de gemeenteraad vastgesteld. Dit herziene volkshuisvestelijke beleidsdocument schetst de gemeentelijke visie op de ontwikkeling van het wonen in De Wolden tot 2015, met een doorkijk naar tot Het Woonplan vormt het beleidskader dat daarnaast bestaat uit een uitvoeringsprogramma. Daar waar de woonvisie nog uitgaat van een kwantitatief vraagstuk, zet het Woonplan sterk in op een sociale woningbouwopgave van 50%. Deze opgave heeft relatief gezien een grote impact op de grondexploitaties. Momenteel wordt er gewerkt aan het nieuwe Woonplan Verwacht wordt dat deze in maart 2017 door de raad wordt vastgesteld. Toelichting complexen in exploitatie De resultaten over 2016 zijn verantwoord in de exploitatierekening en worden als onderdeel van de resultaatbestemming (vast te stellen door de raad) onttrokken of toegevoegd aan de reserve. Rekening is gehouden met de door de afdeling Ingenieursbureau & Sport opgestelde ramingen van nog te maken kosten bouw- en woonrijpmaken, één en ander gebaseerd op het prijspeil en de toestand op 1 januari Gemeente De Wolden

104 Jaarverslag 2016 Grondbeleid Verloop boekwaarde 2016, bouwgrond in exploitatie Omschrijving, B.I.E. Boekwaarde OVB van NIEGG Investeringen t.g.v. exploitatie Boekwaarde Bedrijventerrein Hoge Akkers Ruinerwold-Oost/Perenhof Dunningen de Wijk Fort Veeningen Kerkenveld-Noord Middelveen IV Oosteinde-Oost Drogteropslagen Zuiderkerkes II / Slagenweg Totaal Complexen bouwgrond in exploitatie, verwacht exploitatieresultaat per Omschrijving Boekwaarde Nog te maken kosten Nog te ontvangen Verwacht resultaat Bedrijventerrein Hoge Akkers V Ruinerwold Oost / Perenhof V Dunningen de Wijk V Fort V Veeningen V Kerkenveld-Noord V Middelveen IV Oosteinde-Oost V Drogteropslagen V Zuiderkerkes II / Slagenweg V Totaal V Voor-/ Nadelig Winstneming en treffen voorzieningen Conform de voorschriften van Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) kan uit een in exploitatie genomen complex winst genomen worden, wanneer de boekwaarde (opbrengsten hoger dan de al gemaakte kosten) en de verhouding te maken kosten en te realiseren opbrengsten binnen het complex dit toelaten. Bij een voorzien tekort op de grondexploitatie is op basis van de BBV en de Nota grondbeleid gemeente De Wolden het treffen van een voorziening of afwaardering noodzakelijk. Indien de verwachting is dat het verlies goed wordt gemaakt, dan zal op basis van het grondbeleid een voorziening worden getroffen. Indien de verwachting is dat het verlies niet goed wordt gemaakt, zal een afwaardering plaats vinden op basis van het grondbeleid. Onderstaand tabel geeft inzicht in de te treffen voorzieningen, gecorrigeerd met de reeds getroffen voorzieningen alsmede de winstnemingen uit de grondexploitaties. Gemeente De Wolden 85

105 Grondbeleid Jaarverslag 2016 Complexen bouwgrond in exploitatie, te treffen afwaardering/voorzieningen en (tussentijdse) winstneming B.I.E. complex Noodzakelijke afwaardering/ benodigde voorziening Reeds getroffen afwaardering/ voorziening Saldo te treffen afwaardering/ voorzieningen Winstneming Bedr.terrein Hoge Akkers Ruinerwold Oost / Perenhof Dunningen De Wijk Fort Veeningen Kerkenveld-Noord Middelveen IV Oosteinde-Oost Drogteropslagen Zuiderkerkes II / Slagenweg Subtotaal Van de complexen Dunningen, Middelveen IV en Oosteinde-Oost kan op basis van de geactualiseerde grondexploitaties 2015 tussentijdse winst worden genomen van ,86. Bedrijventerrein Hoge Akkers In 2008 zijn de gronden aan de westzijde van Ruinerwold verworven ten behoeve van de lokale ondernemer en ter uitbreiding van bedrijventerrein Hoge Akkers. Het bestemmingsplan is gewijzigd en het terrein is bouwrijp gemaakt. Eind 2010 is begonnen met de uitgifte van het bedrijventerrein. Tot eind 2014 viel de interesse en de kavelverkoop van dit complex tegen; één verkochte kavel in Vanaf 2014 is de vraag naar bedrijfskavels enorm toegenomen, dit heeft zich voortgezet tot en met Dit heeft geresulteerd in de volgende verkoopaantallen: 2014: m² verkocht 2015: m² verkocht 2016: m² verkocht Op dit moment zijn er nog voor 6 kavels een koopovereenkomst of een optieovereenkomst afgesloten. Dit betekent dat deze fase van Hoge Akkers bijna is uitgegeven. Ruinerwold-Oost / Perenhof In 2016 zijn geen kavels verkocht. Tussen de Winterjan 27 en 35 ligt nog een stuk perceel braak. Het perceel is ca. 700 m² groot en heeft daarmee een opbrengstpotentie van ,00 exclusief BTW. De bestemming die erop ligt betreft een woonbestemming, waardoor dit stuk grond alsnog uitgegeven kan worden. De uitgifte van dit stukje grond zal in 2017 plaatsvinden. Dunningen In Dunningen zijn in 2016: 14 kavels verkocht, waarvan negen voor sociale koopwoningen en 5 voor de vrije sector. Er zijn geen kavels meer beschikbaar in Dunningen III, voor de laatste kavels is een koopovereenkomst afgesloten. Deze gronden moeten nog overgedragen worden. Fort In 2016 zijn geen kavels verkocht. Aan een private partij wordt de mogelijkheid geboden om gedurende een vooraf afgesproken periode te proberen om de sociale rijwoningen tot ontwikkeling te brengen. Samen met dorpsbelangen is een verkoopavond georganiseerd, maar vanuit de markt is geen respons gekomen. Ook in Fort komt na de economische crisis de belangstelling nu langzaam op gang. Dit heeft op dit moment nog niet geresulteerd in een verkoop. Veeningen Van de 10 woningen zijn er drie kavels verkocht en reeds bebouwd ten behoeve van een vrijstaande woning en twee twee-onder-een-kap woningen. Voor een vierde kavel voor de bouw van een vrijstaande woning is een koopovereenkomst afgesloten. Deze kavel wordt overgedragen in Gemeente De Wolden

106 Jaarverslag 2016 Grondbeleid Kerkenveld-Noord In 2016 zijn er geen kavels uitgegeven. Daarnaast komt er vanuit de markt geen respons op dit plan. Vanwege de omvang van het plan in relatie tot de marktvraag was bij de jaarrekening 2015 binnen de Reserve Bouwgrondexploitatie incidenteel gereserveerd voor het verlagen van prijzen van enkele (incourante) kavels. Bij de opstelling van de jaarrekening 2016 is dat als een stelpost binnen de exploitatie van het complex opgenomen. Over het incidenteel verlagen van prijzen van kavels volgt nog een separaat collegevoorstel. Begin 2017 wordt het college voorgesteld om de 3 e fase van Kerkenveld-Noord bouwrijp te maken zodat kavels gelegen in deze fase uitgeven kunnen worden. Na een informatieavond, gehouden samen met Plaatselijk Belang Alteveer-Kerkenveld, is er gebleken dat er een marktvraag is voor rijwoningen en een aantal kavels voor de vrije sector die gelegen zijn in de 3 e fase. Deze rijwoningen zijn alleen nog mogelijk in de 3 e fase. Middelveen IV, Zuidwolde Van het plan Middelveen IV is het bestemmingsplan onherroepelijk geworden in Het plan is bouwrijp gemaakt waarbij de afronding maart 2008 heeft plaatsgevonden. Een deel van de kavels is teruggeleverd aan ontwikkelaars en voormalige eigenaren (contractuele verplichting). De resterende kavels worden cq. zijn reeds uitgegeven door de gemeente. Na vertraging te hebben opgelopen bij de uitgifte van het DuBo-project binnen dit complex, is in 2012 alsnog een koopovereenkomst gesloten met stichting Actium voor de verkoop. De gronden van Actium zijn in 2012 getransporteerd en financieel afgehandeld. Daarnaast heeft een private partij woningen op de gronden ontwikkeld en worden op de markt aangeboden. In 2014 zijn twee kavels van het voormalige DuBo-project verkocht en de laatste twee kavels in Na het woonrijp maken van het plan, zijn er geen financiële verplichtingen meer. Na een laatste winstneming vanuit deze grondexploitatie wordt het complex afgesloten. Oosteinde Oost Naast drie sociale rijwoningen die al gebouwd zijn, zijn er in de periode vier kavels voor vrijstaande woningen en twee kavels voor een twee-onder-een-kap woning verkocht. In 2016 is één koopovereenkomst gesloten. Er zijn nog 3 kavels beschikbaar, waarvan 2 onder optie. Drogteropslagen In Drogteropslagen komt na de economische crisis de belangstelling op gang. Er zijn belangstellenden voor twee twee-onder-een-kap woningen en een vrijstaande woning. Gezamenlijk met Streekbelang Drogteropslagen e.o. wordt een informatieavond georganiseerd om aansluiting te zoeken bij de marktvraag vanuit het dorp. Bij voldoende animo voor rijwoningen zal er een ontwikkelaar geselecteerd worden om deze te realiseren. Zuiderkerkes II / Slagenweg In 2016 is m² verkocht. Voor de nog uit te geven gronden lopen nog diverse optieovereenkomsten. Door de behaalde verkoopresultaten en de afgesloten optieovereenkomsten blijkt dat er voldoende animo is voor Zuiderkerkes II en deze binnen afzienbare tijd volledig uitgegeven zal zijn. Tussentijdse winstneming Op basis van de gekozen systematiek worden positieve resultaten pas als gerealiseerd beschouwd indien en voor zover sprake is van een negatieve boekwaarde (opbrengsten hoger dan de al gemaakte kosten) en de verhouding te maken kosten en te realiseren opbrengsten binnen het complex dit toelaten. Naar aanleiding van de financiële doorrekeningen levert dit het volgende beeld op. Omschrijving Verwacht resultaat Jaar van realisering (verwachting) Bedr.terrein Hoge Akkers Ruinerwold-Oost/Perenhof Dunningen De Wijk Fort Veeningen Kerkenveld-Noord Middelveen IV 0 nvt Gemeente De Wolden 87

107 Grondbeleid Jaarverslag 2016 Omschrijving Verwacht resultaat Jaar van realisering (verwachting) Oosteinde-Oost Drogteropslagen Zuiderkerkes II/Slagenweg Totaal Nog niet in exploitatie genomen complexen De categorie NIEGG betroffen toekomstige projecten waarvoor nog geen grondexploitatie was vastgesteld. In maart 2016 is door de commissie BBV de notitie grondexploitaties 2016 uitgebracht. Uit deze notitie volgt, dat deze categorie vervalt. In 2016 was er sprake van één complex wat onder deze categorie viel, namelijk het complex Vondersland. Op 1 januari 2016 was er sprake van een boekwaarde van 12 p/m². Dit was voor deze categorie op grond van de nota grondbeleid, de maximale waarde per vierkante meter. In 2016 is er een exploitatiebijdrage ontvangen van Daarnaast heeft er een afboeking plaatsgevonden van Hierdoor kwam de boekwaarde uit op 3 p/m² en is het complex overgeboekt naar de categorie overige gronden. Nog niet in exploitatie genomen complexen Omschrijving, N.I.E.G.G. Boekwaarde Overboeking naar BIE Investeringen t.l.v. exploitatie Boekwaarde Vondersland Totaal Berekening maximale boekwaarde o.b.v. van de Nota Grondbeleid (art. 6.4) Omschrijving, Overige gronden (voormalig) N.I.E.G.G. Boekwaarde Werkelijk per 31 december 2016 Oppervlakte Waardering conform Nota Grondbeleid Werkelijk prijs per m 2 prijs per m 2 max. boekwaarde Vondersland Totaal Overige gronden Op de korte termijn is niet de verwachting dat de complexen, die onder overige gronden vallen, tot ontwikkeling worden gebracht. Echter door de strategische ligging van deze gronden, is het wenselijk om deze gronden binnen de grondexploitatie te houden. De overige gronden mogen maximaal een boekwaarde van 3 p/m² hebben. Hierdoor dienen de complexen met een boekwaarde van meer dan 3 p/m² te worden afgewaardeerd, voor het bedrag van in totaal 9.834,91. De boekwaarde per 31 december 2016 komt daarmee uit op de boekwaarde van ,56. Deze boekwaarde is hoger dan vorige jaar als gevolg van de toevoeging van Vondersland aan de categorie overige gronden. Opbouw boekwaarden overige gronden Overige gronden Inventarisatie overige gronden Echtenseweg Ruinen Zuider Esweg 3 Zuidwolde Boekwaarde per Overboeking N.I.E.G.G. in 2016 Kosten in 2016 Opbrengsten in 2016 Boekwaarde Gemeente De Wolden

108 Jaarverslag 2016 Grondbeleid Overige gronden Boekwaarde per Overboeking N.I.E.G.G. in 2016 Kosten in 2016 Opbrengsten in 2016 Boekwaarde Ommerweg - bij Buiten Herberg Ter Linde Oshaarseweg Echten Bedrijventerrein Ruinen Grote Veldweg 4 Ansen Vondersland Ruinen-Zuid N. Kerklaan Koekange Z-Langedijk Koekange Vml. Zuivelfabriek Neuzendijk Totaal Berekening afwaardering o.b.v. van de Nota Grondbeleid Omschrijving, N.I.E.G.G. Inventarisatie overige gronden Boekwaarde per Aantal m² Prijs per m 2 Toegestane boekwaarde (grondbeleid) Afwaardering Echtenseweg Ruinen Zuider Esweg 3 Zuidwolde Ommerweg - bij Buiten Herberg Ter Linde Oshaarseweg Echten Bedrijventerrein Ruinen Grote Veldweg 4 Ansen Vondersland Ruinen-Zuid N. Kerklaan Koekange Z-Langedijk Koekange Vml. Zuivelfabriek Neuzendijk Totaal Gemeente De Wolden 89

109 Grondbeleid Jaarverslag 2016 Opbouw RBE per 31 december 2016 De opbouw van het weerstandsvermogen per 31 december 2016 is: Reserve Bouwgrondexploitatie per 1 januari ,36 (Tussentijdse) winstneming BIE: - Dunningen ,91 - Middelveen IV ,97 - Oosteinde-Oost , ,86 + Afwaarderingen NIEGG: - Vondersland , ,84 -/- Afwaarderingen overige gronden: - Inventarisatie overige gronden 6.697,90 - Z-Langedijk Koekange 719,81 - Vml. Zuivelfabriek 644,91 - Neuzendijk 1.772, ,91 -/- Afboeken kosten zonder exploitatieopzet: 3.495, ,92 -/- Saldo Reserve voor afwaardering reserve: ,55 Overboeking naar algemene reserve op basis van de Nota Grondbeleid gemeente De Wolden ): - afwaardering 2016: , ,51 Winstneming, afwaarderingen en te treffen voorzieningen Voor de in exploitatie genomen gronden kan op basis van het grondbeleid tussentijdse winst genomen worden. Tevens dient op basis van de BBV voor de in exploitatie genomen gronden een voorziening getroffen te worden cq. afwaardering plaats te vinden, te weten: - Voor de complexen Dunningen, Middelveen IV en Oosteinde-Oost kan tussentijds winst genomen worden van in totaal ,86. - Binnen de bouwgronden in exploitatie worden geen verliezen verwacht. - De niet in exploitatie genomen is met ,84 afgewaardeerd. - De overige gronden dienen op basis van het grondbeleid met 9.834,91 afgewaardeerd te worden. - In 2016 zijn er kosten gemaakt die betrekking hebben op een locatie waarvoor nog geen exploitatieopzet gemaakt is. Deze kosten worden niet geactiveerd en zijn in 2016 ten laste van de reserve Bouwgrondexploitatie gebracht. Het gaat hierbij om een bedrag van 3.495,92. Berekening omvang reserve Bouwgrondexploitatie Conform Nota grondbeleid gemeente De Wolden wordt de omvang van de reserve Bouwgrondexploitatie (RBE) jaarlijks berekend. De omvang van de reserve Bouwgrondexploitatie wordt bepaald door de risico s binnen de grondexploitaties. Voor de bouwgronden in exploitatie (BIE-complexen) is een scenarioberekening uitgevoerd. Ook in het geval er geen direct risico uit een scenario naar voren komt, wordt toch een rekenkundig risico aangehouden om de nu nog onbekende tegenvallers op te kunnen vangen. Het rekenkundig risico van 10% over de investeringen in de BIE staat ook wel bekend als de IFLO -norm. Voor de niet in exploitatie genomen gronden wordt 25% van de waarde boven de actuele marktwaarde (agrarisch) aangehouden als rekenkundig risico. 90 Gemeente De Wolden

110 Jaarverslag 2016 Grondbeleid De berekende cq. benodigde omvang van de reserve Bouwgrondexploitatie wordt naast de werkelijke omvang gelegd. Om het bufferende karakter van de reserve Bouwgrondexploitatie gestalte te geven wordt er pas verrekend met de Algemene reserve als werkelijke omvang met 15% afwijkt van de benodigde omvang. Op basis van het onderstaand tabel dient de reserve Bouwgrondexploitatie.154,35 af te dragen aan de Algemene reserve. Werkelijke omvang RBE Benodigde omvang RBE Bovengrens benodigde omvang RBE 15% Bijdrage vanuit AR Meerjarenperspectief Doordat de afwijking tussen het benodigde weerstandsvermogen en de werkelijke omvang van de reserve meer dan 15% is, dient op basis van het Nota grondbeleid gemeente de Wolden een meerjarenperspectief, met een verwachting tot vijf jaar, opgesteld te worden. Hieruit blijkt of op termijn meer risico s (waaronder nieuwe initiatieven op grond van het bouwprogramma) of meer winsten (op basis van het aflopen van gunstige exploitaties) mogen worden verwacht. Uit het meerjarenperspectief kan geconcludeerd worden dat er uit diverse grondexploitaties nog tussentijdse winst wordt verwacht, maar tegelijk worden Kerkenveld-Noord, Fort en Drogteropslagen als complexen met een bepaald risico gezien. Om die reden wordt voorgesteld om vanuit de reserve Bouwgrondexploitatie ,04 af te dragen aan de Algemene reserve. Winst en verliesbepaling De rekening 2016 sluit met een voordelig saldo van ,19 en is als volgt opgebouwd: (Tussentijdse) winstneming BIE: - Dunningen ,91 - Middelveen IV ,97 - Oosteinde-Oost , ,86 + Afwaarderingen NIEGG: - Vondersland , ,84 -/- Afwaardering kosten zonder exploitatieopzet 3.495, ,92 -/- Afwaarderingen overige gronden - Inventarisatie overige gronden 6.697,90 - Z-Langedijk Koekange 719,81 - Vml. Zuivelfabriek 644,91 - Neuzendijk 1.772, ,91 -/- Voordelig exploitatiesaldo: ,19 Gemeente De Wolden 91

111 Sociaal domein Jaarverslag 2016 Sociaal domein Inleiding Door de invoering van de Jeugdwet, de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Participatiewet zijn per 1 januari 2015 omvangrijke taken overgeheveld van het Rijk naar de gemeenten. De nieuwe taken brengen niet alleen nieuwe verantwoordelijkheden met zich mee, maar bieden ook kansen. We denken dat we de nieuwe taken beter kunnen uitvoeren: meer op maat gesneden, efficiënter en met oog voor de behoeften van onze inwoners. Deze nieuwe gemeentelijke taken en verantwoordelijkheden, de intrekking van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), de invoering van de Wet langdurige zorg (Wlz) en de wijziging van de Zorgverzekeringswet (Zvw) betekenen dat het hele sociaal domein opnieuw moet worden ingericht. Een complexe en uitdagende operatie met als doel om onze (kwetsbare) inwoners die zorg en ondersteuning te geven, die nodig is. We zien de nieuwe taken niet als gescheiden domeinen. We streven naar een efficiënte en integrale uitvoering van de nieuwe taken en de daaraan gekoppelde integrale dienstverlening om kwetsbare inwoners zo goed te ondersteunen. In zowel de kadernota Het sociale domein is onze gezamenlijke zorg! als in het collegeprogramma Dichtbij & Vitaal op eigen kracht is de integraliteit van de nieuwe gemeentelijke taken benadrukt. Op grond daarvan is bij de vaststelling van de programmabegroting 2016 besloten de paragraaf Wet maatschappelijke ondersteuning om te vormen tot een brede paragraaf Sociaal domein. Afbakening en ontwikkeling paragraaf Als gemeente kunnen we het sociaal domein en dus ook deze paragraaf zo breed maken als we zelf willen. Vooralsnog kiezen we ervoor om de nieuwe taken op grond van de Jeugdwet, Participatiewet en Wmo in de paragraaf onder te brengen. In 2017 en volgende jaren kijken we naar een verdere en wellicht bredere ontwikkeling van deze paragraaf. In de programmabegroting zijn de nieuwe taken verdeeld over de programma s 2 (Economie en Werk) en 3 (Sociaal beleid en Onderwijs). Wat hebben we gedaan in 2016? - Transitie Ook het jaar 2016 stond nog deels in het teken van de transities in het sociale domein: Wmo, Jeugdwet en Participatiewet. Het laatste deel van de herindicaties in het kader van de Wmobegeleiding is voor 1 mei 2016 afgewikkeld. - Transformatie We zien een ontwikkeling waarin steeds meer verbindingen ontstaan tussen de verschillende beleidsterreinen. Er komt meer aandacht voor preventie en we geven meer ruimte aan initiatieven van inwoners, aanbieders en maatschappelijke organisaties. De ontwikkeling is er een van geleidelijkheid. In 2016 hebben we onder anderen ingezet op de doorontwikkeling van de samenwerking met de huisartsen. Ook een verdere ontwikkeling van de buurtteams is in gang gezet. Daarbij gaat het er primair om dat er op lokaal niveau meer verbindingen komen met onder anderen politie en dorpsbelangen. Daarnaast zijn we bij de inkoop van thuishulp meer uitgegaan van resultaatgericht inkopen en het verminderen van administratieve lasten. - Raadswerkgroep sociale domein Ook in 2016 is de raadswerkgroep weer zeer actief geweest. Zo is onder anderen aandacht besteed aan de thema's cliënt- en burgerparticipatie, monitoring en de rapportages van de sociale ombudsfunctie. De werkgroep heeft in een bijeenkomst gesprekken gevoerd met (kleine) zorgaanbieders. In de bijeenkomst 'kijken met de ogen van de burger' heeft ze datzelfde gedaan met een aantal inwoners. - Sociale ombudsvrouw Er is een sociale ombudsvrouw aangesteld. Haar opdracht is om actief te monitoren hoe het staat met de uitvoering van de nieuwe taken binnen het sociale domein. Vallen er inwoners tussen wal en schip? Wat gaat goed en wat kan beter? In 2016 heeft de sociale ombudsvrouw een aantal rapportages uitgebracht die in de werkgroep sociaal domein zijn besproken. Ook zijn de contacten met de ambtelijke organisatie geïntensiveerd. Hierdoor komen uitvoeringssignalen eerder en directer op de juiste plaats. 92 Gemeente De Wolden

112 Jaarverslag 2016 Sociaal domein - Inkoop jeugdhulp 2017 en verder Samen met de andere gemeenten in de jeugdhulpregio Zuid Drenthe hebben we de jeugdhulp ingekocht. Deze nieuwe contracten geven ons de mogelijkheid om beter te sturen op kwaliteit van de jeugdhulp en de bijbehorende financiën. Daarnaast is een team prestatiemanagement voor de regio Zuid-Drenthe ingericht, waarin contractmanagers van de 7 Drentse gemeenten het contractbeheer voor Zuid-Drenthe gaan uitvoeren. Daarbij ligt de focus op kwaliteit van de jeugdhulp. - Preventie In 2016 is verder ingezet op verduurzaming van preventie. Binnen het Regionaal Transitie Arrangement (RTA) waren middelen beschikbaar gekomen voor preventie, echter alleen voor de duur van het RTA. Om preventie een meer structureel kader hebben we partijen ook gevraagd wat ze nodig hebben om hun nieuwe taken goed vorm te geven. Met deze input hebben we hierover met de bestuurders gesproken en hebben we dit in de begroting gefaciliteerd onder de noemer voorliggend veld, aansluitend en aanvullend op de reguliere middelen die al ingezet worden. - Regeling meerkosten In 2016 is voor de eerste keer de Regeling meerkosten uitgevoerd. Het aantal aanvragen en gedane betalingen bleven achter bij de verwachtingen. Eind 2016 is de regeling geëvalueerd en zijn er aanbevelingen gedaan voor de uitvoering van de regeling in Inkoop thuishulp Wmo In 2016 hebben de gemeenten De Wolden, Hoogeveen, Meppel, Staphorst en Westerveld gezamenlijk de aanbesteding van thuishulp (voorheen: hulp bij het huishouden) gedaan. Dat heeft geleid tot nieuwe contracten met 24 aanbieders per 1 januari 2017 voor de levering van thuishulp als zorg in natura. - Cliënt- en burgerparticipatie sociaal domein Juni 2016 heeft de gemeenteraad een nieuwe structuur vastgesteld in het kader van participatie (cliënt en inwoner) binnen het sociaal domein. Na de zomervakantie is een start gemaakt met de invulling van die nieuwe structuur. - Faillissement TSN In 2016 is de thuiszorgorganisatie TSN failliet gegaan. We zijn erin geslaagd om de gevolgen voor zowel cliënten als medewerkers tot een minimum te beperken. Daarbij is goed samengewerkt met de overige gecontracteerde aanbieders van thuishulp. - CEO Wmo 2015 In 2016 is het eerste, wettelijk verplichte cliëntervaringsonderzoek (CEO) Wmo over het jaar 2015 uitgevoerd. De uitkomsten geven een eerste beeld en zijn te beschouwen als een nulmeting. Ook in 2017 wordt een CEO uitgevoerd. - CEO Jeugd 2015 Het CEO jeugd is in 2016 niet uitgevoerd, omdat privacy-redenen dat in weg stonden. In 2017 wordt er wel een onderzoek over 2016 gedaan. - Meet en greet aanbieders Wmo begeleiding In oktober 2016 was er een meet en greet tussen Wmo-consulenten en aanbieders van Wmobegeleiding. De deelnemers waren zeer enthousiast over de kennismaking. Een dergelijke bijeenkomst wordt waarschijnlijk ook in 2017 weer georganiseerd. Monitoren 'Doen we de juiste dingen?' en 'Doen we de juiste dingen goed?' zijn belangrijke vragen in het streven naar een goede en juiste kwaliteit van dienstverlening naar onze kwetsbare inwoners. Op verschillende manieren proberen we antwoorden op die vragen te krijgen. Bijvoorbeeld via de sociaal ombudsvrouw, maar ook door het meten van de cliënttevredenheid. Ook belangrijk zijn de contacten met gecontracteerde aanbieders.in het sociaal domein werken we veel samen met aanbieders van zorg en ondersteuning in natura. Met hen hebben we contracten afgesloten. Uiteraard zijn die contracten belangrijk om te bepalen of we wederzijds onze afspraken nakomen. Maar de basis voor de samenwerking ligt in het vertrouwen in elkaar. Dat verstouwen toetsen we regelmatig door in gesprek te gaan met de aanbieders en gezamenlijk te bepalen waar de dienstverlening kan of moet worden verbeterd. Samen met de raadswerkgroep sociaal domein is gekeken welke zaken de gemeenteraad wil terugzien in de monitor sociaal domein. Gemeente De Wolden 93

113 Sociaal domein Jaarverslag 2016 Financiën In dit onderdeel van de paragraaf komen financiële en financieel gerelateerde onderwerpen aan de orde. Uitgangspunt financieel beleidskader De overdracht van taken in het Sociaal domein gaat gepaard met overheveling van forse geldstromen. Dat betekent een herverdeling van middelen tussen het Rijk en de gemeenten. Ons vertrekpunt is dat we de taken uitvoeren binnen de door het Rijk beschikbaar gestelde middelen. Randvoorwaarden rijksmiddelen nieuwe taken Voor de uitvoering van de nieuwe taken krijgt de gemeente middelen van het Rijk. Die middelen zijn toegevoegd aan het gemeentefonds. De rijksmiddelen voor uitvoering van de nieuwe taken worden vanaf 1 januari 2015 voor drie jaren verstrekt via één integratie-uitkering en blijven apart zichtbaar in de begroting van het gemeentefonds. Er is dus niet langer sprake van een deelfonds sociaal domein, maar van een integratie-uitkering sociaal domein binnen de kaders van de Financiële-verhoudingswet. De rijksmiddelen voor de nieuwe taken zijn dus vanaf 1 januari 2015 vrij te besteden voor gemeenten. Dit geeft gemeenten maximale vrijheid om - binnen de kaders van de wetgeving - eigen afwegingen te maken. Het college van burgemeester en wethouders legt aan de gemeenteraad verantwoording af over de wijze waarop de middelen worden ingezet evenals over de rechtmatige en doelmatige besteding daarvan. Reserve Sociaal domein Bij de vaststelling van de Programmabegroting 2015 is besloten om de reserve Wmo om te vormen tot een reserve Sociaal domein. De nieuwe reserve is niet alleen bedoeld om jaarlijkse financiële fluctuaties op te vangen en daarmee evenwicht in de begroting te creëren, maar geeft ook ruimte om (nieuwe) initiatieven binnen het Sociale domein te ondersteunen. De verhouding tussen de beide doelen van de reserve is 75:25. Bij de behandeling van de Kadernota 2017 heeft de gemeenteraad besloten om de maximale omvang van de reserve vast te stellen op 1,0 miljoen. We bouwen aan een nieuw sociaal domein vanuit het uitgangspunt: Het sociale domein is onze gezamenlijke zorg én verantwoordelijkheid! 94 Gemeente De Wolden

114 Jaarverslag 2016 De Verdieping De Verdieping Met het vaststellen van het document van Ontmoeting naar Verdieping heeft de raad op 29 januari 2015 ruimte gegeven voor de verdere ontwikkeling van burger- en overheidsparticipatie. Drie thema's zijn hierin leidend: a. het faciliteren van de zelfredzaamheid van de dorpen, met o.a. de regeling initiatiefrijk De Wolden; b. doorontwikkeling van de netwerken en de dorpsvisies; c. een organisatie die vorm kan geven aan participatie van zowel inwoners als overheid. De afspraak is dat halverwege de periode wordt geëvalueerd. ad a. De regeling Initiatiefrijk De Wolden krijgt extra aandacht in deze evaluatie. Vanuit de Rijksuniversiteit Groningen heeft studente Lisette Tijmens (studie Culturele Geografie, faculteit Ruimtelijke Wetenschappen) de regeling geëvalueerd in het najaar van De conclusies zijn opgenomen in de tussenevaluatie van Ontmoeting naar Verdieping en worden in de raadsvergadering van 16 februari 2017 aangeboden aan de leden van de raad. Van een aantal grotere projecten (Dijkhuizen, de Wijk, Ansen) zijn aparte evaluatieverslagen gemaakt. De conclusies zijn meegenomen in het rapport van de tussenevaluatie. De processen rond het onderzoek naar verzelfstandiging van de zwembaden en dorpshuizen in de Wijk en Zuidwolde worden - zo mogelijk - nog geëvalueerd en beschreven. De subsidieregeling Initiatiefrijk De Wolden is in 2015 optimaal benut. In 2016 is - in de eerste ronde - voor een bedrag van aan projecten goedgekeurd door het college. Met een financieel restant van 2015 en een bijdrage van van de provincie was het mogelijk de projecten in de 2de ronde te honoreren. Met de kadernota van 30 juni 2016 heeft uw raad extra beschikbaar gesteld. De projecten uit de vierde ronde zijn hieruit gesubsidieerd. Voor de derde ronde van 2016 waren geen aanvragen ingediend. ad b. Veranderende rollen We zien de samenwerking tussen buurtwerkers, belangenverenigingen en de gemeentelijke contactpersonen groeien. Er is gezamenlijk overleg over ontwikkelingen en plannen in de dorpen. Dit gaat onder andere over de doorontwikkeling en de uitvoering van de dorpsvisies. Convenant In het nieuwe convenant tussen de verenigingen voor dorpsbelangen en de gemeente zijn de uitgangspunten voor samenwerking vastgesteld. Gemeente en belangenorganisaties informeren elkaar over ontwikkelingen, benaderen elkaar op basis van gelijkwaardigheid, hebben vertrouwen in elkaar en willen dit vergroten als het nodig is. Op basis van deze uitgangspunten zijn samenwerkingsafspraken gemaakt. Thema s Het doel van het werken met thema s is verbinden, zodat mensen elkaar vinden en er kruisbestuiving plaats kan vinden. Dit is gerealiseerd bij de dorpen die aan de slag zijn met Energie Neutraal. De maatschappelijke marktplaats Het maatschappelijk (voorheen innovatief) netwerk bereidt de tweede WijdeWoldenavond op 21 maart 2017 voor. Op deze avond zal ook worden terug gekeken op twee jaar Initiatiefrijk De Wolden. Verder ontwikkelt het Maatschappelijk netwerk samen met Stichting Welzijn De Wolden, de gebiedscoöperatie Zuidwest Drenthe en de gemeente DW een digitale versie van deze marktplaats, die 21 maart officieel de lucht ingaat. ad c. Om ervoor te zorgen dat de organisatie ook is toegerust om overheidsparticipatie vorm te geven is een aantal stappen gezet: - evaluatie van meerdere projecten; - bewust leren van lopende initiatieven en verzelfstandigingsprocessen; - er is een medewerker aangesteld die zich specifiek gaat bezig houden met organisatieontwikkeling. De concrete activiteiten met de benodigde middelen vanuit 'De Verdieping' zijn opgenomen in het programma Dienstverlening. Gemeente De Wolden 95

115 De Verdieping Jaarverslag Gemeente De Wolden

116 JAARVERSLAG 2013 Jaarrekening 2016 Aldus behandeld en vastgesteld in de vergadering van het college van burgemeester en wethouders van 21 maart Secretaris, Burgemeester, Gemeente De Wolden 97

117 Balans per 31 december Jaarrekening 2016 Balans per 31 december (bedragen x 1.000) ACTIVA Omschrijving ultimo 2016 ultimo 2015 Vaste activa Immateriële vaste activa Bijdragen aan activa in eigendom van derden Materiële vaste activa Investeringen in economisch nut Investeringen in een economisch nut waarvoor een heffing wordt geheven Investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut Financiële vaste activa Kapitaalverstrekking aan deelnemingen Kapitaalverstrekking aan overige verbonden partijen 0 0 Leningen aan deelnemingen Leningen aan overige verbonden partijen Leningen openbare lichamen 99 Overige langlopende leningen Bijdragen activa in eigendom derden Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Niet in exploitatie genomen gronden Ruil en overige gronden Onderhanden werk, waaronder bouwgrond in exploitatie Uitzettingen < 1 jaar Vorderingen op openbare lichamen Overige vorderingen Liquide middelen Kassaldi 2 2 Banksaldi e.d Overlopende activa Vooruitbetaalde bedragen Overige overlopende activa Totaal vlottende activa Totaal activa Gemeente De Wolden

118 Jaarrekening 2016 Balans per 31 december PASSIVA Omschrijving ultimo 2016 ultimo 2015 Vaste passiva Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserves Rekeningresultaat Voorzieningen Voorzieningen Langlopende schulden Onderhandse leningen van binnenlandse banken Totaal vaste passiva Vlottende passiva Waarborgsommen 4 5 Waarborgsommen 4 5 Netto-vlottende schulden < 1 jaar Overige schulden Kasgeldleningen Banksaldi 1 1 Overlopende passiva Nog te betalen bedragen Transitorische rente Vooruitontvangen middelen Europese en Nederlandse overheidslichamen Overige vooruitontvangen bedragen Totaal vlottende passiva Totaal passiva Niet uit de balans blijkende verplichtingen Borg- en garantstellingen Gemeente De Wolden 99

119 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Jaarrekening 2016 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende balanspost anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. De lasten en baten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen voor zover zij op de balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico s die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als bate genomen op het moment waarop het dividend betaalbaar is gesteld. Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Vaste activa Immateriële vaste activa, materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijging- c.q. vervaardigingsprijs onder aftrek van afschrijvingen. De financiële vaste activa staat genoteerd tegen nominale waarde. De waardering is gebaseerd op de historische kostprijs c.q. aanschafprijs, verminderd met, voor wat de geldleningen betreft, de aflossingen op de geldleningen. Indien de marktwaarde duurzaam lager is dan de verkrijgingsprijs wordt ze afgewaardeerd tegen marktwaarde. Bij de gehanteerde afschrijvingstermijnen is het bepaalde in de bijlage van artikel 8 van de verordening ex artikel 212 van Gemeentewet uitgangspunt. De materiële vaste activa met economisch nut worden, tenzij de raad beslist hiervan af te wijken, in principe lineair afgeschreven. Op investeringen met een maatschappelijk nut wordt slechts bij uitzondering afgeschreven. Bij investeringen waarbij sprake is van kostendekkendheid wordt middels annuïteit afgeschreven. Zoals in de financiële verordening gemeente De Wolden 2015 onder artikel 18 is vermeld blijft de oude verordening van toepassing op besluiten die in eerdere jaren genomen zijn, maar doorwerken na 1 januari In onze financiële verordening zijn de volgende afschrijvingstermijnen opgenomen. Nieuwbouw woonruimten, schoolgebouwen en bedrijfsgebouwen Rioleringen Begraafplaatsen Renovatie, restauratie en aankoop bestaande bedrijfsgebouwen Technische installaties in bedrijfsgebouwen Veiligheidsvoorzieningen bedrijfsgebouwen; telefooninstallaties; meubilair en overige inventaris Vervoersmiddelen Automatiseringsapparatuur Software Gronden en terreinen 40 jaar Overeenkomstig de in de gemeentelijke onderhoudsplannen opgenomen afschrijvingstermijnen (GRP) 40 jaar 25 jaar 15 jaar 10 jaar 7 tot 10 jaar 2 tot 5 jaar 4 jaar niet De afschrijving van een actief start op de eerste dag van het jaar volgend op het moment waarop het actief bedrijfsvaardig is opgeleverd of het (deel)project gereed is. Activa met een verkrijgingsprijs van minder dan worden niet geactiveerd. Voorraden De voorraden bouwgronden zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- c.q. vervaardigingsprijzen. Winsten uit grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd kunnen worden aangemerkt. Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingskosten in mindering gebracht. 100 Gemeente De Wolden

120 Jaarrekening 2016 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Uitzettingen <1 jaar De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voor verwachte oninbaarheid is een voorziening in mindering gebracht. Liquide middelen De liquide middelen zijn tegen nominale waarde gewaardeerd. Overlopende activa Dit zijn overlopende activa nog te vorderen bedragen en vooruitbetaalde bedragen. Vaste passiva Reserves Reserves zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, eventueel vermeerderd met bespaarde rente. Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies. Langlopende schulden Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde verminderd met gedane aflossingen. De langlopende schulden hebben een rente typische looptijd van één jaar of langer. Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Borg- en garantstellingen Voor zover leningen door de gemeente gewaarborgd zijn, is het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per einde boekjaar buiten de telling van de balans opgenomen. Onzekerheid eigen bijdrage / ouderbijdrage WMO Een aanvrager van een voorziening, hulp in de huishouding of een financiële tegemoetkoming (persoonsgebonden budget) is op grond van de WMO een bijdrage verschuldigd. De wetgeving heeft bepaald dat de berekening, oplegging en incasso van deze eigen bijdrage wordt uitgevoerd door het CAK. De informatievoorziening van het CAK naar de gemeente is om privacyredenen beperkt. Hierdoor kan de gemeente niet de juistheid en volledigheid op persoonsniveau en op totaalniveau van de eigen bijdragen vaststellen. In de kadernota rechtmatigheid 2016 van de commissie BBV geeft de commissie aan dat de wetgever in feite bepaald heeft dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdrage geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dit betekent dat de gemeente geen zekerheid omtrent de omvang en de hoogte van de eigen bijdrage kan krijgen. In de jaarrekening is dus sprake van een onzekerheid ten aanzien van deze eigen bijdrage. Gemeente De Wolden 101

121 Toelichting op de balansposten Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten (De bedragen in de tabellen zijn weergegeven in duizenden euro's) ACTIVA VASTE ACTIVA Als gevolg van een stelsel(wijziging) zijn in onderstaande tabel de mutaties in de balanswaarden per weergegeven. Een nadere toelichting is bij de desbetreffende onderdelen opgenomen. Omschrijving Stand Verrekening boekwaarde Verrekening voorz Stand (gewijzigd) Immateriële vaste activa Bijdrage aan activa in eigendom van derden Materiële vaste activa (investeringen met economisch nut) Strategische gronden Bedrijfsgebouwen Financiële vaste activa Bijdrage aan activa in eigendom van derden Leningen aan openbare lichamen Vlottende activa (voorraden) Niet in exploitatie genomen gronden Ruil en overige gronden Overlopende activa Vooruitbetaalde bedragen Overige overlopende activa Immateriële vaste activa De specificatie van de immateriële vaste activa is als volgt. Omschrijving Boekwaarde Bijdrage van derden Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen Boekwaarde Bijdragen aan activa in eigendom van derden Totaal Toelichting Voor een specificatie van de investeringen wordt verwezen naar de in de bijlagen opgenomen investeringsstaat Als gevolg van de stelselwijziging is een deel van de onder de Financiële Activa opgenomen bijdragen aan activa in eigendom van derden per 31 december 2015, zijnde 155 naar Immateriële vaste activa overgebracht. Verder is een investering van het dorpshuis De Boerhoorn te Zuidwolde zijnde 46, welke was ondergebracht bij de materiële vaste activa, onderdeel bedrijfsgebouwen, hier naar toe overgebracht. De investeringen hebben onder andere betrekking op het project van Ontmoeting naar verdieping ( minus bijdrage van derden is per saldo ). Hetzelfde geldt voor de afschrijving Materiële vaste activa Boekwaarde Omschrijving Investeringen in economisch nut Gronden en terreinen Bijdrage van derden Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen Boekwaarde Gemeente De Wolden

122 Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten Omschrijving Strategische gronden Grond-, weg- en waterbouwk.werk Machines, appar. en installaties Boekwaarde Bijdrage van derden Boekwaarde Overig Sub-totaal Investeringen in economisch nut waarvoor een heffing wordt geheven Reiniging: Gronden en terreinen Machines, appar. en installaties Riolering: Grond-, weg- en waterbouwk.werk Begraafplaatsen: Gronden en terr Overig Sub-Totaal Investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut Grond-, weg- en waterbouwk.werk Sub-totaal Totaal Toelichting op materiele vaste activa, strategische gronden Omschrijving Aan- en verkoop overige gronden Boekwaarde Van niet in exploitatie genomen gronden Saldo expl. uitgaven/ inkomsten Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Afwaarderingen Bedrijfsgebouwen Gerealiseerde winst Genomen verliezen Boekwaarde Ruinen-Zuid 3e fase Koekange-Noord, Kerklaan Koekange-Langedijk Zuid Terrein vm. Zuivelfabriek Neuzendijk Ruinen Buddingeborg/Vondersland Ruinerwold Totaal Als gevolg van de stelselwijziging zijn de boekwaarden van de onder de Vlottende activa opgenomen Ruil-, overige gronden, zijnde en de Niet In Exploitatie Genomen Gronden, zijnde Gemeente De Wolden 103

123 Toelichting op de balansposten Jaarrekening per 1 januari 2016 overgebracht naar Materiële vaste activa, onderdeel Investeringen met economisch nut. Voor de overige bouwgronden (of strategische gronden) geldt dat de boekwaarde maximaal 3,00 per vierkante meter mag zijn. Wanneer uit de jaarrekening blijkt dat de boekwaarde boven deze vastgestelde bedragen per vierkante meter uitkomt, vindt conform de Nota Grondbeleid in de jaarrekening afwaardering plaats. Voor een specificatie van de investeringen wordt verwezen naar de in de bijlagen opgenomen investeringsstaat De belangrijkste investeringen waren in 2016: projecten in het kader van Verbreding Koekangerweg, gemeentelijk rioleringsplan en verbeteren rioolstelstel, aanleg fietspaden, centrumplan Ruinen en de Wijk, bruggenbeheersplan 2e fase, reconstructie parkeerplaats Woltingeslag, sanering Horstlocatie de Wijk en basisregistratie grootschalige Topografie. Van de desinvesteringen heeft een bedrag van betrekking op de verkoop van de schoolgebouwen in Linde en Fort. Een aantal investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut uitgaven, vermindering en afschrijvingen waren oorspronkelijk ondergebracht onder gronden en terreinen. Financiële vaste activa Omschrijving Kapitaalverstrekking aan deelnemingen Boekwaarde Afwaarde -ringen Investeringen Aflossingen Afschrijvingen Boekwaarde Leningen aan deelnemingen Leningen aan overige verbonden partijen Leningen aan openbare lichamen Overige langlopende leningen Vordering ivm verkoop Essent Bijdragen aan activa in eigendom van derden 0 0 Totaal Minus: Voorziening op vordering Verkoop Vennootschap (Essent) Balanstotaal Toelichting Voor een specificatie van de investeringen wordt verwezen naar de in de bijlagen opgenomen investeringsstaat Kapitaalverstrekking aan deelnemingen Onder kapitaalverstrekking aan deelnemingen zijn de participaties in het aandelenkapitaal van de nutsbedrijven WMD, Rendo, Essent e.d., Bank Nederlandse Gemeenten en de deelneming in Glasvezel De Wolden BV opgenomen. De investering in 2016 betreft de storting in de deelneming in de opgerichte BV voor het aanleggen van een glasvezelnetwerk in de gemeente De Wolden. Leningen aan deelnemingen Als onderdeel van de verkooptransactie van Essent aan RWE is een zogenaamde bruglening van verstrekt aan Enexis Holding N.V. Deze bruglening zal gefaseerd afgelost worden in 2012, 2014, 2016 en In 2012 is een aflossing verantwoord van In 2013 en 2016 is vervroegd afgelost een bedrag van Per 31 december 2016 resteert er nog een bedrag van De achtergestelde lening aan Enexis, groot is in 2016 afgelost. Verder is hier de lening aan glasvezel De Wolden bv opgenomen. De investering heeft hierop betrekking. 104 Gemeente De Wolden

124 Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten Leningen aan overige verbonden partijen Onder leningen aan overige verbonden partijen is, ter dekking van de geactiveerde investeringen, de lening aan de samenwerkingsorganisatie De Wolden-Hoogeveen opgenomen. De investeringen hebben voor betrekking op de verstrekte lening aan de samenwerkingorganisatie De Wolden-Hoogeveen. De aflossing, ,heeft betrekking op de lening aan de samenwerkingorganisatie De Wolden-Hoogeveen. Leningen aan openbare lichamen Per 31 december 2015 is een gedeelte, zijnde , van de bijdragen van activa aan derden overgeheveld naar leningen aan openbare lichamen. Verder heeft er in 2015/2016 een administratieve boeking plaatsgevonden, waardoor er in 2016 weer aansluiting is tussen de administratie van de St. Volkshuisvesting Nederland (leningen gemeenterekening) en de gemeenterekening (zie kapitaalverstrekking overige verbonden partijen). De investeringen hebben voor betrekking op de zogenaamde zonneleningen en per saldo voor op de zogenaamde leningen gemeenterekening bij de St. Volkshuisvesting Nederland. Overige langlopende leningen De overige langlopende leningen betreffen leningen aan de dorpshuizen Ansen, Koekangerveld en Echten en zwembad Ruinen. De verstrekking van hypothecaire geldleningen aan ambtenaren is ook onder dit onderdeel opgenomen. Ingevolge de wijziging van de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido) worden ingaande 2009 geen nieuwe hypothecaire geldleningen meer verstrekt aan de medewerkers. In 2016 zijn vijftien leningen totaal afgelost. Vordering op Verkoop Vennootschap B.V. (Essent) Een deel van de verkoopopbrengst van Essent aan RWE, een bedrag van is apart gehouden en als vordering onder de overige uitzettingen opgenomen. Dit gezien het meerjarig karakter van deze vordering. In 2011 is hiervan een bedrag van uitgekeerd en in 2015 een bedrag van Van het resterende bedrag per 1 januari 2016 van is een bedrag van afgelost. Ter dekking van de mogelijke onzekerheden van de uitkering van de afgegeven garanties bij de verkoop is een voorziening ingesteld van ook Na de uitkeringen in 2011 en 2015 is in deze voorziening per 1 januari 2016 ook nog een bedrag aanwezig van In 2016 is de verminderde opbrengst van gedekt uit de voorziening Vordering op Verkoop Vennootschap B.V. (Essent). Deze voorziening heeft een relatie met de reserve aandelenoverdracht NV Essent. De vrijval is gestort in deze reserve. Bijdragen activa in eigendom van derden De bijdragen aan activa in eigendom van derden per balansdatum betreft de deelname in het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland en de boekwaarden van de geprivatiseerde tenniscomplexen in Ruinen en Ruinerwold. Per balansdatum is een deel van de bijdragen, betreffende de deelname in het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland van , overgeboekt naar leningen aan openbare lichamen en een deel, betreffende de geprivatiseerde tenniscomplexen van naar Immateriële vast activa, onderdeel bijdragen aan activa in eigendom van derden. VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Strategische gronden Onderhanden werk, waaronder bouwgrond in exploitatie Omschrijving Bedrijventerrein Hoge Akkers Boekwaarde Van niet in exploitatie genomen gronden Saldo expl. uitgaven/ inkomsten Gerealiseerde winst Genomen verliezen Boekwaarde Ruinerwold Oost, Perenhof Gemeente De Wolden 105

125 Toelichting op de balansposten Jaarrekening 2016 Omschrijving Boekwaarde Van niet in exploitatie genomen gronden Saldo expl. uitgaven/ inkomsten Gerealiseerde winst Genomen verliezen Boekwaarde De Wijk, Dunningen Fort Veeningen West III Kerkenveld-Noord Middelveen IV Zuidwolde Oosteinde-Oost, 2 e fase Drogteropslagen Zuiderkerkes/Slagenweg Totaal Minus: Voorziening verliezen bouwgrondexploitatie 0 0 Balanstotaal Toelichting Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de paragraaf Grondbeleid. Tussentijdse resultaatbepaling Op basis van de gekozen systematiek worden positieve resultaten pas als gerealiseerd beschouwd indien en voor zover sprake is van een negatieve boekwaarde (opbrengsten hoger dan de al gemaakte kosten). De winstneming vindt plaats tot het verschil tussen de boekwaarde (opbrengsten minus kosten) en de nog te maken kosten, zodat de overblijvende boekwaarde groot genoeg is om de nog resterende kosten te kunnen betalen. Winstneming, afwaardering en treffen voorzieningen Voor de complexen Dunningen, Middelveen IV en Oosteinde-Oost 2 e fase kan tussentijds winst genomen worden van in totaal Uitzettingen <1 jaar Omschrijving Vorderingen op openbare lichamen Overige vorderingen Totaal Minus: Voorzieningen dubieuze debiteuren Balanstotaal Voorzieningen dubieuze debiteuren Dubieuze debiteuren afdeling samenleving, cluster sociale zaken Met de invoering van de Wet Werk en Bijstand (WWB) is de gemeente volledig verantwoordelijk voor de financiering van de bijstand. Dit heeft onder andere tot gevolg dat de uitkeringsdebiteuren voor rekening en risico van de gemeente komen. De voor dit risico gevormde voorziening bedraagt Overige dubieuze debiteuren Voor de belastingvorderingen en overige vorderingen is een voorziening getroffen ter dekking van mogelijke risico s bij de invordering van belastingen en enkele overige privaatrechtelijke vorderingen. Het bedrag van de voorziening bedraagt Gemeente De Wolden

126 Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten Liquide middelen Omschrijving Kassaldo, kas gemeentewinkel 2 2 Banksaldi van de BNG, de Rabobank, ABN/AMRO en de ING-bank Saldi van spaarrekeningen 0 0 Schatkistbankieren Totaal Toelichting Schatkistbankieren/drempelbedrag De wet verplicht schatkistbankieren is op 15 december 2013 van kracht geworden. Alle decentrale overheden zijn verplicht om hun overtollige middelen in de schatkist aan te houden. De gelden mogen niet langer buiten de schatkist worden weggezet. Wel mogen decentrale overheden overtollige middelen aan elkaar uitlenen, zolang er geen sprake is van een toezichtrelatie, om zodoende een beter rendement te halen dan bij de schatkist. De schatkist biedt geen leen- of roodstandfaciliteiten aan. Deelname per 1 januari 2014 van decentrale overheden aan het schatkistbankieren draagt bij aan een lagere EMU-schuld van de collectieve sector, waardoor de externe financieringsbehoefte van het Rijk minder wordt. Dit vertaalt zich in een lagere staatsschuld. Voor gemeenten geldt een doelmatigheidsdrempel van 0,75% van het begrotingstotaal. Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x 1000) Verslagjaar 2016 (1) Drempelbedrag 382 (2) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Ruimte (3a) = (1) > (2) onder het drempelbedrag Overschrijd. vh (3b) = (2) > (1) drempelbedrag (1) Berekening drempelbedrag (4a) (4b) (4c) (1) = (4b)*0, (4c)*0,002 met een minimum van Begrotingstotaal verslagjaar Het deel van het begrotingstotaal dat kleiner of gelijk is aan 500 miljoen Het deel van het begrotingstotaal dat 500 miljoen te boven gaat Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 Verslagjaar Drempelbedrag Gemeente De Wolden 107

127 Toelichting op de balansposten Jaarrekening 2016 (2) Berekening kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (5a) Som van de per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (negatieve bedragen tellen als nihil) Dagen in het (5b) kwartaal (2) - (5a) / (5b) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal Overlopende activa Vooruitbetaalde bedragen Overige overlopende activa Totaal PASSIVA VASTE PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserves Het verloop van de algemene reserves wordt in onderstaand overzicht per reserve weergegeven. Omschrijving Stand per Toevoegingen 2016 Onttrekkingen 2016 Toevoeging/ onttrekking via resultaatbestemming voorgaand dienstjaar Vermindering i.v.m. afschrijving op activa Stand per Algemene reserve Reserve aandelenoverdracht Rendo Reserve aandelenoverdracht Essent Algemene reserve Bouwgrondexploitatie Totaal Toelichting In de nota Reserve en voorzieningen is voor een aantal reserves het maximaal benodigd peil aangegeven. Ook is in deze nota het verwachte verloop van de reserves aangegeven. Indien er belangrijke ontwikkelingen zijn of dat het niveau van de reserve tot onder het vastgestelde minimum is afgenomen, wordt dit hierna bij de desbetreffende reserve nader toegelicht. Algemene reserve De doelstelling van deze reserve is het opvangen van tegenvallers. De rente wordt gebruikt als structurele inkomstenbron voor de exploitatie. De reserve is niet vrij besteedbaar. 108 Gemeente De Wolden

128 Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten Mutaties 2016: In de raadsvergadering van 11 december 2014 heeft de raad besloten een incidenteel budget van 1,5 miljoen beschikbaar te stellen voor het wegwerken van het achterstallig onderhoud op de wegen. Hiervan is in onttrokken van de algemene reserve. In de reserve bouwgrondexploitatie is een overschot ontstaan. De werkelijke omvang wijkt meer dan 15% af van de benodigde omvang. In 2016 is toegevoegd aan de algemene reserve. Dit conform de nota grondbeleid In verband met de verkoop van de basisscholen Linde en Fort beneden de boekwaarden is in totaal ten laste van de algemene reserve gebracht. Vanuit het budget van 1,5 miljoen is voor het fietspad Alteveer, de opwaardering van de fietspaden en voor de parkeerplaats Woltingeslag onttrokken. I.v.m. de privatisering van de zwembaden is een bedrag van onttrokken aan de algemene reserve. In verband met de vrijval van het saldo reserve werkgelegenheidsprojecten is toegevoegd aan de algemene reserve. Reserve aandelenoverdracht Rendo Het doel van deze reserve is het genereren van structurele rente-inkomsten ter compensatie van de weggevallen dividenduitkering als gevolg van de verkoop van aandelen van het energiebedrijf Rendo. In 1997 is bij de oprichting van de NV Rendo Holding een afkoopsom van ontvangen. Deze afkoopsom was gekoppeld aan een verplicht financieringsarrangement met de BNG, welke in 2012 geheel is afgelost. Daarnaast is in 2007 een opbrengst van in deze reserve gestort wegens verkoop van de aandelen NV Rendo Energielevering aan Electrabel. De reserve is niet vrij besteedbaar. Reserve aandelenoverdracht Essent Doel van deze reserve is het genereren van structurele rente-inkomsten ter compensatie van de in 2009 weggevallen dividenduitkering als gevolg van de verkoop van aandelen van het energiebedrijf Essent. Vanuit de voorziening Verkoop Vennootschap b.v. is een deel van de gereserveerde middelen vrijgevallen en ten gunste van deze reserve geboekt. De reserve is niet vrij besteedbaar. Algemene reserve bouwgrondexploitatie Deze reserve is bedoeld voor het opvangen van risico s in het kader van de bouwgrondexploitatie en als weerstandvermogen voor de bouwgrondexploitatie. De algemene reserve bouwgrondexploitatie is vrij besteedbaar. Mutaties 2016: Aan de reserve is toegevoegd een bedrag van als gerealiseerde winst van het complex Dunningen ( ), Middelveen IV ( ) en Oosteinde-Oost ( ). Op de nog niet in exploitatie genomen complexen is een bedrag van afgewaardeerd en ten laste van de reserve gebracht. Op de overige gronden is een bedrag van afgewaardeerd en ten laste van de reserve gebracht. In de exploitatie zijn kosten geboekt ( 4.000), die betrekking hebben op een locatie waarvoor nog geen exploitatieopzet is gemaakt. Deze kosten worden niet geactiveerd maar ten laste van de reserve gebracht. In de reserve bouwgrondexploitatie is een overschot ontstaan. De werkelijke omvang wijkt meer dan 15% af van de benodigde omvang. In 2016 is toegevoegd aan de algemene reserve. Dit conform de nota grondbeleid Omschrijving Reserve investeringsprojecten Reserve overheveling exploitatiebudgetten Stand per Bestemmingsreserves Het verloop van de bestemmingsreserves wordt in onderstaand overzicht per reserve weergegeven. Toevoegingen 2016 Onttrekkingen 2016 Toevoeging/ onttrekking via resultaatbestemming voorgaand dienstjaar Vermindering i.v.m. afschrijving op activa Stand per Gemeente De Wolden 109

129 Toelichting op de balansposten Jaarrekening 2016 Omschrijving Stand per Toevoegingen 2016 Onttrekkingen 2016 Toevoeging/ onttrekking via resultaatbestemming voorgaand dienstjaar Vermindering i.v.m. afschrijving op activa Stand per BTW-compensatiefonds Reserve frictie- en organisatiekosten Levensfasebewust personeelsbeleid Egalisatie wegenonderhoud Co-financiering Leader Co-financiering speelplaatsen Sociaal domein Trajecten werkgelegenheid Minimabeleid Reserve woonplan Egalisatie actualisatie bestemmingsplannen Huisvesting onderwijs Harmonisatie tennisbeleid Kleedaccommodatie VVR Ruinerwold Bouw brede school Ruinerwold Bouw brede school Schoolbrink Zuidwolde Infrastructuur Aanschaf i-pads De Wolden Egalisatie verfijningsuitkering rioleringen Totaal Toelichting aard en reden van de bestemmingsreserves Reserve investeringsprojecten Deze reserve heeft als doel middelen te stallen die beschikbaar zijn voor het dekken van (grotere) investeringsprojecten. Het verloop van deze reserve is in 2016 als volgt geweest Saldo per 1 januari Toevoegingen 2016: Bestemming rekeningresultaat 2015 " Onttrekkingen 2016: In 2016 zijn er onttrekkingen geweest ten behoeve van: Evaluatie milieubeleid/actieplan Evaluatie welstandsbeleid Uitvoeren en evaluatie economisch actieplan Gebiedscoöperatie, opbouw en startfase Cluster Agri & Food, regio Zwolle Implementatie ondernemersfonds Extra activiteiten milieu-ambitieplan Culturele impuls 2016 en culturele evenementen Gemeente De Wolden

130 Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten Bijdrage zonnecollectoren zwembad Ruinen Hogere bijdrage verenigingen van dorpsbelangen Bevordering aansluiting ruiterroutes Digitalisering recreatieve routes gebiedsmarketing In 2016 heeft, i.v.m. een wijziging van het BBV, een overboeking plaatsgevonden naar een afzonderlijke dekkingsreserve In 2016 zijn er onttrekkingen geweest ten behoeve van de volgende investeringsprojecten: Economisch ruimtelijk proces Hoofdstraat Zuidwolde Onderzoek rotonde N375 te Koekange " Centrumplan Ruinen " Fietspad Hoogeveensevaart - de Wijk " Fietspad Linderweg te Linde " Bruggenbeheersplan Grondverwerving inzake ruilverkaveling Fietspad Oshaarseweg/Eggeweg te Echten Fietspad Ruinerweg te Echten Aanbrengen wegmarkeringen duurzaam veilig Sanering Horstlocatie de Wijk Digitalisering documenten Verbeteren toegankelijkheid bushaltes Uitwerking in GVVP Fietspad Echtenseweg Ruinen Fietspad Ommerweg Zuidwolde Fietspad W. Moesweg Zuidwolde Verbreding Koekangerveldweg Koekange Organisatie- en proceskosten visie dienstverlening Poort van het Dwingelderveld Ruinen Van Ontmoeting naar verdieping Afwerking centrumplan de Wijk " Herinrichting J. Wierengaweg Ruinen Saldo per 31 december Voor wat betreft de al dan niet vrije besteedbaarheid wordt het saldo van deze reserve als volgt opgesplitst: Reeds bestemd voor in uitvoering zijnde of te nemen projecten: Bijdrage publiek vervoer Drenthe Groningen Verbeteren toegankelijkheid openbare ruimte " Beleidskaart en uitvoering archeologie " Actieplan klimaat en energie " Continuering subsidieregeling energiebesparing " Uitwerking GVVP " Voortzetten Drents energieloket " Herijking toeristisch recreatief beleid " Stimulering bovenlokale evenementen " Evaluatie regio Zwolle " Voorbereiding EK Children CH De Wolden " Vernieuwde werkwijze gemeenteraad " Voorbereiding verkiezingen gemeenteraad " Burgerparticipatie binnen de financiële kolom " Burgers betrekken bij WOZ-taxaties " Huisvestingsvoorzieningen statushouders " Dekking uitstel bezuiniging bibliotheken 2017 " Gemeente De Wolden 111

131 Toelichting op de balansposten Jaarrekening 2016 Instellen jongerenraad " Faciliteren maatschappelijk initiatief participatie " Fietspad W. Moesweg te Zuidwolde " Bijdrage verenigingen van dorpsbelangen " Van Ontmoeting naar verdieping 2016 en voorgaande jaren " Van Ontmoeting naar verdieping 2017 " Ontwikkelingen 'De Sukerbarg' te Zuidwolde Achterstallig onderhoud zwembaden de Wijk en Zuidwolde Eenmalige investeringssubsidie zwembaden de Wijk en Zuidwolde " " " Totaal geoormerkte bestedingen Uit bovenstaande blijkt dat de geoormerkte bestedingen lager zijn dat het aanwezige saldo in de reserve investeringsprojecten. Het nog vrije besteedbare saldo binnen deze reserve bedraagt Het is de bedoeling dit bedrag over te hevelen naar de algemene reserve en vanaf de jaarrekening 2016 de rekeningresultaten eveneens hierin te storten. Dit betekent, nadat ook de resterende claims zijn afgewikkeld, dat de reserve investeringsprojecten te zijner tijd (eind 2017) kan worden opgeheven en de eventuele restant middelen ook kunnen worden overgeheveld naar de algemene reserve. Reserve overheveling exploitatiebudgetten Het doel van deze reserve is om activiteiten veilig te stellen die nog niet volledig zijn gerealiseerd. Per 1 januari worden de incidentele exploitatiebudgetten in deze reserve gestald en overgebracht naar het volgende dienstjaar. Over twee jaren gezien verloopt een en ander budgettair neutraal. De budgetoverheveling is slechts een verschuiving van middelen van 2016 naar Deze reserve is niet vrij besteedbaar. Mutaties 2016: De besluitvorming tot overheveling van de exploitatiebudgetten heeft plaatsgevonden in de raad van 15 december In 2016 is een bedrag van gestort in de reserve overheveling exploitatiebudgetten. In 2017 wordt ter bijstelling van de budgetten dit bedrag weer onttrokken aan de reserve. De onttrekking van in 2016 heeft te maken met de overheveling van budgetten van 2015 naar Reserve BTW-compensatiefonds Het doel van deze reserve is de dekking van tekorten die met name in de eerste jaren ontstaan door de invoering van het BTW-compensatiefonds. Deze reserve is niet vrij besteedbaar. Mutaties 2016: Jaarlijks vindt er een onttrekking plaats ten gunste van de exploitatie ter opvang van de nadelige effecten van de BTW-component in de afschrijvingslasten van de oude activa. In 2016 was dit een bedrag van Reserve frictie- en organisatiekosten Het doel van deze reserve is het opvangen van onvoorziene en onvermijdelijke kosten in het kader van de organisatieontwikkeling. Deze reserve is bestemd voor personele frictiekosten en voor projecten in het kader van de organisatieontwikkeling. Gezien de geoormerkte onttrekkingen is de reserve niet vrij besteedbaar. Mutaties 2016: Voor reguliere personele frictiekosten is een bedrag van onttrokken aan de reserve. Reserve levensfasebewust personeelsbeleid De reserve is bedoeld voor de bekostiging van het levensfasebewust personeelsbeleid. Dit op basis van de nota levensfasebewust personeelsbeleid De Wolden, gezond en plezierig (blijven) werken. Per 1 januari 2015 zijn de medewerkers van de gemeente De Wolden overgegaan naar de Samenwerkingsorganisatie De Wolden-Hoogeveen. In verband hiermede is besloten in vrij te laten vallen ten gunste van de exploitatie. Het daarna nog resterende bedrag van is in 2016 vrijgevallen ten gunste van de exploitatie. Reserve egalisatie wegenonderhoud Het doel van de reserve is het inzetten van geoormerkte middelen voor wegenonderhoud om daarmee de toekomstige exploitatie te ontlasten. Deze reserve is niet vrij besteedbaar. 112 Gemeente De Wolden

132 Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten Mutaties 2016: Voor het op peil houden van de reserve is conform de nota reserves en voorzieningen in 2016 een bedrag van wegens bespaarde rente toegevoegd. Ten gunste van de exploitatie is een bedrag van onttrokken aan de reserve. Reserve co-financiering Leader Deze reserve is bedoeld voor de egalisatie van de kosten die verband houden met Leader, ILG/ POP en vitaal platteland projecten. Deze reserve is vrij besteedbaar. Onttrekking voor andere doeleinden heeft geen budgettaire gevolgen voor de exploitatie. Mutaties 2016: Aan de reserve is een bedrag van onttrokken voor het Leader-project Zuidwest Drenthe. Reserve co-financiering speelplaatsen Het doel van deze reserve is het egaliseren van de bijdragen aan derden voor het op (laten) knappen van speeltuinen. Deze reserve is vrij besteedbaar. Onttrekking voor andere doeleinden heeft geen budgettaire gevolgen voor de exploitatie. Mutaties 2016: In 2016 is 325 ten laste van de exploitatie toegevoegd aan deze reserve. Reserve Sociaal Domein Het doel van deze reserve is het opvangen van onvermijdelijke overschrijdingen op de openeindregelingen ingevolge de Wmo, Jeugdwet en Participatiewet en het ondersteunen van (nieuwe) initiatieven in het kader van de transformatie van het sociaal domein. Deze reserve is vrij besteedbaar. Onttrekking voor andere doeleinden heeft geen budgettaire gevolgen voor de exploitatie, maar kan wel tot gevolg hebben dat het doel van deze reserve in het gedrang komt. De reserve is bedoeld om jaarlijkse financiële fluctuaties op te vangen en daarmee evenwicht in de begroting te creëren. Bij behandeling van de Kadernota Sociaal Domein is besloten om de reserve Wmo om te vormen tot een reserve Sociaal Domein. Bij bestemming van het rekeningresultaat 2015 is besloten een bedrag van toe te voegen aan de reserve sociaal domein. Dit om het beschikbaar hebben van een extra transformatiebudget voor het sociaal domein en om het door de raad vastgestelde maximum niveau van 1,0 miljoen te bereiken. Mutaties 2016: Buiten de toevoeging van de uit het rekeningresultaat 2015, zijn er in 2016 geen mutaties geweest. Reserve trajecten werkgelegenheid Het doel van deze reserve is het beschikbaar hebben van middelen voor de kosten van aangegane reïntegratieverplichtingen, waarvoor nog geen ESF-middelen zijn ontvangen. Deze reserve is vrij besteedbaar. Onttrekking voor andere doeleinden heeft geen budgettaire gevolgen voor de exploitatie, maar kan wel tot gevolg hebben dat het doel van deze reserve in het gedrang komt. Mutaties 2016: In het verleden is gebleken dat de omvang van de budgetten voldoende was voor de bekostiging van de werkgelegenheidstrajecten. Het was daarom niet noodzakelijk gebruik te maken van deze reserve. Gelet op de nog geringe omvang van deze reserve en de verwachting dat er ook geen beroep meer op zal worden gedaan, is het saldo van deze reserve ad in 2016 overgeheveld naar de algemene reserve. Reserve minimabeleid Het doel van deze reserve was aanvankelijk om fluctuaties op te vangen in de realisatie van minimabeleid. In de raad van 12 november 2009 is bij de ombuigingen/bezuinigingen voorgesteld de reserve op te heffen. De nog resterende middelen zijn geoormerkt voor het project Kinderen doen Mee. Deze reserve is vrij besteedbaar. Mutaties 2016: In 2016 is het resterende saldo ten gunste van de exploitatie vrijgevallen en is de reserve per 31 december 2016 opgeheven. Reserve woonplan Het doel van deze reserve is het beschikbaar hebben van middelen om plannen te realiseren die bijdragen aan de gewenste woningvoorraad en bijbehorende woonomgeving. De reserve is vrij besteedbaar. Onttrekking voor andere doeleinden heeft geen budgettaire gevolgen voor de exploitatie. Bij raadsbesluit van 31 oktober 2013 is echter besloten een bedrag van te Gemeente De Wolden 113

133 Toelichting op de balansposten Jaarrekening 2016 oormerken voor het aanbieden van een duurzaamheidsubsidie voor starters op de woningmarkt. Van dit geoormerkte bedrag is, na een onttrekking van in 2016 nog een bedrag van beschikbaar. Het resterend bedrag van blijft voorlopig geparkeerd voor de verschillende woningbouwplannen. Reserve egalisatie actualisatie bestemmingsplannen Het doel van deze reserve is het egaliseren van de kosten actualisatie van bestemmingsplannen. Tijdens de raadsvergadering van 16 juni 2011 is een motie van het CDA aangenomen om ingaande 2014 de jaarlijkse kosten van het actualiseren van bestemmingsplannen te vereffenen met een in te stellen egalisatiereserve. Mutaties 2016: De reserve wordt zo mogelijk gevoed uit onderbesteding van het op de begroting beschikbare budget voor de herziening van bestemmingsplannen. Het bedrag van de onderschrijding bedroeg en is toegevoegd aan de reserve. Reserve harmonisatie tennisbeleid De reserve heeft als doel de dekking van kapitaallasten die verband houden met de harmonisatie van het tennisbeleid. Het aanwenden voor andere doeleinden heeft budgettaire gevolgen. Deze reserve is niet vrij besteedbaar. Mutaties 2016: Voor het op peil houden is 755 (bespaarde rente) aan deze reserve toegevoegd. Ter dekking van de kapitaallasten verband houdende met de harmonisatie van het tennisbeleid is onttrokken aan deze reserve. Reserve huisvesting onderwijs De reserve wordt aangewend voor de dekking van de kosten van het Integraal Huisvestingsplan (IHP) basisonderwijs. Met ingang van 1 januari 2015 zijn de schoolbesturen verantwoordelijk voor het totale onderhoud van de schoolgebouwen. De gemeente blijft verantwoordelijk voor schade als gevolg van calamiteiten, constructiefouten en uitbreiding van capaciteit. Ook voor medegebruik door een niet-commerciële partij kan het voorkomen dat er kleine aanpassingen aan schoolgebouwen moeten plaatsvinden. Mutaties 2016: In 2016 hebben zich geen mutaties voorgedaan. Reserve kleedaccommodatie VVR De reserve heeft als doel de dekking van kapitaallasten die verband houden met de verbouw van de kleedaccommodatie van de voetbalvereniging VVR te Ruinerwold. Deze reserve is niet vrij besteedbaar. Mutaties 2016: Voor het op peil houden is (bespaarde rente) aan deze reserve toegevoegd. Ter dekking van de kapitaallasten verband houdende met de verbouw van de kleedaccommodatie is onttrokken aan deze reserve. Reserve bouw brede school Ruinerwold De reserve heeft als doel de dekking van een deel van de kapitaallasten die verband houden met de bouw van een brede school te Ruinerwold. Deze reserve is niet vrij besteedbaar. Mutaties 2016: Voor het op peil houden is (bespaarde rente) aan deze reserve toegevoegd. Ter dekking van de kapitaallasten verband houdende met de verbouw van de kleedaccommodatie is onttrokken aan deze reserve. Reserve bouw brede school Schoolbrink Zuidwolde De reserve heeft als doel de dekking van een deel van de kapitaallasten die verband houden met de bouw van een brede school te Zuidwolde. Deze reserve is niet vrij besteedbaar. Mutaties 2016: Voor het op peil houden is (bespaarde rente) aan deze reserve toegevoegd. Ter dekking van de kapitaallasten verband houdende met de bouw van de brede school Schoolbrink Zuidwolde is onttrokken aan deze reserve. Reserve aanschaf I-pads De Wolden Van de reserve frictie- en organisatiekosten is een bedrag van uitgenomen en gestort in een afzonderlijke dekkingsreserve aanschaf I-pads De Wolden. Dit ter dekking van de kapitaal- 114 Gemeente De Wolden

134 Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten lasten gedurende vier jaar. De aanschaf van de I-pads voor het personeel in dienst van de gemeente De Wolden is mogelijk geworden door de vrijgevallen gelden uit de liquidatie van de Gemeenschappelijke Regeling Zorgverzekering Ambtenaren Nederland (IZA-gelden), hetgeen geparkeerd was in de reserve frictie- en organisatiekosten. De beschikbaar gestelde middelen zijn niet volledig benodigd. In verband met de wijziging van het BBV zullen in 2017 de toekomstige kapitaallasten en daarmee het beslag op de reserve definitief worden bepaald. Mutaties 2016: Voor het op peil houden is (bespaarde rente) aan deze reserve toegevoegd. Ter dekking van de kapitaallasten verband houdende met de aanschaf van de I-pads is onttrokken aan deze reserve. Reserve egalisatie verfijninguitkering rioleringen Deze reserve heeft als doel het egaliseren van het niet gelijkmatig aflopen van de verfijninguitkering riolering ten opzichte van de kapitaallasten. Deze reserve is niet vrij besteedbaar. Mutaties 2016: Voor het op peil houden is conform de nota reserves en voorzieningen aan deze reserve toegevoegd wegens bespaarde rente. Aan deze reserve is onttrokken. In verband met het wegvallen van een deel van de verfijninguitkering riolering van de algemene uitkering wordt jaarlijks ten gunste van de exploitatie een aflopend bedrag onttrokken aan de reserve. Dekkingsreserve infrastructuur Deze reserve heeft als doel jaarlijks een bijdrage aan de exploitatie te leveren ter grootte van de gemiddelde kapitaallasten van de per nog niet afgeronde investeringskredieten die aanvankelijk ineens zouden worden afgeschreven t.l.v. de Reserve investeringsprojecten. In verband met de wijziging van het BBV is dit niet meer toegestaan. Mutaties 2016: Vanuit de 'Reserve investeringsprojecten' is in overgeheveld. Dit saldo valt in 20 gelijke jaartermijnen (met ingang van 2017) ad vrij ten gunste van de exploitatie. Voorzieningen Het verloop van de voorzieningen wordt in onderstaand overzicht per voorziening weergegeven. Rekeningresultaat Omschrijving Stand per Toevoegingekingen Onttrek- Stand per bedragen x Rekeningresultaat Totaal Omschrijving Stand per Toevoegingen dingen Aanwen- Stand per Vrijval bedragen x Huisvesting onderwijs 0 0 Afvalbeleid Onderhoud gebouwen Versterking EHS, groenfonds N Pensioenverplichtingen voorm. wethouders Dubieuze debiteuren Dubieuze debiteuren sociale zaken Voorziening op vordering Verkoop Vennootschap BV (Essent) Voorziening riolering Totalen Minus de voorzieningen: dubieuze debiteuren en vordering Verkoop Vennootschap (Essent) opgenomen onder de financiële vaste activa en onder de vlottende activa Balanstotaal Gemeente De Wolden 115

135 Toelichting op de balansposten Jaarrekening 2016 Toelichting aard en reden van de voorzieningen Algemeen In de nota Reserves en voorzieningen wordt per voorziening nader ingegaan op o.a. het benodigde peil van een voorziening, verwachte ontwikkelingen. Voor de gedetailleerde informatie wordt verwezen naar de staat van reserves en voorzieningen in de bijlagen behorende bij de jaarrekening Voorziening afvalbeleid De voorziening wordt benut om schommelingen in het tarief van de afvalstoffenheffing te voorkomen of voor het doen van investeringen in het inzamelsysteem. In het afvalbeleidsplan is dit ook als zodanig benoemd. Mutaties 2016: In 2016 is het nadelig exploitatieresultaat van de reiniging van onttrokken aan de voorziening afvalbeleid. Voorziening onderhoud gebouwen Deze voorziening is bedoeld om bovenmatige schommelingen in de jaarlijkse onderhoudskosten van gemeentelijke gebouwen op te vangen. De mutaties zijn gebaseerd op het onderhoudbeheersprogramma gebouwen. Mutaties 2016: Voor de dekking van periodiek (groot) onderhoud is ten laste van de exploitatie in deze voorziening gestort. Voor de uitvoering van onderhoudswerkzaamheden is in aangewend. Voorziening EHS, groenfonds N48 Rijkswaterstaat Noord-Nederland, provincie Drenthe en de gemeente De Wolden zijn overeengekomen om ter versterking van de EHS (ecologische hoofdstructuur) een fonds of voorziening te vormen van , waarvan een derde deel ten laste komt van elk van de partijen. Het bedrag wordt gebruikt ter uitvoering van compensatiemaatregelen verband houdende met de reconstructie van de N48. In 2012 en 2013 hebben verrekeningen plaatsgevonden, waarna er nog resteert. Mutaties 2016: In 2016 hebben er geen mutaties plaatsgevonden. Voorziening pensioenverplichtingen voormalige wethouders Deze voorziening is bedoeld voor de bekostiging van de pensioenverplichtingen van voormalige wethouders. Mutaties 2016: Bij de jaarrekening 2016 is geconcludeerd dat, volgens de door de pensioenfondsen gehanteerde waarderingsgrondslagen de voorziening opgehoogd moet worden met een bedrag van Voor het op peil houden van de voorziening is ten laste van de exploitatie aan bespaarde rente bijgeboekt. Ter dekking van de pensioen- en wachtgeldverplichtingen is een bedrag van ten laste van deze voorziening gebracht. Voorziening dubieuze debiteuren Deze voorziening is bedoeld voor het opvangen van de financiële risico s voortvloeiende uit vermoedelijk oninbare debiteuren. Mutaties 2016: Vanuit de exploitatie is een bedrag van toegevoegd wegens een deel van de bij het Rijk ingediende vordering in verband met een te realiseren AZC te Echten. Voor de dekking van definitief oninbaar verklaarde belasting- en overige vorderingen is per saldo een bedrag van onttrokken aan deze voorziening. Voorziening dubieuze debiteuren sociale zaken Deze voorziening is bedoeld voor het opvangen van de financiële risico s voortvloeiende uit vermoedelijk oninbare vorderingen. 116 Gemeente De Wolden

136 Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten Mutaties 2016: Uit een actualisatie van de dubieuze debiteuren sociale zaken blijkt dat een bedrag van moet worden toegevoegd aan deze voorziening. Voorziening dubieuze debiteur Vordering op Verkoop Vennootschap B.V. (Essent) Een deel van de verkoopopbrengst van Essent aan RWE, een bedrag van is apart gehouden en als vordering onder de overige uitzettingen opgenomen. Dit gezien het meerjarig karakter van deze vordering. In 2011 is hiervan een bedrag van uitgekeerd en in 2015 een bedrag van Het resterende bedrag van komt geheel of gedeeltelijk, afhankelijk van mogelijke claims, te zijner tijd tot uitkering. Ter dekking van de mogelijke onzekerheden van de uitkering van de afgegeven garanties bij de verkoop is een voorziening ingesteld van ook Na de uitkeringen in 2011 en 2015 is in deze voorziening ook nog een bedrag aanwezig van Mutaties 2016: In 2016 is een bedrag van tot uitkering gekomen. Het verschil ad is ten laste van de exploitatie 2016 gebracht. Hiermee komt de voorziening ingaande 2017 te vervallen. Voorziening riolering Deze voorziening is bedoeld voor de egalisatie van de lasten met betrekking tot de investeringen (kapitaallasten) en onderhoud en vervanging van bestaande vrijverval riolering, drukriolering, technische installaties en IBA's. Doel is om sterke fluctuaties in de tariefstelling te voorkomen. Mutaties 2016: Vanuit de exploitatie 2016 is een bedrag van gestort in deze voorziening. Langlopende schulden De in de balans opgenomen langlopende geldleningen betreffen onderhandse leningen, afgesloten bij de Bank Nederlandse Gemeenten. Het verloop van deze leningen is in onderstaand overzicht weergegeven. Restantbedrag van de leningen per bedragen x Opgenomen leningen Aflossingen Restantbedrag van de leningen per Het restantbedrag ultimo 2016 heeft betrekking op vier langlopende geldleningen met een totale rentelast in 2016 van VLOTTENDE PASSIVA bedragen x Waarborgsommen 4 5 Netto-vlottende schulden < 1 jaar Kasgeldleningen Banksaldi 1 1 Overlopende passiva Totaal Toelichting Waarborgsommen Het te verrekenen bedrag aan waarborgsommen eind 2016 van heeft betrekking op waarborgsommen inzake planschadevergoedingen en een in depot gegeven bedrag voor het bestek onderhoud schouwsloten. Gemeente De Wolden 117

137 Toelichting op de balansposten Jaarrekening 2016 Overige schulden Onder netto-vlottende schulden < 1 jaar zijn de overige schulden per 31 december 2016 opgenomen. Kasgeldleningen Het saldo dat we met kort geld lenen bedraagt op bij de BNG. Banksaldi Het betreft hier debetsaldi bij de BNG. Overlopende passiva Omschrijving bedragen x Transitorische rente Nog te betalen bedragen Vooruitontvangen middelen Europese en Nederlandse overheidslichamen Overige vooruitontvangen bedragen Totaal Transitorische rente De transitorische rente heeft betrekking op de te betalen rente van de aangegane vaste geldleningen die in het volgende jaar verschuldigd is. Nog te betalen bedragen Ultimo 2016 bedroeg het saldo van de nog te betalen bedragen (crediteuren) Vooruitontvangen bedragen Europese en Nederlandse overheidslichamen Het verloop van de vooruitontvangen bedragen wordt als volgt weergegeven. Omschrijving bedragen x Stand per Toevoe -gingen Vrijval Aanwendingen Stand per Provincie Drenthe, subsidie POD Sport Provincie Drenthe, BDU bijdr. dorpsstraat de Wijk Provincie Drenthe, bijdrage geluidsanering Provincie Drenthe, bijdrage zwerfvuil Min.v.Infra & milieu, subs.reg.san.verkeerslawaai Min.van Financiën, verrekende btw algemeen Totaal Overige overlopende posten De overige posten hebben betrekking op: Vooruitontvangen bedrag van woningstichting Actium voor het project Woonomgeving D.L.S. Briëtweg in de Wijk Vooruitontvangen bedrag van Berginvest m.b.t. reconstructie Hoofdstraat Zuidwolde Vooruitontvangen bedrag van Klok bouwontwikkeling inzake Ruinerwold Zuid Overige posten, zoals te verrekenen optierente en inkomsten sociale zaken NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN Aan de passiefzijde van de balans wordt buiten de balanstelling het bedrag opgenomen waartoe aan natuurlijke personen of rechtspersonen borgstellingen of garantiestellingen zijn verstrekt (artikel 50 BBV). 118 Gemeente De Wolden

138 Jaarrekening 2016 Toelichting op de balansposten Borg- en garantstellingen Omschrijving bedragen x Gewaarborgde geldleningen, sportverenigingen, dorpshuizen e.d Garanties sociale woningbouw, diverse corporaties Totaal Voor een nadere specificatie (aflossingen, nieuwe leningen) van de borg- en garantiestellingen wordt verwezen naar de staat van gegarandeerde geldleningen zoals die opgenomen is in de bijlagen behorende bij de jaarrekening WNT-verantwoording 2016 Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de gemeente De Wolden van toepassing zijnde regelgeving: Het algemeen WNT-maximum. Het bezoldigingsmaximum in 2016 voor de gemeente De Wolden is Dit geldt naar rato van de duur en/of omvang van het dienstverband. Voor topfunctionarissen zonder dienstbetrekking geldt met ingang van 1 januari 2016 voor de eerste 12 kalendermaanden een afwijkende normering, zowel voor de duur van de opdracht als voor het uurtarief. Bezoldiging topfunctionarissen Leidinggevende topfunctionarissen en gewezen topfunctionarissen met dienstbetrekking. Tevens leidinggevende topfunctionarissen zonder dienstbetrekking vanaf de 13e maand van de functievervulling. Functiegegevens bedragen x 1 Aanvang en einde functievervulling Omvang dienstverband (in fte) T.N Kramer 2016 Gemeentesecretaris in dienst van SWO De Wolden- Hoogeveen T.N Kramer 2015 Gemeentesecretaris in dienst van SWO De Wolden- Hoogeveen I.J. Gehrke 2016 Raadsgriffier I.J. Gehrke 2015 Raadsgriffier 1/1-31/ /1-31/ /1 31/ /1-31/ ,0 1,0 1,0 1,0 Gewezen topfunctionaris? nee Nee nee nee Echte of fictieve dienstbetrekking? nee Nee ja ja Individueel WNTmaximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging Gemeente De Wolden 119

139 Toelichting op de balansposten Jaarrekening 2016 bedragen x 1 Verplichte motivering indien overschrijding T.N Kramer 2016 n.v.t. T.N Kramer 2015 I.J. Gehrke 2016 n.v.t. I.J. Gehrke 2015 Leidinggevende topfunctionarissen zonder dienstbetrekking kalendermaand 1-12 Niet van toepassing. Toezichthoudende topfunctionarissen Niet van toepassing. Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen met dienstbetrekking die in 2016 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2016 geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden vermeld, of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden. 120 Gemeente De Wolden

140 Jaarrekening 2016 Recapitulatie lasten en baten per programma Recapitulatie lasten en baten per programma Lasten per programma Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Leefbaarheid - Programma Economie en werk - Programma Sociaal beleid & onderwijs Progr Dienstverlening - Programma Financiën en bedrijfsvoering Pr Totaal van de lasten Baten per programma Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Leefbaarheid - Programma Economie en werk - Programma Sociaal beleid & onderwijs Progr Dienstverlening - Programma Financiën en bedrijfsvoering Pr Totaal van de baten Saldo lasten en baten Algemene dekkingsmiddelen Onvoorziene uitgaven Resultaat voor bestemming Toevoeging (-) / onttrekking (+) reserves Resultaat (- = nadelig / + = voordelig) Gemeente De Wolden 121

141 Recapitulatie lasten en baten per programma Jaarrekening 2016 Begrotingsrechtmatigheid In het kader van de rechtmatigheidtoets is het begrotingscriterium een belangrijk onderdeel. Met andere woorden zijn de verplichtingen en uitgaven tot stand gekomen binnen de grenzen van de door de gemeenteraad vastgestelde begroting. Door de onafhankelijke accountant wordt aandacht besteed aan de juiste functie-indeling, de aard en de omvang van begrotingsoverschrijdingen, de toelichting hierop en de beoordeling of de overschrijdingen passen binnen het beleid van de gemeente De Wolden. De financiële beheershandelingen worden beoordeeld of deze plaatsvinden binnen de grenzen van de actuele, geautoriseerde begroting. Saldi per programma op lastenniveau Begroting Rekening Afwijking t.o.v. begroting Afwijking t.o.v. begroting in % 01 Leefbaarheid V ,0% 02 Economie en werk V ,5% 03 Sociaal beleid en onderwijs N ,4% 04 Dienstverlening N ,6% 05 Financiën en bedrijfsvoering N ,3% Totaal programma s op lastenniveau V ,6% Stortingen reserves N ,5% Totaal V ,7% Toelichting recapitulatie saldi op lastenniveau Uitgaven die de begroting overschrijden of die gedaan zijn buiten de doelstelling van de vastgestelde programma s zijn formeel gezien onrechtmatig. Na vaststelling van de jaarrekening 2016 door de raad worden deze overschrijdingen alsnog rechtmatig. Het beoordelingscriterium is 1%. Bij de programma s heeft er, behalve op programma 1, een begrotingsoverschrijding plaatsgevonden. De overschrijding op programma 3 sociaal beleid en onderwijs is ontstaan door hogere lasten dan verwacht bij de Maatwerkvoorzieningen WMO en de afschrijvingen op de zwembaden. De overschrijding op programma 4 dienstverlening is ontstaan door onder andere een extra storting van in de voorziening pensioenverplichtingen wethouders. De overschrijding op programma 5 financiën en bedrijfsvoering is ontstaan door onder andere een extra afschrijving van de boekwaarden obs Fort, obs Linde en obs De Dissel van De overschrijding bij de stortingen in de reserves is ontstaan bij de grondexploitatie. Door het bereiken van de maximale bovengrens van de reserve bouwgrondexploitatie is een bedrag van overgeheveld naar de algemene reserve, terwijl er verder een toevoeging aan de algemene reserve bouwgrondexploitatie ingevolge winstneming van de complexen Middelveen IV, 'Dunningen-de Wijk en Ruinerwold-Oost heeft plaatsgevonden van Daarnaast is de toevoeging aan de dekkingsreserve infrastructuur lager dan begroot. Per saldo een overschrijding. Mutaties reserves De mutaties reserves worden bij de Gerealiseerde lasten en baten per programma met toelichting gedetailleerd toegelicht bij elk programma. 122 Gemeente De Wolden

142 Jaarrekening 2016 Programmarekening met toelichting Programmarekening met toelichting Voor wordt ingegaan op een nadere analyse per programma geven wij hieronder eerst een dwarsanalyse van enkele kostensoorten. Bij de toelichting op de programma s wordt hierop verder niet ingegaan. Personeelslasten Een analyse van de personeelslasten wordt ingaande 2015 hier achterwege gelaten, daar dit nu onderdeel uitmaakt van bedrijfsvoering bij de Samenwerkingsorganisatie De Wolden-Hoogeveen. Energielasten Overzicht van de energielasten. Begroot Werkelijk Verschil Gasverbruik / Elektriciteitsverbruik Totaal Per saldo is er een geringe onderschrijding op de totale energielasten. Er is namelijk een te hoog voorschot in rekening is gebracht voor gasverbruik door Essent. Dit wordt deels in 2017 vereffend met de eindafrekening Onderhoud gebouwen Groot onderhoud Voor het groot onderhoud vindt er, conform de raming, ten laste van de exploitatie een storting plaats van in de voorziening groot onderhoud gebouwen. Voor groot onderhoud is ten laste van deze voorziening een bedrag van verantwoord. Het betrof hier ondermeer, werkzaamheden op sportpark Ruinen (25.600), bij zwembad de Wijk is de chloortank vervangen ( ), vervanging van de sportvloer in de sporthal van Ruinen ( ) en de werf Zuidwolde ( ). Klein onderhoud Bij het klein onderhoud hebben zich geen noemenswaardige afwijkingen voorgedaan. Kapitaallasten Kapitaallasten zijn jaarlijks terugkerende lasten die samenhangen met investeringen. De kapitaallasten bestaan uit afschrijvingen en rente en komen ten laste van de exploitatie. Jaarlijks wordt bij de vaststelling van de Kadernota het rentepercentage voor het doorberekenen van de rente bepaald. Bij dit systeem van vaste percentages komt het voor dat de werkelijk doorberekende rente afwijkt van de werkelijk betaalde rente. Dit positief c.q. negatief calculatieverschil komt als (incidenteel) resultaat tot uitdrukking op de hulpkostenplaats kapitaallasten en komt ten gunste of ten laste van de algemene dekkingsmiddelen (programma 12). Overzicht kapitaallasten 2016 voor zover van invloed op de exploitatie De totale door te berekenen kapitaallasten zijn begroot op De werkelijk doorberekende kapitaallasten bedroegen Totaal verschil doorberekende kapitaallasten Af: kapitaallasten van investeringen, waarvan de afschrijving ineens wordt gedekt door aanwendingen vanuit de reserve etc. -/ Positief verschil kapitaallasten Begroot Werkelijk Verschil Rente kort geld -/ / Renteopbrengst eigen vermogen Gemeente De Wolden 123

143 Programmarekening met toelichting Jaarrekening 2016 Rente kapitaalverstrekking Samenwerkingsorganisatie DW-H Saldo financieringsfunctie kostenplaats kapitaallasten 0 -/ / / / / Totaal renteverschil Totaal positief verschil kapitaallasten en rentelasten Nadere toelichting - Bij de doorberekening van de kapitaallasten naar de exploitatie is een hoger rentebedrag begroot dan werkelijk als last is verantwoord. Rekening houdende met de kapitaallasten die op een andere wijze worden verrekend ontstaat er een voordelig verschil van Het negatieve verschil van op het saldo van de financieringsfunctie is het verschil tussen het totaal van rente en afschrijving op de kostenplaats kapitaallasten enerzijds en de toegerekende kapitaallasten aan de producten van de exploitatie anderzijds. 124 Gemeente De Wolden

144 Jaarrekening 2016 Gerealiseerde lasten en baten per programma met toelichting Gerealiseerde lasten en baten per programma met toelichting Per programma is een cijfermatige analyse opgenomen van de lasten en baten, alsmede van de mutaties op de reserves. Afwijkingen onder de worden niet toegelicht tenzij een toelichting op een lager bedrag relevant is voor de inhoudelijke verantwoording. Leefbaarheid - Programma 01 Begroting Begroting Afwijking Lasten Rekening Rekening begroting -/ voor wijz. na wijz. rekening Bedragen x Bestuurlijke samenwerking Brandweer en rampenbestrijding Openbare orde en veiligheid Wegen,straten,pleinen&verkeersmtr Openbaar vervoer Waterkering,afwater.&landaanw Natuurbescherming Openbaar groen en openluchtrecr Overige recreatieve voorzieningen Vreemdelingen Afvalverwijdering en -verwerking Riolering Milieubeheer Lijkbezorging Baten reinigingsr.&afvalstoffenh Baten rioolheffing Baten begraafplaatsrechten Ruimtelijke ordening Woningexploitatie/woningbouw Stads- en dorpsvernieuwing Overige volkshuisvesting Bouwvergunningen Bouwgrondexploitatie Lasten programma Baten Begroting Begroting Afwijking Rekening Rekening begroting -/ Bedragen x voor wijz. na wijz. rekening Bestuurlijke samenwerking Brandweer en rampenbestrijding Openbare orde en veiligheid Wegen,straten,pleinen&verkeersmtr Openbaar vervoer Waterkering,afwatering&landaanw Natuurbescherming Openbaar groen en openluchtrecr Overige recreatieve voorzieningen Vreemdelingen Afvalverwijdering en -verwerking Riolering Milieubeheer Gemeente De Wolden 125

145 Leefbaarheid - Programma 01 Jaarrekening 2016 Baten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Lijkbezorging Baten reinigingsr.&afvalstoffenh Baten rioolheffing Baten begraafplaatsrechten Ruimtelijke ordening Woningexploitatie/woningbouw Stads- en dorpsvernieuwing Overige volkshuisvesting Bouwvergunningen Bouwgrondexploitatie Baten programma Resultaat Toevoeging (-) / onttrekking (+) reserves Saldo (- = tekort / + = overschot) Toelichting mutaties reserves Begroot Werkelijk Toevoegingen: Reserve overheveling exploitatiebudgetten (naar 2017) - Ombouw openbaar groen Agrariërsworkshop milieu-activiteit Evaluatie klimaat en energie Ondersteuning lokale initiatieven, milieu-activiteit Ruimingsprotocol en uitvoering ruimingsplan begraafplaatsen Actualisatie woonplan Algemene reserve - Overb.van res.bouwgrondexpl. ivm bereiken bovengrens res. (rek. 2016) Reserve bouwgrondexploitatie - Toevoeging winstneming complex Dunninggen de Wijk Toevoeging winstneming complex Ruinerwold-Oost Toevoeging winstneming complex Middelveen IV Zuidwolde Reserve egalisatie actualisatie bestemmingsplannen - Storting i.v.m. onderbesteding kosten bestemmingsplannen Onttrekkingen: Algemene reserve - Extra achterstallig wegenonderhoud Opwaardering fietspaden Parkeerplaats Woltingeslag 618 Reserve investeringsprojecten - Extra milieu-activiteiten Evaluatie act. milieubel. en onderz. klimaat Evaluatie welstandsbeleid Hogere bijdrage dorpsbelangenverenigingen Onderhoud ruiterroutes Gebiedscoöperatie Centrumplan de Wijk Grondverwerving ruilverkaveling Rotonde N375 Koekange Reconstructie Hoofdstraat Zuidwolde Gemeente De Wolden

146 Jaarrekening 2016 Leefbaarheid - Programma 01 Toelichting mutaties reserves Begroot Werkelijk - Fietspad Oshaarseweg/Eggeweg Fietspad Ommerweg Zuidwolde Fietspad Meppelerweg Zuidwolde Uitwerkingen GVVP Aanbrengen wegmarkeringen duurzaam veilig Verbetering toegankelijkheid bushaltes Centrumplan Ruinen Aanleg wandelpad Drogteropslagen Fietspad Linderweg Zuidwolde Bruggenbeheersplan fase Fietspad Alteveer Fietspad Hoogeveensevaart de Wijk Opwaardering fietspaden Parkeerplaats Woltingeslag Ec. ruimtelijk proces Hoofdstraat Zuidwolde Ruinen, poort van Dwingelerveld De Verdieping en de Ontmoeting/dorpsvisies Sanering Horstlocatie de Wijk Herinrichting J. Wieringaweg Ruinen Voorbereiding fietspad Willem Moesweg Zuidwolde Voorbereiding fietspad Ruinerweg Fietspad Echtenseweg Verbreding Koekangerveldweg Woonomgeving Briëtweg de Wijk Reserve overheveling budgetten (van 2014) - Ombouw openbaar groen Onderst. lokale initiatieven, milieu Subsidiebudget SNN energiebesp Agrariërsworkshop milieuactiviteiten Ruimingsprotocol en uitvoering ruimingsplan begraafplaatsen Algemene reserve bouwgrondexploitatie - Afwaardering NIEGG complexen (niet in expl. genomen gronden) Afwaardering boekwaarde overige gronden Overb. naar alg.reserve ivm bereiken max. res.bouwgrondexpl Reserve egalisatie wegenonderhoud - Tbv egalisatie wegenonderhoud in exploitatierekening Reserve woonplan - Actualisatie woonplan Duurzaamheidssubsidie starters op de woningmarkt Toelichting resultaat Brandweer en rampenbestrijding Rampenbestrijding algemeen De afwijking in positieve zin, , is te verklaren uit het feit dat de Veiligheidsregio Drenthe bij haar opleidingen en oefeningen minder inhuur ingekocht heeft van externe bureaus. De bijdrage per gemeente aan deze opleidingen en oefeningen valt daardoor flink lager uit. De verwachting is dat deze verlaging in bijdragen aan gemeenten structureel is. Brandweer De afwijking in positieve zin is te verklaren uit het gegeven dat er minder onderhoud aan gebouwen van de brandweer in onze gemeente heeft plaatsgevonden. Gemeente De Wolden 127

147 Leefbaarheid - Programma 01 Jaarrekening Wegen, straten, pleinen en verkeersmaatregelen De kapitaallasten op dit beleidsproduct zijn in totaliteit lager dan geraamd, hetgeen veroorzaakt wordt door latere uitvoering van de geplande investeringen. Tegenover dit bedrag staat een lagere onttrekking uit de reserves. Een en ander heeft derhalve geen financiële gevolgen voor het rekeningresultaat. Onderhoud wegen In 2015 is er incidenteel beschikbaar gesteld voor een inhaalslag om achterstallig onderhoud aan wegen weg te werken. In 2016 was hiervan nog over. Dit hebben we besteed aan de wegen Kerkdijk in Ansen, Achterma in Ruinen en de Nijverheidsweg in Zuidwolde. Deze werkzaamheden zijn uitgevoerd in De inhaalslag is hiermee afgerond. Openbare verlichting Het uitvoeren van het onderhoud en het elektriciteitsverbruik zijn incidenteel per saldo circa lager uitgevallen dan begroot. Daarnaast hebben we een bijdrage van ontvangen van Regio Zwolle voor startpakket communicatie en inventarisatie bewust verlichten in het huidige beleid AZC Echten We hebben in totaal aan kosten gemaakt ten behoeve van de (mogelijke) komst van een Asielzoekerscentrum in Echten. Dit bedrag bestaat voor uit personeelskosten en aan materiaalkosten. Deze vordering is ingediend bij de provincie, die deze doorleidt naar Den Haag. We zijn in afwachting van de toewijzing van de vordering Afvalverwijdering en verwerking Ten opzichte van de begrote bedragen is er per saldo een incidenteel voordelig verschil ontstaan van In 2016 is voor het eerst het gehele jaar met minicontainers verpakkingsafval (PMD) ingezameld. Daarnaast is per juli de ledigingsfrequentie van de PMD verhoogd naar eens per twee weken (was vier weken). Dit heeft bijna een verdubbeling van de hoeveelheid gescheiden ingezameld verpakkingsmateriaal opgeleverd. De verwerking hiervan heeft inclusief de nascheiding van het restafval meer gekost dan begroot. Hier tegenover staat dat er een hogere producentenvergoeding is ontvangen. Door de wijziging van de ledigingsfrequentie van de PMD en de restafvalcontainer en de extra inzamelingen van GFT in het voorjaar zijn de ledigingskosten van de huisvuilcontainers hoger uitgevallen. Tot juli is het restafval verwerkt onder het STIVAM contract. Tussen STIVAM en Attero loopt een juridisch geschil over het wel of niet kunnen doorbelasten van een afvalstoffenbelasting. De STIVAM-gemeenten hebben besloten deze belasting niet te betalen. Hierdoor is op deze kostensoort overgebleven. Vanaf juli geldt een nieuw verwerkingscontract en wordt de belasting wel betaald. De opbrengst uit verkoop van grondstoffen is hoger dan begroot. Dit is vooral veroorzaakt door de hoge verkoopprijs voor oud papier. Wanneer de inzamelkosten van de oudpapierhandelaar niet op deze kostensoort verantwoord zouden zijn, zou de opbrengst hoger zijn geweest (nu minder inzamelkosten dan begroot). Door grote voorraden aan afvalhout bij verwerkers is het verwerkingstarief voor deze stroom sterk gestegen. Hierdoor zijn de kosten hoger uitgevallen dan begroot. De kosten voor verwerking van GFT zijn hoger uitgevallen doordat er meer GFT is ingezameld door de extra inzamelingen. De kosten voor aankoop minicontainers, inventaris, inhuur derden, onderhoud en diversen zijn samen hoger dan begroot. Een overzicht van de kostendekkendheid in relatie met de afvalstoffenheffing en reinigingsrechten (beleidsproduct 725) is opgenomen onder de paragraaf Lokale heffingen. 128 Gemeente De Wolden

148 Jaarrekening 2016 Leefbaarheid - Programma Riolering Ten opzichte van de begrote bedragen is er per saldo een incidenteel voordelig verschil ontstaan van , waarvan een bedrag van betrekking heeft op lagere kapitaallasten. Het overige verschil, , heeft betrekking op lagere onderzoek-, oppomp- en onderhoudskosten. Van het waterschap hebben we in 2016 een bijdrage van circa ontvangen voor de onderhoudskosten van de IBA's. Een overzicht van de kostendekkendheid in relatie met de opbrengst rioolrechten (beleidsproduct 726) is opgenomen onder de paragraaf Lokale heffingen Milieubeheer Bij de begrotingsbehandeling van 5 november 2015 heeft u een motie aangenomen over de inzet van van de eikenprocessierups voor uitvoering extra incidentele milieuactiviteiten in U verzocht het college. Te onderzoeken of en op welke wijze het te veel begrote bedrag van voor 2016 ter bestrijding van de eikenprocessierups kan worden ingezet om zo efficiënt mogelijk als cofinanciering in te zetten bij het stimuleren van extra milieuactiviteiten. Hierbij scoort het verduurzamen van de openbare verlichting, namelijk het vervangen van (oude) openbare verlichting door LED het hoogst (mede afgestemd op het onderhoudsprogramma openbare verlichting). Omdat de gemeente een voorbeeldfunctie heeft en openbare verlichting goed zichtbaar is, wordt een deel van de openbare verlichting verduurzaamd met deze bijdrage vanuit het milieubudget. Met dit budget worden lampen (en armaturen) die veel energie verbruiken, vervangen door energiezuinige LED verlichting. Hiermee wordt al snel 50% van het dagelijks elektrisch verbruik bespaard. Ook op onderhoud wordt bespaard doordat de levensduur van een LED-lamp 4 à 5 maal langer is als de ouderwetse lampen Milieubeheer In 2016 heeft De Wolden met de provincie Drenthe weer zonneleningen aangeboden voor de aanschaf van zonnepanelen. In totaal was er (met cofinanciering van de provincie) circa beschikbaar. De regeling was succesvol, 39 woningen zijn hierdoor voorzien van zonnepanelen Baten begraafplaatsrechten In 2016 is circa meer aan opbrengsten gerealiseerd. Dit is met name veroorzaakt door meer overlijdens/begrafenissen en toename aantal verkochte rechten op graven en nissen. 810 Ruimtelijke ordening Op dit onderdeel is per saldo sprake van een voordeel van circa Dit voordeel is veroorzaakt door onderbesteding op het budget voor het opstellen van de eigen bestemmingsplannen van Dit bedrag is toegevoegd aan de Reserve egalisatie kosten actualisatie bestemmingsplannen. Het resterende bedrag heeft betrekking op werkzaamheden die voor derden zijn verricht. De kosten hiervoor worden via anterieure overeenkomsten verhaald op de initiatiefnemers. In 2016 levert dit een voordeel op van ongeveer incidenteel Plattelandsontwikkeling Voor toelichting zie programma Overige volkshuisvesting De positieve afwijking is ontstaan door: Lagere kapitaallasten van door een latere uitvoering van de verbetering woonomgeving D.L.S. Briëtweg in de Wijk. Hier staat ook een lagere onttrekking uit de reserve investeringsprojecten tegenover. Herberekening SVN fonds. In het verleden zijn er gelden gestort op rekening bij SVN. Particulieren kunnen bijdragen uit dit fonds aanvragen voor bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen. Deze lossen zij ook weer af aan SVN. Doordat SVN in het verleden niet juist heeft geadministreerd bleek er meer geld in het fonds te zitten. Herberekening levert De Wolden een voordeel op van Lagere uitvoeringskosten van het verlenen van bouwvergunningen van Gemeente De Wolden 129

149 Leefbaarheid - Programma 01 Jaarrekening Bouwvergunningen Er is minder aan opbrengsten leges Wabo ontvangen dan begroot. Vooraf is het lastig om de opbrengsten te bepalen. Er is geen duidelijk aanwijsbare verklaring. Er zijn meer aanvragen dan vorig jaar, maar minder grote bouwplannen. De grotere bouwplannen bepalen de uiteindelijke jaaropbrengst. 830 Bouwgrondexploitatie Bouwgrondexploitatie heeft een geheel eigen karakter. Dit komt omdat de exploitaties van de verschillende complexen over meerdere jaren lopen. Tijdens deze looptijd worden de investeringen/ opbrengsten bij- c.q. afgeschreven op de boekwaarde van de diverse complexen en onder voorraden op de balans opgenomen. De afwijkingen van de in 2016 begrote en gerealiseerde lasten en baten worden veroorzaakt door diverse factoren, waarvan de grootste zijn: mutaties in de boekwaarden; tussentijdse winstneming; bouw- en woonrijpmaken en opbrengst grondverkopen. Zie ook de toelichting bij de paragraaf Grondbeleid (onder 1.7.6) en de bijlage Jaarverslag 2016 Grondexploitaties. Per saldo gaat het op dit onderdeel om een positief verschil tussen begroot en werkelijk van Dit is ontstaan bij de bouwgrondcomplexen: - Dunningen, tussentijdse winstneming Middelveen, tussentijdse winstneming Oosteinde-Oost, tussentijdse winstneming Vondersland, afwaardering ivm maximale boekwaarde /- - afwaardering kosten zonder complex /- - overige gronden, afwaardering ivm maximale boekwaarde /- Subtotaal: Overige gronden, pacht en overige opbrengsten Voordelig exploitatiesaldo Het subtotaal van is verrekend met de reserve bouwgrondexploitatie. Het voordelig verschil bij de overige gronden van is ontstaan door lagere toerekening interne uren, verkopen stroken grond en mutaties boekwaarden. Per saldo hebben alleen de verkopen stroken grond van een effect op het rekeningresultaat. 130 Gemeente De Wolden

150 Jaarrekening 2016 Economie en werk - Programma 02 Economie en werk - Programma 02 Lasten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Handel, ambacht en industrie Ov. agrar.zaken,jacht&visserij Kunst Musea Sociale werkvoorziening Re-integratie-&participatievoorz Lasten programma Baten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Handel, ambacht en industrie Ov. agrar.zaken,jacht&visserij Kunst Musea Sociale werkvoorziening Re-integratie-&participatievoorz Baten programma Resultaat Toevoeging (-) / onttrekking (+) reserves Saldo (- = tekort / + = overschot) Toelichting mutaties reserves Begroot Werkelijk Toevoegingen: Reserve overheveling exploitatiebudgetten (naar 2017) - Uitvoeren actieplan detailhandel Gelden cultuurnota en cultureel platform Onderhoud kunstwerken openbare ruimten Cultuurhistorie toeristisch recreatieve trekpleister Aanpak en uitvoering millenniumdoelen Onttrekkingen: Reserve investeringsprojecten - Uitvoeren economisch actieplan, lokaal bedrijfsleven Digitalisering recreatie routes gebiedsmarketing Aansluiten cluster Agro&Food rgio Zwolle Implementatie Ondernemersfonds Economisch ruimtelijk proces Hoofdstraat Zuidwolde Reserve overheveling budgetten (van 2015) - Onderhoud kunstwerken openbare ruimte Uitvoeren economisch actieplan Cultuurnota en cultureel platform Cultuur historische toeristisch recreatieve trekpleister Ontwikkelingssamenwerking / millenniumdoelen LEADER - project ontwikkelen toerisme en recreatie jaarlijks onderzoek MKBeter Reserve co-financiering LEADER - Jaarlijkse onttrekking tbv LEADER Zw Drenthe Gemeente De Wolden 131

151 Economie en werk - Programma 02 Jaarrekening 2016 Toelichting resultaat Sociale werkvoorzieningen Aan de lastenkant hebben we per saldo een overschrijding van Deze wordt veroorzaakt door onderzoekskosten bij Reestmond door een externe partij en een hogere bijdrage aan Reestmond in het kader van integratie-uitkering Sociaal Domein. De reguliere bijdrage aan Reestmond is iets hoger uitgevallen. Deze hogere bijdrage is weer gerelateerd aan de ontvangst van een bonus van het ministerie van SoZa, die is doorbetaald aan Reestmond. De bijdrage aan Alescon daarentegen is lager uitgevallen. Overigens wordt de hogere bijdrage aan Reestmond in het kader van de integratie-uitkering Sociaal Domein gecompenseerd door een hogere bijdrage uit het gemeentefonds. Per saldo zal dit budgettair neutraal verlopen. Aan de batenzijde een kleine plus van , zijnde een incidentele bate vanuit 2014 (bonus begeleid werken) Re-integratie en participatievoorzieningen In totaal een onderschrijding op de uitgaven van veroorzaakt door lagere uitgaven ( ) op aandeel regionaal mobiliteitscentrum, deelname arbeidsmarkt regio en accountantskosten. Daar tegenover staan lagere kosten scholing en activering van Aan de batenzijde een positief verschil van hoofdzakelijk veroorzaakt door BTW teruggave over de jaren 2010 en Stads- en dorpsvernieuwing De afwijking van afgerond heeft voornamelijk betrekking op lagere kapitaallasten van het project Van ontmoeting naar verdieping, dat een meerjarig karakter heeft. Tegenover dit bedrag staat een lagere onttrekking uit de reserve uit de investeringsprojecten. Per saldo is dit budgettair neutraal. De subsidieregeling Initiatiefrijk De Wolden is in 2015 optimaal benut. In 2016 is - in de eerste ronde - voor een bedrag van aan projecten goedgekeurd door het college. Met een financieel restant van 2015 en een bijdrage van van de provincie was het mogelijk de projecten in de tweede ronde te honoreren. Met de Kadernota van 30 juni 2016 heeft uw raad extra beschikbaar gesteld. De projecten uit de vierde ronde zijn hieruit gesubsidieerd. Voor de derde ronde van 2016 waren geen aanvragen ingediend. 132 Gemeente De Wolden

152 Jaarrekening 2016 Sociaal beleid en onderwijs - Programma 03 Sociaal beleid en onderwijs - Programma 03 Lasten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Basisonderwijs, excl. huisv. (O&B) Basisonderwijs,onderwijshuisv. (O&B) Gemeenschapp. lasten onderwijs Openbaar bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Sport Groene sportvelden en terreinen Bijstandsverl.&inkomensvoorz. & Subs Gemeentel. armoede&schuldenbeleid Kinderopvang Maatwerkvoorz.natura materieel WMO Maatwerkvrz. natura immaterieel WMO Opvang en beschermd wonen WMO Eigen bijdr maatwerkvrz&opvang WMO Algemene voorzien. WMO en Jeugd Eerstelijnsloket WMO en Jeugd PGB WMO en Jeugd Individ. voorzien. Natura Jeugd Veiligh,jeugdrecl. & opvang Jeugd Ouderbijdr indiv vrz + opv jeugd Openbare gezondheidszorg Centra v. Jeugd&Gezin (jeugdgezondh.) Lasten programma Baten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Basisonderwijs, excl. huisv. (O&B) Basisonderwijs,onderwijshuisv. (O&B) Gemeenschapp. lasten onderwijs Openbaar bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Sport Groene sportvelden en terreinen Bijstandsverl.&inkomensvoorz. & Subs Gemeentel. Armoede & schuldenbeleid Kinderopvang Maatwerkvoorz.natura materieel WMO Maatwerkvrz. natura immaterieel WMO Opvang en beschermd wonen WMO Eigen bijdr maatwerkvrz&opvang WMO Algemene voorzien. WMO en Jeugd Eerstelijnsloket WMO en Jeug PGB WMO en Jeugd Individ. voorzien. natura Jeugd Veiligh. jeugdrecl. & opvang Jeugd Ouderbijdr. indiv. vrz + opv. jeugd Openbare gezondheidszorg Centra v Jeugd&Gezin (jeugdgezondh.) Baten programma Gemeente De Wolden 133

153 Sociaal beleid en onderwijs - Programma 03 Jaarrekening 2016 Resultaat Toevoeging (-)/onttrekking (+) reserves Saldo (- = tekort / + = overschot) Toelichting mutaties reserves Begroot Werkelijk Toevoegingen: Reserve overheveling exploitatiebudgetten (naar 2017) - VVE-gelden tbv onderwijsachterstandbeleid Cultuureducatie, lokaal onderwijsnetwerk Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) Incidentele subsidie Doomijn openhouden peuterspeelzalen Incidentele subsidie peuterspeelzaal Echten Culturele impuls en culturele alliantie Combinatiefuncties/sociale alliantie Verder vorm geven nieuwe stijl OGGZ Reserve sociaal domein - Bestemming rekeningsaldo 2015 rb 14 juli Reserve co-financiering speelplaatsen - Storting in reserve speelplaatsen Algemene reserve - Traject werkgelegenheid Onttrekkingen: Algemene reserve - Afboeken boekwaarde OBS Fort Afboeken boekwaarde OBS Linde Afwaarderen boekwaarden zwembaden de Wijk en Zuidwolde Reserve investeringsprojecten -Stimulering aanbod culturele evenementen Culturele impuls 2016 de Wolden Zonnecollectoren en dak zwembad Ruinen Reserve overheveling budgetten (van 2015) - Voor- en vroegschoolse Educatie VVE VVE gelden tbv onderwijsachterstandenbeleid Combinatiefuncties/sociale alliantie Incidentele subsidie Doomijn openhouden peuterspeelzalen Lokaal onderwijsnetwerk cultuuronderwijs Incidentele subsidie peuterspeelzaal Echten Bijdrage Gezond in de stad Bijdrage sportplatform tbv sportactiviteiten Verder vorm geven nieuwe stijl OGGz Reserve harmonisatie tennisbeleid - Onttrekking ter dekking kapitaallasten Reserve herbouw was- en kleedaccommodatie VVR - Onttrekking ter dekking kapitaallasten Reserve bouw brede school Ruinerwold - Dekking kapitaallasten brede school te Ruinerwold Reserve bouw brede school Schoolbrink Zuidwolde - Dekking kapitaallasten brede school Schoolbrink Zuidwolde Reserve trajecten werkgelegenheid - Vrijval traject werkgelegenheid Reserve minimabeleid - Ondersteuning project 'Kinderen doen mee' Gemeente De Wolden

154 Jaarrekening 2016 Sociaal beleid en onderwijs - Programma 03 Toelichting resultaat Hieronder wordt ingegaan op de voornaamste oorzaken van het resultaat Basisonderwijs, onderwijshuisvesting De lasten zijn hoger dan we hadden verwacht. Daarentegen zijn de baten ook met eenzelfde bedrag, hoger dan was voorzien bij de begroting. De hogere lasten worden veroorzaakt door de hogere, door de gemeente voorgeschoten kosten van gasverbruik, electraverbruik en klein onderhoud. Deze kosten zijn in rekening gebracht bij de gebruikers van de multifunctionele gebouwen waardoor de baten evenredig hoger zijn uitgevallen dan werd voorzien. Deze afwijkingen hebben derhalve geen invloed op het rekeningresultaat Gemeenschappelijke lasten en baten van het onderwijs De gemeenschappelijke lasten en baten van het onderwijs zijn in totaliteit voordeliger uitgevallen dan begroot. Dit is ontstaan door lagere kosten van leerlingenvervoer , de lagere kosten van lokaal onderwijsbeleid en de lagere kosten van leerplicht De baten zijn hoger door een (extra) uitkering uit de middelen voor het Onderwijs Achterstanden Beleid (OAB). Deze afwijkingen zijn incidenteel Sport De lasten zijn hoger dan werd voorzien. Dit werd veroorzaakt door hogere exploitatielasten, , van de zwembaden, sporthallen en sportgebouwen. I.v.m. de verkoop van de zwembaden te de Wijk en Zuidwolde is het noodzakelijk de boekwaarden per af te waarderen tot afgerond Dit is verrekend met de algemene reserve. Het voordeel van werd veroorzaakt door de hogere entreegelden van de zwembaden en de hogere vergoeding voor gebruik sportaccommodaties Bijstandsverlening en inkomensvoorzieningen en subsidies Ten opzichte van de besluitvorming in de eerste Bestuursrapportage is er nu sprake van een tekort van Dit tekort is een gevolg van hogere lasten en lagere baten Grootste oorzaak is een extra storting in voorziening dubieuze debiteuren, hogere advieskosten bijstandsverlening en de in- (terug)vordering (verhaal van sociale uitkeringen). Een andere oorzaak is de inhuur van personeel voor de uitvoering van de decentralisaties Gemeentelijk armoede- en schuldenbeleid Doordat de lasten op dit beleidsterrein hoger waren dan geraamd en doordat de baten voordeliger zijn uitgevallen, bedraagt het nadelig resultaat De hogere lasten zijn voornamelijk een gevolg van de uitgaven van de bijzondere bijstand door sterke stijging van woninginrichtings- en bewindvoeringskosten. Daarnaast is er nog sprake van een voordelige verrekening van voorgaande jaren, die de hogere kosten gunstig beïnvloedt. De hogere baten zijn een gevolg van hogere aflossingen van de leenbijstand Kinderopvang kosten De lasten zijn lager dan bij het samenstellen van de begroting werd voorzien. De voornaamste oorzaak hiervan is dat de uitvoeringskosten, dus kosten voor kinderopvang met zijn overschreden. Dit komt door de toename van het aantal tegemoetkomingen op basis van een Sociaal Medische Indicatie voor kinderen van bijstandscliënten die in het kader van participatie/ reïntegratie trajecten moeten volgen. Naast een aantal andere kleine afwijkingen is de bijdrage aan verenigingen en instellingen lager dan werd voorzien. De baten uit verhuur van kinderopvang accommodaties zijn lager dan op basis van de begroting werd voorzien. Dit komt doordat de uiteindelijke huuropbrengsten van peuterspeelzaal en kinderdagverblijf lager uitgevallen zijn dan begroot. Binnen de accommodaties is sprake van leegstand. Voor leegstand met een structureel karakter worden alternatieven ontwikkeld zoals het verplaatsen van maatschappelijke voorzieningen Wmo Deze verantwoording van de Wmo heeft betrekking op: - De maatwerkvoorzieningen zoals thuishulp (voorheen: hulp bij het huishouden), rolstoelen, vervoer, woningaanpassingen en begeleiding; - De uitvoering van de Regeling meerkosten; - De persoonsgebonden budgetten (PGB's); - Beschermd wonen; - Openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGz); - Dorps- en wijkcentra beheer gebouw. Gemeente De Wolden 135

155 Sociaal beleid en onderwijs - Programma 03 Jaarrekening 2016 Per saldo is er een incidenteel voordelig resultaat van ruim Wat betreft de maatwerkvoorzieningen is er een stijging van het aantal woningaanpassingen. Ook zijn er in vergelijking met 2015 meer rolstoelen verstrekt. Ook het aantal aanvragen om begeleiding is wat toegenomen. Daarentegen zien we een daling van het aantal thuishulpverstrekkingen. Tevens is het aanwezige budget voor de mantelzorgcomplimenten niet volledig benut. In de loop van 2016 is gebleken dat meerdere aanbieders van begeleiding niet tijdig factureren. Daardoor is er in de Jaarrekening 2015 te weinig opgenomen voor kosten begeleiding. Bij het opstellen van de 1e en 2e bestuursrapportage was de verwachting dat we op deze budgetten zouden overhouden en toen is er respectievelijk en afgeraamd. In 2016 is de Regeling meerkosten voor de eerste keer uitgevoerd. Er is minder beroep gedaan op de regeling dan verwacht. De uitgaven voor de PGB's zijn lager dan werd begroot. De oorzaak hiervan is dat er aanzienlijk minder verstrekkingen zijn op het vlak van de PGB s voor thuishulp. Voor het onderdeel 'begeleiding' kan dat niet worden gezegd. We hebben daarop nog minder zicht, omdat de uitvoering wordt gedaan door de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Wel is het zo dat de afgelopen jaren ten aanzien van PGB's voor begeleiding meer bewust en scherper is gekeken naar de PGB-vaardigheid van aanvragers. Volgens de nieuwe Wmo zijn gemeenten verantwoordelijkheid voor beschermd wonen. De uitvoering is gemandateerd aan centrumgemeente Assen. Het rijksbudget dat Assen hiervoor heeft gekregen bleek aanvankelijk ontoereikend te zijn. In de loop van het jaar is dit in positieve zin bijgesteld. Naar nu blijkt hebben we een voordelig resultaat. De oorzaak hiervan is naast de hogere rijksbijdrage in 2016 ook de positieve verrekening van Bovendien is een deel van de geïndiceerde zorg niet verzilverd. Dit heeft een incidenteel karakter. Op het onderdeel OGGz is er over 2016 een positief saldo. Het resultaat is wisselend en is afhankelijk van de mate waarop een beroep op de Oggz wordt gedaan. Op voorhand was er voor 2016 een hoger bedrag geraamd dan in De huurbetalingen aan ZZWD,2015 en 2016, die betrekking hebben op 't Neie Punt hebben dit resultaat nadelig beïnvloed JEUGD directe zorgkosten, uitvoeringskosten en PGB Het totaal van de zorgkosten, de uitvoeringskosten en de kosten van de PGB's was hoger dan werd voorzien. Dit tekort wordt voornamelijk veroorzaakt door de hogere kosten van de Persoons Gebonden Budgetten (PGB's). Deze hogere kosten zijn een gevolg van de provinciale afspraken die zijn vastgelegd in het Regionaal Transitie Arrangement (RTA). In het RTA is bepaald dat de kosten van de zwaardere vormen van zorg en de PGB's op basis van solidariteit tussen de Drentse gemeenten worden verrekend. Dit heeft er toe geleid dat de kosten ongeveer hoger zijn uitgevallen. De kosten van directe zorg zijn ook mede door dezelfde gemaakte afspraken hoger dan verwacht. De uitvoeringskosten kennen een meevaller van In eerste aanleg was verwacht dat we op deze budgetten zouden overhouden. Om die reden zijn bij de 2e bestuursrapportage de budgetten verlaagd met in totaal waarvan betrekking had op de afrekening PGB's over Gemeente De Wolden

156 Jaarrekening 2016 Dienstverlening - Programma 04 Dienstverlening - Programma 04 Lasten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Bestuursorganen Bestuursondersteuning college Burgerzaken Baten&lasten secretarieleg.burgerz Bestuursonderst.raad&rekenkamer Lasten programma Baten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Bestuursorganen Bestuursondersteuning college Burgerzaken Baten&lasten secretarieleg.burgerz Bestuursonderst.raad&rekenkamer Baten programma Resultaat Toevoeg. (-) /onttrekking (+) reserves Saldo (- = tekort / + = overschot) Toelichting mutaties reserves Begroot Werkelijk Toevoegingen: Reserve overheveling exploitatiebudgetten (naar 2017) - Project Beter en Concreter Onttrekkingen: Reserve investeringsprojecten - Instellen jongerenraad Faciliteren maatschappelijk initiatief participatie Reserve overheveling budgetten (van 2015) - Doorontwikkeling burger- en overheidsparticipatie Toelichting resultaat Bestuursorganen De afwijking op de lasten en baten bedraagt per saldo nadelig ten opzichte van de begroting. Dit wordt met name veroorzaakt door een incidentele hogere storting in de voorziening pensioenverplichtingen wethouders van Deze storting heeft te maken met de lage rente op de kapitaalmarkt Bestuursondersteuning college Het voordelig saldo op dit beleidsproduct bedraagt afgerond De belangrijkste oorzaken hiervoor zijn: - Lagere uitgaven van op acquisitie, promotie en voorlichting. In 2016 waren er geen bijzonderheden waardoor het budget niet volledig gebruikt is. Het eventuele structurele karakter hiervan zal in de eerstvolgende bestuursrapportage en begroting worden meegenomen. - Lagere kosten van op representatie en catering. Een aantal WKR-kosten zijn op andere plaatsen geboekt en verantwoord. Het eventuele structurele karakter hiervan zal in de eerstvolgende bestuursrapportage en begroting worden meegenomen. Gemeente De Wolden 137

157 Dienstverlening - Programma 04 Jaarrekening Lagere kosten op burger- en kernparticipatie. Er zijn in 2016 geen cursussen en studiedagen vanuit dit budget georganiseerd. Bovendien heeft er geen Maand van de participatie plaatsgevonden. Daarnaast zijn in 2016 niet alle kosten voor de maatschappelijke marktplaats betaald. Hiervoor was begroot. Hiervan is in uitgegeven aangezien de bijbehorende start van deze marktplaats niet in het najaar van 2016 is geweest, maar in het voorjaar van 2017 zal plaatsvinden Burgerzaken Het voordeel op burgerzaken bedraagt per saldo Belangrijkste oorzaken: - Aan abonnementen en lidmaatschappen voor kadastrale informatie is incidenteel minder uitgegeven dan begroot. De kosten voor bijhouding van de BGT waren in 2016 nihil. In 2017 zullen ze weer normaal van omvang zijn. - Aan materialen voor toekenning adresaanduidingen is incidenteel minder uitgegeven. - Een bedrag van aan kapitaallasten voor adresaanduidingen is niet geboekt. Reden hiervoor is dat het project nog niet is afgerond. Pas na afronding van het project worden de kapitaallasten geboekt. - In 2017 is naar aanleiding van de meicirculaire vanuit het gemeentefonds een extra bijdrage gedaan in de verkiezingen van ruim voor het uitvoeren van het referendum. Het referendum is zeer sober uitgevoerd en deze extra middelen zijn niet nodig geweest waardoor een incidenteel positief saldo van is ontstaan op verkiezingen Baten en lasten secretarieleges en burgerzaken Zowel de inkomsten als uitgaven op dit product zijn hoger dan begroot. Het gaat om een aantal kleine verschillen. Hierdoor ontstaat per saldo een voordeel op secretarieleges en burgerzaken van Bestuursondersteuning raad en rekenkamer Per saldo waren de uitgaven meer dan begroot. Dit wordt met name veroorzaakt door hoger uitvallende accountantskosten. De meerkosten hebben te maken met wijzigingen in het BBV en de controlekosten voor de decentralisaties sociaal domein, waarbij landelijke, regionale en lokale onzekerheden een rol speelden. 138 Gemeente De Wolden

158 Jaarrekening 2016 Treasury - Programma 05 Treasury - Programma 05 Lasten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Geldlening&uitzett. korter dan 1jr Overige financiële middelen Geldlen.&uitzett. langer/gelijk 1jr Algemene baten en lasten Uitvoering Wet WOZ Baten&lasten heffing&invord belast Saldo van kostenplaatsen Lasten programma Baten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Geldlening&uitzett korter dan 1jr Overige financiële middelen Geldlen.&uitzett. langer/gelijk 1jr Algemene baten en lasten Uitvoering Wet WOZ Baten&lasten heffing&invord belast Saldo van kostenplaatsen Baten programma Resultaat Toevoeging (-) / onttrekking (+) reserves Saldo (- = tekort / + = overschot) Toelichting mutaties reserves Begroot Werkelijk Toevoegingen: Reserve investeringsprojecten - Bestemming rekeningsaldo Dekkingsreserve infrastructuur - Overhev. res. investeringsprojecten naar dekkingsres. infrastructuur Reserve aandelenoverdracht NV Essent - Verkoop vennootschap agio Reserve egalisatie wegenonderhoud: - Bijboeking rente voor het op peil houden van de reserve Reserve harmonisatie tennisbeleid - Bijboeking rente voor het op peil houden van de reserve Reserve herbouw kleedaccommodatie VVR - Bijboeking rente voor het op peil houden van de reserve Reserve bouw brede school Ruinerwold - Bijboeking rente voor het op peil houden van de reserve Reserve bouw brede school Schoolbrink Zuidwolde - Bijboeking rente voor het op peil houden van de reserve Reserve aanschaf ipads De Wolden - Bijboeking rente voor het op peil houden van de reserve Reserve egalisatie verfijningsuitkering riolering - Bijboeking rente voor het op peil houden van de reserve Gemeente De Wolden 139

159 Treasury - Programma 05 Jaarrekening 2016 Toelichting mutaties reserves Begroot Werkelijk Onttrekkingen: Reserve investeringsprojecten - Overhev. res. investeringsprojecten naar dekkingsres. infrastructuur Reserve overheveling budgetten (van 2015) - Werkzaamheden nieuwbouwproject Zaaier Werkzaamheden nieuwbouwproject 't Stekkie Reserve Btw-compensatiefonds - Aanwending i.v.m. gevolgen invoering btw compensatiefonds Rekeningsaldo - Bestemming rekeningsaldo 2015 (raadsbesluit 14 juli 2016) Reserve egalisatie verfijningsuitkering rioleringen - Aanwending i.v.m. verfijningsuitkering rioleringen Interne producten: Reserve frictie- en organisatiekosten - Aanwending t.b.v. kostenplaats frictie- en organisatiekosten Reserve levensfasebewust personeelsbeleid - Vrijval reserve levensfasebewust personeelsbeleid en aanwending tbv seniorenbeleid Reserve aanschaf ipads De Wolden - Dekking kapitaallasten aanschaf i-pads t.b.v. personeel Reserve investeringsprojecten - Project digitalisering documenten Organisatie en proceskosten visie dienstverlening Toelichting resultaat Geldleningen en uitzettingen korter dan 1 jaar De werkelijke lasten en baten wegens rente rekening courant levert per saldo een voordeel t.o.v. de geraamde cijfers op van Ondanks de lage marktrente is er toch nog een voordeel ontstaan Overige financiële middelen De afwijking van nadelig op het saldo van de lasten en baten wordt veroorzaakt door: - een voordeel van wegens wel geraamde, maar niet werkelijk toegerekende rentelasten op betreffende de te verstrekken langlopende geldlening Glasvezelnetwerk De Wolden. Hier staat tegenover dat er ook geen renteontvangsten zijn geweest; - een nadeel op het onderdeel eigendommen niet voor de openbare dienst bestemd wegens extra afschrijving/afboeking boekwaarden voormalige OBS Fort, OBS Linde en OBS De Dissel van totaal Geldleningen & uitzettingen langer dan 1 jaar Zowel bij de lasten als bij de baten is er ten opzichte van de begroting een afwijking van afgerond Dit wordt veroorzaakt door een verdere afname van het totale schuldrestant van de verstrekte hypothecaire geldleningen aan ambtenaren Saldo van kostenplaatsen Begroot Werkelijk Verschil Nadelige saldi N Voordelige saldi V Per saldo -/ V De verantwoording van de saldi van de kostenplaatsen, positieve afwijking van , vindt plaats bij het onderdeel interne producten/hulpkostenplaatsen. 140 Gemeente De Wolden

160 Jaarrekening 2016 Algemene dekkingsmiddelen Algemene dekkingsmiddelen Baten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Nutsbedrijven (beleggingen) Geldlening&uitzett korter dan 1jr Overige financiële middelen Geldlen&uitzett langer/gelijk 1jr Uitkeringen gemeentefonds Uitkering deelfonds Soc. Domein Baten onroerende-zaakbel gebruiker Baten onroerende-zaakbel eigenaren Baten forensenbelasting Baten toeristenbelasting Totaal Lasten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Nutsbedrijven (beleggingen) Geldlening&uitzett korter dan 1jr Overige financiële middelen Geldlen&uitzett langer/gelijk 1jr Uitkeringen gemeentefonds Uitkering deelfonds Soc. Domein Baten onroerende-zaakbel gebruiker Baten onroerende-zaakbel eigenaren Baten forensenbelasting Baten toeristenbelasting Totaal Resultaat Het overzicht algemene dekkingsmiddelen is een verplicht onderdeel op grond van art. 27 BBV. Toelichting resultaat Nutsbedrijven (beleggingen) De afwijking van nadelig ten opzichte van de begroting betreft de gecorrigeerde verwerking van de vrijval van de 'voorziening op vordering op Verkoop Vennootschap BV'. Deze voorziening was destijds ingesteld ter dekking van de mogelijke onzekerheden van de uitkering i.v.m. afgegeven garanties bij verkoop van Essent aan RWE. Bij begrotingswijzigingnr. 10 van 2016 is deze afwikkeling geraamd op functie 330, terwijl de werkelijke verwerking heeft plaatsgevonden op functie 914. Op deze functie is dus sprake van een gelijk voordeel Geldleningen en uitzettingen korter dan 1 jaar De afwijking van nadelig heeft betrekking op de verrekening van het renteresultaat (saldo financieringsfunctie) en betreft het verschil tussen het totaal van rente en afschrijving enerzijds en de toegerekende kapitaallasten aan de exploitatie anderzijds. Het betreft hier geen analyse van de kapitaallasten zelf, hiervoor wordt verwezen naar de toelichting bij 2.5 'Programmarekening met toelichting'. Het is een verklaring van de rente en afschrijvingslasten die niet functioneel zijn toegerekend aan de producten Overige financiële middelen Het nadeel ad betreft de wel geraamde maar niet in 2016 ontvangen rentevergoeding Glasvezelnetwerk De Wolden. In verband met de uitgestelde verstrekking van de betreffende financieringsmiddelen is geen rente ontvangen. Hier staat tegenover dat er ook geen rentebetalingen zijn geweest onder dit product op programma 'Financiering en bedrijfsvoering'. Gemeente De Wolden 141

161 Algemene dekkingsmiddelen Jaarrekening Geldleningen en uitzettingen langer of gelijk aan 1 jaar Renteopbrengst reserves en voorzieningen (eigen vermogen) De afwijking van per saldo voordelig op de baten en lasten wordt veroorzaakt doordat: - een bedrag van meer van Essent is ontvangen dan geraamd. Een deel hiervan, groot betreft een hogere rentevergoeding en het andere gedeelte ad betreft de afwikkeling van de vrijval van de voorziening als hiervoor bedoeld onder 330 Nutsbedrijven. - een bedrag van wegens hoger gerealiseerde 'bespaarde' rente omdat de stand van de reserves en voorzieningen gunstiger uitvalt. De gemeente gebruikt deze rente-opbrengsten grotendeels voor (structurele) dekking van exploitatielasten. Dat betekent dat aanwending van middelen uit deze reserves en voorzieningen voor de gemeente een vermindering van renteinkomsten tot gevolg heeft; - een nadeel op de ontvangen rentevergoeding van de aan de Samenwerkingswerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen verstrekte geldlening Uitkeringen gemeentefonds De positieve afwijking van afgerond van de algemene uitkeringen kan als volgt worden gespecificeerd: - Positieve verrekeningen over de uitkeringsjaren 2014 en 2015 van per saldo als gevolg van de definitieve vaststelling van de verschillende eenheden en maatstaven. - Een positieve afwijking over het uitkeringsjaar 2016 van per saldo Er is minder ontvangen door een bijstelling van de onderliggende aantallen en eenheden. - Een positieve verrekening van afgerond wegens te compenseren btw i.v.m. via het gemeentefonds gefinancierde activiteiten Baten onroerende-zaakbelastingen Ten opzichte van de raming van afgerond 3,5 miljoen is circa minder ontvangen wegens onroerende zaakbelastingen. Dit is veroorzaakt door enerzijds meer leegstand en anderzijds een lagere opbrengst wegens areaaluitbreiding. 935/936 - Baten forensenbelasting en toeristenbelasting De opbrengst blijkt net als in 2015 ook in 2016 niet realiseerbaar. Der is sprake van meer inschrijving op de adressen waardoor de heffing niet meer mogelijk is. De opbrengst moet structureel afgeraamd worden bij de eerstvolgende bestuursrapportage in Gemeente De Wolden

162 Jaarrekening 2016 Onvoorziene uitgaven Onvoorziene uitgaven Lasten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Algemene baten en lasten Result vd rek. van baten en lasten Totaal Baten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Algemene baten en lasten Result vd rek. van baten en lasten Totaal Resultaat Begroting 2016 voor wijziging In de primitieve begroting 2016 is onder programma 5 voor onvoorziene uitgaven, inclusief het saldo baten en lasten geraamd. Dit bedrag is als volgt onderverdeeld. Omschrijving Bedrag Saldo Start- en incidentele subsidies Post onvoorziene uitgaven B&W Taakstelling inkoop en subsidies Totaal onvoorzien Stelposten algemene uitkering en nieuw beleid Stelpost kapitaallasten nieuwe investeringen Stelpost Totaal stelposten Begrotingssaldo (voordelig) Totaal begrotingssaldo Totaal Begroting 2016 na wijziging In het begrotingsjaar 2016 zijn 12 begrotingswijzigingen verwerkt. In onderstaand overzicht wordt inzicht gegeven in het gebruik/verloop van het geraamde bedrag voor onvoorziene uitgaven. Overzicht begrotingswijzigingen 2016 Wijz. Raad Onvoorzien 922 Stelposten 922 Begr. saldo 990 Toelichting Oorspronkelijke begroting Diverse mutaties/correcties Overhevelen budgetten van 2015 naar Aanvullend krediet centrumplan de Wijk Nieuwbouw milieustraat te Zuidwolde Gemeente De Wolden 143

163 Onvoorziene uitgaven Jaarrekening 2016 Wijz. Raad Onvoorzien 922 Stelposten 922 Begr. saldo Toelichting Kredieten fietspaden Ruinerweg en Echtenseweg Krediet fietspad Linderweg te Linde Krediet fietspad Willem Moesweg te Zuidwolde Financiering aanleg glasvezelnetwerk De Wolden Verwerk. mutaties Bestuursrapportage 2016-I Verwerk. mutaties Bestuursrapportage 2016-II Overhevelen budgetten van 2015 naar 2016 c.a * Diverse administratieve correcties * Betreft besluit van het college van burgemeester en wethouders. Het begrotingsbedrag na wijziging kan als volgt worden gespecificeerd: - Onvoorzien voor start- en incidentele subsidies Onvoorziene uitgaven college B&W Stelposten/taakstellingen Subtotaal Begrotingssaldo positief (decemberrapportage) Nog in de begroting aanwezige positieve ruimte Afgerond een bedrag van positief. 144 Gemeente De Wolden

164 Jaarrekening 2016 Mutaties reserves Mutaties reserves Lasten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Mutaties reserves Totaal Baten Bedragen x Rekening 2015 Begroting 2016 voor wijz. Begroting 2016 na wijz. Rekening 2016 Afwijking begroting -/- rekening Mutaties reserves Totaal Saldo mutaties De mutaties in de reserves zijn ingevolge het Besluit Begroting en Verantwoording per programma vermeld en toegelicht. Ook bij de toelichting op de balans wordt het verloop van de reserves nader toegelicht. In grote lijnen zijn de afwijkingen tussen de begrote en werkelijke onttrekkingen/toevoegingen ontstaan door: Programma 1: - tussentijdse winstneming complex Dunningen, Ruinerwold-Oost, Middelveen IV -/ een hogere storting reserve egalisatie kosten bestemmingsplannen -/ een hogere storting in de algemene reserve vanuit bouwgrondexpl. -/ een hogere afroming bouwgrondexploitatie een lagere onttrekking t.b.v. project ontmoeting/dorpsvisies -/ een latere uitvoering van de geplande investeringen op het gebied van wegen, centrumplannen, fietspaden en bruggenbeheersplan, waardoor een lagere onttrekking uit de reserves -/ Programma 2: - een hogere onttrekking t.b.v. economisch ruimtelijk proces Zuidwolde Programma 3 en 4: - afboeking boekwaarden obs Fort en Linde afwaardering boekwaarden zwembaden de Wijk en Zuidwolde lagere onttrekking t.b.v. faciliteren maatschappelijk initiatief -/ Programma 5: - een lagere onttrekking investeringsprojecten t.b.v. infrastructuur -/ een lagere toevoeging aan de dekkingsreserve infrastructuur een hogere storting t.b.v. aandelen Essent -/ Overige afwijkingen: Totaal -/ Totaaloverzicht rekening 2016 onttrekking/toevoeging reserves Omschrijving Toevoeging Onttrekking Saldo Programma 01 (Leefbaarheid) Programma 02 (Economie en werk) Programma 03 (Sociaal beleid en onderwijs) Programma 04 (Dienstverlening) Programma 05 (Financiën en bedrijfsvoering) Interne producten (Kostenplaatsen) Totaal Voordelig rekeningsaldo Naast de hiervoor genoemde mutaties in de reserves wordt na vaststelling van de jaarstukken 2016 het voordelig rekeningresultaat overgeboekt naar de reserve rekeningsaldo. Gemeente De Wolden 145

165 Interne producten / (hulp)kostenplaatsen Jaarrekening 2016 Interne producten / (hulp)kostenplaatsen Als aanvulling op hetgeen is vermeld onder '(Hulp)kostenplaatsen (interne kostenplaatsen)' bij de programma's in het jaarverslagdeel, wordt hierna ingegaan op de cijfermatige uitkomsten van een aantal interne producten die, na de vorming van de Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen, bij de gemeente zijn achtergebleven. De voor- en nadelige saldi kostenplaatsen (per saldo positief) zijn verantwoord onder programma 5, beleidsproduct '960 - Saldi kostenplaatsen'. Hieronder een specificatie met toelichting per kostenplaats. Kostenplaats Begrote saldi (- = nadelig + = voordelig) Werkelijke saldi (- = nadelig + =voordelig) Saldo Begroot Werkelijk (N = nadelig V =voordelig) 1. Gemeentehuis Zuidwolde V Saldo mutaties reserves (mutatie) 2. Openbare werken Zuidwolde V Gemeentewerken Ruinen N Frictie- en organisatiekosten V Bedrijfsvoering N Totaal V Een specificatie van de mutaties reserves is opgenomen bij programma 5. Alhoewel de totale afwijking ten opzichte van de begroting beperkt is tot afgerond , volgt hierna voor een aantal onderdelen van de desbetreffende kostenplaats nog een nadere toelichting: 1. Gemeentehuis Zuidwolde Het voordelig verschil van is ontstaan door enerzijds lagere cateringkosten, elektra en inventariskosten en anderzijds hogere lasten wegens klein onderhoud. 4. Frictie- en organisatiekosten De lasten wegens frictie- en organisatiekosten zijn in 2016 lager geweest dan verwacht. In totaliteit is in 2016 afgerond uitgegeven. Omdat deze uitgaven met de reserve worden verrekend, verloopt een en ander budgettair neutraal. 5. Bedrijfsvoering Het betreft hier onder andere de bijdrage in de bij de Samenwerkingsorganisatie De Wolden- Hoogeveen ondergebrachte bedrijfsvoeringskosten, zoals personeelslasten, inhuur derden en uitbestede werkzaamheden, interne kosten, automatisering en tractie. Ook de mutaties in de reserves hebben hiermee een relatie. Per saldo is er een nadelig verschil van Voor de samenwerkingsorganisatie is een afzonderlijke jaarrekening samengesteld. Hier wordt volstaan met daarnaar te verwijzen. 146 Gemeente De Wolden

166 Jaarrekening 2016 Interbestuurlijk Toezicht (IBT) Interbestuurlijk Toezicht (IBT) Bijlage bij de jaarrekening 2016 betreffende de verantwoording interbestuurlijk toezicht 2016 Algemeen Landelijk is een aantal fundamentele wijzigingen doorgevoerd, waar het gaat om het toezicht tussen de verschillende bestuurslagen. Deze wijzigingen hebben hun grondslag in de Wet revitalisering generiek toezicht. Naar aanleiding hiervan is, na overleg met de Drentse gemeenten, door de provincie een beoordelingskader opgesteld. Aan de hand van dit kader wil de provincie invulling geven aan haar toezichthoudende taak. Dit beoordelingskader heeft betrekking op de domeinen financiën, monumentenzorg, huisvesting statushouders en archief. Aan de hand van een door de provincie opgesteld model, dat dient als verantwoordingsdocument vanuit de gemeente richting provincie, passen de gemeenten een vorm van 'zelfbeoordeling' toe. Dit geldt voor alle eerder genoemde domeinen exclusief financiën, waarvoor een afwijkend verantwoordingsregime geldt. Als moment waarop de verantwoording plaatsvindt is aansluiting gezocht bij het moment waarop de jaarrekening bij de gemeenten wordt opgesteld. Bijgevoegd zijn de ingevulde verantwoordingsdocumenten voor het jaar 2016 voor de genoemde domeinen. Verantwoording interbestuurlijk toezicht jaarrekening 2016 Wabo Rood/Oranje/Groen Toelichting Er is een bestuurlijk vastgestelde zelfevaluatie Oranje Er wordt door Libereaux een nulmeting uitgevoerd binnen de Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen om vast te stellen in hoeverre de organisatie voldoet aan de kwaliteitscriteria. Medio maart 2017 wordt dit traject afgerond. Er is een bestuurlijk vastgesteld verbeterplan Vanaf : er is een bestuurlijke vastgestelde eindmeting Is er reden voor extra aandacht? Oranje Groen Groen Niet aanwezig, en is afhankelijk van de uitkomsten van de nulmeting of er een verbeterplan moet worden opgesteld. In 2016 is de Verordening kwaliteit VTH De Wolden vastgesteld. Hierin is vastgelegd dat we gaan voldoen aan de kwaliteitscriteria. Hierbij is aangesloten bij een Drentse verordening. M.a.w. alle gemeenten en provincie hebben exact dezelfde verordening vastgesteld. Nee Ruimtelijke Ordening Rood/Oranje/Groen Toelichting Gemeente beschikt over actuele bestemmingsplannen en structuurvisie(s) Groen Alles is actueel, zowel buitengebied als de kernen en de structuurvisie. In de vorm van diverse bestemmingsplannen en beheersverordeningen. conform de wettelijke eisen in Wro Is er reden voor extra aandacht? Nee Archieven Rood/Oranje/Groen Toelichting De zorg en het beheer voor het archief is onveranderd voortgezet in 2016 Oranje De zelfevaluatie vindt plaats aan de hand van landelijke KPI s (Kritische Prestatie Indicatoren) en wordt opgenomen in het jaarverslag Archief Hierin is ook de stand van zaken t.a.v. de uitvoering van de actiepunten/conclusies, uit het jaarverslag 2015, aangegeven. Het verslag wordt aan het college aangeboden, waarna het ter kennisname aan de raad wordt gestuurd. Is er reden voor extra aandacht? Oranje In voorbereiding op de invoering van het zaaksysteem zijn kwaliteitsverbeteringen noodzakelijk. Hierdoor neemt de werkvoorraad aanzienlijk toe. Gemeente De Wolden 147

167 Interbestuurlijk Toezicht (IBT) Jaarrekening 2016 Huisvesting Statushouders Rood/Oranje/Groen Toelichting Er is volledig voldaan aan de halfjaartaakstelling en er is geen achterstand Oranje Aan de taakstelling voor het eerste halfjaar is voldaan, geen achterstand. Aan de taakstelling van de tweede helft van 2016 is formeel niet voldaan. Er is een achterstand van 23. Er is tijdig voldaan aan de halfjaartaakstelling en er is geen achterstand Is er reden voor extra aandacht? Groen Er is formeel niet tijdig voldaan aan de taakstelling voor Er is een achterstand van 23. De 23 statushouders zijn in oktober en november 23 gekoppeld aan een woning. De huisvesting vindt plaats in januari en februari Nee Monumentenwet Rood/Oranje/Groen Toelichting Gemeente draagt zorg voor de bescherming van cultuurhistorische en archeologische waarden Groen De cultuurhistorische beleidskaart is vastgesteld. De gemeenteraad heeft besloten om niet standaard cultuurhistorische voorschriften in bestemmingsplannen op te nemen. De raad wil dat dit van geval tot geval wordt besloten, afhankelijk van de situatie ter plaatse. Gemeente vraagt deskundig advies bij vergunningverlening Is er reden voor extra aandacht? Groen De gemeente huurt daartoe deskundigheid in bij Libau op gebied van archeologie, cultuurhistorie en monumentenzorg. De Monumentencommissie wordt bij vergunningverlening altijd om advies gevraagd. Indien wenselijk wordt gebruik gemaakt van het monumentenspreekuur. Nee 148 Gemeente De Wolden

168 SISA-bijlage Jaarrekening 2016 SISA-bijlage OCW D9 Onderwijsachterstanden beleid (OAB) Besluit specifieke uitkeringen gemeentelijke onderwijsachterstanden beleid I&M E27B Brede doeluitkering verkeer en vervoer SiSa tussen medeoverheden Provinciale beschikking en/of verordening Gemeenten en Gemeenschappelijke Regelingen SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2016 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 10 januari 2017 Besteding (jaar T) aan voorzieningen voor voorschoolse educatie die voldoen aan de wettelijke Besteding (jaar T) aan overige activiteiten (naast VVE) voor leerlingen met een grote achterstand in de Nederlandse Opgebouwde reserve ultimo (jaar T-1) kwaliteitseisen (conform artikel taal (conform artikel 165 WPO) 166, eerste lid WPO) Besteding (jaar T) aan afspraken over voor- en vroegschoolse educatie met bevoegde gezagsorganen van scholen, houders van kindcentra en peuterspeelzalen (conform artikel 167 WPO) Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D9 / 01 Indicatornummer: D9 / 02 Indicatornummer: D9 / 03 Indicatornummer: D9 / Hieronder per regel één gemeente(code) selecteren en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen Aan andere gemeenten (in jaar T) overgeboekte middelen (lasten) uit de specifieke uitkering onderwijsachterstandenbeleid Bedrag Hieronder per regel één gemeente(code) selecteren en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen Van andere gemeenten in (jaar T) overgeboekte middelen (baten) uit de specifieke uitkering onderwijsachterstandenbeleid Bedrag Aard controle n.v.t Aard controle R Aard controle n.v.t Aard controle R Indicatornummer: D9 / 05 Indicatornummer: D9 / 06 Indicatornummer: D9 / 07 Indicatornummer: D9 / 08 Hieronder per regel één beschikkingsnummer en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie Besteding (jaar T) ten laste van provinciale middelen Overige bestedingen (jaar T) Correctie ten opzichte van tot jaar T verantwoorde bestedingen ten laste van provinciale middelen Indien de correctie een vermeerdering van bestedingen betreft, mag het alleen gaan over nog niet eerder verantwoorde bestedingen Correctie ten opzichte van tot jaar T verantwoorde overige bestedingen Indien de correctie een vermeerdering van bestedingen betreft, mag het alleen gaan over nog niet eerder verantwoorde bestedingen Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: E27B / 01 Indicatornummer: E27B / 02 Indicatornummer: E27B / 03 Indicatornummer: E27B / 04 Indicatornummer: E27B / Koekangerveldweg Fietspad Linderweg Gemeente De Wolden

169 SISA-bijlage Jaarrekening RO Toegankelijkheid 14 bushaltes 4 46RO Fietspad Meppelerweg, Zuidwolde 5 46RO Nieuwe Ontsluitingsweg op N Herinrichting Dijkhuizen, Dorpsstraat van Ruinerwold Fietspad Willem Moesweg, Zuidwolde Commissieweg de Wijk Dr. Larijweg Ruinerwold Madeweg - Ansen Hooidijk Buitengebied Anserweg- kom Ruinen Kopie beschikkingsnummer Cumulatieve besteding ten laste van provinciale middelen tot en met (jaar T) Cumulatieve overige bestedingen tot en met (jaar T) Deze indicator is bedoeld voor Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de juistheid en volledigheid van de van de verantwoordingsinformatie verantwoordingsinformatie Toelichting Eindverantwoording Ja/Nee Als u kiest voor ja, betekent dit dat het project is afgerond en u voor de komende jaren geen bestedingen meer wilt verantwoorden Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: E27B / 06 Indicatornummer: E27B / 07 Indicatornummer: E27B / 08 Indicatornummer: E27B / 09 Indicatornummer: E27B / Nee Koekangerveldweg Fietspad Linderweg Nee 3 21RO Ja Toegankelijkheid 14 bushaltes 4 46RO Fietspad Nee Meppelerweg, Zuidwolde 5 46RO Nieuwe Nee Ontsluitingsweg op N Nee Herinrichting Dijkhuizen, Dorpsstraat van Ruinerwold Fietspad 0 0 Nee Willem Moesweg, Zuidwolde Ja Commissieweg de Wijk Dr. Larijweg Ruinerwold 0 0 Ja Madeweg Ja - Ansen Hooidijk Buitengebied Anserweg- kom Ruinen 0 0 Ja 150 Gemeente De Wolden

170 Jaarstukken 2016 SISA-bijlage SZW G2 Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 Participatiewet_gemeen Besteding (jaar T) algemene bijstand tedeel 2016 Gemeente Baten (jaar T) algemene bijstand (exclusief Rijk) Gemeente Besteding (jaar T) IOAW Gemeente Baten (jaar T) IOAW (exclusief Rijk) Gemeente Besteding (jaar T) IOAZ Gemeente Baten (jaar T) IOAZ (exclusief Rijk) Gemeente Alle gemeenten verantwoorden hier het gemeentedeel over (jaar T), ongeacht of de gemeente in (jaar T) geen, enkele of alle taken heeft uitbesteed aan een Openbaar lichaam opgericht op grond van de Wgr. I.1 Participatiewet (PW) I.1 Participatiewet (PW) I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G2 / 01 Indicatornummer: G2 / 02 Indicatornummer: G2 / 03 Indicatornummer: G2 / 04 Indicatornummer: G2 / 05 Indicatornummer: G2 / Besteding (jaar T) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen Baten (jaar T) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen Baten (jaar T) WWIK (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) Loonkostensubsidie o.g.v. art. 10d Participatiewet Baten (jaar T) Loonkostensubsidie o.g.v. art. 10d Participatiewet (excl. Rijk) Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) SZW G3 Besluit Besteding (jaar T) bijstandverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen)_gemeent edeel 2016 Besluit I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) I.6 Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK) I.7 Participatiewet (PW) I.7 Participatiewet (PW) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G2 / 07 Indicatornummer: G2 / 08 Indicatornummer: G2 / 09 Indicatornummer: G2 / 10 Indicatornummer: G2 / 11 Indicatornummer: G2 / Ja levensonderhoud gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob) Besteding (jaar T) kapitaalverstrekking (exclusief Bob) Baten (jaar T) levensonderhoud gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob) (exclusief Rijk) Baten (jaar T) kapitaalverstrekking (exclusief Bob) (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) aan onderzoek als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 (exclusief Bob) Besteding (jaar T) Bob Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3 / 01 Indicatornummer: G3 / 02 Indicatornummer: G3 / 03 Indicatornummer: G3 / 04 Indicatornummer: G3 / 05 Indicatornummer: G3 / Baten (jaar T) Bob (exclusief Rijk) DRE DRE2C Verkeer en vervoer Hieronder per regel één beschikkingsnummer en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie SiSa tussen medeoverheden - provinciale middelen Drenthe Uitvoeringsregling BDU verkeer en vervoer Besteding (jaar T) aan uitvoeringskosten Bob als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G3 / 07 Indicatornummer: G3 / 08 Indicatornummer: G3 / Ja Welke regeling betreft het Totale besteding in jaar T Correctie t.o.v. jaar T-1 van verantwoorde totale besteding De besteding in jaar T ten laste van zowel provinciale middelen als overige middelen Tussentijds afstemmen van juistheid en volledigheid van de verantwoordings-informatie ten laste van zowel provinciale als overige middelen Cumulatieve totale besteding tot en met jaar T Tussentijds afstemmen van juistheid en volledigheid van de verantwoordings-informatie ten laste van zowel provinciale als overige middelen Toelichting Hier eventueel opmerkingen of toelichtingen Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: DRE2C / 01 Indicatornummer: DRE2C / 02 Indicatornummer: DRE2C / 03 Indicatornummer: DRE2C / 04 Indicatornummer: DRE2C / 05 Indicatornummer: DRE2C / DRE2C Verkeersveiligheidsmaatregelen Ansen 2.1 Verkeer, wegen en water Gemeente De Wolden 151

171 SISA-bijlage Jaarrekening DRE2C Fietspad Echtenseweg 2.1 Verkeer, wegen en water Kopie beschikkingsnummer De besteding in jaar T ten laste van alleen provinciale middelen Correctie t.o.v. jaar T-1 van besteding ten laste van alleen provinciale middelen Cumulatieve besteding tot en met jaar T ten laste van alleen provinciale middelen Eindverantwoording Ja/Nee Alleen de besteding in jaar T ten laste van alleen provinciale middelen Als de correctie een vermeerdering is, gaat het om nog niet verantwoorde besteding ten laste van alleen provinciale middelen Tussentijds afstemmen van juistheid en volledigheid van de verantwoordings-informatie ten laste van alleen provinciale middelen Als u kiest voor ja, betekent dit, dat hiervoor alle besteding is afgerond en u er de komende jaren geen besteding meer voor wilt verantwoorden Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: DRE2C / 07 Indicatornummer: DRE2C / 08 Indicatornummer: DRE2C / 09 Indicatornummer: DRE2C /10 Indicatornummer: DRE2C / DRE2C Ja Verkeersveiligheidsmaatregelen Ansen DRE2C Fietspad Echtenseweg Nee 152 Gemeente De Wolden

172 Jaarverslag en jaarrekening 2016 Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen

173 2

174 Inhoudsopgave Inleiding Rekeningresultaat Bedrijfsvoering en algemene dekkingsmiddelen... 6 Paragrafen...18 Weerstandsvermogen en risicobeheersing...19 Financiering...21 Jaarrekening...25 Balans per 31 december Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling...28 Toelichting op de balansposten...30 Recapitulatie lasten en baten per programma Incidentele baten en lasten...40 Onvoorziene uitgaven...40 Overzicht begrotingswijzigingen...40 Controleverklaring...41 Vaststelling

175 Inleiding Voor u ligt het jaarverslag en de jaarrekening van 2016 van de Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen. Het is het tweede jaar dat er een jaarverslag en jaarrekening verschijnt. Dit document is een groeimodel en wordt de komende jaren verder ontwikkeld. In 2016 is er opnieuw veel aandacht geweest voor het verder bijeenbrengen van werkwijzen en mensen in onze uitvoeringsorganisatie. Hierbij is aandacht geweest voor talentontwikkeling, ontwikkeling van leiderschap en medewerkerschap, de waarden binnen onze organisatie, de ontwikkeling naar een eenhoofdige leiding en het afronden van de inregelfase. De jaarrekening 2016 sluit af met een positief rekeningresultaat van Van het positieve saldo is terugbetaald aan de gemeenten. 4

176 1. Rekeningresultaat De jaarrekening 2016 sluit af met een positief rekeningresultaat van De belangrijkste oorzaken zijn: Omschrijving Bedrag Personeel Interne zaken Automatisering Tractie Saldo Toelichting op rekeningresultaat Personeel Per saldo hebben we op personeel een voordeel van In verband met de invoering van het uit de CAO voortgekomen Individueel Keuze Budget (IKB) is een extra last opgenomen voor het vakantiegeld over de periode juni tot en met december 2016 van Deze extra kosten zijn in 2016 ook in rekening gebracht bij de beide gemeenten. Door uitbreiding van eigen personeel in plaats van gebruik te maken van (zorg)bureaus, zijn de personeelskosten in het sociaal domein gestegen. Daarmee is ook de dekking op de personeelskosten hoger geworden. Automatisering Ten opzichte van de begroting hebben we een voordeel van De kosten voor Digitalisering Dienstverlening en consultancykosten zijn lager door uitstel van projecten. De kapitaallasten zijn lager, doordat de uitvoering van meerdere projecten op het gebied van Digitalisering Dienstverlening over de jaarschijven heen lopen. Daarnaast is een aantal projecten vertraagd. Door de vernieuwingen die we de laatste jaren hebben doorgevoerd zijn er minder vaak storingen, waardoor de onderhoud- en reparatiekosten lager zijn. Er worden steeds hogere eisen gesteld aan informatiebeveiliging. Dit betekent een toename van het aantal beveiligingscertificaten en een toename aan audits. De kosten zijn hierdoor hoger. De kosten van software zijn lager, doordat de licentiekosten lager zijn. De kosten voor afdrukapparatuur en repro zijn dit jaar hoger uitgevallen. Tractie De kosten zijn in totaal hoger uitgevallen dan begroot. De hogere kosten voor onderhoud waren voorzien en hebben we deels gecompenseerd door meevallers voor brandstof en wegenbelasting. De post voor huur van materialen en gereedschap is fors overschreden. Bestemming resultaat Van het positieve saldo is terugbetaald aan de gemeenten. Voorgesteld wordt om het restant van , samen met het bedrag van , toe te voegen aan een bestemmingsreserve Kwaliteitsontwikkeling SWO. 5

177 2. Bedrijfsvoering en algemene dekkingsmiddelen De Jaarrekening 2016 van de Samenwerkingsorganisatie bestaat uit één programma en een overzicht van de algemene dekkingsmiddelen. 2.1 Relevante beleidskaders De Samenwerkingsorganisatie voert haar activiteiten uit binnen de volgende gestelde kaders: 1. Gemeenschappelijke regeling 2014/ Kostenverrekenmodel 2014/ Mandaatbesluiten 2014/ Treasurystatuut Financiële verordening Budgethoudersregeling 2014/ Inkoop- en aanbestedingsbeleid 2014/ Diverse personeelsregelingen 2015/2016 Wat hebben we bereikt? In onze missie van de Samenwerkingsorganisatie staat dat de Samenwerkingsorganisatie zich maximaal inzet voor de inwoners van de beide gemeenten en het realiseren van de bestuurlijke ambities. Vanuit de missie en kernwaarden hebben we in 2016 gewerkt met de focus op de inwoners en bedrijven van beide gemeenten. We hebben een aantal activiteiten afgerond die in 2015 nog niet gerealiseerd konden worden. Zo hebben we nu de basis op orde gekregen van vele werkprocessen en hebben we de dienstverlening op verschillende niveaus beter kunnen borgen. Gelijktijdig zijn we verder gegaan met het creëren van een omgeving waarin we resultaten kunnen neerzetten, kunnen innoveren en de betrokkenheid van inwoners, bestuur en medewerkers kunnen vergroten. In de volgende paragraaf wordt op een aantal aspecten van de dienstverlening aan inwoners en ondernemers nader ingegaan. Wat hebben we daarvoor gedaan? In 2016 hebben we opnieuw veel aandacht besteed aan het verder bijeenbrengen van werkwijzen en mensen in onze uitvoeringsorganisatie. Hierbij hebben we ons gericht op onderstaande thema s: Talentontwikkeling; Ontwikkeling leiderschap en medewerkerschap; De waarden binnen onze organisatie; De ontwikkeling naar een eenhoofdige leiding; Het afronden van de inregelfase. Talentontwikkeling We hebben opnieuw in onze organisatie kunnen vaststellen dat veel medewerkers beschikken over diverse talenten en vaardigheden. We zijn er van overtuigd dat medewerkers die met veel energie vanuit hun talent werken, succesvol kunnen zijn. Dit levert een betrokkenheid en bevlogenheid op die zowel voor de medewerker als voor de organisatie een grote meerwaarde heeft. We hebben veel hulpmiddelen als testen, analyses en teambijeenkomsten ontwikkeld om deze talenten in beeld te krijgen. Een groot aantal medewerkers heeft samen met collega s en leidinggevenden hun talent in beeld gebracht. 6

178 Dit heeft gezorgd voor veel interne belangstelling voor vacatures en tijdelijke projecten. Aandacht voor talentontwikkeling heeft de leidinggevenden ook naar eigen talenten en het aanpak van ontwikkeling van het team laten kijken. Ontwikkeling leiderschap en medewerkerschap In de bedrijfsplannen van de eenheden hebben we veel aandacht besteed aan de deskundigheid en professionaliteit en daarmee ook aan de betrokken- en bevlogenheid van onze medewerkers. Van medewerkers zelf verwachten we dat ze met initiatieven komen, waar het gaat over talentontwikkeling. Goed medewerkerschap betekent ook dat iedere medewerker nadenkt over eigen talenten en vaardigheden en over de wijze waarop deze het beste binnen de organisatie kan worden ingezet. De leidinggevende teams zijn gestart met programma s om synergie te krijgen vanuit het actief zoeken naar mogelijkheden om elkaar aan te vullen. Een situatie waarin mensen elkaar kunnen en durven aan te spreken op gedrag en resultaat. De directie heeft met het management via bilaterale overleggen en in het managementoverleg aandacht besteed aan coachende constructieve gesprekken om te komen tot visie, vertrouwen en durf. We hebben vastgesteld dat het eenheidsmanagement vanuit die rolopvatting het initiatief neemt in leiderschaps-ontwikkeling en de ontwikkeling van medewerkerschap. Alle eenheden hebben hier vervolgstappen in gezet. Ieder naar hun eigen behoefte en mogelijkheden. De waarden binnen onze organisatie Doel is de Samenwerkingsorganisatie zo in te richten dat wij dicht bij de samenleving actief zijn. We hebben daarom een sterke focus op de frontlinie en de medewerkers die dagelijks met de samenleving in al haar facetten in contact zijn. Met en voor de medewerkers hebben we cursussen ontwikkeld en uitgevoerd, hebben we werkzaamheden en taken aangepast, en hebben personele verschuivingen plaatsgevonden. Dit alles met het doel om de samenleving in de couleur locale van de eigen gemeente goed te kunnen ondersteunen. De overige waarden vindt u bij het onderwerp Het afronden van de inregelfase. De ontwikkeling naar een eenhoofdige leiding In 2016 is de eenhoofdige directie gerealiseerd. Naast de functie van algemeen directeur van de Samenwerkingsorganisatie bekleedt de directeur ook de functie van gemeentesecretaris voor de beide gemeenten. Ook vormt de directie de schakel tussen bestuur en ambtelijke organisatie. Hiertoe zijn afspraken gemaakt met alle betrokkenen om te komen tot een krachtige rolvervulling van colleges/burgemeesters, bestuursondersteuning, beleidscoördinatie, directie, directieondersteuning en management. In november 2016 heeft Henk de Vries afscheid genomen van de organisatie en de gemeenten. Het afronden van de inregelfase In de begroting 2016 gingen we er vanuit dat er halverwege 2015 een ingeregelde Samenwerkingsorganisatie zou staan, waarbij duidelijkheid zou bestaan over de rollen, taken en verantwoordelijkheden. We constateerden bij het maken van de bedrijfsplannen dat we het meeste van wat erin stond hadden gerealiseerd, maar dat we ook nog zaken in te regelen hadden. De meest in het oog springende inregelactiviteiten betroffen: - Ontwikkeling zaaksysteem Decos Join; - Verbeterde / versnelde afdoening facturen; - Doorontwikkeling van de personeelsbegroting; - Kritische processen zijn op orde gemaakt; - Basis- en kernregistraties zijn op orde; - Doorontwikkeling lijn-, programma- en projectsturing; - AORTA: de bedrijfsplannen zijn vertaald naar de AORTA en de aanjaagrol is opgepakt 7

179 In 2016 zijn alle inregelactiviteiten gerealiseerd, alleen de ontwikkeling van Decos Join loopt nog door in De ontwikkeling van het zaaksysteem is in een vergevorderd stadium, maar nog niet afgerond. Omdat het zaakgericht werken alle werkprocessen raakt is het niet vreemd dat het opzetten veel betekent voor de bestaande manier van werken. In het voorjaar 2017 vindt de definitieve invoering plaats. Door onze basis op orde te hebben en te houden borgen we de continuïteit van onze organisatie. Dit vormt de basis voor de resultaten die we willen realiseren en de innovaties die we willen doorvoeren. Naast het afronden van de inregelfase hebben we eerste stappen gezet in de verdere ontwikkeling van de organisatie. We hebben de resultaten gerelateerd aan de waarden vanuit de visie: A. Wij zijn een betrouwbare partner voor de beide besturen. Het bestuur is onze opdrachtgever. In deze fase wordt de nadruk gelegd op de verdere ontwikkelingen in de werking van de organisatie en bestuur. U kunt daarbij denken aan: Het initiatief en realiseren van gezamenlijke collegedagen en raadsbijeenkomsten; Trainingen met bestuurders, programmaregisseurs en beleidsmedewerkers over het thema opdrachtgever-/opdrachtnemerschap; Het werken met bedrijfsplannen aan de vernieuwing in de bedrijfsvoering om leveringen te kunnen garanderen en de focus op de samenleving te houden. B. Onze inwoners staan voorop: - Wij zijn een betrouwbare partner voor de inwoners van De Wolden en Hoogeveen - Wij zullen ons maximaal inzetten voor de inwoners en bij het realiseren van de bestuurlijke ambities Programmasturing is tot verdere wasdom gekomen. Bestuur en organisatie begrijpen en werken volgens het gedachtegoed van programmasturing. Hiervoor zijn gezamenlijke afstemmingsbijeenkomsten geweest met bestuurders en betrokkenen van de organisatie. Daarmee werken wij in een organisatie die van buiten naar binnen denkt. Het na te streven effect voor de klant staat daarbij centraal. Het gaat hierbij in de eerste plaats om de inwoners, maar betreft ten aanzien van onze interne bedrijfsvoeringsprocessen ook onze interne klanten. Dit krijgt invulling door programmasturing en ook vorm door de project en lijnsturing. Een dienstverleningsvisie is ontwikkeld die buiten als vertrekpunt neemt. De visie werd en wordt verder ingeregeld in de werkprocessen. Het is ons niet gelukt de mogelijkheden van e democratie verder te onderzoeken of werkvormen te ontwikkelen, die aansluiten bij de veranderende verhouding tussen samenleving en gemeentelijke overheid. De opgave voor de vier hoofdstructuren Sociaal, Fysiek, Economie en Veiligheid hebben we van buiten opgehaald en vormt de basis voor de doelen die we ons de komende jaren stellen. C. Wij willen zoveel mogelijk maatwerk leveren voor de twee gemeenten en besturen, rekening houdende met de eigen identiteit, cultuur en de specifieke kenmerken van de twee gemeenten: - Onze Samenwerkingsorganisatie is omgevingsgericht: dit vraagt om flexibiliteit en lenigheid - Wij hebben uitstekende medewerker Het afgelopen jaar stond in het teken van organisatieontwikkeling. Er is op diverse onderdelen van het HR terrein een visie ontwikkeld. Vanuit de visie op de organisatie en de medewerkers wordt een traject gestart dat moet leiden tot een verdere professionalisering. 8

180 In de laatste maanden van 2016 maakten we de opzet van de evaluatie van het functioneren van de Samenwerkingsorganisatie in het eerste twee jaar aan de hand van onze missie, visie en contouren. De evaluatie wordt in de eerste maanden van 2017 uit gevoerd. De uitkomst van de evaluatie vormt de basis voor de verdere doorontwikkeling van de Samenwerkingsorganisatie. Het beïnvloedbaar ziekteverzuim over 2016 bedroeg 3,57% en ligt iets onder het landelijk gemiddelde. Daarnaast is het langdurig verzuim onder het landelijk gemiddelde gekomen, waar dat vorig jaar er nog boven lag. Toch zijn er veel medewerkers nu langer dan een jaar ziek. Dat is het dubbele van de landelijke cijfers. Veel van deze medewerkers kampen met ernstige aandoeningen die niet aan het werk zijn gerelateerd. Met de meldingsfrequentie zit de Samenwerkingsorganisatie nu iets boven het landelijk gemiddelde voor gemeenten in dezelfde klasse (gemeenten met inwoners). Hierna volgt een uiteenzetting van de acties die hebben plaatsgevonden op het gebied van onderstaande aandachtsgebieden: Dienstverlening Human resource management Informatiemanagement & ICT Juridische zaken Facilitaire zaken Huisvesting openbare ruimte 2.2 Dienstverlening Vanuit de visie voor de samenvoeging van de ambtelijke organisaties van gemeente Hoogeveen en gemeente De Wolden is onder andere de volgende opgave uitgesproken: Met de samenvoeging beogen wij de kwaliteit van de dienstverlening voor bestuur en inwoners te verbeteren, de kwetsbaarheid te verminderen en de kosten te beheersen. Begin 2016 hebben de gemeenteraden de visie Dienstverlening vastgesteld. Vier kernwaarden vormen het fundament van de visie: 1. Maatwerk 2. Vertrouwen 3. Eenvoud 4. Samen Op basis van deze visie vindt de realisatie plaats. Hiervoor worden jaarlijks activiteiten benoemd en vindt regelmatig terugkoppeling plaats aan de gemeenteraden. In 2016 zijn de volgende activiteiten/componenten gerealiseerd: Implementatie dienstverleningsvisie m.b.v. uitvoeringsprogramma Ontwikkeling van digitale producten en diensten; Visie ontwikkeld op mogelijkheden van MijnOverheid en een eigen gemeentelijk portaal (MijnDeWolden en MijnHoogeveen); Diverse trainingen zijn gefaciliteerd voor burgers die de digitale weg niet/moeilijk kunnen bewandelen; Doorontwikkeling app Hoogeveen en De Wolden; Ontwikkeling Afvalapp De Wolden; Het digitaliseren parkeervergunningen is in voorbereiding. Doorontwikkeling gezamenlijk klantcontactcentrum Optimaliseren processen gemeentewinkels (alle kanalen) krijgt vorm; Een nieuw proces "Vermissing van reisdocumenten" is geïmplementeerd; De "vindbaarheid" van interne medewerkers/expertise is verbeterd en wordt verder uitgewerkt; 9

181 De professionalisering medewerkers en kennis over producten is opgepakt door training dienstverlening en kennisoverdracht van de afdelingen naar het telefoonteam. Een optimale informatievoorziening Gebruik beschikbare gegevens en informatie is verder toegenomen door kennis te delen en basisregistraties beter in te zetten (basisregistratie NHR); Verkenning van toekomst van de gemeentelijke websites; Ontwikkeling integraal klantbeeld (onder door zaakgericht werken); Ontwikkeling Monitor Dienstverlening; Optimaliseren van het telefonische kanaal is gestart. Technische en functionele behoeften worden in beeld gebracht. Dit samen met servicenormen en het persoonlijke contact staat in 2017 op de planning; Implementatie zaakgericht werken/zaaksysteem (operationeel in 2017). Dienstverlening Sociaal Domein Nog meer professionals aan de voorkant, waardoor klanten sneller duidelijkheid hebben t.a.v. hun zorgvraag. Doorontwikkeling accountteam: - Inrichten mobiliteitscentrum - Ontschotten vraag en aanbod - Inrichten van match voor klanten met een arbeidsbeperking Activiteiten integrale klantbenadering en doorontwikkeling maatwerk dienstverlening Sociaal Team in De Wolden Sociaal Domein consult (interne ontschotting) Inzet Regiecoaches Deskundigheidsbevordering medewerkers Activiteiten om elkaar(s werk) beter te leren kennen - Voorbereiding en inrichting resultaat gerichte inkoop Jeugdhulp 2.3 Human resource management De gemiddelde leeftijd is met 48 jaar aan de hoge kant in verhouding tot het Nederlandse gemiddelde van 42,5 jaar. Net als veel andere gemeenten is het voor de Samenwerkingsorganisatie lastig om jongere medewerkers binnen te halen en te behouden. Daarnaast krijgt de Samenwerkingsorganisatie als gevolg van de vergrijzing van het personeelsbestand te maken met een grote natuurlijke uitstroom. Het afgelopen jaar heeft voornamelijk in het teken gestaan van mobiliteit. In 2016 zijn 133 vacatures opgesteld. Hiervan zijn er 42 intern ingevuld. De mobiliteit komt daarmee uit boven de 10%. Ter bevordering van de mobiliteit is in samenwerking met de gemeente Tynaarlo, Noordenveld en Emmen de site vooruitindrenthe.nl eind 2016 live gegaan. Deze site is bedoeld om de mobiliteit binnen de samenwerkende gemeenten te vergroten. Voor de groep die de komende jaren als gevolg van pensionering gaan uitstromen wordt onderzocht of het generatiepact uitkomst biedt. Naast de mobiliteit zijn in goede samenwerking met de OR de nodige initiatieven gestart op het gebied van talent & loopbaan ter bevordering van een flexibele en lenige organisatie. Verder zijn de eenheden, ieder in hun eigen tempo, aan de slag gegaan met strategische personeelsplanning om de personele uitdagingen voor de komende 3 jaar in beeld te brengen en daarmee vroegtijdig te kunnen inspelen om de veranderingen in de samenleving. Het beïnvloedbaar ziekteverzuim over 2016 bedroeg 1,01% en is vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde. Daarnaast zijn er medewerkers langdurig ziek. Veel van deze medewerkers kampen met ernstige aandoeningen die niet aan het werk zijn gerelateerd. 10

182 Met de meldingsfrequentie zit de Samenwerkingsorganisatie iets boven het landelijk gemiddelde voor gemeenten in dezelfde klasse (gemeenten met inwoners). Type verzuim SWO Benchmark Duur Kortdurend verzuim 1,01% 1,10% 1 t/m 7 dagen Middelllang 1,03% 1,00% 8 t/m 42 dagen Lang 2,54% 2,70% 43 t/m 364 dagen Extra lang 1,21% 0,60% 365 dagen en langer 2.4 Informatiemanagement & ICT Vanuit het werkterrein Informatiemanagement worden investeringen gedaan en trajecten uitgevoerd/ondersteund voor het optimaliseren van de dienstverlening richting inwoners en bestuur. In 2016 waren dit onder andere de volgende trajecten: Uitvoering project Zaakgericht Werken Implementatie en aansluiting Basiskaart Grootschalige Topografie (BGT) (afronding fase 1 in Q1 2017) Implementatie en aansluiting Basisregistratie Kadaster (BRK) Implementatie informatiesysteem Strategisch Beheer Vastgoedportefeuille (afronding Q1 2017) Implementatie Vastgoed Informatiebeheersysteem (afronding Q1 2017) Implementatie Containermanagementsysteem De Wolden Facilitaire & ICT-voorzieningen sporthal Activum Implementatie klantinformatiesysteem binnen Sociaal Domein Ontwikkeling en implementatie Afvalapp De Wolden Aanbesteding en digitalisering parkeervergunningen Rationalisatie informatiesysteem Verhuur sportaccommodaties Project Data-analyse PricewaterhouseCoopers (crediteurenadministratie) Implementatie Toolkit Informatievoorziening Afronding P&C-informatiesysteem LIAS Enterprise Inrichting Berichtenverkeer Jeugdhulp Implementatie e-hrm-modulen Proces-/systeeminrichting Leefomgevingssysteem RUD Afronding upgrade raadzaal De Wolden (AV-installatie/(video)vergadersysteem) Automatisering Vanuit Automatisering/ICT zijn er in 2016 de nodige activiteiten geweest om op het gebied van automatisering zaken te uniformeren en (beter) te beheersen. De netwerkinfrastructuren van de gemeenten Hoogeveen en De Wolden zijn nu volledig geïntegreerd. Het serverlandschap is (op een enkel onderdeel na) gerationaliseerd en geïntegreerd. Er is een bijdrage geleverd aan een aantal projecten: Sporthal Activum. Het Activum is opgenomen in het centrale netwerk. Er zijn diverse faciliteiten beschikbaar gesteld. Zaakgericht werken. De autorisatiemodule is ontwikkeld (toekennen van voorzieningen aan medewerkers). De uitrol hiervan is gestart in 2016 en zal verder worden uitgerold in

183 De interne webwinkel is verbeterd. Het proces is verbeterd en de eenheden hebben de mogelijkheid om op elk willekeurig moment de inzet van de ICT middelen te bekijken en aan te passen. Hierdoor kunnen zij beter waarborgen dat de inzet doelmatig is en blijft. Consolidatie en rationalisatie Een aantal centrale applicaties, systemen en netwerken is geconsolideerd. Informatieveiligheid Op het gebied van informatieveiligheid zijn grote stappen gezet: De administratieve organisatie rondom informatiebeveiliging is vormgegeven. Een groot aantal medewerkers heeft een formele rol gekregen in het kader van informatieveiligheid, zodat allerlei taken belegd kunnen worden; Er is een basismodel Bewerkersovereenkomst opgesteld (in samenwerking met andere Drentse gemeenten), dat wordt gehanteerd bij overeenkomsten met derde partijen die persoonsgegevens van de gemeenten en/of Samenwerkingsorganisatie verwerken; Er is een privacy protocol vastgesteld, dat richtlijnen geeft voor het correct verwerken en uitwisselen van persoonsgegevens; In het kader van de Wet Meldplicht Datalekken is een (concept)procedure opgesteld voor het melden/registreren van (mogelijke) datalekken; Een succesvol resultaat op de audit op de DigiD-voorziening; Een succesvol resultaat op de zelfevaluatie BRP en Paspoorten/NIK; Verbeteracties op basis van de managementletter van de accountant, waaronder het opschonen van accounts/autorisaties, verbeteren wijzigings-en testproces; De besturingssystemen Windows 2003, Windows XP en Oracle 10 worden door de leveranciers niet langer voorzien van beveiligingsupdates. Hierdoor ontstaat een groot veiligheidsrisico. Daarom zijn (vrijwel) alle Windows XP/2003 computers vervangen en voorzien van een hogere Windows-versie. In de gevallen waar dit niet mogelijk was, zijn aanvullende maatregelen getroffen. Daarnaast is er veel werk verzet op het gebied van beveiligde verbindingen tussen de verschillende systemen en de communicatie naar de burgers. Een ander aspect van informatieveiligheid is het waarborgen van de continuïteit. In dat kader zijn cruciale verbindingen (zoals de verbinding tussen de gemeentelijke locaties in Hoogeveen en Zuidwolde) redundant uitgevoerd waardoor bijvoorbeeld bij een kabelbreuk een andere verbinding kan worden gebruikt om het dataverkeer te garanderen. Verder is een start gemaakt om autorisaties binnen de organisaties beter te beheersen ("wie mag wat in welk gebouw of systeem"). De belangrijkste autorisaties zijn in een proces en systeem opgenomen. Begin 2017 zal dit operationeel worden. 2.5 Juridische zaken Juridische kwaliteitszorg Nadat in 2015 de visie op juridische kwaliteit is vastgesteld, stond 2016 in het teken van het uitvoeren van deze visie. Dit is gebeurd langs 2 lijnen. Doorontwikkelen van de juridische adviesfunctie In 2016 is onder de naam juridisch experiment gewerkt aan intensivering van de samenwerking tussen juridisch adviseurs. Daarnaast is onderzocht waar de kennis en talenten van de adviseurs zitten en hoe we die als organisatie kunnen benutten. Doel is het verhogen van de kwaliteit en het reduceren van kwetsbaarheden. Verder stond dit juridische experiment in het teken van het maken van contact tussen de juridisch adviseurs en de (interne) klanten waarbij vragen en wensen vanuit de klanten zijn opgehaald. Dit is gedaan via een speeddatebijeenkomst. 12

184 Deze bijeenkomst heeft veel bruikbare informatie opgeleverd. Deze informatie wordt gebruikt voor het verder verbeteren van de interne juridische dienstverlening. Opzetten van een cyclisch kwaliteitsprogramma 2016 stond ook in het teken van het opzetten van juridische kwaliteitsprogramma s voor alle organisatie-eenheden. Dit proces is gecoördineerd vanuit Advies & Control en heeft ertoe geleid dat in samenspraak met de eenheidsmanagers kwaliteitsprogramma s zijn opgesteld. Het gezamenlijke proces heeft geleid tot gedragen programma s met verbeteracties. Deze verbeteracties zullen voor het grootste deel in 2017 worden opgepakt. De voortgang wordt gemonitord via de P&C documenten. Inkoop Voor het inkoopproces zijn ten behoeve van de rechtmatigheid en de doelmatigheid de rollen en verantwoordelijkheden in het aanbestedingsproces beschreven. Deze beschrijving kan worden gebruikt bij het nog in te richten inkoopproces via een systeem. Ten behoeve van het kunnen opstellen van een aanbestedingsstrategie en een synergiecheck is gewerkt aan een inkoopanalysetool om inzicht te krijgen in de geldstromen. Hiervoor is een koppeling gemaakt tussen de financiële administratie en inkoopcategorieën. Daarnaast is een start gemaakt om het contractbeheer vorm te gaan geven. Ten aanzien van duurzaamheid is door learning by practice ervaring opgedaan hoe duurzaamheid op een goede manier mee kan worden genomen bij aanbestedingen. Er is nog geen start gemaakt met het onderzoek naar een geautomatiseerd bestelsysteem, de focus was in 2016 vooral gericht op het rechtmatig en doelmatig inkopen en zorgen dat ondernemers uit ons werkgebied goed in stelling worden gebracht om werkzaamheden voor de gemeenten uit te voeren. 2.6 Facilitaire zaken Er is in beeld gebracht welke inventaris en meubilair in de organisatie in gebruik is. Hiermee is echter nog niet duidelijk hoe deze middelen in de toekomst worden vervangen. Binnen de organisatie wordt in Hoogeveen afval inmiddels gescheiden ingezameld en verwerkt. Er heeft een evaluatie plaatsgevonden op de huisvesting van de SWO. Hier zijn ook mogelijke oplossingen voor benoemd. Prestatie inkoop (Best Value Procurement) is een nieuwe aanbestedingsmethode die voor het eerst is toegepast binnen onze organisatie voor de afdrukapparatuur. Het doel hiervan is een hogere kwaliteit te verkrijgen van het eindresultaat en een betere samenwerking met de leverancier. De geleerde verbeterpunten worden meegenomen bij de volgende twee aanbesteding. Na drie aanbestedingen wordt de methode geëvalueerd om te bepalen of in de toekomst deze methode vaker (en/of breder) ingezet kan worden. De bedrijfshulpverlening is opnieuw ingericht voor de gehele samenwerkingsorganisatie. Hoewel er nog wel een aantal restpunten zijn, is de inrichting compleet en in werking getreden. Lease De leaseconstructie is beëindigd. De investeringen worden voortaan opgenomen in de meerjarenplanning. Dit betekent dat het vrijgevallen budgetbedrag ingezet kan worden voor toekomstige investeringen. 13

185 2.7 Huisvesting openbare ruimte In 2016 is er verder gewerkt aan de doorontwikkeling van de buitendienst. Zo wordt bijvoorbeeld de pilot buurtbeheer in Hoogeveen bestendig beleid. In 2017 worden naast de bestaande 6 gebieden nogmaals 2 gebieden toegevoegd. Daarnaast zijn de voorbereidingen getroffen voor een herinrichting van de milieustraat in Zuidwolde, waarbij de werffunctie komt te vervallen. Voor de verkoop van de werf in Ruinen zijn voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd. Doelstelling is om op termijn te komen tot een centralere huisvesting voor de buitendienst, waarbij lokaal maatwerk mogelijk is. Vervolgens is er in 2016 meer duidelijkheid gekomen over het proces van de SWbedrijven Alescon en Reestmond. Een vervolgonderzoek zal inzicht geven hoe de samenwerking per SW-bedrijf exact wordt gecontinueerd. Deze samenwerkingsvorm heeft mogelijk consequenties voor de definitieve huisvesting van de buitendienst. Wat heeft het gekost? Exploitatie Programma Bedrijfsvoering Realisatie 2015 Primitieve begroting 2016 Wijziging 2016 Begroting na wijziging Realisatie 2016 Verschil Personeel Interne zaken Automatisering Tractie TOTAAL LASTEN Personeel Interne zaken Automatisering Tractie TOTAAL BATEN RESULTAAT voor bestemming Toevoeging reserve Onttrekking reserve RESULTAAT na bestemming Toelichting op de exploitatie De kosten bij het programma Bedrijfsvoering zijn hoger dan begroot en de opbrengsten zijn hoger dan begroot. Per saldo komt dit uit op een negatief resultaat van Het negatieve saldo wordt voornamelijk veroorzaakt door een incidentele last bij de personeelskosten, die gecompenseerd wordt door een extra bijdrage van de gemeenten (zie ook het overzicht Algemene dekkingsmiddelen) en lagere kosten voor automatisering. Personeel Per saldo is er op personeel een voordeel van In dit bedrag is rekening gehouden met een lagere bijdrage voor gemeente De Wolden in verband met onderhoud sportvelden (zie ook de toelichting bij de Algemene dekkingsmiddelen). In verband met de invoering van het uit de CAO voortgekomen Individueel Keuze Budget (IKB) is een extra last opgenomen voor het vakantiegeld over de periode juni tot en met december 14

186 2016 van Deze extra kosten zijn in 2016 ook in rekening gebracht bij de beide gemeenten. Door uitbreiding van eigen personeel in plaats van gebruik te maken van (zorg)bureaus, zijn de personeelskosten in het sociaal domein gestegen. Daarmee is ook de dekking op de personeelskosten hoger geworden. Interne kosten Ten opzichte van de begroting is er een nadeel van Dit is een optelling van diverse oorzaken: De hogere verzekeringskosten ( ) worden veroorzaakt door een stijgende premie voor de WA verzekering. Ook de abonnementskosten zijn in hoger uitgevallen. De juridische kosten zijn lager doordat minder gebruik gemaakt is van advocaten of andere externe juridisch specialisten voor een advies of voor bijstand tijdens een rechterlijke procedure. Het aantal reparaties in 2016 is meegevallen. Dit wordt grotendeels veroorzaakt doordat bij de herhuisvesting (deels) nieuwe apparatuur en meubilair is geplaatst. Dit levert een voordeel op van De hogere kosten van de koffievoorziening ( ) wordt veroorzaakt door meer verbruik. De oorzaak ligt in een toename van het aantal medewerkers en het plaatsen van koffievoorzieningen op dislocaties. Daarnaast zijn er diverse kleine verschillen die optellen tot een nadeel van Automatisering Ten opzichte van de begroting is er een voordeel van Dit is een optelling van diverse oorzaken: Voor Digitalisering dienstverlening en consultancy is minder uitgegeven, door uitstel van projecten. Door de vernieuwingen die de laatste jaren zijn doorgevoerd zijn er minder vaak storingen, waardoor de onderhoud- en reparatiekosten lager zijn dan begroot. De kapitaallasten zijn lager, doordat de uitvoering van meerdere projecten op het gebied van Digitalisering Dienstverlening over de jaarschijven heen lopen. Daarnaast is een aantal projecten vertraagd (Zaakgericht Werken, Digitaal Vergaderen & Besluiten, consolidatie Squit XO, enzovoort). De kosten voor salarisverwerking en jaarlijkse licentie- en onderhoudskosten voor software zijn lager. In de begroting is rekening gehouden met een budget van voor aanschaf van extra middelen voor de eenheden. Deze extra middelen zijn echter op de balans opgenomen en de jaarlijkse kapitaallasten worden in de begroting 2017 verwerkt. De kosten voor afdrukapparatuur en repro zijn echter dit jaar hoger uitgevallen. Er worden steeds hogere eisen gesteld aan informatiebeveiliging. Dit betekent een toename van het aantal beveiligingscertificaten en een toename aan audits. De kosten zijn hierdoor hoger. De kosten van software zijn lager, doordat de licentiekosten lager zijn. Daarnaast zijn er diverse kleine verschillen die optellen tot een voordeel van Tractie De kosten zijn in totaal hoger uitgevallen dan begroot. De hogere kosten voor onderhoud ( ) waren voorzien. De compensatie was deels gepland met meevallers voor brandstof ( ) en wegenbelasting ( ). De post voor huur van materialen en gereedschap is fors overschreden ( ). Daarnaast is er nog een voordeel op de overige bijdragen van derden ( ). 15

187 Overzicht algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien Algemene dekkingsmiddelen Realisatie 2015 Primitieve begroting 2016 Wijziging 2016 Begroting na wijziging Realisatie 2016 Verschil Lasten TOTAAL LASTEN Bijdrage gemeente De Wolden Bijdrage gemeente Hoogeveen TOTAAL BATEN RESULTAAT voor bestemming Toevoeging reserve Onttrekking reserve RESULTAAT na bestemming Toelichting op de algemene dekkingsmiddelen De bijdrage van de gemeenten is hoger dan begroot door een incidentele extra bijdrage voor het Individueel Keuze Budget (IKB) van De bijdrage van gemeente De Wolden is eind 2016 met naar beneden bijgesteld. In 2016 bleek dat de sportverenigingen een subsidie ontvangen voor de kosten van onderhoud sportvelden, terwijl deze kosten ook in de bijdrage van de gemeente De Wolden aan de Samenwerkingsorganisatie zijn verwerkt. In 2017 wordt dit in de begroting gecorrigeerd. Per saldo sluit de jaarrekening met een positief resultaat van Een bedrag van is terugbetaald aan de gemeenten. Voorgesteld wordt om het restant van , samen met het bedrag van , toe te voegen aan een bestemmingsreserve Kwaliteitsontwikkeling SWO. Taakstelling De taakstelling van voor 2016 is gerealiseerd. Investeringen Lasten Omschrijving Begroot Werkelijk Restant Overschot / tekort Restant naar 2017 Digitalisering dienstverlening Vervanging bedrijfsmiddelen automatisering Vervanging bedrijfsmiddelen tractie Totaal

188 Toelichting op de investeringen Digitalisering dienstverlening De uitvoering van meerdere projecten op het gebied van Digitalisering Dienstverlening loopt over de jaarschijven heen. Daarnaast is een aantal projecten vertraagd (Zaakgericht Werken, Digitaal Vergaderen & Besluiten, consolidatie Squit XO, enzovoort). Vervanging bedrijfsmiddelen automatisering Het begrote investeringsbedrag is met verhoogd. In de exploitatie is budget opgenomen voor dekking van extra kapitaallasten in automatiseringsmiddelen. Hiermee kunnen we de extra kapitaallasten die hier uit voort komen dekken. Daarnaast valt er een bedrag van vrij, die bestemd was voor de aanschaf van narrowcasting (digitale informatieverstrekking middels beeldschermen). Uiteindelijk heeft er geen investering plaatsgevonden, maar wordt jaarlijks een bedrag in rekening gebracht. Vervanging bedrijfsmiddelen tractie Een aantal te vervangen voertuigen is dusdanig dat er Europees aanbesteed moet worden. De aanbesteding is vanwege te weinig inschrijvers niet gelukt. Hierdoor hebben we in 2016 de voertuigen nog niet aan kunnen schaffen. 17

189 Paragrafen Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) schrijft een aantal verplichte paragrafen voor: 1. Lokale heffingen; 2. Weerstandsvermogen en risicobeheersing; 3. Onderhoud kapitaalgoederen; 4. Financiering; 5. Bedrijfsvoering; 6. Verbonden partijen; 7. Grondbeleid. Voor de Samenwerkingsorganisatie zijn alleen de paragrafen Weerstandsvermogen en risicobeheersing, Financiering en Bedrijfsvoering van toepassing. Voor de paragraaf Bedrijfsvoering wordt verwezen naar het programma Bedrijfsvoering en algemene dekkingsmiddelen. 18

190 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Gemeenschappelijke regelingen zijn op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) verplicht om bij de begroting en jaarrekening inzicht te geven in het weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen geeft de relatie aan tussen de risico s, waar geen maatregelen voor zijn getroffen, en de weerstandscapaciteit, die een organisatie heeft om onvoorziene uitgaven, voortvloeiende uit de risico s, op te vangen. Bij de oprichting van de Samenwerkingsorganisatie is besloten dat binnen de Samenwerkingsorganisatie geen weerstandsvermogen wordt gevormd. De Samenwerkingsorganisatie zal in voorkomende gevallen een beroep doen op de beide gemeenten, die in hun eigen paragraaf Weerstandsvermogen met het risico van de deelname aan de Samenwerkingsorganisatie rekening houden. Dit is ook zo afgestemd met de toezichthouder (provincie). Eventuele exploitatie overschotten of tekorten worden via de jaarlijkse bijdragen rechtstreeks met de deelnemende gemeenten verrekend. BTW problematiek In februari 2016 is door het Kabinet besloten om de koepelvrijstelling voor gemeenschappelijke regelingen van toepassing te verklaren, na een uitspraak van de Europese Commissie. Gemeenten die een ambtelijke fusie aangaan hoeven geen BTW meer te betalen over de diensten van het gezamenlijke ambtenarenapparaat waarvan zij gebruik maken. Concreet betekent dit dat de Samenwerkingsorganisatie geen BTW meer in rekening hoeft te brengen bij de beide gemeenten. Maar dit betekent ook dat de Samenwerkingsorganisatie geen BTW in vooraftrek kan nemen, maar gebruik moet maken van de doorschuifregeling richting de beide gemeenten. De financiële effecten zijn in de jaarrekening verwerkt. De BTW is eind 2016 afgerekend met de beide gemeenten. Kengetallen financiële positie Het BBV schrijft voor dat in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen. Naast de kengetallen wordt een beoordeling van de onderlinge verhouding van de kengetallen in relatie tot de financiële positie opgenomen. De kengetallen en de beoordeling geven gezamenlijk op eenvoudige wijze inzicht in de financiële positie van de Samenwerkingsorganisatie. Daarbij is het ook relevant om inzicht te hebben in de ontwikkeling van de kengetallen over de jaren heen. Voor de Samenwerkingsorganisatie gelden de netto schuldquote, de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen, de solvabiliteitsratio en de structurele exploitatieruimte. Het kengetal grondexploitatie en de belastingcapaciteit (woonlasten meerpersoonshuishouden) zijn niet van toepassing voor de Samenwerkingsorganisatie. 1A. Netto schuldquote De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. 1B. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. 19

191 2. De solvabiliteitsratio Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hierbij wordt het eigen vermogen uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal. 3. Structurele exploitatieruimte Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt het onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves gedeeld door de totale baten. De kengetallen voor de Samenwerkingsorganisatie: Rekening 2015 Begroting 2016 Rekening 2016 Netto schuldquote 8% 8% 7% Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 8% 8% 7% Solvabiliteit 1% 1% 2% Structurele exploitatieruimte 0% 0% 0% Ter bekostiging van de overdracht van de materiële vaste activa is door de beide gemeenten een lening verstrekt. Uit de netto schuldquote blijkt dat de schuldenlast voor de Samenwerkingsorganisatie gering is. Bij de oprichting van de Samenwerkingsorganisatie is besloten dat binnen de Samenwerkingsorganisatie geen weerstandsvermogen wordt gevormd. Dit wordt zichtbaar in de extreem lage solvabiliteitsratio. Eventuele exploitatie overschotten of tekorten worden via de jaarlijkse bijdragen rechtstreeks met de deelnemende gemeenten verrekend. De structurele exploitatieruimte is daarom jaarlijks (nagenoeg) nihil. 20

192 Financiering De uitvoering van de financieringsfunctie door de lagere overheid dient plaats te vinden binnen de wettelijke kaders van de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet FIDO), die op 1 januari 2001 in werking is getreden en voor het laatst gewijzigd is in In de wet staan transparantie en risicobeheersing centraal. De transparantie komt tot uitdrukking in een verplicht treasurystatuut en een financieringsparagraaf in begroting en jaarrekening. Een ander belangrijk uitgangspunt van de Wet FIDO is dat deze wet aan de lagere overheid de verplichting oplegt financiële risico's op treasurygebied te beheersen. Daarnaast regelt de Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden (Ruddo) de vereisten ten aanzien van de kredietwaardigheid van financiële instellingen. In de paragraaf Financiering worden de ontwikkelingen aangegeven met betrekking tot de kasgeldlimiet, de ontwikkelingen wat betreft de renterisiconorm, de verwachte toe- of afname van geldleningen of uitzettingen en het verdere beleid ten aanzien van de treasury. De randvoorwaarden waarbinnen de treasury zich kan en mag bewegen wordt geformuleerd in het treasurystatuut. Risicobeheer De belangrijkste financiële risico s bij de uitvoering van het treasurybeleid zijn de renterisico's, kredietrisico's, liquiditeitenrisico s, koersrisico's en valutarisico's. Renterisico Hieronder valt het beheersen van de risico s die voortvloeien uit de mogelijkheid dat in de toekomst de rentelasten van het vreemd vermogen hoger, respectievelijk dat de renteopbrengsten van activa lager zijn dan een bestuurlijk wenselijk geacht niveau, c.q. het in de meerjarenraming en de begroting geraamde niveau. De Wet FIDO hanteert voor de beheersing van het renterisico de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. De wet normeert via percentages het maximale risico dat een gemeenschappelijke regeling mag lopen op de vaste (de renterisiconorm) en de vlottende schuld (de kasgeldlimiet). Kasgeldlimiet (kortlopende schuld) De kasgeldlimiet heeft tot doel de renterisico s op kortlopende (opgenomen) geldleningen te beperken. Jaarlijks wordt door het ministerie aangegeven welk bedrag de lagere overheid mag financieren met kortlopende geldleningen. De kasgeldlimiet betreft een percentage (8,2%) van het begrotingstotaal. Voor 2016 is het begrotingstotaal inclusief begrotingswijzigingen , zodat de toegestane kasgeldlimiet is. Berekening kasgeldlimiet 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal Toegestane kasgeldlimiet in procenten van de grondslag 8,20% 8,20% 8,20% 8,20% Begrotingstotaal In bedrag Vlottende schuld Vlottende middelen Toets kasgeldlimiet Totaal netto vlottende schuld (2-3) Totaal netto vlottende middelen (3-2) Toegestane kasgeldlimiet (1) Ruimte

193 Deze limiet mag gedurende het jaar in principe niet overschreden worden. Als de kasgeldlimiet structureel wordt overschreden moeten binnen drie kwartalen maatregelen worden getroffen omdat teniet te doen. Dat kan door consolidatie (= het omzetten van kortlopende schuld langlopende schuld). Renterisiconorm De renterisiconorm schrijft voor hoeveel maximaal geleend mag worden voor een periode langer dan één jaar. Deze norm heeft als doel om toekomstige renterisico s op de kortlopende schuld te beperken. De renterisico s worden berekend als de som van de aflossingen en de renteherzieningen op de bestaande langlopende schuld. Er geldt een wettelijke norm. Het totale jaarlijkse renterisicobedrag mag niet groter zijn dan 20% van het begrotingstotaal. De renterisiconorm dwingt daarmee tot spreiding van de aflossingen en renteherzieningen. In onderstaande tabel wordt de norm afgezet tegen de feitelijke situatie. Conclusie: de Samenwerkingsorganisatie voldoet ruimschoots aan de risiconorm. Renterisiconorm (bedragen x 1.000) Rekening 2015 Begroting 2016 Rekening Rente herzieningen Betaalde aflossing Renterisico (1+2) a Begrotingstotaal b Het bij ministeriële regeling vastgestelde perce 20% 20% 20% 4 Renterisiconorm a Ruimte onder renterisiconorm (4>3) b Overschrijding renterisiconorm (3>4) Kredietrisico Het kredietrisicobeheer is het beheersen van risico s die voortvloeien uit de mogelijkheid dat op een bepaald moment de tegenpartij niet aan haar contractuele verplichtingen kan voldoen. De Samenwerkingsorganisatie heeft geen geldleningen verstrekt aan derden, dus er is geen sprake van kredietrisico. Liquiditeitenrisico Liquiditeitsrisicobeheer is het beheersen van risico s die voortvloeien uit de mogelijkheid dat op een bepaald moment de organisatie over onvoldoende middelen beschikt om aan de directe verplichtingen te voldoen. Dit risico is ondervangen doordat de beide gemeenten gedurende het jaar voorschotten betalen aan de Samenwerkingsorganisatie. Koers- en valutarisico Koersrisicobeheer is het beheersen van de risico s die voortvloeien uit de mogelijkheid dat de financiële activa van de organisatie in waarde verminderen door negatieve koersontwikkelingen. Op dit moment bezit de Samenwerkingsorganisatie geen financiële activa en is er dus geen sprake van koersrisico. Valutarisicobeheer is het beheersen van risico s die voortvloeien uit de mogelijkheid dat op een bepaald moment de waarde van de vreemde valutastromen, uitgedrukt in eigen valuta, afwijkt van wat verwacht werd op het beslissingsmoment. Op dit moment bezit de Samenwerkingsorganisatie geen vreemde valuta en kent geen leveranciers en afnemers van buiten de eurolanden, dus is er geen sprake van een valutarisico. 22

194 Financieringsarrangement Met de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) is een financieringsovereenkomst aangegaan, die per 1 januari 2015 in werking is getreden. Met het vaststellen van de financieringsovereenkomst is ook de benodigde technische infrastructuur (bevoegdheden etc.) bepaald. Daarnaast is in het financieringsarrangement een kredietlimiet van 5 miljoen in rekening-courant opgenomen. Op deze wijze kan de Samenwerkingsorganisatie tijdig aan haar verplichtingen voldoen. Schatkistbankieren De Wet verplicht schatkistbankieren is op 15 december 2013 van kracht geworden. Alle decentrale overheden zijn verplicht om hun overtollige middelen in de schatkist aan te houden. De gelden mogen niet langer buiten de schatkist worden weggezet. Wel mogen decentrale overheden overtollige middelen aan elkaar uitlenen, zolang er geen sprake is van een toezichtrelatie, om zodoende een beter rendement te halen dan bij de schatkist. De schatkist biedt geen leen- of roodstand faciliteiten aan. Deelname per 1 januari 2014 van decentrale overheden aan het schatkistbankieren, draagt bij aan een lagere EMU-schuld van de collectieve sector, waardoor de externe financieringsbehoefte van het Rijk minder wordt. Dit vertaalt zich in een lagere staatsschuld. Voor de decentrale overheid geldt een doelmatigheidsdrempel van 0,75% van het begrotingstotaal. Over het dagelijkse saldo wordt door het agentschap de daggeldrente (Eonia) vergoed. De Samenwerkingsorganisatie heeft in de loop van 2016 de aanmelding voor deelname aan schatkistbankieren geregeld. Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x 1000) Verslagjaar 2016 (1) Drempelbedrag 329,9 Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 (2) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (3a) = (1) > (2) Ruimte onder het drempelbedrag (3b) = (2) > (1) Overschrijding van het drempelbedrag (1) Berekening drempelbedrag Verslagjaar (4a) Begrotingstotaal verslagjaar (4b) Het deel van het begrotingstotaal dat kleiner of gelijk is aan 500 miljoen (4c) Het deel van het begrotingstotaal dat de 500 miljoen te boven gaat - (1) = (4b)*0, (4c)*0,002 met een minimum van Drempelbedrag 329,9 (2) Berekening kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 (5a) Som van de per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (negatieve bedragen tellen als nihil) (5b) Dagen in het kwartaal (2) - (5a) / (5b) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen

195 Bekostiging exploitatie en investeringen De taken binnen de gemeenschappelijke regeling (exploitatie) worden met financiële bijdragen van de beide deelnemende gemeenten bekostigd. Gedurende het jaar zijn voorschotten in rekening gebracht bij de beide gemeenten. Eventuele overschotten en tekorten aan het einde van het jaar worden verrekend op basis van de procentuele verhouding, zoals vastgelegd in het kostenverrekenmodel. Op 1 januari 2016 hadden beide gemeente iets meer dan 4 miljoen aan leningen verstrekt aan de Samenwerkingsorganisatie, gelijk aan de overgenomen boekwaarden van de bestaande investeringen inclusief de investeringen over Over het jaar 2016 zijn de investeringen ruim , daartegenover staan de afschrijvingen van bijna 1,2 miljoen. De boekwaarde van de investeringen komt per 31 december 2016 uit op ruim 3,6 miljoen. Deze 3,6 miljoen is ook het bedrag, dat de beide gemeente aan leningen heeft verstrekt aan de Samenwerkingsorganisatie. 24

196 Jaarrekening 25

197 26

198 Balans per 31 december Vaste activa Materiele vaste activa Investeringen met economisch nut Investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut 0 0 Financiele vaste activa 0 0 Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd > 1 jaar 0 0 Vlottende activa Uitzettingen rentetypische looptijd < 1 jaar Vorderingen op openbare lichamen Overige vorderingen Overige uitzettingen Liquide middelen Overlopende activa TOTAAL ACTIVA Vaste passiva Eigen vermogen Algemene reserve 0 0 Resultaat na bestemming Bestemmingsreserve Kwaliteitsontwikkeling SWO Voorzieningen 0 0 Vaste schulden rentetypische looptijd > 1 jaar Onderhandse leningen van overige binnenlandse sectoren Vlottende passiva Vlottende schulden rentetypische looptijd < 1 jaar Overige schulden Overlopende passiva TOTAAL PASSIVA

199 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende balanspost anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. De lasten en baten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen voor zover zij op de balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico s die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als bate genomen op het moment waarop het dividend betaalbaar is gesteld. Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Als gevolg van het formele verbod op het opnemen van voorzieningen c.q. schulden uit hoofde van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume worden sommige personele lasten echter toegerekend aan de periode waarin uitbetaling plaatsvindt. Daarbij moet worden gedacht aan overlopende vakantiegeld-, verlofaanspraken en dergelijke. Immateriële en Materiële vaste activa Immateriële vaste activa en materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsc.q. vervaardigingsprijs onder aftrek van afschrijvingen. Jaarlijks wordt een toets uitgevoerd of er sprake is van bijzondere waardeverminderingen. Geactiveerde kosten voor onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief volgen de afschrijvingsmethode van het betreffende actief. De materiële vaste activa met economisch nut worden in principe lineair afgeschreven, tenzij het bestuur beslist hiervan af te wijken. Aankoop en vervaardiging van activa met een meerjarig maatschappelijk nut worden onder aftrek van bijdragen van derden ten laste van de exploitatie gebracht. Indien hiervan bij bestuursbesluit wordt afgeweken, wordt het actief lineair afgeschreven over de verwachte levensduur van het actief of een kortere door het bestuur aan te geven tijdsduur. Bij de gehanteerde afschrijvingstermijnen is het bepaalde in de verordening ex artikel 212 Gemeentewet uitgangspunt. In de nota staan de volgende afschrijvingstermijnen genoemd: - Gronden en terreinen niet - Woonruimte 40 jaar - Bedrijfsgebouwen jaar - Grond-, weg-, en waterbouwkundige werken jaar - Vervoersmiddelen 7 10 jaar - Machines, apparaten en installaties 2 15 jaar - Overig 10 jaar 28

200 Activa met economisch nut en een verkrijgingsprijs van minder dan worden niet geactiveerd, uitgezonderd gronden en terreinen. Gronden en terreinen worden altijd geactiveerd. De afschrijving van een actief gaat één jaar na de uitvoering in. Een uitzondering is gemaakt voor de activa die in 2015 zijn overgenomen van de beide gemeenten. Voor deze activa geldt dat hierop in 2015 wel afschrijvingen hebben plaatsgevonden. Financiële vaste activa Financiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen historische kostprijs c.q. aanschafprijs verminderd met de aflossingen op de geldleningen. Indien de marktwaarde lager is dan de verkrijgingsprijs wordt ze afgewaardeerd tegen marktwaarde. Uitzettingen <1 jaar De vorderingen worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Voor verwachte oninbaarheid wordt een voorziening in mindering gebracht. Liquide middelen De liquide middelen zijn tegen nominale waarde gewaardeerd. Reserves Reserves zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, eventueel vermeerderd met bespaarde rente. Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies. Langlopende schulden Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde verminderd met gedane aflossingen. De langlopende schulden hebben een rente typische looptijd van één jaar of langer. Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. 29

201 Toelichting op de balansposten ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa (investeringen met economisch nut) Omschrijving Boekwaarde De gemeenten De Wolden en Hoogeveen hebben een gedeelte van hun materiële vaste activa overgedragen aan de Samenwerkingsorganisatie. Het betreft met name de tractie en de automatisering. In onderstaand overzicht staan de belangrijkste investeringen vermeld: Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Boekwaarde Vervoermiddelen Machines, apparaten en installaties Overig TOTAAL Omschrijving Investering 2016 Laptops/Ipads Servers Smartphones AV systemen Werkplekken Netwerk Narrowcasting Digitalisering dienstverlening Bladzuigwagen Vervanging aanhanger 29-WB-NF Totaal investeringen Vlottende activa Uitzettingen rentetypische looptijd < 1 jaar Vorderingen op openbare lichamen Gemeente Hoogeveen Gemeente De Wolden BTW In februari 2016 is door het Kabinet besloten om de koepelvrijstelling voor gemeenschappelijke regelingen van toepassing te verklaren, na een uitspraak van de Europese Commissie. Gemeenten die een ambtelijke fusie aangaan hoeven geen BTW meer te betalen over de diensten van het gezamenlijke ambtenarenapparaat waarvan zij gebruik maken. Concreet betekent dit dat de Samenwerkingsorganisatie geen BTW meer in rekening hoeft te brengen bij de beide gemeenten. Maar dit betekent ook dat de Samenwerkingsorganisatie geen BTW in vooraftrek kan nemen, maar gebruik moet 30

202 maken van de doorschuifregeling richting de beide gemeenten. De BTW is eind 2016 afgerekend met de beide gemeenten. Overige vorderingen Gemeente Hoogeveen Gemeente De Wolden Detachering personeel Overige debiteuren Overige uitzettingen Personeelsgerelateerde vorderingen Vorderingen inzake bankverkeer Overig Liquide middelen Liquide middelen BNG Schatkistbankieren Met de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) is een financieringsovereenkomst aangegaan, die per 1 januari 2015 in werking is getreden. Met het vaststellen van de financieringsovereenkomst is ook de benodigde technische infrastructuur (bevoegdheden etc.) bepaald. Daarnaast is in het financieringsarrangement een kredietlimiet van 5 miljoen in rekening-courant opgenomen. Op deze wijze kan de Samenwerkingsorganisatie tijdig aan haar verplichtingen voldoen. De Samenwerkingsorganisatie heeft in de loop van 2016 de aanmelding voor deelname aan schatkistbankieren geregeld. Overlopende activa Nog te ontvangen bedragen Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen Hoogeveen Nog te ontvangen De Wolden Nog te ontvangen overig De vordering op de beide gemeenten betreft de onder andere de aanvullende ontvangen lening. 31

203 PASSIVA Vaste passiva Eigen vermogen Stand per Resultaat Toevoeging Onttrekking Stand per Reserves Algemene reserve Resultaat na bestemming Bestemmingsreserve Kwaliteitsontwikkeling SWO Totaal Voorzieningen De Samenwerkingsorganisatie heeft geen voorzieningen gevormd in Vaste schulden rentetypische looptijd > 1 jaar Onderhandse leningen van overige binnenlandse sectoren Gemeente Hoogeveen Gemeente De Wolden De gemeenten De Wolden en Hoogeveen hebben aan de Samenwerkingsorganisatie een lening verstrekt ter financiering van de (overgedragen) materiële vaste activa. In 2016 is een gedeelte van de lening afgelost en is een aanvullende lening door de beide gemeenten verstrekt. In 2016 is over deze leningen een bedrag van aan rente betaald. Vlottende passiva Vlottende schulden rentetypische looptijd < 1 jaar Overige schulden Gemeente Hoogeveen Gemeente De Wolden Overige crediteuren Af te dragen loonheffing Af te dragen ABP Overige personeelsgerelateerde schulden

204 Overlopende passiva Nog te betalen en reeds ontvangen bedragen Personeelsgerelateerde schulden Gemeente Hoogeveen Gemeente De Wolden Overig nog te betalen Reeds ontvangen bedragen In verband met de invoering van het uit de CAO voortgekomen Individueel Keuze Budget (IKB) is een schuld aan het personeel opgenomen voor vakantiegeld over de periode juni tot en met december 2016 ad

205 NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN De langdurige verplichtingen uit hoofde van operational lease zijn niet in de balans opgenomen en worden hieronder toegelicht: Omschrijving Aanvang contract Einde contract Jaarbedrag DELL ICT-apparatuur Blusgasinstallatie De verplichtingen uit hoofde van vakantiedagen zijn niet in de balans opgenomen en worden hieronder toegelicht: Omschrijving Rekening 2015 Rekening 2016 Verplichtingen vakantiedagen

206 WNT-verantwoording 2016 Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de Samenwerkingsorganisatie van toepassing zijnde regelgeving: Het algemeen WNT-maximum. Het bezoldigingsmaximum in 2016 voor de Samenwerkingsorganisatie is Dit geldt naar rato van de duur en/of omvang van het dienstverband. Voor topfunctionarissen zonder dienstbetrekking geldt met ingang van 1 januari 2016 voor de eerste 12 kalendermaanden een afwijkende normering, zowel voor de duur van de opdracht als voor het uurtarief. 1. Bezoldiging topfunctionarissen 1a. Leidinggevende topfunctionarissen en gewezen topfunctionarissen met dienstbetrekking. Tevens leidinggevende topfunctionarissen zonder dienstbetrekking vanaf de 13e maand van de functievervulling bedragen x 1 G.H. de Vries G.H. de Vries T.N. Kramer Functiegegevens Algemeen directeur Gedetacheerd bij gemeente Appingedam Algemeen directeur Aanvang en einde functievervulling in /1-11/09 12/09-31/12 1/1-31/12 Omvang dienstverband (in fte) 0,9 0,9 1,0 Gewezen topfunctionaris? Nee Ja Nee (Fictieve) dienstbetrekking? Ja Ja Ja Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging Verplichte motivering indien overschrijding: 1) 1) 2) Gegevens 2015 Aanvang en einde functievervulling in /1-31/12 nvt 1/1-31/12 Omvang dienstverband 2015 (in fte) 1,0 nvt 1,0 Bezoldiging 2015 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Individueel WNT-maximum b. Leidinggevende topfunctionarissen zonder dienstbetrekking kalendermaand 1-12 Niet van toepassing. 35

207 1c. Toezichthoudende topfunctionarissen bedragen x 1 R.T. de Groot H.B. Giethoorn A.W. Hiemstra Functiegegevens Voorzitter Lid Lid Aanvang en einde functievervulling in /1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging Verplichte motivering indien overschrijding: 1) 2) 3) Gegevens 2015 Aanvang en einde functievervulling in /9-31/12 1/9-31/12 1/9-31/12 Bezoldiging 2015 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Individueel WNT-maximum bedragen x 1 J.H. G. Vos K.B. Loohuis Steenbergen Functiegegevens Lid Lid Lid Aanvang en einde functievervulling in /1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging Verplichte motivering indien overschrijding: 4) 5) 6) Gegevens 2015 Aanvang en einde functievervulling in /9-31/12 1/9-31/12 1/9-31/12 Bezoldiging 2015 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Individueel WNT-maximum

208 bedragen x 1 J. ten Kate M.S. Pauwels - Paauw J.R. van 't Zand Functiegegevens Lid Lid Lid Aanvang en einde functievervulling in /1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging Verplichte motivering indien overschrijding: 7) 8) 9) Gegevens 2015 Aanvang en einde functievervulling in /9-31/12 1/9-31/12 1/9-31/12 Bezoldiging 2015 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Individueel WNT-maximum Uitkeringen wegens beëindiging dienstverband aan topfunctionarissen met of zonder dienstbetrekking Niet van toepassing 3. Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen met dienstbetrekking die in 2016 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2015 geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden vermeld, of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden. 37

209 Recapitulatie lasten en baten per programma Lasten Realisatie 2015 Primitieve begroting 2016 Wijziging 2016 Begroting na wijziging Realisatie 2016 Verschil Bedrijfsvoering TOTAAL LASTEN Baten Realisatie 2015 Primitieve begroting 2016 Wijziging 2016 Begroting na wijziging Realisatie 2016 Verschil Bedrijfsvoering TOTAAL BATEN SALDO VAN LASTEN EN BATEN Algemene dekkingsmiddelen Onvoorziene uitgaven RESULTAAT voor bestemming Toevoeging reserve Onttrekking reserve RESULTAAT na bestemming Toelichting op de recapitulatie De jaarrekening 2016 sluit af met een positief rekeningresultaat van Van het positieve saldo is terugbetaald aan de gemeenten. Personeel Per saldo is er op personeel een voordeel van In verband met de invoering van het uit de CAO voortgekomen Individueel Keuze Budget (IKB) is een extra last opgenomen voor het vakantiegeld over de periode juni tot en met december 2016 van Deze extra kosten zijn in 2016 ook in rekening gebracht bij de beide gemeenten. Door uitbreiding van eigen personeel in plaats van gebruik te maken van (zorg)bureaus, zijn de personeelskosten in het sociaal domein gestegen. Daarmee is ook de dekking op de personeelskosten hoger geworden. Automatisering Ten opzichte van de begroting is er een voordeel van De kosten voor Digitalisering Dienstverlening en consultancykosten zijn lager door uitstel van projecten. De kapitaallasten zijn lager, doordat de uitvoering van meerdere projecten op het gebied van Digitalisering Dienstverlening over de jaarschijven heen lopen. Daarnaast is een aantal projecten vertraagd. Door de vernieuwingen die de laatste jaren zijn doorgevoerd zijn er minder vaak storingen, waardoor de onderhoud- en reparatiekosten lager zijn. 38

210 Er worden steeds hogere eisen gesteld aan informatiebeveiliging. Dit betekent een toename van het aantal beveiligingscertificaten en een toename aan audits. De kosten zijn hierdoor hoger. De kosten van software zijn lager, doordat de licentiekosten lager zijn. De kosten voor afdrukapparatuur en repro zijn echter dit jaar hoger uitgevallen. Tractie De kosten zijn in totaal hoger uitgevallen dan begroot. De hogere kosten voor onderhoud waren voorzien en werden deels gecompenseerd door meevallers voor brandstof en wegenbelasting. De post voor huur van materialen en gereedschap is fors overschreden. 39

211 Incidentele baten en lasten De Samenwerkingsorganisatie heeft in 2016 een incidentele last van voor het Individueel Keuze Budget. In onderstaande tabel staan de incidentele baten opgenomen: Omschrijving Incidentele baten Detachering personeel Bijdrage gemeenten IKB Levensloop Schadevergoedingen Verkoop tractie Onderhoud voetbalverenigingen Doorberekende portokosten Diverse kleine posten Totaal Onvoorziene uitgaven Er zijn in 2016 geen onvoorziene uitgaven geweest voor de Samenwerkingsorganisatie. Overzicht begrotingswijzigingen In 2016 zijn de volgende begrotingswijzigingen verwerkt: Omschrijving Bedrag Stelpost voor salarisstijging Aanvullende stelpost ivm salarisstijging CAO-aanpassingen Toelichting Stelpost voor salarisstijging 2016 De primitief in de begroting van De Wolden ( ) en Hoogeveen ( ) geraamde stelpost voor salarisstijging 2016 is bij de gemeenten afgeraamd en bijgeraamd bij de geraamde bijdrage van de Samenwerkingsorganisatie (totaal ). Aanvullende stelpost (tweede 0,8% extra) i.v.m. salarisstijging 2016 De aanvullende stelpost (tweede 0,8% extra) i.v.m. salarisstijging 2016 ad (De Wolden en Hoogeveen ), dient bij gemeenten te worden bijgeraamd door ophoging van de bijdrage aan de Samenwerkingsorganisatie. Dekking ten laste van het exploitatieresultaat. CAO-aanpassingen 2016 De hogere bijdrage van de beide gemeenten in verband met CAO-aanpassingen 2016 ad leidt bij de Samenwerkingsorganisatie tot per saldo een lager tekort en daardoor een lagere bijdrage van de gemeenten. De gemeenten hebben, op de kostenplaatsen waar zij de rechtstreekse betaling aan de Samenwerkingsorganisatie ramen, wel te maken met hogere lasten. 40

212 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant <controleverklaring PWC invoegen> 41

213 Vaststelling B e s l u i t : Vaststellen van de jaarrekening 2016 van de Gemeenschappelijke regeling Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen Aldus vastgesteld in het bestuur op xx juli 2017 De voorzitter van het bestuur, K. Loohuis 42

214 Besluitenlijst van de vergadering van de raad van de gemeente De Wolden, gehouden op donderdag 20 april 2017 om uur in het gemeentehuis te Zuidwolde. Aanwezig, de leden: H.S. Benning (Gb), R.A.J. Brouwer (Gb), C.F.M. Brouwer-Dekker (CDA), P. Groot (Gb), G. Gol (Gb), A. Haar (D66), G. Hempen-Prent (Gb), M.S.J. Hulst (VVD), H.C.M. Langen (PvdA), G.C. Leffers-Heeling (Gb), H. Mulder (VVD), D. Oosterveen (Gb), H.G. Scheper- Beijering (VVD), M.P. Turksma (PvdA), E.M.M. Verheijen (GL), J.H. Wiechers (CU) en T.J. de Wit (CDA). Tevens aanwezig: J. ten Kate (Gb), M. Pauwels-Paauw (VVD) en J.R. van t Zand (Gb); wethouders. Afwezig m.k.: H. Buld-Kist (Gb) en D. Zantingh (CDA). Voorzitter: Griffier: Verslag: R.T. de Groot, burgemeester drs. I.J. Gehrke S.R. Flokstra-Beute Vragenhalfuur voor de burgers De heer Pol en de heer Bennink presenteren namens Dorpsbelangen Zuidwolde de visie verkeersveiligheid Hoofdstraat Noord & Zuid Zuidwolde. Vragenhalfuur voor de raad Mevrouw Brouwer-Dekker (CDA) stelt een artikel 37A-vraag over de bereikbaarheid van de Kindertelefoon. Wethouder Pauwels beantwoordt de vraag. Mevrouw Langen (PvdA) stelt een artikel 37A-vraag naar aanleiding van het persbericht over het Jaarverslag 2016 van de Ombudsman Maas van Egdom van De Wolden. Portefeuillehouder De Groot vertelt dat hij in gesprek gaat met de heer Maas van Egdom en de afdeling communicatie om de herkenbaarheid en toegankelijkheid van de Ombudsman te verbeteren en zegt toe de raad hierover te informeren. Mevrouw Langen (PvdA) vraagt aandacht voor de betekenis van het VN-verdrag voor mensen met een beperking. Het eerste exemplaar van het boekwerkje Samen werken aan gelijke rechten overhandigt ze aan burgemeester Roger de Groot. In verband met het overlijden van Kees Alberts, beëdigd steunfractielid van D66, wordt een minuut stilte gehouden. Mevrouw De Haas, bibliotheekmanager Biblionet Drenthe, spreekt in bij de raad voorafgaand aan het debat over de Toekomstvisie bibliotheekwerk De Wolden. 1. Opening De voorzitter opent de vergadering. 2. Vaststelling agenda De voorzitter stelt voor om Bekrachtiging van de geheimhouding op de 4 bijlagen van de WMD toe te voegen aan de agenda als punt 7A (hamerstuk). De voorzitter vraagt om vaststelling van de agenda. Mevrouw Hempen-Prent (Gb) geeft aan een opmerking te willen maken bij agendapunt 8 e. De heer Wiechers (CU) geeft aan een opmerking te willen maken bij agendapunt 8c. De raad stelt de gewijzigde agenda vast. 3. Besluitenlijst en toezeggingenlijst raad 30 maart 2017 De voorzitter vraagt om vaststelling van de besluitenlijsten en de toezeggingenlijst. De raad stelt de besluitenlijst en toezeggingenlijst raad 30 maart 2017 vast. Pagina 1 van 2

215 4. Toezeggingenlijst totaal per eind april 2017 De voorzitter vraagt om vaststelling van de toezeggingenlijst totaal. De raad stelt de toezeggingenlijst totaal per april 2017 vast. 5. Vaststelling Nota Jeugdhulp De Wolden De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. Wethouder Pauwels zegt toe dat de cluster 4 (Het verbeteren van bereikbaarheid en toegankelijkheid bij niet spoedeisende situaties), 8 (Het kind en zijn omgeving) en 9 (Overgang achttien -/achttien + en wetgeving) naar boven wordt gehaald in de ranking van de speerpunten in de nota jeugdhulp. De speerpunten 2 (Versterken van de samenwerking tussen de medische en psychosociale hulpverlening) en 3 (Investeren in onze medewerkers in de hulpverlening) komen lager in de ranking. Dit zal zijn beslag krijgen in de uitvoeringsagenda en wethouder Pauwels zegt toe dat de raad deze uitvoeringsagenda ter kennisname krijgt toegestuurd. De raad besluit conform het voorstel. 6. Kaderbrief 2018 Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen De voorzitter vraagt de fracties om te reageren op de Kaderbrief 2018 van de SWO. De fracties reageren. 7. Verlening garantstelling voetbalvereniging Zuidwolde De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. De heer Turksma (PvdA) dient een amendement waarin hij voorstelt om de gemeente in plaats van de bank een lening te laten verstrekken aan VV Zuidwolde. Het amendement wordt met 2 stemmen voor (PvdA), en 15 stemmen (Gb, VVD, CDA, D66, CU en GL) verworpen. Wethouder Van t Zand zegt toe dit najaar met een notitie omtrent herijking regels, garanties en leningen bij de raad terug te komen. De raad besluit conform het voorstel. 7.A. Bekrachtiging van de geheimhouding op de 4 bijlagen van de Waterleiding Maatschappij Drenthe (WMD) De voorzitter vraagt om vaststelling van het voorstel. Het voorstel wordt aangenomen met 15 stemmen voor (Gb, VVD, CDA, PvdA en GL) en 2 stemmen tegen (D66 en CU). 8. Ingekomen stukken De voorzitter vraagt om vaststelling van de lijst. De heer Wiechers (CU) plaatst een opmerking bij punt c (Kaderbrief 2018 Regionale Uitvoeringsdienst Drenthe) en merkt op dat hij ontevreden is over de kaderbrief. Mevrouw Hempen-Prent (Gb) plaatst een opmerking bij punt e (Brief college aan Ministerie van Economische Zaken: reactie adviesverzoek NAM winningsplan de Wijk fase II). Ze zegt dat de fractie van Gb het mooi vindt om te lezen dat het college gebruik heeft gemaakt van het nieuwe adviesrecht m.b.t. het winningsplan van de NAM voor de Wijk fase 2. Ze gaat er vanuit dat de NAM deze adviezen serieus neemt en dat de raad deze aandachtspunten straks terug kan lezen in het uiteindelijke winningsplan. De raad stelt de lijst ingekomen stukken vast. 9. Sluiting De voorzitter sluit om uur de vergadering. Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente De Wolden in zijn openbare vergadering van 20 april 2017, de griffier, de voorzitter, Pagina 2 van 2

216 Toezeggingenlijst vergadering raad 20 april 2017 Data Onderwerp Afspraak/Toezegging Actie door Afdoening vóór 20 april juni april april 2017 Jaarverslag 2016 Ombudsman Maas van Egdom van De Wolden (37A-vraag PvdA) Nota Jeugdhulp De Wolden Regels, garanties en leningen Portefeuillehouder De Groot vertelt dat hij in gesprek gaat met de heer Maas van Egdom en de afdeling communicatie om de herkenbaarheid en toegankelijkheid van de Ombudsman te verbeteren en zegt toe de raad hierover te informeren. Wethouder Pauwels zegt toe dat de cluster 4, 8 en 9 naar boven wordt gehaald in de ranking van de speerpunten in de nota jeugdhulp. De speerpunten 2 en 3 komen lager in de ranking. Dit zal zijn beslag krijgen in de uitvoeringsagenda en wethouder Pauwels zegt toe dat de raad deze uitvoeringsagenda ter kennisname krijgt toegestuurd. Wethouder Van t Zand zegt toe dit najaar met een notitie omtrent herijking regels, garanties en leningen bij de raad terug te komen. Portefeuillehouder De Groot Wethouder Pauwels Wethouder Van t Zand Zodra de uitvoeringsagenda gereed is. Najaar 2017 Griffie, 4 mei 2017

217 Raadsvergadering 20 april Vraag conform art. 37a reglement van orde betreffende Blijft Kindertelefoon bereikbaar? Dinsdag 11 april 2017 jl. luidde de Kindertelefoon de noodklok over het voortbestaan. De organisatie is bang in de financiële problemen te komen nu het met alle gemeenten moet onderhandelen over de betaling voor de diensten. Tijdens de Algemene ledenvergadering (ALV) van 8 juni 2016 heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten besloten dat het vanaf 2018 start met een andere aanpak van de financiering van de collectieve activiteiten. Kopen niet alle 388 gemeenten de zorg tijdig in, dan is de Kindertelefoon wettelijk verplicht een sociaal plan in gang te zetten, en dus het vertrek van medewerkers voor te bereiden. Met minder personeel neemt onze bereikbaarheid af. Dat gaat ten koste van kinderen. Zo meldt de organisatie in het NRC. Het Advies- en Klachtenbureau Jeugdzorg (AKJ), de organisatie van vertrouwenspersonen voor kinderen en ouders in de jeugdzorg, en Sensoor, waar volwassenen met problemen terecht kunnen voor een luisterend oor, hebben hetzelfde probleem. Het CDA hecht aan de continuering van de dienstverlening van stichting De Kindertelefoon, stichting Sensoor (Luisterend Oor) en stichting AKJ (Vertrouwenswerk Jeugd). Daarom heeft de CDA-fractie de volgende vragen: 1. Deelt het college met de CDA-fractie het grote belang van de bereikbaarheid van de Kindertelefoon, het Advies- en Klachtenbureau Jeugdzorg (AKJ) en Sensoor voor de inwoners van onze gemeente? 2. Is het college voornemens een overeenkomst te sluiten met de stichting De Kindertelefoon, en stichting AKJ? 3. Is het college voornemens ook een overeenkomst te sluiten met stichting Sensoor? Graag een toelichting. 4. Wanneer verwacht het college de raad een besluit voor te leggen over het beschikbaar stellen van budget voor de drie (of twee) organisaties? 5. Verwacht het college dat het daarmee mogelijk is de standaardovereenkomst uiterlijk per 1 juni 2017, de datum waarop de organisaties zekerheid moeten hebben over hun continuïteit, getekend terug te sturen? Namens de fractie van het CDA De Wolden Karin Brouwer 1 en 1

218 PvdA-fractie De Wolden. Vraag art. 37a: Raadsvergadering 20 april, 2017 Onderwerp: Vragen naar aanleiding van het persbericht betreffende Jaarverslag en het Jaarverslag 2016 van de Ombudsman Maas van Egdom van De Wolden. In het onlangs gepubliceerde persbericht, berichten in de media omtrent het jaarverslag en het Jaarverslag 2016 van de Ombudsman, is een kanttekening van de Ombudsman opgenomen: Ik denk dat inwoners van De Wolden nog steeds niet goed weten waar ze moeten zijn met hun klachten (citaat uit het persbericht). De PvdA fractie heeft naar aanleiding hiervan een aantal vragen: 1. Wat vindt het college van deze kanttekening die de Ombudsman Maas van Egdom plaats bij het jaarverslag 2016? 2. Deelt het college met de PvdA-fractie het grote belang van een duidelijke en frequente aankondiging over de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de Ombudsman voor de inwoners in onze gemeente? 3. Op welke wijze gaat het college de herkenbaarheid van de Ombudsman en het spreekuur voor de inwoners van De Wolden verbeteren? 4. Op welke wijze gaat het college extra bevorderen dat de inwoners van De Wolden weten waar ze met hun klachten terecht kunnen? Namens de PvdA fractie, Heleen Langen

219 PvDA De Wolden BESLUIT RAAD d.d. c;.o / 4 /, ' 1 Vef'w0t.--~ 1/<JJr. ~va A ~le~,_ o J. f r" J.-..i-i Amendement op Agendapunt IV, nummer 7 - besluitnummer 2303 Garantstelling vv Zuidwolde. De Raad van De Wolden, in vergadering bijeen op donderdag 20 april 2017, Stelt de fractie van de PvdA het volgende amendement voor; Het eerste beslispunt van het voorliggende ontwerpbesluit te vervangen door onderstaand punt: In plaats van de bank, als gemeente de ,- aan de vereniging te lenen, onder dezelfde condities, waarbij de SWS voor 50% van het bedrag, garant staat. Voor zover de huidige wetgeving dit de gemeente toestaat. Toelichting: In het voorliggende voorstel wordt er door VV Zuidwolde een lening aangegaan bij een bank van ,-. Deze lening heeft als hypothecair onderpand de opstallen die in het bezit zijn van de vereniging. Daarnaast eist de bank een garantstelling voor het hele bedrag. De Stichting waarborgfonds Sport wil voor 50% garant staan als de gemeente voor de andere 50% garant wil staan. De PvdA fractie is van mening dat de bank hier, ondanks het geringe risico, te veel zekerheden vraagt. Door deze garantie verdient de bank d.m.v. rente zonder enig risico. 50% van het risico ligt bij de gemeenschap en 50% bij de SWS. PvdA De Wolden Mark Turksma

220 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 18 mei 2017 Agendapuntnummer : V/ punt 4 Opdrachtgever : de raad Aan de gemeenteraad Onderwerp: Toezeggingenlijst Totaal Raad. Samenvatting: Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: De toezeggingenlijst Totaal Raad, per mei 2017, voor kennisgeving aannemen. Inleiding en aanleiding: Volgens de formele procedure voor afhandeling toezeggingen aan de raad, vindt er maandelijks terugkoppeling aan de raad plaats. Bijgevoegd is de Toezeggingenlijst Totaal Raad, met de laatste stand van zaken. Problemen of vraagstukken: n.v.t. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Volgens de procedure kunt u desgewenst procedurele vragen stellen. Een inhoudelijke reactie van het college is thans niet aan de orde. Alternatief beleid: n.v.t. Financiële effecten: n.v.t Personele effecten: n.v.t Bijlagen: - Toezeggingenlijst Totaal Raad per mei 2017 Zuidwolde, 4 mei 2017 griffier drs. Josee Gehrke burgemeester Roger de Groot Pagina 1 van 1

221 ONTWERP Nr. V/ 4 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en griffier van 4 mei 2017; Besluit: De toezeggingenlijst Totaal Raad, per mei 2017, voor kennisgeving aan te nemen. Zuidwolde, 18 mei 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

222 Toezeggingen en acties nav moties t/m 20 april 2017 Toezeggingen: Volg nr. datum onderwerp toezegger toezegging programma/ cluster nov-15 Vaststelling De Groot Portefeuillehouder De Groot Dienstverlening / Gedragscodes integriteit zegt toe de uitwerking van het Griffie raadsleden en van derde beslispunt, om uiterlijk college in september 2017 het proces voor de benoeming van politieke ambtsdragers in te richten, te bespreken met de fractievoorzitters. afdoening afgedaan stand van zaken/uitkomst vóór september 2017 N Dit proces loopt nov-15 Kennisname Vaststelling beleidsplan Participatiewet Pauwels Wethouder Pauwels zegt toe Sociaal beleid en dat in 2017, in combinatie met onderwijs de monitor sociaal domein en de tevredenheidsonderzoeken, een evaluatie voor de raad plaats zal vinden. oktober 2017 N sep-16 Beleidsnotitie alternatieve energiebronnen (n.a.v. ingetrokken amendement CU) Ten Kate Toegezegd wordt dat de experimenteerruimte in woonwijken zo wordt ingevuld, dat er eerst bij twee kleine windturbines geluidsmetingen plaatsvinden en dan bekeken zal worden of ermee kan worden doorgegaan. Leefbaarheid N In september 2017 wordt de stand van zaken bepaald nov-16 Kennisname onderzoeksresultaten Bureau Langedijk Reestmond en principebesluit GR Reestmond Pauwels zegt toe dat het college terugkomt bij de raad met een definitief uittredingsbesluit met het onderhandelingsresultaat over de uittreding van Reestmond. Sociaal beleid en onderwijs N

223 40 26-jan-17 Strooibeleid (artikel 37A-vTen Kate zegt de raad toe met een evaluatie van het strooibeleid te komen jan-17 Besluitenlijst/Beveiliging gde Groot De heer Groot (Gb) vraagt naar de voortgang n.a.v. de gedane toezegging van portefeuillehouder De Groot m.b.t de beveiliging van de website. De portefeuillehouder zegt toe dat de actualisatie van de beveiliging van de website in februari 2017 wordt uitgevoerd. Leefbaarheid 1 juli 2017 N Dienstverlening 1 maart 2017 J per memo 16 februari jan-17 Artikel 37 vraag: MeldingeDe Groot zegt toe de raad jaarlijks bij te praten over hoe meldingen (dienstverlening) worden afgedaan feb-17 Artikel 37A-vraag CDA Visie bibliotheek feb-17 Besluitenlijst 26 januari feb-17 Toezegging 10 november 2016/Regenbooggem eente Pauwels Griffie Pauwels De raad krijgt, voordat de raad in april met elkaar in debat gaat, een toelichting op de visie bibliotheken. Mevrouw Langen merkt op dat ze haar opmerkingen m.b.t. CH De Wolden (ingekomen stukken) niet terug ziet in de besluitenlijst. De voorzitter zegt toe dat dit wordt Wethouder Pauwels zegt toe dat ze op korte termijn terugkomt bij de gemeenteraad met een plan van aanpak wat ze onder een regenbooggemeente verstaat en wat ze hiervoor gaan doen. Dienstverlening 1 juli 2017 N Sociaal beleid en onderwijs maart/april 2017 J Heeft op 6 april 2017 plaatsgevonden Griffie J besluitenlijst is aangepast. Sociaal beleid en onderwijs 20 april 2017 N

224 51 16-feb-17 Kaderbrieven Gemeenschappelijke regelingen mrt-17 Artikel 37A-vraag Kunst op zolder mrt-17 Toezeggingenlijst totaal per maart mrt-17 Toezeggingenlijst totaal per maart apr-17 Jaarverslag 2016 Ombudsman Maas van Egdom van De Wolden (37A-vraag PvdA) Voorzitter Pauwels Griffie Pauwels De Groot De voorzitter zegt toe dat de raad wordt geïnformeerd als het college een zienswijze uitbrengt over de betreffende kaderbrieven Wethouder Pauwels zegt toe dat zij de raad de lijst toestuurt waarop staat welke kunststukken in aanmerking komen voor verkoop. De voorzitter zegt toe dat toezegging 20 (Toekomstvisie bibliotheken) pas van de lijst wordt gehaald, wanneer dit onderwerp in de raad aan de orde geweest. De voorzitter zegt namens wethouder Pauwels toe na te gaan of toezegging 21 (m.b.t. Eigen bijdrage WMO) volledig is en komt hier op een later moment op terug. Portefeuillehouder De Groot vertelt dat hij in gesprek gaat met de heer Maas van Egdom en de afdeling communicatie om de herkenbaarheid en toegankelijkheid van de Ombudsman te verbeteren en zegt toe de raad hierover te informeren. Agendacommissie N 1 juni 2017 J Is verstuurd Griffie 1 juni 2017 J Is aan de orde geweest in de raad op 20 april. 1 juni 2017 N 22 juni 2017 N

225 56 20-apr-17 Nota Jeugdhulp De Wolden Pauwels Wethouder Pauwels zegt toe dat de cluster 4, 8 en 9 naar boven wordt gehaald in de ranking van de speerpunten in de nota jeugdhulp. De speerpunten 2 en 3 komen lager in de ranking. Dit zal zijn beslag krijgen in de uitvoeringsagenda en wethouder Pauwels zegt toe dat de raad deze uitvoeringsagenda ter kennisname krijgt toegestuurd. Zodra de uitvoeringsagenda gereed is. N apr-17 Regels, garanties en leningen Van t Zand Wethouder Van t Zand zegt toe dit najaar met een notitie omtrent herijking regels, garanties en leningen bij de raad terug te komen. Najaar 2017 Acties nav moties: Volg nr. datum onderwerp actie nav motie programma/ cluster 6 25-jun-15 Kadernota 2016 Het college wordt gevraagd in Sociaal beleid en samenwerking met de onderwijs dorpshuisbesturen het contact te leggen met GS van Drenthe over het provinciaal beleid dorpshuizen++ en de mogelijkheden hiervoor in De Wolden; daarnaast te bespreken en indien nodig te onderzoeken hoe er dorpshuizen++ kunnen worden gerealiseerd in De Wolden afdoening vóór afgedaan N stand van zaken/uitkomst

226 7 25-jun-15 Kadernota 2016 Het college wordt gevraagd Economie & Werk 1 januari 2018 N om per 1 januari 2018 de resultaten, knelpunten, financiële gevolgen etc. van de deelname aan de regio Zwolle te evalueren 9 5-nov-15 Begroting 2016 Het college te verzoeken de mogelijkheid te onderzoeken of het beleid ten aanzien van het plaatselijk gebruik van bestrijdingsmiddelen, het aanstippen van stobben, op gemeentelijke grond aangepast kan worden Leefbaarheid N jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd een pilot te starten, waarin bij voorkeur een startende ondernemer op een toegestane manier een zekere garantstelling voor minimaal 1 jaar krijgt van de gemeente. Economie & Werk N jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt opgeroepen om het Innovatiecluster meer te betrekken bij het lokaal duurzaam maken van de economie en deze input te betrekken bij het Economisch Actieplan; en ook om de gebiedscoöperatie Zuidwest Drenthe meer te betrekken bij eht gemeentelijk beleid op het gebied van economie, agro en duurzaamheid. Economie & Werk N

227 19 30-jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om voor december 2017 een overzicht te maken van clubs die concreet aan de slag willen met kunstgras, met een financieel overzicht (per vereniging), gebaseerd op een bijdrage van maximaal 2/3 van de kosten door de gemeente. Sociaal beleid en onderwijs Voor 1 december 2017 N jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om de regierol te pakken en een toekomstvisie voor minimaal 5 jaar te ontwikkelen voor de bibliotheken in combinatie met dorpshuizen, scholen, stichting welzijn en andere belanghebbende partijen en deze toekomstvisie uiterlijk met de kadernota 2018 aan de raad voor te leggen. Sociaal beleid en onderwijs N Bespreking gepland in de gemeenteraad op 20 april /Raad 30 maart 2017 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om financieel inzicht te geven in de eigen bijdrage WMO, die onze gemeente heft en deze te vergelijk in een benchmark met andere gemeenten en onderzoek te doen naar de mogelijk effecten van de hoogte van de eigen bijdrage op het gebruik van zorg en het effect daarvan op zorg mijdend gedrag van de verschillende doelgroepen. Sociaal beleid en onderwijs N Dit is mondeling toegelicht in de raadswerkgroep. Uitgezocht wordt hoe dit zit.

228 22 30-jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om bij de Kadernota 2018 deze zo in te delen, dat de uitgaven per dorp inzichtelijk worden, alsook bij de Kadernota 2018 in beeld te brengen welke sructurele gelden er te vinden zijn om aan Initiatiefrijk De Wolden jun-16 Kadernota 2017 Het college wordt gevraagd om de gemeente-app zodanig uit te breiden dat deze actief berichten naar de gebruikers kan versturen, de zogenaamde push-berichten. Voorbeelden zijn het soort afvalcontainer dat aan de weg moet worden geplaatst, of informatie over een lokale nov-16 Programmabegroting 2017: Regenbooggemeente. Dienstverlening Een impuls te geven aan de Sociaal beleid en sociale acceptatie, onderwijs weerbaarheid en veiligheid van de LHBTinwoners en dat in samenspraak te doen met het meldpunt Discriminatie Bureau Drenthe, het COC, betrokken partners, de provincie Drenthe en de andere Drentse regenbooggemeenten; Fysiek uit te dragen op prominente plaatsen dat De Wolden een tolerante regenbooggemeente is. Dienstverlening J Deze is geïmplementeerd. N N

229 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 18 mei 2017 Agendapuntnummer : V, punt 5 Besluitnummer : 2370 Portefeuillehouder : Wethouder Jan ten Kate Aan de gemeenteraad Onderwerp: Startnotitie evaluatie bomenkapbeleid. Samenvatting: Het evalueren van bomenkapbeleid kan op verschillende wijzen worden uitgevoerd. De raad wordt gevraagd om aan te geven op welke wijze geëvalueerd kan worden. Wij stellen daarom voor een keuze te maken uit 3 varianten om de evaluatie van het bomenkapbeleid vorm te geven. Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: Wij stellen voor: a. De evaluatie van het kapbeleid uit te voeren conform variant 2 van de startnotitie evaluatie bomenkapbeleid; b. Bij verkoop van gemeentelijke gronden zal beoordeeld worden of bomen op deze gronden op de waardevolle bomenlijst kunnen worden geplaatst. Inleiding en aanleiding: In 2012 is het kapvergunningstelsel voor bomen herzien. Dit met als doel het terugdringen van de administratieve handelingen voor de inwoners en de eigen organisatie, oftewel deregulering. In het herziene stelsel zijn enkel de waardevolle, monumentale of gemeentelijke bomen vergunningplichtig Voor waardevolle bomen in particulier bezit zijn destijds criteria vastgesteld en is op basis daarvan geïnventariseerd welke bomen als waardevol worden aangemerkt. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: De afgelopen vijf jaar is uitvoering gegeven aan het herziene kapbeleid. Bij de invoering is aangegeven dat na 5 jaar dit beleid geëvalueerd zou worden. Hierbij is niet afgesproken op welke wijze de evaluatie plaats zou moeten vinden. Aan de Antea Groep is gevraagd deze evaluatie uit te voeren. Deze heeft een startnotitie opgesteld waarbij een drietal varianten worden voorgelegd hoe deze evaluatie zou kunnen plaatsvinden. Deze startnotie is bijgevoegd. Inhoudelijk wordt daar naar verwezen. Wij geven de voorkeur aan variant 2 omdat daardoor een goede evaluatie plaats heeft. Personele effecten: De verschillende varianten zal een verschillende inzet vergen. Aanpak en uitvoering: Naar aanleiding van gemaakte keuze zal evaluatie plaatsvinden. De evaluatie zal dit jaar Pagina 1 van 2

230 worden uitgevoerd en het resultaat zal aan de gemeenteraad worden voorgelegd. Bijlagen: Startnotitie evaluatie bomenkapbeleid. Zuidwolde, 4 mei 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 2 van 2

231 Ontwerp Nr. V / 5 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 4 mei 2017; Besluit: a. De evaluatie van het kapbeleid uit te voeren conform variant 2 van de startnotitie evaluatie bomenkapbeleid; b. Bij verkoop van gemeentelijke gronden zal beoordeeld worden of bomen op deze gronden op de waardevolle bomenlijst kunnen worden geplaatst Zuidwolde, 18 mei 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

232 Startnotitie evaluatie bomenkapbeleid Gemeente De Wolden projectnummer definitief 26 april 2017

233

234 Inhoudsopgave Blz. 1 Inleiding Aanleiding Leeswijzer 1 2 Evalueren bomenkapbeleid Variant Variant Variant Vergelijking varianten 3 3 Overdracht waardevolle bomen Beslispunt 4

235 Startnotitie evaluatie bomenkapbeleid Gemeente De Wolden projectnummer april 2017 revisie 02 Gemeente De Wolden 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente De Wolden heeft in 2012 het kapvergunningsstelsel voor bomen herzien. Dit met als doel het terugdringen van de administratieve handelingen voor de eigen organisatie en het proces voor inwoners te vereenvoudigen, oftewel deregulering. In het herziende stelsel zijn enkel de waardevolle, monumentale of gemeentelijke bomen vergunningsplichting. Voor waardevolle bomen in particulier bezit zijn destijds criteria vastgesteld en is op basis daarvan geïnventariseerd welke bomen als waardevol worden aangemerkt. De afgelopen vijf jaar heeft u op basis van het herziende kapvergunningsstelsel het bomenkapbeleid ten uitvoering gebracht. Dit beleid wilt u nu evalueren. Daarmee wilt u inzicht krijgen in de effecten die het beleid heeft gehad op uw organisatie, op de inwoners en op het beeld buiten. Met deze startnotitie worden de mogelijkheden voor het evalueren van het bomenkapbeleid in beeld gebracht. Dit, zodat de raad hierover een besluit kan nemen op welke wijze de evaluatie van het bomenkapbeleid plaats moet vinden. 1.2 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de varianten voor de evaluatie beschreven. De varianten lopen uiteen van een beknopte feitelijke evaluatie tot een uitgebreide evaluatie waarin ook stakeholders worden betrokken en veldonderzoek plaatsvindt. Hoofdstuk 3 gaat in op hoe de gemeente in de toekomst om kan gaan met de overdracht van waardevolle bomen naar particulieren. Blad 1 van 5

236 Startnotitie evaluatie bomenkapbeleid Gemeente De Wolden projectnummer april 2017 revisie 02 Gemeente De Wolden 2 Evalueren bomenkapbeleid De mogelijkheden voor het evalueren van het bomenkapbeleid hebben wij, op basis van onze ervaring, uitgewerkt in drie varianten. Dit varieert van een feitelijke analyse tot een uitgebreide evaluatie met de ervaringen van stakeholders en veldonderzoek. In paragraaf 2.4 zijn de stappen per variant schematisch uitgewerkt. In de onderstaande paragrafen is per variant kort aangegeven waarop en hoe geëvalueerd wordt. 2.1 Variant 1 Feitelijk In deze variant ligt de focus op de feitelijke impact die het bomenkapbeleid heeft gehad. Op basis van de bij de gemeente aanwezige data, evalueren wij onder andere het aantal particuliere bomen welke op de waardevolle bomenlijst staan, het aantal vergunningsaanvragen, de goedkeuringen en bezwaren. Om een compleet beeld te vormen van de invloed van het nieuwe bomenkapbeleid wordt een beeld gevormd van de situatie voor 2012 en hoe het tussen 2012 en 2017 verlopen is. Met deze gegevens brengen wij cijfermatig in beeld of de deregulering het gewenste effect heeft gehad en of de administratieve handelingen voor uw organisatie zijn afgenomen. 2.2 Variant 2 Feitelijk en ervaringen In deze variant wordt, naast de feitelijke impact van variant 1, gekeken naar de ervaringen van de gemeente en stakeholders. Op basis van interviews/enquêtes met beleidsmedewerkers, medewerkers van de buitendienst en stakeholders zoals inwoners, de Natuurvereniging Zuidwolde en LTO, wordt de impact op de gemeentelijke organisatie, de stakeholders en het landschap verder in beeld gebracht. Hierin ligt de focus op de procedures en het beleid. Onder andere de bruikbaarheid van het huidige beleid, de criteria voor waardevolle bomen en de totstandkoming van de waardevolle bomenlijst worden getoetst. Daarnaast wordt op basis van de ervaringen ingegaan op de invloed van het nieuwe beleid op het beeld buiten. De ervaringen en gebiedskennis geven subjectief inzicht in de veranderingen van de buitenruimte. Met behulp van luchtfoto s worden de subjectieve bevindingen, die te herleiden zijn naar een specifieke locatie, getoetst. Door te kijken naar de feitelijke impact en ervaringen van de gemeente en stakeholders wordt een breder beeld verkregen van de invloed die het nieuwe beleid heeft gehad op de gemeentelijke organisatie, de stakeholders en het beeld buiten. 2.3 Variant 3 Feitelijk, ervaringen en veldonderzoek In deze variant wordt er, naast de feitelijke impact en de ervaringen, ook gekeken naar andere beleidsvelden en andere gemeenten en vindt er veldonderzoek plaats. De invloed van de boswet in de ontwikkeling van het landschap wordt in de evaluatie meegenomen. Hiermee wordt inzichtelijk welke invloed deze wet heeft gehad op het beeld buiten. Daarnaast wordt de huidige lijst met waardevolle bomen getoetst op actualiteit. Hiervoor wordt er buiten steekproefsgewijs Blad 2 van 5

237 Startnotitie evaluatie bomenkapbeleid Gemeente De Wolden projectnummer april 2017 revisie 02 Gemeente De Wolden een controle uitgevoerd in de gemeente. Tot slot wordt middels benchmarking gekeken hoe andere gemeenten het op dit vlak doen. In deze evaluatie wordt een compleet beeld verkregen van het effect van het kapbeleid op het beeld buiten en welke invloed andere beleidsvelden daarin hebben gehad. Een uitgebreide evaluatie die inzicht geeft of het beoogde doel behaald is en waar eventueel bijgestuurd kan worden. Blad 3 van 5

238 Startnotitie evaluatie bomenkapbeleid Gemeente De Wolden projectnummer april 2017 revisie 02 Gemeente De Wolden 2.4 Vergelijking varianten In onderstaande tabel zijn de drie varianten om te evalueren weergegeven. Hierin is per variant aangegeven waar op geëvalueerd wordt. Een korte toelichting per variant is in de voorgaande paragrafen benoemd. Evaluatiestap Feitelijke impact Variant 1 Feitelijk Variant 2 Feitelijk en ervaringen Areaal particuliere bomen Vergunningaanvragen Goedkeuringen Bezwaren Overtredingen Meldingen en klachten Tijdsbesteding Check actualiteit criteria - Check totstandkoming waardevolle bomenlijst - Ervaringen gemeente (Procedure/ beeld/ beleid) - Check ervaringen gemeente op het beeld buiten (Steekproef op basis van luchtfoto s) - Ervaringen stakeholders (Inwoners/ Natuurvereniging Zuidwolde/ LTO) - Aansluiting boswet op het beleid van de gemeente (ruilverkavelingen) - - Check actualiteit bomenlijst (veldonderzoek) - - Benchmarking (hoe doen andere gemeenten het) - - Variant 3 Feitelijk, ervaringen en veldonderzoek Raming kosten Blad 4 van 5

239 Startnotitie evaluatie bomenkapbeleid Gemeente De Wolden projectnummer april 2017 revisie 02 Gemeente De Wolden 3 Overdracht waardevolle bomen 3.1 Beslispunt In het huidige beleid is de overdracht van waardevolle bomen van de gemeente naar particulieren niet gewaarborgd. Alle gemeentelijke bomen zijn vergunning plichtig. Particuliere bomen zijn enkel vergunning plichtig indien deze als waardevolle bomen zijn aangemerkt. Om te voorkomen dat waardevolle bomen verloren gaan bij grondoverdracht van de gemeente naar een particuliere eigenaar, is het voorstel een beslispunt toe te voegen aan dit proces. Het beslispunt houdt in dat: Bij grondoverdracht van de gemeente naar een particuliere eigenaar worden de aanwezige bomen altijd beoordeeld op basis van de criteria van waardevolle bomen. Indien waardevolle bomen aanwezig zijn, worden deze door het college van B&W toegevoegd aan de waardevolle bomenlijst en zijn daarmee kapvergunning plichtig. Blad 5 van 5

240 Over Antea Group Van stad tot land, van water tot lucht; de adviseurs en ingenieurs van Antea Group dragen in Nederland sinds jaar en dag bij aan onze leefomgeving. We ontwerpen bruggen en wegen, realiseren woonwijken en waterwerken. Maar we zijn ook betrokken bij thema s zoals milieu, veiligheid, assetmanagement en energie. Onder de naam Oranjewoud groeiden we uit tot een allround en onafhankelijk partner voor bedrijfsleven en overheden. Als Antea Group zetten we deze expertise ook mondiaal in. Door hoogwaardige kennis te combineren met een pragmatische aanpak maken we oplossingen haalbaar én uitvoerbaar. Doelgericht, met oog voor duurzaamheid. Op deze manier anticiperen we op de vragen van vandaag en de oplossingen van de toekomst. Al meer dan 60 jaar. Contactgegevens Tolhuisweg DV HEERENVEEN Postbus AA HEERENVEEN T. (0513) E. brenda.boerema@anteagroup.com Copyright 2017 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs.

241 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 18 mei 2017 Agendapuntnummer : V, punt 6 Besluitnummer : 2355 Portefeuillehouder : Wethouder Jan ten Kate Aan de gemeenteraad Onderwerp: Fietspad Koekangerweg (Weerwille Oosteinde). Samenvatting: De provincie heeft onlangs besloten dat zij subsidie beschikbaar wil stellen voor de aanleg van een fietspad langs de Koekangerweg. De subsidie is afkomstig uit de regeling kwaliteitsimpuls fietspaden. Aan deze regeling is de voorwaarde verbonden dat de uitvoering dit jaar wordt afgerond. Bij het opstellen van de kadernota 2017 was nog niet bekend dat de regeling zou worden opengesteld en welke voorwaarden en bijdragen beschikbaar zouden komen. In het Fietsplan is de wens van het fietspad langs deze doorgaande route tussen de N375 en de Meppelerweg als prioriteit 1 aangegeven. Het fietspad heeft in de afgelopen jaren niet gescoord bij de eerdere subsidiemogelijkheden (Brede Doeluitkering verkeer en vervoer). Al lang bestaat de wens om een fietspad aan te leggen. In het kader van de ruilverkaveling Ruinerwold Koekange zijn rond 1990 al eigendommen voor het tracé vrijgemaakt en in eigendom gekomen bij de gemeente. Via de subsidie kwaliteitsimpuls is een bijdrage in de aanlegkosten (ca. 33% subsidie) door de provincie toegezegd. De gemeente heeft nog geen rekening kunnen houden met de benodigde eigen bijdrage. Technisch blijkt het mogelijk om het fietspad nog dit jaar uit te voeren. De raad wordt gevraagd om een besluit te nemen over de dekking van de eigen bijdrage. Vervolgens kan de voorbereiding van het fietspad worden opgepakt en daarna de aanbesteding en aanleg plaatsvinden. Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: Over te gaan tot de aanleg van het fietspad Koekangerweg; de dekking voor de aanleg van het fietspad meenemen bij de vaststelling van de jaarrekening 2016; de dekking van de totale kosten van kan plaatsvinden door: vanuit de aangevraagde provinciale subsidie o.g.v. regeling kwaliteitsimpuls fietsverbindingen; vanuit het rekening resultaat Dit bedrag storten in de dekkingsreserve infrastructuur ter dekking van de jaarlijkse kapitaallasten. Pagina 1 van 3

242 Inleiding en aanleiding: Inleiding: Bij de voorbereiding van een ruilverkaveling worden de kansen in het gebied op het gebied van recreatie, wegen, waterhuishouding en kavelgebruik onderzocht en ingebracht in de plannen. De ruilverkaveling Ruinerwold Koekange is rond 1968 opgestart. In de plannen werd rekening gehouden met de aanleg van een aantal fietspaden. Een van de fietspaden is geprojecteerd langs de Koekangerweg. Een verbinding tussen de gebiedsontsluitingsweg N375 Weerwille en het Oosteinde. Langs de Koekangerweg zijn meerdere recreatieve voorzieningen aanwezig: visvijver, natuurgebied Sultansmeer en een camping. Door de ruilverkaveling zijn de voor het fietspad benodigde eigendommen grotendeels toebedeeld aan de gemeente. Het fietspad heeft prioriteit 1 in het Fietsplan. In de afgelopen jaren zijn de fietspaden met prioriteit 1 gerealiseerd. Een van de gemeentelijke voorwaarden voor de aanleg van fietspaden bestond uit het verkrijgen van co-financiering. In de afgelopen jaren is getracht om voor subsidie via BDU (verkeersveiligheid) bij de provincie in aanmerking te komen. Dit is niet gelukt omdat de provincie van mening is dat de verkeersintensiteit op de Koekangerweg niet hoog genoeg is. Aanleiding: Dit jaar is er een nieuwe mogelijkheid ontstaan om co-financiering voor het fietspad te vinden. Recreatieschap / Provincie hebben dit jaar de regeling kwaliteitsimpuls verbeteren en realiseren van fietsverbindingen opengesteld. Het fietspad tussen de Weidenweg en Oosteinde langs de Koekangerweg is een ontbrekende schakel in het fietsnetwerk. Problemen of vraagstukken: Beschrijving probleem: Aan de subsidie wordt de voorwaarde verbonden dat de uitvoering van het fietspad nog dit jaar plaats vindt. De gemeente heeft echter nog geen eigen middelen gereserveerd om de aanleg van het fietspad langs de Koekangerweg mogelijk te maken. Uitvoeringstechnisch lijkt de aanleg haalbaar, mits in mei een besluit wordt genomen over de eigen middelen. Beoogd effect: Recreatieve en verkeersveilige fietsverbinding langs de Koekangerweg. Afronding prioriteit 1 van het Fietsplan. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Toelichting ontwerpbesluit: Uitvoeringstechnisch lijkt de aanleg haalbaar. Belangenvereniging Oosteinde heeft inmiddels aangegeven in overleg met de aanwonenden te willen gaan. Het tracé is grotendeels in eigendom (ruilverkaveling) en uitvoeringstechnisch lijkt het uitvoerbaar binnen de gestelde termijn. Voor het deel dat nog niet in eigendom is wordt gezocht naar oplossingen en mogelijkheden. Argumenten ontwerpbesluit: Verbeteren verkeersveiligheid en recreatieve mogelijkheden fietsers en voetgangers Koekangerweg. Diverse eigenaren hebben rond 1990 eigendommen aan de gemeente afgestaan om de fietsverbinding mogelijk te maken. De bij het toedelingsplan van de ruilverkaveling Ruinerwold Koekange gemaakte afspraken met de eigenaren zijn door de gemeente niet ingevuld. Met de aanleg van het fietspad kan dit nu alsnog worden gerealiseerd. Kanttekeningen: uitgegaan is van een vrijliggend fietspad in beton zonder openbare verlichting; Pagina 2 van 3

243 afhankelijk van de verdere uitwerking kunnen aanpassingen in de Koekangerweg noodzakelijk blijken (bijvoorbeeld tussen de Weidenweg en de Wold Aa), deze zijn niet meegenomen in de uitgangspunten; bij de voorbereiding is afstemming noodzakelijk met de provincie en Vitens ivm de voorwaarden in het waterwingebied. Alternatief beleid: Geen gebruik maken van de subsidie, de fietsverbinding niet aanleggen. Financiële effecten: De totale aanlegkosten bedragen De provincie stelt subsidie beschikbaar. De resterende kosten ad beschikbaar te stellen uit het rekeningsaldo Dit bedrag storten in de dekkingsreserve infrastructuur en de jaarlijkse kapitaallasten van het fietspad vanuit deze reserve dekken. Een en ander kan pas worden geëffectueerd na vaststelling van de jaarrekening Personele effecten: n.v.t. Juridische effecten: n.v.t. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) Belangenvereniging Oosteinde is betrokken bij de invulling van de participatie. Het plan om een fietspad aan te leggen is rond 1990 opgenomen in het ruilverkavelingsplan Ruinerwold Koekange. Dit plan is via zorgvuldig procedures voorbereid met input van de grondeigenaren, bewoners, waterschap, recreatie en gemeenten. Fatale termijnen: Het fietspad moet eind 2017 zijn gerealiseerd. Aanpak en uitvoering: - start voorbereiding na beschikbaar stellen krediet; - aanbesteden na bouwvak - uitvoering najaar Bijlagen: - Plan van aanpak. Zuidwolde, 4 mei 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 3 van 3

244 Ontwerp Nr. V / 6 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 4 mei 2017; Besluit: Over te gaan tot de aanleg van het fietspad Koekangerweg; de dekking voor de aanleg van het fietspad meenemen bij de vaststelling van de jaarrekening 2016; de dekking van de totale kosten van kan plaatsvinden door: o vanuit de aangevraagde provinciale subsidie o.g.v. regeling kwaliteitsimpuls fietsverbindingen; o vanuit het rekening resultaat Dit bedrag storten in de dekkingsreserve infrastructuur ter dekking van de jaarlijkse kapitaallasten. Zuidwolde, 18 mei 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

245 Plan van aanpak Aan : Marianne Kloosterman Van : Fokke Bijker Datum : 20 februari 2017 Onderwerp : Fietspad Koekangerweg Inleiding/achtergrond Gemeente De Wolden is voornemens om een vrij liggend fietspad aan te leggen langs de Koekangerweg. De komst van dit fietspad is opgenomen in het Fietsplan De Wolden. Het betreft concreet een fietspad tussen de dorpen Weerwille en Oosteinde. Dit plan van aanpak geeft globaal aan, welke processtappen nodig. Daarnaast geven we aan welke kosten we voorzien bij de voorbereidingen en aanleg van het fietspad. Een en ander kan ondersteuning bieden bij het aanvragen en overwegen van subsidies. Initiatieffase Doel van het project is het verhogen van verkeersveiligheid en het verbeteren van het fietsnetwerk door een vrij liggend fietspad aan te leggen en daarmee aan te sluiten op andere fietsinfrastructuur (ontbrekende schakel). Daarnaast beogen we de aantrekkelijkheid te verhogen van De Wolden en van de provincie Drenthe gelet op de recreatieve waarde en mogelijkheden. De initiatiefase richt zich vooral op het mogelijk maken van het project. De financiële kaders en de planning zijn hierbij belangrijke overwegingen. Om voortvarend te werk te gaan benoemen we hierna enkele uitgangspunten. Het fietspad dient een breedte te krijgen van ca meter. De verharding bestaat bij voorkeur uit beton en moet voldoende draagkracht bieden voor fietsers en voor diverse onderhoudsmachines. De beoogde route van ca meter is voor een groot deel in eigendom van de gemeente. Voor de ontbrekende delen is overleg nodig met enkele grondeigenaren. Er kan maatwerk nodig zijn voor het passeren van watergangen of voor het realisteren van een oversteeklocaties voor fietsers. Voorbereidinsfase De voorbereiding kan worden opgepakt zodra de initiatieffase is afgerond. In de voorbereiding worden o.a. ondergenoemde zaken verder uitgewerkt. - tracé optie(s) uitwerken; - overleg nutsbedrijven; - overleg omgeving / aangelanden en enkele perceeleigenaren; - bureau onderzoek archeologie; - grondonderzoek; - inmetingen; - quickscan flora en fauna; - omgevingsvergunning (onderdelen aanleg, water en vellen); - bestekvoorbereiding en definitief ontwerp; - aanbestedingstraject. Uitvoeringsfase Met deze kaders is het de verwachting dat de aanleg van het fietspad kan starten spoedig na de bouwvakantie Noord Nederland. Bij gunstige omstandigheden zal het grootste deel van het fietspad eind 2017 gereed zijn voor gebruik. Het resterende werk en de onderhoudstermijn heeft enige doorloop in het begin van Aansluitend kan spoedig de definitieve oplevering en financiële verantwoording plaatsvinden.

246 Fasering Initiatief Voorbereiding Uitvoering Oplevering / afronding 1e kw e kw e kw e kw e Kw 2018 Kostenraming Voor de kostenraming is de Standaard Systematiek Kostenramingen toegepast. Hierbij worden kosten herleid tot de ondergenoemde vier hoofdonderdelen. Levensduurkosten (LCC) is gezien de aard en schaal van het werk buiten beschouwing gelaten. Uitgangspunt en daarmee een risico voor de kostenraming, is het nog abstracte niveau van een project in de initiatieffase. Bouwkosten (geraamde aanneemsom) Vastgoedkosten (grondpositie e.d.) Engineeringskosten (onderzoeken, voorbereiding, directie, toezicht e.d.) Overige bijkomende kosten (nuts, ov, leges, verzekeringen) Het project is geraamd op een bedrag van De raming is als bijlage toegevoegd aan deze memo. Het project richt zich op een voortvarende aanpak (Engineering) zodra de projectkaders voldoende in beeld zijn.

247 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 18 mei 2017 Agendapuntnummer : V, punt 7 Besluitnummer : 2335 Portefeuillehouder : Wethouder Jan van 't Zand Aan de gemeenteraad Onderwerp: Jaarstukken 2016, opmerking accountant vaststellen subsidies initiatiefrijk De Wolden. Fase van besluitvorming: Vaststellen van de toegekende subsidies van Initiatiefrijk De Wolden. Ontwerpbesluit: 1. Raad akkoord laten gaan met de verwerkingswijze van de toegekende subsidies 2016 van Initiatiefrijk De Wolden (circa ). Hiermee wordt ingestemd dat de toetsing niet altijd voldoende is geweest volgens de regels van de verordening. 2. De subsidies 2016 van Initiatiefrijk De Wolden aan de verschillende instellingen door de Raad vast te laten stellen (circa ). Inleiding en aanleiding: Artikel 197 van de Gemeentewet: Het college legt aan de raad over elk begrotingsjaar verantwoording af over het door hen gevoerde bestuur, onder overlegging van de jaarrekening en het jaarverslag. Problemen of vraagstukken: De gemeentewet bepaalt dat gemeenten voor 15 juli de jaarrekening met de controleverklaring en het verslag van bevindingen van de accountant aan Gedeputeerde Staten moeten zenden. Bij het opstellen van de jaarrekening is de gemeente vaak afhankelijk van informatie die door derden worden aangeleverd. Dit is meestal geen probleem, omdat er tijdig afspraken zijn gemaakt met deze derden over de aanlevering van schattingen of definitieve cijfers. Bij het sociaal domein is het aanleveren door derden ook dit jaar nog een probleem. De verwachting is dat de meeste zorgaanbieders en het SVB pas in maart t/m mei (voorlopige) cijfers kunnen aanleveren. Na ontvangst van de (voorlopige) cijfers moet er een aansluiting op de eigen administratie plaatsvinden, voordat de gegevens verwerkt kunnen worden in de jaarrekening. Voor de gemeente geldt dat zij van de volgende partijen afhankelijk is: - SVB voor PGB WMO en PGB Jeugd; - gemeente Emmen voor de financiële lasten Jeugd; - zorgaanbieders voor de financiële lasten WMO. Voor de behandeling en vaststelling van de jaarrekening door de raad zal de 2 traps- Pagina 1 van 3

248 raket, worden gehanteerd. Hierbij is rekening gehouden met de belangen van de verschillende stakeholders (de raad, de accountant, het college/de organisatie). Dit betekent dat de reguliere jaarrekening inclusief een eerste schatting van de lasten sociaal domein in mei in de raad wordt besproken conform de normale planning. Op 6 juli volgt dan de besluitvorming betreffende de definitieve jaarrekening inclusief sociaal domein. In 2016 heeft gemeente De Wolden diverse subsidies voor de regeling Initiatiefrijk De Wolden verstrekt aan verschillende instellingen (circa ). Uit interne controles is gebleken dat de toekenning van de subsidies niet voldoet aan de verordening van deze regeling. Bij de toekenning is namelijk niet altijd de eis van cofinanciering opgelegd en ook zijn niet altijd de eisen van bijvoorbeeld duurzaamheid betrokken in de toetsing en toekenning. Daarnaast is in de verordening expliciet aangegeven dat de subsidies vastgesteld zullen worden door de raad. Uit de praktijk blijkt dat wel verantwoordingen worden verkregen van de instellingen, maar geen vaststelling plaatsvindt van de subsidie door de raad. Het voorstel, in overleg met de accountant, is om de rechtmatigheid van de subsidie alsnog door de raad vast te laten stellen. Indien de raad akkoord gaat met de verwerkingswijze van de toegekende subsidies van Initiatiefrijk De Wolden komt de bevinding te vervallen. De raad kan dit nu achteraf doen. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: In het concept-accountantsverslag van PWC d.d. 22 maart 2017, blz. 10 wordt ingegaan op de subsidies van Initiatiefrijk De Wolden. Alternatief beleid: N.v.t. Financiële effecten: Bij de vaststelling van de jaarrekening 2016 door de raad (6 juli) zal ook de bestemming van het rekeningresultaat aan de orde komen. Personele effecten: N.v.t. Juridische effecten: De gemeentewet, het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de Financiële Verhoudingswet. Participatie- en communicatieparagraaf: Fatale termijnen: Op grond van artikel 200 van de Gemeentewet zendt het college het jaarverslag en de vastgestelde jaarrekening in ieder geval voor 15 juli van het jaar, volgend op het begrotingsjaar, aan Gedeputeerde staten. Voorts regelt artikel 197 van de Gemeentewet dat de jaarrekening met controleverklaring en accountantsrapport twee weken voor de behandeling in de raad voor een ieder ter inzage moeten zijn. Het niet voor 15 juli zenden aan Gedeputeerde staten van de jaarrekening met controleverklaring en accountantsrapport kan leiden tot financiële sancties zoals het opschorten van gemeentefondsbetalingen en kortingen op het budget Buig van het volgende begrotingsjaar. Verder moet op grond van de Financiële Verhoudingswet voor 15 juli 2017 de jaarrekening en Sisa-bijlage naar het CBS. De vaststelling van de jaarstukken door de gemeenteraad zal plaatsvinden op 6 juli Pagina 2 van 3

249 Aanpak en uitvoering: Bijlagen: - concept- accountantsverslag 2016 PWC. Zuidwolde, 4 mei 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 3 van 3

250 Ontwerp Nr. V / 7 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 4 mei 2017; Besluit: 1. Akkoord te gaan met de verwerkingswijze van de toegekende subsidies 2016 van Initiatiefrijk De Wolden (circa ). Hiermee wordt ingestemd dat de toetsing niet altijd voldoende is geweest volgens de regels van de verordening; 2. Vast te stellen van de toegekende subsidies ( circa ) van Initiatiefrijk De Wolden aan de verschillende instellingen. Zuidwolde, 18 mei 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

251 Accountantsverslag 2016 Accountantsverslag 2016 voor Gemeente De Wolden Concept 22 maart 2017

252 Aan de gemeenteraad van Gemeente De Wolden T.a.v. mevrouw I.J. Gehrke Postbus AA Zuidwolde 22 maart 2017 Betreft: Accountantsverslag met betrekking tot de controle van de jaarrekening 2016 Referentie: [e-geleide reference Geachte leden van de raad, Met genoegen presenteren wij u ons accountantsverslag met betrekking tot de controle van de jaarrekening 2016 van gemeente De Wolden. Onze controle is uitgevoerd conform onze opdrachtbevestiging van 14 december Op dit moment staan in de controle nog een aantal belangrijke aspecten open. Conform afspraak met de griffie en conform vorig jaar zullen de decentralisaties in een volgende periode (naar verwachting eind mei/begin juni) worden gecontroleerd. In dit verslag zijn daarnaast de resterende openstaande zaken opgenomen die in die periode ook zullen worden afgerond. Dit verslag gaat in op de belangrijkste bevindingen uit de controle van de jaarrekening van gemeente De Wolden. Naast onze kernboodschappen hebben wij voor een aantal belangrijke thema s (uitkomsten van onze controle, grondexploitaties en decentralisaties) een dashboard opgenomen, zodat u onze waarnemingen hier in één oogopslag kunt zien. Dit verslag is besproken met de controller, de gemeentesecretaris en de portefeuillehouder financiën van gemeente De Wolden. De standpunten van het college zijn waar van toepassing toegelicht in dit verslag. Graag willen we de inhoud van dit verslag bespreken tijdens de vergadering van de werkgroep financiën op 8 mei Mocht u in de tussentijd vragen hebben dan kunt u uiteraard contact met ons opnemen. Wij willen graag van deze gelegenheid gebruikmaken om u en uw medewerkers te bedanken voor de medewerking die we ervaren hebben tijdens onze werkzaamheden. Hoogachtend, PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. S.J. Dul MSc RA PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Paterswoldseweg 806, 9728 BM Groningen, Postbus 8060, 9702 KB Groningen T: , F: , PwC is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK ) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

253 Managementsamenvatting 1. Onze kernboodschappen 1.1. Ons oordeel over uw jaarrekening 2016 in één oogopslag 1.2. Uitkomsten controle decentralisaties in één oogopslag 1.3. Uitkomsten controle grondexploitaties in één oogopslag 2. Een nadere toelichting op onze bevindingen 2.1. Onzekerheid ten aanzien van BTW positie 2.2. Waardering vordering AZC mogelijk te hoog verantwoord 2.3. Schulden en vorderingen met SWO niet gesaldeerd in jaarrekening 2.4. Subsidies initiatiefrijk De Wolden voldoen niet aan eigen verordening 2.5. In onze controle staan nog een aantal belangrijke zaken open 3. Het sociaal domein kent ook in 2016 onzekerheden 4. Een bijzonder jaar voor uw grondexploitaties 4.1. Veel aandacht voor uw grondexploitaties in Kerkenveld- Noord blijft risico s bevatten Verkopen Dunningen ook in 2016 van hoog niveau 4.2. De effecten van de BBV wijzigingen op de waardering van de GREXEN zijn beperkt 4.3. Niet in exploitatie genomen gronden als gevolg van wijziging verslaggevingsregels verantwoord onder materiële vaste activa 4.4. Presentatie kostenverhaal (faciliterend grondbeleid) gewijzigd door veranderingen in BBV 4.5. Waardering is onder meer afhankelijk van schattingen 5. De financiële positie van uw gemeente nader bekeken 5.1. Uw vermogenspositie zal de komende jaren licht dalen door inzet van eigen vermogen 5.2. Ontwikkeling leningenportefeuille laat afnemende financieringsbehoefte zien 6. Uw jaarrekening 2016 nader bekeken 6.1. De informatiewaarde van uw jaarstukken is goed/voldoende/verbeterd 6.2. Overige bijzonderheden in de jaarrekening 2016 nader toegelicht Deelneming glasvezel De Wolden B.V Afwaardering zwembaden conform BBV verwerkt in de jaarrekening Uw jaarrekening is conform het Besluit Begroting en Verantwoording opgesteld 6.4. De door het college gemaakte inschattingen leiden tot enkele bevindingen 7. Onze visie op uw interne beheersing 7.1. Wij hebben een managementletter uitgebracht bij de SWO over de interne beheersing 7.2. Het jaarrekeningproces is beter verlopen, verdere verbetermaatregelen zijn van belang 7.3. Positieve stappen gezet in IT-omgeving, nog wel wat aandachtspunten 7.4. Geen aanwijzigingen voor fraude 7.5. Wij zijn onafhankelijk 8. Naleving van de relevante wet- en regelgeving 8.1. Inventarisatie van VPB activiteiten afgerond 8.2. U voldoet aan de Wet Normering Topinkomens (WNT) 8.3. Het eigen inkoopbeleid is wederom uit het normenkader voor rechtmatigheid gehaald voor U heeft voldaan aan de (gewijzigde) aanbestedingsrichtlijnen 8.5. Begrotingsrechtmatigheid 8.6. SWO gaat kritisch om met beleid datalekken en privacy

254 9. Controlerende rol van de raad/auditcommissie 9.1. Fractievergoedingen 9.2. Neem maatregelen voor een eerdere definitieve afronding van de jaarrekening 9.3. Versterking rol raadscommissie

255 1. Onze kernboodschappen 1. Onze controle is nog niet afgerond. Naast de controle van de decentralisaties (die eind mei/begin juni gecontroleerd zullen worden) staan in onze controle nog een aantal zaken open. Het is hierdoor op dit moment nog niet duidelijk welk oordeel de controleverklaring zal krijgen over getrouwheid en rechtmatigheid. Uit de controle van de SISA-bijlage komen geen bijzonderheden naar voren. Wij hebben ook vastgesteld dat de WNT is nageleefd. De opgenomen toelichtingen in uw jaarrekening 2016 voldoen aan de in deze wet gestelde eisen. 2. Het proces van de jaarrekeningcontrole is beter gelopen. In 2016 zijn door de SWO diverse verbetermaatregelen doorgevoerd in het kader van projectmanagement, verhogen van de kwaliteit van de interne beheersing en het zorgen voor een kwalitatief betere aanlevering. Dit zijn positieve stappen. Wel zien we dat nog belangrijke kwaliteitsverbeteringen in het proces doorgevoerd dienen te worden. De aanlevering en kwaliteit van de stukken was op onderdelen (mede door ziekte) niet voldoende en tijdig. Daarnaast zijn uit de controle diverse bevindingen naar voren gekomen die zijn aangepast. Wij adviseren u afspraken te maken met de SWO over te nemen verbetermaatregelen. 3. Het sociaal domein kent in 2016 ook weer onzekerheden. De controle van de decentralisaties kan op dit moment op onderdelen nog niet worden uitgevoerd, aangezien nog niet alle informatie van derde partijen beschikbaar is. De controle zal in de komende maanden worden uitgevoerd. Wij zullen naar verwachting de controle in juni afronden. 5. De financiële positie van De Wolden is goed te noemen. Dit blijkt ook uit een benchmark met onze andere klanten. Het eigen vermogen lijkt op basis van de huidige begroting iets af te nemen. Dit door inzet van reserves voor realisatie van doelstellingen. 6. De jaarrekening is prettig leesbaar en is op veel onderdelen concreet. Wel zien wij verbetermogelijkheden om de koppeling tussen inhoud en financiën meer te maken en om de kwaliteit van de paragrafen te verhogen. 7. Vennootschapsbelasting is nog niet gecontroleerd 8. Uit de controle blijken nog een aantal bevindingen (m.n. BTW verwerking). Deze onzekerheden en fouten kunnen in de komende periode nog worden opgelost. Wij hebben het college geadviseerd hier actie op te ondernemen. 9. De aanbestedingsrichtlijnen zijn in 2016 gewijzigd. Deze wijzigingen zijn betrokken in onze controle. Onze controle is nog niet afgerond. Wij verwachten dat hier geen omvangrijke tekortkomingen uit naar voren zullen komen. 10. Ten aanzien van IT, privacy en datalekken zien wij dat de SWO dit positief oppakt. Er zijn verbetermaatregelen doorgevoerd, gewerkt aan bewustwording in de organisatie en daarnaast is een procedure meldplicht datalekken ingericht. 4. In 2016 hebben uw grondexploitaties de nodige aandacht gekregen. Dit met name door wijzigingen in het BBV met gevolgen voor de grondexploitaties. Dit is door De Wolden verwerkt in de waardering en presentatie in de jaarrekening. Op onderdelen is dit als stelselwijziging verwerkt. Dit is ook toegelicht in de jaarrekening. Uit de controle van de waardering van de grondexploitaties komen geen bevindingen naar voren. Wij kunnen instemmen met de uitgangspunten die zijn gehanteerd. PwC Pagina 5 van 28

256 1.1. Ons oordeel over uw jaarrekening 2016 in één oogopslag Oordeel controleverklaring nog niet bekend De bevindingen blijven onder de door u gestelde goedkeuringstoleranties. Derhalve geeft onze controleverklaring de volgende oordelen: Dit is nog openstaand, controle is nog niet afgerond, decentralisaties nog niet gecontroleerd Oordeel getrouwheid Oordeel rechtmatigheid 60% Goedkeurend Goedkeurend Bevindingen in '000 en % goedkeuringstolerantie 300 Single Information Single audit (SiSa) Is het bedrag aan bestedingen 3,5 miljoen specifieke uitkeringen (subsidies) wat u dit jaar via de bijlage SiSa bij de jaarrekening verantwoord aan ministeries en provincies. Aantal specifieke Bevindingen uitkeringen 5 Geen Wet Normering Topinkomens (WNT) U heeft 2 topfunctionarissen verantwoord in de jaarrekening De gemeentesecretaris is over 2016 ingehuurd van de SWO. U heeft in ontslagvergoedingen boven de WNT-grens uitgekeerd Uit ons controle van de bijlage WNT blijken geen bevindingen. 40% 20% 0% Getrouwheid Rechtmatigheid Fouten Onzekerheden Informatiewaarde jaarverslag Koppeling beleidsmatige en financiële realisatie onvoldoende voldoende goed Ontwikkeling financiële positie Dit betreft de begrote vermogensontwikkeling uit uw meerjarenbegroting, in vergelijking tot het gemiddelde van de grootteklasse. Paragrafen Ontwikkeling eigen vermogen in per inwoner in relatie tot grootteklasse onvoldoende voldoende goed Leesbaarheid onvoldoende voldoende goed Bedrag per inwoner Benchmark grootteklasse PwC Pagina 6 van 28

257 1.2. Uitkomsten controle decentralisaties in één oogopslag Hier wordt een dashboard decentralisaties ingevuld nadat de controle van de decentralisaties is afgerond. PwC Pagina 7 van 28

258 1.3. Uitkomsten controle grondexploitaties in één oogopslag Ontwikkeling boekwaarde Ontwikkeling portefeuille en risicoprofiel Aantal projecten in exploitatie Prognose resultaat in mln ,6 1.6 = Schattingen grondexploitaties Parameter Oordeel PwC Gehanteerde rekenrente* voorzichtig evenwichtig optimistisch Kostenstijging voorzichtig evenwichtig optimistisch Opbrengstenstijging voorzichtig evenwichtig optimistisch Gehanteerde programmering voorzichtig evenwichtig optimistisch Voorziening in Netto boekwaarde in Totaalbedrag risico s in mln. 0,5 0,4 = oordeel PwC 2016 = oordeel PwC 2015 * wijziging rekenrente wordt veroorzaakt door wijzigingen BBV Bijzondere projecten Er zijn een aantal projecten waarvan wij het belangrijk vinden deze individueel aan u toe te lichten. Dit betreft de volgende projecten: Projectnaam Effecten BBV wijzigingen Reden toelichting Projectinhoudelijke wijzigingen Kerkenveld- noord l l Dunningen l Bevinding vanuit de controle Deze projecten hebben wij nader toegelicht in hoofdstuk 4. PwC Pagina 8 van 28

259 2. Een nadere toelichting op onze bevindingen Onderstaand hebben wij een overzicht opgenomen van onze bevindingen in uw jaarrekening In de tabel is aangegeven waar een nadere toelichting op de betreffende bevinding is opgenomen. Hierbij worden de bevindingen inzake getrouwheid ongesaldeerd (dus optelsom van de bedragen) ook als bevinding op het gebied van rechtmatigheid aangemerkt. Dit vanwege het niet voldoen aan het BBV. Bevindingen getrouwheid (bedragen x 1.000) Bevinding Fout Onzeker Referentie Onzekerheid BTW positie in P.M. 2.1 jaarrekening Waardering vordering inzake gemaakte kosten AZC mogelijk te hoog Bevindingen rechtmatigheid (bedragen x 1.000) Bevinding Fout Onzeker Referentie Bevindingen getrouwheid zijn ook bevindingen rechtmatigheid 0 P.M t/m 2.6 vanwege niet naleven BBV Naleving van Europese openstaand 8.4. aanbestedingsrichtlijnen Nog raadsbesluit te nemen over subsidies initiatiefrijk De Wolden Totaal P.M. Totaal o/s P.M. PwC Pagina 9 van 28

260 2.1. Onzekerheid ten aanzien van BTW positie In de jaarrekening van gemeente De Wolden is een BTW/BCF vordering op de belastingdienst opgenomen van 3,2 mln. Deze vordering zal normaliter rond juni/juli 2017 worden ontvangen over het jaar Bij het bepalen van te vorderen post in de jaarrekening van De Wolden is rekening gehouden met specifieke regelgeving voor samenwerkingsverbanden (zogenaamde koepelvrijstelling). Hierdoor is het voor de SWO niet noodzakelijk om BTW over de dienstverleningen aan beide gemeenten in rekening te brengen. Daarnaast bestaat dan ook geen mogelijkheid om BTW terug te vorderen van de belastingdienst, maar moet dit via de gemeenten worden doorgeschoven. Als gevolg van deze doorschuif van BTW is per ultimo 2016 nog ruim 1,3 mln. aan vordering opgenomen bij De Wolden als vordering (onderdeel van de totale vordering). Uit onze controle is gebleken dat een deel van de vordering naar verwachting niet terug te vorderen is, maar als kosten meegenomen moet worden. Het financieel effect hiervan is op basis van eerste inzichten circa Dit zal echter nader moeten worden uitgezocht en door ons worden gecontroleerd. Dit zal in de komende periode worden gedaan. Wij hebben dit bedrag voorlopig als P.M.- fout meegenomen. Daarnaast bestaat landelijk en in Europees verband nog onzekerheid over het toepassen van de koepelregeling. Dit kan derhalve nog financiële risico s met zich meebrengen voor de SWO en beide gemeenten. Op dit moment is hierover nog niets bekend. Derhalve is een mogelijk financieel effect hiervan nog niet in te schatten en derhalve nog niet verwerkt in de jaarrekening Wij kunnen hiermee instemmen Waardering vordering AZC mogelijk te hoog verantwoord Gemeente De Wolden heeft in 2016 diverse kosten gemaakt ter voorbereiding van de komst van een AZC. Dit betreft zowel externe als veel interne kosten (interne uren). Eind 2016 is er een inventarisatie uitgevraagd aan gemeenten om een opgave te doen van de kosten die gemaakt zijn. Op basis van deze inventarisatie is een vordering opgenomen van 0,17 mln. Inmiddels is er wat meer correspondentie geweest over regelingen ter mogelijke compensatie. Het is nog onzeker in hoeverre De Wolden daadwerkelijk een vergoeding zal ontvangen. Derhalve is een voorziening gevormd van 0,07 mln. voor mogelijke inbaarheidsrisico. Voor de restant vordering van 0,1 mln. bestaat op dit moment nog geen duidelijkheid in hoeverre de vordering ook inbaar zal zijn. Hierover is nog geen toezegging gedaan, daarnaast is het nog niet duidelijk of de bijdrage daadwerkelijk tot uitkering zal komen. Wij hebben dit derhalve als onzekerheid aangemerkt Schulden en vorderingen met SWO niet gesaldeerd in jaarrekening In de jaarrekening van De Wolden zijn diverse posities opgenomen met de SWO. Dit betreft zowel vorderingen als schulden. De kortlopende vorderingen en schulden zouden gesaldeerd moeten worden gepresenteerd. Dit om de werkelijke financiële positie met de SWO te presenteren in de jaarrekening. Dit is echter niet gesaldeerd verwerkt in de jaarrekening. Wij hebben het college geadviseerd dit als nog aan te passen in de concept jaarrekening Subsidies initiatiefrijk De Wolden voldoen niet aan eigen verordening In 2016 heeft De Wolden diverse subsidies voor de regeling initiatiefrijk De Wolden verstrekt aan verschillende instellingen (circa 0,35 mln.). Uit interne controles is gebleken dat de toekenning van de subsidies niet voldoet aan de verordening voor deze regeling. Dit aangezien bij de toekenning niet altijd de eis van cofinanciering is opgelegd en tevens niet altijd de eisen van bijv. duurzaamheid zijn betrokken in de toetsing en toekenning. Daarnaast is in de verordening expliciet aangegeven dat de subsidies vastgesteld zullen worden, terwijl uit de praktijk blijkt dat wel verantwoordingen worden verkregen van de instellingen, maar geen vaststelling plaatsvindt van de subsidies. Het college heeft aangegeven dit alsnog voor te leggen aan de gemeenteraad om de rechtmatigheid van deze subsidies te bevestigen. Indien de raad alsnog akkoord gaat met deze verwerkingswijze komt deze bevinding alsnog te vervallen In onze controle staan nog een aantal belangrijke zaken open Wij hebben in februari en maart 2017 de controle van de jaarrekening uitgevoerd. In combinatie met aandachtspunten in de oplevering hebben wij nog niet alle controles kunnen afronden. De belangrijkste openstaande zaken hierbij zijn: Decentralisaties Tussenrekeningen PwC Pagina 10 van 28

261 Europese aanbestedingen Debiteuren/debiteuren sociale zaken Voorzieningen (deels) Vennootschapsbelasting FIDO/RUDDO Niet uit de balans blijkende verplichtingen Werkkostenregeling Huuropbrengsten Salarissen Het uitvoeren van controles op financiële boekingen in het kader van het doorbreken van controlemaatregelen. Nagekomen facturen Waardering deelneming/lening glasvezel WNT PwC Pagina 11 van 28

262 3. Het sociaal domein kent ook in 2016 onzekerheden Dit wordt nog nader ingevuld na controle van decentralisaties PwC Pagina 12 van 28

263 4. Een bijzonder jaar voor uw grondexploitaties 4.1. Veel aandacht voor uw grondexploitaties in 2016 De boekwaarde van uw grondexploitaties vormt per 31 december 2016 een beperkt aandeel (1%) van uw balanstotaal. Dit onderdeel krijgt echter wel speciale aandacht in uw jaarrekening vanwege de risico s die over het algemeen aan de grondexploitaties gekoppeld zijn (met name waardering). Bij gemeente De Wolden zijn risico s onderkend, die zijn opgevangen in de door u ingestelde algemene reserve bouwgrondexploitatie. Onderstaand is de ontwikkeling van de boekwaarde van uw onderhanden grondexploitaties weergegeven. Stand 31 december 2015 Stand 31 december 2016 Bruto Boekwaarde Voorziening 0-/- 0-/- Netto boekwaarde In het jaar 2016 hebben uw grondexploitaties veel aandacht gekregen. De verkopen op de woningmarkt kennen hierbij een nadrukkelijk herstel. Ook ten aanzien van bedrijfsterreinen zijn de nodige kavels verkocht en is er veel belangstelling. Met name de wijzigingen in het BBV ten aanzien van de verwerking van grondexploitaties hebben in 2016 veel aandacht gevraagd van de organisatie. In de jaarrekening 2016 zijn diverse veranderingen doorgevoerd in de presentatie en waardering (inclusief aanpassingen in de beginbalans per 1 januari 2016). Voor een nadere toelichting hierop zie hoofdstuk 4.2. Deze wijzigingen hebben ook gevolgen voor de verwerking in de meerjarenbegroting. Wij hebben het college hier ook op gewezen. Onderstaand hebben wij een aantal belangrijke specifieke ontwikkelingen in uw grondexploitaties nader toegelicht. Dit als gevolg van inhoudelijke ontwikkelingen, een belangrijke impact van de wijzigingen in het BBV of door bevindingen uit onze controle Kerkenveld- Noord blijft risico s bevatten Kerkenveld- Noord betreft een complex met risico s. Gedurende 2016 hebben geen verkopen plaatsgevonden. Hiertoe is door het college besloten om in de grondexploitatie een onvoorziene post op te nemen ad om korting toe te passen op de verkoopprijzen. Hiermee is de eindwaarde van dit complex ook verlaagd (blijft wel winstgevend). Begin 2017 heeft u besloten om fase 3 bouwrijp te maken. In dit onderdeel worden enkele rijwoningen en vrije sector woningen uitgegeven. Wij hebben van het college begrepen dat er marktvraag is naar deze woningen. Per 31 december 2015 was de einddatum van deze grondexploitatie gesteld op Als gevolg van de BBV wijzigingen en de recente marktvraag heeft u besloten om de looptijd in te korten tot en met Hiermee is voldaan aan de 10- jaargrens tot waar opbrengsten en kosten betrouwbaar geschat kunnen worden. Gezien de maatregelen die zijn getroffen inzake het doorvoeren van een korting op de grondprijzen en de marktvraag naar fase 3, kunnen wij instemmen met de huidige waardering van deze grondexploitatie. Wel adviseren wij u om deze grondexploitatie de komende periode nauwlettend in de gaten te houden Verkopen Dunningen ook in 2016 van hoog niveau Ook in 2016 zijn veel verkopen gerealiseerd op de grondexploitatie Dunningen. In totaal is voor aan grond verkocht. Per eind 2016 is nog voor aan verkopen te realiseren binnen dit complex. Hiermee is de door u vastgestelde resterende looptijd van 4 jaar aan de voorzichtige kant. Gezien de verkopen op dit complex gedurende 2016 heeft u terecht winstgenomen en toegevoegd aan de algemene reserve bouwgrondexploitatie. PwC Pagina 13 van 28

264 4.2. De effecten van de BBV wijzigingen op de waardering van de GREXEN zijn beperkt In het kader van de vernieuwing BBV zijn per 1 januari 2016 een aantal wijzigingen in het BBV doorgevoerd met betrekking tot voornamelijk de waardering van de grondexploitatie. Een van de redenen tot aanpassing was ook de invoering van de vennootschapsbelastingplicht per 1 januari Onderstaand hebben wij de voornaamste wijzigingen samengevat en het effect op de waardering van de grondexploitaties per aangegeven. Wijziging Wijziging in uitgangspunten voor rekenrente en disconteringsvoet De looptijd voor grondexploitaties is gemaximeerd op 10 jaar, tenzij adequate beheersmaatregelen zijn genomen Effecten op waardering en/of presentatie De gehanteerde rekenrente is vanaf 1 januari 2016 verlaagd tot 1 % (2015 5%). Deze rekenrente is hierbij gebaseerd op het werkelijke rentepercentage van de leningenportefeuille vermenigvuldigd met de verhouding vreemd vermogen/totaal vermogen. Daarnaast is in de grondexploitatieberekeningen gerekend met een disconteringsvoet van 2% om de contante waarde te berekenen. Dit percentage is voor 2016 voorgeschreven voor alle gemeenten. Voor de gemeente De Wolden zijn er geen projecten met een looptijd van meer dan 10 jaar. Dit heeft u aangepast in Per 31 december 2016 heeft u op de volgende projecten de looptijd verkort tot het volgende aantal resterende jaren: - Kerkenveld- Noord, 10 jaar (2015: 13) - Drogteropslagen, 10 jaar (2015: 12) Eigen bijdragen en bijdragen uit reserves zijn inmiddels niet meer toegestaan in grondexploitaties. Winstnemingen dienen plaats te vinden op basis van de zogenaamde percentage of completion (POC) methode Uitsluitend kosten zoals vermeld op de zogenaamde BRO lijst mogen als vervaardigingskosten opgenomen worden. Niet in exploitatie genomen gronden worden verantwoord materiële vaste activa. Om deze kortere doorlooptijd te realiseren heeft u voor Kerkenveld- Noord een onvoorziene post opgenomen om prijsverlaging mogelijk te maken. De grondwaarde binnen het complex Drogteropslagen benadert de agrarische waarde. Hierdoor heeft het verkorten van de exploitatie geen belangrijke gevolgen voor de waardering van dit complex. Vanaf 2016 heeft de gemeente De Wolden geen kredieten of onttrekkingen uit de reserves ten gunste van de grondexploitaties ingerekend. Met ingang van 1 januari 2016 dient winst te worden genomen op basis van de POC methode. De afgelopen jaren gehanteerde methodiek geeft volgens het college op een voldoende voorzichtige wijze invulling aan de POC methode. Wij kunnen hiermee instemmen. Gemeente De Wolden heeft uitsluitend toegestane kosten opgenomen. Zie ook hoofdstuk 4.3. PwC Pagina 14 van 28

265 4.3. Niet in exploitatie genomen gronden als gevolg van wijziging verslaggevingsregels verantwoord onder materiële vaste activa De categorie voorraden: niet in exploitatie genomen gronden (NIEGG) zijn per 1 januari 2016 afgeschaft. De gronden worden in sommige gevallen in exploitatie genomen (en daarmee als onderhanden werk gepresenteerd) of afgeboekt ten laste van het resultaat. In veel gevallen zijn de gronden echter overgeheveld naar de materiële vaste activa (MVA). Bij overheveling naar MVA geldt een overgangsregeling dat uiterlijk op 31 december 2019 een marktwaardetoets moet zijn uitgevoerd om vast te stellen of de gronden mogelijk een lagere marktwaarde kennen. In die gevallen zullen de gronden moeten worden afgewaardeerd naar deze lagere marktwaarde. Onderstaand is de verwerking van Vondersland in uw jaarrekening 2016 weergegeven: Boekwaarde NIEGG per : 243 Overgeheveld naar Bouwgronden in Exploitatie (BIE): 0 Overgeheveld naar materiële vaste activa: 243 Afgeboekt ten laste van het resultaat: 0 Het college heeft besloten om de gronden in het voormalige NIEGG complex Vondersland niet te gaan ontwikkelen. Dit als gevolg van de ontwikkeling tezamen met een andere partij in een naastgelegen plangebied. Hiertoe is een bijdrage van deze partij ontvangen ad , zijn de gronden overgeboekt naar de strategische voorraad tegen agrarische waarde en heeft een afwaardering plaatsgevonden ad Deze verwerkingswijze is conform de BBV-regels Presentatie kostenverhaal (faciliterend grondbeleid) gewijzigd door veranderingen in BBV De gemeentelijke activiteiten inzake grondexploitaties zijn te onderscheiden naar actief en faciliterend grondbeleid. Bij faciliterend grondbeleid is de kavel in bezit van een private partij en wordt door deze partij ontwikkeld. De gemeente treedt vooral op als overheid die de private partij faciliteert als bestemmingswijziging noodzakelijk is. De gemeente moet daarvoor kosten maken zoals onderzoek, aanleg van voorzieningen etc. Deze kosten moeten worden verhaald op de derden die daarvan profijt hebben. Er zijn twee soorten kostenverhaal te onderscheiden: Vrijwillig In dit geval sluiten de gemeente en de ontwikkelaar voorafgaand aan de wijziging van het bestemmingsplan een contract ( anterieure overeenkomst). Daarin wordt vastgelegd hoe de verrekening plaatsvindt en welke kosten door de ontwikkelaar aan de gemeente worden vergoed. Kostenverhaal op basis van exploitatieplan Indien aan de voorkant geen overeenstemming wordt bereikt over het verhalen van de kosten worden het verhaal van kosten ingevuld op grond van een exploitatieplan en uiteindelijk het sluiten van een nadere overeenkomt. (posterieure overeenkomst). De financiële verwerking van het verhaal van de kosten van de gemeente is afhankelijk van het soort kostenverhaal en een aantal andere factoren. De wijze van verwerking vanaf 2016 is opgenomen in de notitie faciliterend grondbeleid van de commissie BBV. De gemeente De Wolden heeft per 1 januari 2016 geen projecten in het kader van faciliterend grondbeleid. Wel is per eind 2016 het gezamenlijke project met een andere partij gestart in Ruinerwold. De kosten en vorderingen zijn adequaat verantwoord als faciliterend grondbedrijf. PwC Pagina 15 van 28

266 4.5. Waardering is onder meer afhankelijk van schattingen De waardering van uw grondexploitaties is voor een groot deel afhankelijk van schattingen. Om inzicht te krijgen in de financiële risico s stelt de gemeente exploitatieoverzichten op (de zogenaamde, waarin een schatting is opgenomen van de te maken kosten en opbrengsten. Aan deze schattingen liggen diverse parameters en uitgangspunten ten grondslag. Hierbij dient te worden gedacht aan het inflatiecijfer waartegen toekomstige kosten en opbrengsten worden gecorrigeerd, gehanteerde rentepercentages, de looptijd van het project (inclusief moment van geplande opbrengsten en kosten) en de uitgifteprijs. Deze parameters bepalen in hoge mate het verwachte financiële resultaat. Wij hebben de gehanteerde uitgangspunten en parameters beoordeeld. In onderstaande tabel zijn onze bevindingen weergegeven. Belangrijkste schattingen Gehanteerde rekenrente Kostenstijging Opbrengstenstijging Gehanteerde programmering Verkoopprijzen Nog te maken kosten Inschatting Toelichting U heeft de rekenrente in 2016 aangepast naar de rentelast over uw vreemd vermogen portefeuille. Deze rekenrente bedraagt 1,0% en is evenwichtig. U gaat uit van kostenstijgingen ad 2% per jaar (2015: 2%). Dit percentage is consistent en overeenkomstig hetgeen wij in de markt herkennen. U hanteert een verwachte opbrengststijging van 1%. Dit sluit aan bij de marktinformatie die wij hebben ontvangen. Daarbij lijkt dit gezien de marktontwikkelingen ook haalbaar. Wel is het zaak dit goed te blijven monitoren. U heeft als gevolg van de BBV wijzigingen de looptijden van Kerkenveld- Noord en Drogteropslagen verkort. Dit door de verkopen nu in minder jaren te realiseren. Dit is aan de optimistische kant gezien de verkoopcijfers over de laatste jaren. De looptijd van 4 jaar van Dunningen lijkt daarentegen aan de voorzichtige kant. De verkoopprijzen zijn van eenzelfde niveau in 2016 als voorgaand jaar. Gezien de gerealiseerde verkoopprijzen in 2016 zijn deze verkoopprijzen als evenwichtig aangemerkt. De raming van de nog te maken kosten is evenwichtig, sluit aan bij de toegestane kostensoorten conform de BRO en bevat geringe opslagen voor onvoorziene kosten. Dit met uitzondering van de onvoorziene kosten in het complex Kerkenveld- Noord. Controleverschil Voorzichtig Evenwichtig Optimistisch Controleverschil Aanvaardbare bandbreedte gebaseerd op materialiteitsoverwegingen Wij kunnen instemmen met de in de jaarrekening toegepaste waarderingsgrondslagen en de door het college gemaakte afwegingen en schattingen. PwC Pagina 16 van 28

267 5. De financiële positie van uw gemeente nader bekeken 5.1. Uw vermogenspositie zal de komende jaren licht dalen door inzet van eigen vermogen We constateren dat het eigen vermogen van gemeenten in de afgelopen jaren gedaald is. Dit als gevolg van het feit dat in deze jaren sprake is van een negatieve verdiencapaciteit van de gemeente (er is meer geïnvesteerd in de gemeente dan dat er aan opbrengsten gerealiseerd is c.q. er is in veel gevallen behoorlijk afgeboekt op grondexploitaties). Uit de begrotingen van veel gemeenten blijkt dat economisch herstel ook zijn weerslag krijgt in de eigen vermogenspositie van gemeenten. Onderstaand hebben we de ontwikkeling van uw eigen vermogen in de periode 2017 tot en met 2020 afgezet tegen onze andere gemeenteklanten in de benchmark. Hierbij is de benchmark bepaald op basis van grootteklasse. Voor uw gemeente zijn wij uitgegaan van de grootteklasse < inwoners. Uit deze ontwikkeling blijkt dat in de komende jaren eigen vermogen ingezet gaat worden om doelstellingen te realiseren. Het eigen vermogen per inwoner ligt boven het niveau van de benchmark gemeenten. Met een solvabiliteit van ruim 60% is de financiële situatie van gemeente De Wolden prima. Het eigen vermogen per eind 2016 bedraagt ruim 39 mln. (na bestemming resultaat 2016) Ontwikkeling leningenportefeuille laat afnemende financieringsbehoefte zien Naast uw eigen vermogen is uiteraard ook relevant hoeveel van uw activiteiten met vreemd vermogen gefinancierd wordt. In onderstaande figuur hebben wij aangegeven hoe de komende jaren uw leningenportefeuille (aangetrokken leningen) zich ontwikkelt ten opzichte van onze andere gemeenten in dezelfde grootteklasse Ontwikkeling eigen vermogen in per inwoner in relatie tot grootteklasse Bedrag per inwoner Figuur 1 Ontwikkeling vermogenspositie Benchmark grootteklasse 1,5 1 0,5 0 Langlopende leningen in '000 per inwoner Bedrag per inwoner Benchmark grootteklasse Figuur 2 Ontwikkeling leningenportefeuille PwC Pagina 17 van 28

268 In de ontwikkeling van de leningenportefeuille van uw gemeente valt het volgende op: In vergelijking met de benchmark heeft u een veel lager leningbedrag per inwoner. De langlopende schuld bedraagt per ultimo 2016 circa 7,5 mln. De verwachting voor de komende jaren is dat de financieringsvraag op basis van de huidige begroting vrij stabiel zal zijn. PwC Pagina 18 van 28

269 6. Uw jaarrekening 2016 nader bekeken In dit hoofdstuk lichten wij de bijzondere posten toe in uw jaarrekening Daarnaast evalueren wij de informatiewaarde van uw jaarstukken De informatiewaarde van uw jaarstukken is goed/voldoende/verbeterd Als accountant geven wij een oordeel over uw jaarrekening. Maar uw jaarstukken bestaan uit meer dan dat. En voor u als raad is het integrale boekwerk van belang. Om die reden hebben wij de informatiewaarde van uw jaarstukken nader beoordeeld. Vanuit onze natuurlijke adviesfunctie delen wij graag onze observaties over de informatiewaarde van uw jaarstukken met u. Koppeling beleidsmatige en financiële realisatie onvoldoende voldoende goed Toelichting: In het jaarverslag is per programma een analyse weergegeven van de gerealiseerde beleidsmatige realisatie. In de jaarrekening is daarbij een financiële analyse van de verschillen tussen begroting en werkelijke realisatie gepresenteerd. De koppeling tussen beide onderdelen kan verder worden verbeterd. Nu is er niet altijd een duidelijke koppeling aanwezig. Paragrafen onvoldoende voldoende goed Toelichting: De kwaliteit van de paragrafen kan verder toenemen. Zo worden de risico s in de paragraaf weerstandsvermogen zeer beknopt weergegeven, waarbij ook niet altijd duidelijk is wat het risico is. In de paragraaf bedrijfsvoering wordt met name verwezen naar de SWO. Leesbaarheid onvoldoende voldoende goed Toelichting: Naar onze mening is het jaarverslag en de jaarrekening prettig leesbaar. De toelichtingen zijn over het algemeen vrij concreet. Het meer werken met indicatoren kan de meetbaarheid van de prestaties nog verder vergroten Overige bijzonderheden in de jaarrekening 2016 nader toegelicht Deelneming glasvezel De Wolden B.V. In 2016 heeft gemeente De Wolden een deelneming genomen in glasvezel De Wolden B.V. Het doel is hiervan is om glasvezel aan te leggen in De Wolden. De deelname in het uiteindelijke aandelenkapitaal bedraagt 1,5 mln. Dit wordt in tranches volgestort. In 2016 is in totaal 0,3 mln. gestort. De storting is daarbij afhankelijk van de voortgang van de verschillende fases in het project. Wij hebben geconstateerd dat de storting daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Wel is ook geconstateerd dat de aandeelhoudersovereenkomst nog moet worden aangepast. Dit aangezien op dit moment niet duidelijk is welke aandelen De Wolden kent. Dit dient in de komende periode te worden uitgevoerd. Uit bespreking met een lid van de raad van commissarissen is naar voren gekomen dat de huidige verwerking wel conform de intentie is geweest. Dit dient echter nog formeel te worden hersteld. Daarnaast is in 2016 een lening aangegaan van in totaal 1,95 mln. Deze lening wordt uiteindelijk definitief verstrekt op basis van ingediende facturen. Uiteindelijk is op basis van de facturen in totaal 0,27 mln. aan lening verstrekt in WAARDERING NOG OPENSTAAND PwC Pagina 19 van 28

270 Afwaardering zwembaden conform BBV verwerkt in de jaarrekening 2016 Per jaareinde is gemeente De Wolden nog eigenaar van de zwembaden in De Wijk en Zuidwolde. Deze zijn onder de materiele vaste activa verantwoord. Per medio december is door de Raad een besluit genomen over de privatisering van de zwembaden. Hierbij zijn ook de financiële kaders afgesproken, waaronder het toezeggen van een structurele subsidie. En daarnaast de overdracht van de zwembaden tegen 1 euro. doorgevoerd. Op basis van het BBV zijn de vergelijkende cijfers niet aangepast. Wel is het gevolg voor de beginbalans (per 1 januari 2016) gepresenteerd in de jaarrekening, inclusief de gevolgen voor het eigen vermogen en het resultaat. De stelselwijziging is hierbij adequaat toegelicht in de jaarrekening. Op grond van het BBV moet bij vaste activa worden beoordeeld in hoeverre sprake is van een duurzame waardevermindering. Bepalend hiervoor is in hoeverre sprake is van activa met een maatschappelijk doel dan wel een bedrijfseconomisch doel. Indien een besluit wordt genomen tot verkoop wordt dit automatisch gezien als activa met een bedrijfseconomisch doel. In dat geval moet worden gekeken naar de waardering per balansdatum. Door het besluit van de raad om te privatiseren en daarmee de zwembaden over te dragen moet derhalve reeds in 2016 een afwaardering worden doorgevoerd op de panden. Derhalve is een afwaardering van 0,48 mln. doorgevoerd in de jaarrekening Hiermee wordt voldaan aan het BBV Uw jaarrekening is conform het Besluit Begroting en Verantwoording opgesteld Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente heeft de jaarrekening opgesteld in overeenstemming met het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Als onderdeel van onze controle en met betrekking tot de jaarrekening hebben wij: de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving beoordeeld; en de juistheid en de volledigheid van de toelichtingen beoordeeld. Wij zijn van mening dat de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling die het college heeft gehanteerd bij het opstellen van de jaarrekening 2016 aanvaardbaar zijn. Als gevolg van diverse wijzigingen in het BBV (o.a. andere presentatie van bijdragen in activa van derden, niet in exploitatiegenomen gronden en faciliterend grondbeleid) is in de jaarrekening 2016 een stelselwijziging PwC Pagina 20 van 28

271 6.4. De door het college gemaakte inschattingen leiden tot enkele bevindingen Bij het opstellen van de jaarrekening dient het college belangrijke schattingen aangaande de verslaggeving toe te passen en toe te lichten. We hebben de schattingen die het college heeft gemaakt bij het opstellen van de jaarrekening 2016 beoordeeld. De onderstaande tabel geeft een overzicht van onze bevindingen met de bijbehorende motivering. Voor wat betreft de belangrijke schattingen die ook in het voorgaande jaar relevant waren, is onze conclusie dat deze zijn gebaseerd op consistente uitgangspunten en veronderstellingen. Tabel 1 Belangrijkste schattingen in de jaarrekening Belangrijkste schattingen De transitie van Jeugd en WMO heeft geleid tot schattingselementen inzake de afrekening van PGB gelden en afrekening ZIN met samenwerkingspartners. Grondexploitaties Bevindingen O/S / Toelichting Nog openstaand, decentralisaties worden later gecontroleerd Wij zijn van mening dat de schattingen met betrekking tot de grondexploitaties een betrouwbaar beeld geven van de waardering van uw grondexploitaties. Voor een uiteenzetting hiervan verwijzen wij naar hoofdstuk 4 van deze rapportage. Waardering en afschrijving materiële vaste activa De verwachte levensduur van de verschillende activacategorieën en daarmee de afschrijvingspercentages, zijn evenwichtig en consistent bepaald. Ook de waardering van de strategische gronden is evenwichtig. Voorzieningen Vorderingen/schulden o/s De voorziening voor dubieuze debiteuren is nog openstaand. De voorziening pensioenwethouders is actuarieel berekend. Wij hebben hier ook eigen berekeningen voor verricht en op basis hiervan geconcludeerd dat de inschattingen betrouwbaar zijn gemaakt. Belangrijk aspect is wel dat de organisatie zelf kritisch kijkt naar de gehanteerde grondslagen in de actuariële berekening. Dit om bijzonderheden zelf te constateren. Uit de controle van de vorderingen en schulden (inclusief overlopende activa en passiva) blijken geen bevindingen. Controleverschil Voorzichtig Evenwichtig Optimistisch Controleverschil Aanvaardbare bandbreedte gebaseerd op materialiteitsoverwegingen PwC Pagina 21 van 28

272 7. Onze visie op uw interne beheersing 7.1. Wij hebben een managementletter uitgebracht bij de SWO over de interne beheersing U heeft de uitvoering van de verschillende gemeentelijke taken uitbesteed aan de SWO. In de SWO worden vrijwel alle processen uitgevoerd. Daar ligt ook de verantwoordelijkheid voor de uitvoering. Wij hebben bij de SWO een managementletter uitgebracht. In het accountantsverslag van de SWO hebben wij daarnaast een update gedaan op de belangrijkste aanbevelingen. Vanuit de gemeente De Wolden is met name de sturing op de SWO van belang. Van belang is om jaarlijks duidelijke afspraken te maken met de SWO over de te verrichten prestaties, de wijze waarop verantwoording wordt afgelegd over het presteren van de SWO en bijvoorbeeld tussentijdse informatie die hierover wordt verkregen. Daarnaast zien we een aantal concrete actiepunten voor de gemeente: Het zorgen voor actuele registratie van nevenfuncties op de websites van zowel raad als collegeleden. Wij hebben geconstateerd dat de nevenfuncties niet volledig zijn geregistreerd op de website. De verordeningen op de website van de gemeenten kunnen worden opgeschoond. Er staan nu soms nog verouderde verordeningen op Het jaarrekeningproces is beter verlopen, verdere verbetermaatregelen zijn van belang In 2015 was het jaarrekeningproces door verschillende redenen een moeizaam proces. In 2016 is het jaarrekeningproces beter verlopen. Gedurende het jaar zijn door de SWO diverse maatregelen genomen om het proces beter te structureren, eerder te starten met voorbereiding en uitvoering en het maken van een kwaliteitsslag in de oplevering. gereed, de afstemming tussen de SWO en ons als accountant is aanzienlijk verbeterd, diverse discussiepunten zijn vooraf aan ons voorgelegd en de oplevering was ten opzichte van vorig jaar beter. Hierin zijn derhalve positieve stappen gezet. U bent hierover ook door de SWO over geïnformeerd. Wel blijken uit het proces nog een aantal belangrijke aandachtspunten. Mede door ziekte was de oplevering nog niet altijd goed. Wij hebben diverse stukken pas laat in het proces ontvangen of tot op heden nog niet ontvangen. Hierdoor staan er ook nog diverse zaken open in de controle. Verder merken we dat het proces kwetsbaar is door afhankelijkheid van een beperkt aantal personen, de kwaliteit van oplevering echt naar een hoger niveau moet en uit de controle nog diverse bevindingen naar voren zijn gekomen die uiteindelijk aangepast zijn in de jaarrekening. Het is belangrijk dat met de SWO afspraken worden gemaakt over hoe deze kwaliteitsslag daadwerkelijk gemaakt kan worden Positieve stappen gezet in IT-omgeving, nog wel wat aandachtspunten Artikel 2:393, lid 4 van het Nederlands Burgerlijk Wetboek vereist dat we een reflectie geven op de betrouwbaarheid en continuïteit van uw geautomatiseerde gegevensverwerking vanuit het perspectief van de jaarrekeningcontrole. Gemeente De Wolden maakt hierbij gebruik van de IT-omgeving van de SWO. In 2016 zijn er goede positieve stappen gezet om tot verbetermaatregelen te komen. Desondanks blijven er nog een aantal aandachtspunten openstaan. Dit betreft o.a. het wachtwoordbeleid, uitgebreide rechten in applicaties en het meer vastleggen van uitgevoerde controles. De gedetailleerde uitkomsten hebben wij gerapporteerd aan de SWO in het accountantsverslag. Gedurende onze controle over 2016 hebben wij daadwerkelijk gemerkt dat verbetermaatregelen waren doorgevoerd. Interne controles waren eerder PwC Pagina 22 van 28

273 7.4. Geen aanwijzigingen voor fraude De verantwoordelijkheid voor de jaarrekening berust bij het college en de directie. Uit dien hoofde is het college en de directie verantwoordelijk voor het beschermen van het vermogen van de organisatie, het voeren van een afdoende financiële administratie en het in stand houden van een geschikt systeem van interne beheersing (waaronder procedures voor het waarborgen van de betrouwbaarheid en continuïteit van geautomatiseerde systemen en het voorkomen en opsporen van fraude, overige onregelmatigheden en fouten en niet-naleving van wet- of regelgeving). Wij hebben onze controle zodanig ingericht dat wij een redelijke mate van zekerheid verkrijgen dat de jaarrekening in zijn geheel geen afwijkingen van materieel belang bevat die het gevolg is van fraude of fouten. Onze controle bestond niet uit een uitvoerige controle van transacties zoals noodzakelijk zou zijn om fouten of fraude die niet hebben geleid tot materiële afwijkingen in de jaarrekening te kunnen opsporen. Het dient te worden onderkend dat het controleproces inherente beperkingen kent. Als gevolg van de aard van fraude, met name wanneer daarbij sprake is van verhulling door samenzwering en vervalsing van documenten, is het mogelijk dat bij een controle die is opgezet en uitgevoerd in overeenstemming met algemeen aanvaarde controlestandaarden materiele fraude niet wordt ontdekt. Hoewel doeltreffende interne beheersingsmaatregelen het risico dat fouten en fraude zich voordoen of onontdekt blijven, doen afnemen, wordt dit risico hiermee niet weggenomen. Wij kunnen daarom niet garanderen dat eventuele fouten of gevallen van fraude ontdekt worden. Gegeven de inherente beperkingen van het controleproces en het interne beheersingssysteem kan en mag er niet op vertrouwd worden dat ons onderzoek alle fouten of gevallen van fraude aan het licht zal brengen. Tijdens onze controle van de jaarrekening 2016 hebben wij geen aanwijzingen voor fraude gevonden Wij zijn onafhankelijk We hebben onze naleving van de externe standaarden, het wereldwijde onafhankelijkheidsbeleid van PwC met betrekking tot onze dienstverlening in 2016 bewaakt en bevestigen dat we aan deze onafhankelijkheidsverplichtingen hebben voldaan en voldoen. PwC Pagina 23 van 28

274 8. Naleving van de relevante wet- en regelgeving 8.1. Inventarisatie van VPB activiteiten afgerond De grootste risico s voor de vennootschapsbelasting zijn onderzocht om vast te stellen of de betreffende activiteit belastingplichtig is. Op basis van een concept inventarisatie zal met de Belastingdienst worden afgestemd welke activiteiten wel en welke activiteiten niet door de zogenaamde ondernemerspoort gaan en daarmee belastingplichtig zijn. Met betrekking tot de volgende opbrengstenstromen zal de Belastingdienst een standpunt innemen over VPBplicht: *Grondexploitaties NOG OPENSTAAND, IS NOG IN NADER ONDERZOEK Impact VPB voor gemeente De Wolden voor 2016 nog niet bekend Op dit moment wordt de financiële impact van de vennootschapsbelasting nog nader in beeld gebracht. Dit heeft naar verwachting nog financiële gevolgen voor de jaarrekening. Op dit moment is het financiële effect nog niet verwerkt in de jaarrekening U voldoet aan de Wet Normering Topinkomens (WNT) De WNT-verantwoording van gemeente De Wolden is opgenomen in de toelichting van de jaarrekening. In 2016 zijn er geen wijzigingen geweest in de topfunctionarissen. Uit onze controle zijn geen tekortkomingen gebleken. WNT blijft aan verandering onderhevig: wijzigingen in 2017 en verder Ook in 2017 worden in de WNT weer een aantal wijzigingen doorgevoerd. De wettelijke maximale bezoldiging voor topfunctionarissen is aangepast van in 2016 naar in Voor overige ontwikkelingen met betrekking tot de WNT wordt verwezen naar de sectortopics App Het eigen inkoopbeleid is wederom uit het normenkader voor rechtmatigheid gehaald voor 2016 Op basis van de Kadernota Rechtmatigheid moet het college een normenkader opstellen en vaststellen. Zodat wij als accountant weten aan welke regelgeving de transacties getoetst moeten worden. In het normenkader is het verplicht om de geldende nationale en Europese wetgeving op te nemen. Daarnaast is het optioneel om de door het college genomen besluiten op te nemen in het normenkader, met uitzondering van de wettelijk verplichte verordeningen. Het college is daarbij verantwoordelijk dat het normenkader gedurende het jaar actueel is en hiernaar gehandeld wordt. In 2015 was reeds geconstateerd dat het inkoopbeleid SWO en de algemene inkoopvoorwaarden waren opgenomen in het normenkader. Dit was geen bewuste keuze en is uiteindelijk door het college hersteld. Ook in 2016 was het inkoopbeleid onbewust weer opgenomen. Dit is uiteindelijk wederom hersteld door het college. Hiermee maakt het derhalve geen onderdeel uit van het normenkader rechtmatigheid. Wij hebben wel geadviseerd om het proces ten aanzien van de totstandkoming en vaststelling van het normenkader aan te scherpen. Dit om herstelacties te voorkomen U heeft voldaan aan de (gewijzigde) aanbestedingsrichtlijnen Nog openstaand 8.5. Begrotingsrechtmatigheid In de jaarrekening is een toelichting gegeven op de begrotingsrechtmatigheid. Hieruit blijkt dat op een drietal programma s de begrote lasten zijn overschreden. Deze overschrijdingen zijn adequaat toegelicht. Op basis van de kadernota rechtmatigheid zijn deze overschrijdingen niet aan te merken als begrotingsonrechtmatigheid. PwC Pagina 24 van 28

275 8.6. SWO gaat kritisch om met beleid datalekken en privacy In onze controle hebben wij specifiek aandacht gehad voor de thema s datalekken en privacy. In de afgelopen periode zijn diverse wijzigingen geweest op het gebied van informatiebeveiliging bij de SWO. Het informatiebeveiligingsbeleid is opnieuw vastgesteld, een team informatiebeveiliging is ingericht waarbij security officers zijn aangesteld in de organisatie en acties zijn gepland om het bewustzijn bij de medewerkers te verhogen. In het kader van de aangescherpte privacy wetgeving (Meldplicht Datalekken en Algemene Verordening Gegevensbescherming) heeft de SWO een procedure meldplicht datalekken opgesteld en is een Functionaris Gegevensbescherming aangesteld (één van de wettelijke vereisten vanuit de AVG). Op basis van interview is vastgesteld dat sinds de invoering van de wet meldplicht datalekken op 1 januari 2016 (voor zover bekend) geen datalekken zijn geweest en dus ook niet gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Uit onze controle blijkt ook dat de SWO zeer scherp omgaat met het verstrekken van gegevens. Niet alles gegevens worden zomaar aan ons als accountant overhandigd. Uiteindelijk hebben we alle benodigde data verkregen, echter hier heeft wel eerst veelvuldig overleg over plaatsgevonden. Het is positief dat de SWO kritisch is op het verstrekken van gegevens. Dit tekent dat de bewustwording op deze onderwerpen in afgelopen jaar verder is gestegen. PwC Pagina 25 van 28

276 9. Controlerende rol van de raad/auditcommissie 9.1. Fractievergoedingen Evenals in voorgaande jaren is in 2016 onderzoek uitgevoerd op de verantwoording door de fracties van de bestedingen van verkregen fractievergoedingen. Intern is al een controle uitgevoerd op deze verantwoording. Wij hebben de uitkomsten van deze interne controle beoordeeld. Daarnaast hebben wij de onderliggende documentatie op hoofdlijnen doorgenomen. Hieruit komt in algemene zin het aandachtspunt naar voren dat het onderscheid klein is tussen een cursus c.q. training voor de fractie en een cursus c.q. training voor een individueel raadslid. Wij adviseren om de richtlijnen hiervoor verder te verduidelijken en communiceren aan de verschillende fracties. De door de fracties opgevoerde kosten passen naar onze mening binnen het doel van de fractievergoedingen Neem maatregelen voor een eerdere definitieve afronding van de jaarrekening Sinds vorig jaar vindt de definitieve vaststelling van uw jaarrekening door de Raad circa 2 maanden later plaats dan wat binnen de gemeente De Wolden normaal was. Deze vertraging is veroorzaakt door de uitbreiding van uw activiteiten in het sociaal domein. Daarnaast ook de keuze van de gemeente om voor de zekerheid rondom de rechtmatigheid en prestatielevering van deze uitgaven te steunen op verantwoordingen en controleverklaringen van de zorginstellingen. Hierdoor bent u pas na afloop van het jaar in staat om een uitspraak te doen over de getrouwheid en rechtmatigheid van een behoorlijk deel van uw uitgaven. Bovendien zijn de verklaringen van de zorginstellingen pas op 1 april beschikbaar voor de gemeente en kan pas dan de beoordeling van de consequenties hiervan plaatsvinden. Hierdoor treedt een belangrijke vertraging op in de afwikkeling van de gemeentelijke jaarrekening. Binnen uw planning & control-cyclus schuiven de behandeling van de jaarrekening 2016 en de begroting 2018 erg naar elkaar op en kan de Raad haar toezichthoudende rol hierdoor minder goed vervullen. Wij adviseren u maatregelen te nemen om de jaarrekening eerder af te ronden. U kunt zowel uw afsluitingsproces versnellen als de kwaliteit van uw bedrijfsvoering met betrekking tot het sociaal domein verbeteren. Dit door de keuze te maken om als gemeente zelf gedurende het jaar controles op de bestedingen in het sociaal domein uit te voeren in plaats van om een verantwoording (inclusief controleverklaring) aan zorginstellingen te vragen. Hierdoor heeft u de mogelijkheid om - indien dat nodig is - reeds in de loop van het jaar bij te sturen en kunt u ook uw eigen speerpunten beoordelen die wellicht anders zijn dan alleen het vaststellen van de getrouwheid en rechtmatigheid van de uitgaven. Dit kan daarmee ook een belangrijke beheersmaatregel zijn die het college kan ondersteunen wanneer in de toekomst een in-control-statement van hen wordt gevraagd. Bijkomend voordeel is dat de afronding van de jaarrekening weer op het in het verleden gebruikelijke moment kan geschieden. Het "Stappenplan gemeentelijke controleaanpak" van i-sociaal-domein is een duidelijke handreiking die u hierbij kunt gebruiken Versterking rol raadscommissie In het tweede kwartaal van 2017 publiceert de VNG haar Handleiding versterking opdrachtgeverschap van de raad bij de accountantscontrole. Graag gaan wij mede aan de hand van deze handleiding met de commissie en de griffie in gesprek over de wijze waarop de Raad haar kaderstellende en toezichthoudende rol beter kan invullen. Vooruitlopend op deze bespreking hebben wij eind 2016 en begin 2017 met de griffier reeds verkennend gesproken over het verder intensiveren van de samenwerking tussen de raad en de accountant. Hierbij is o.a. gesproken over het organiseren van een inhoudelijke workshop. Onderwerpen hiervoor zullen nog nader met u worden afgestemd. PwC Pagina 26 van 28

277 A. Bijlagen PwC Pagina 27 van 28

278 A.1. Single information Single audit (SiSa) Wij hebben in onze controle specifieke werkzaamheden verricht om een oordeel te kunnen geven over de getrouwheid en rechtmatigheid van de financiële verantwoordingsinformatie in de bijlage inzake SiSa bij de jaarrekening 2016 van gemeente De Wolden. Onze werkzaamheden varieerden van het beoordelen van de interne beheersing tot het uitvoeren van detailcontroles. In de bijlage bij de jaarrekening zijn twee typen indicatoren opgenomen: Indicatoren (bedragen en andere kwantitatieve gegevens, veelal prestatie-indicatoren), die van invloed zijn op de financiële vaststelling. Indicatoren, zonder invloed op de financiële vaststelling. Voor de eerste indicator geldt dat er een relatie is tussen de jaarrekening en de bijlage. Wij hebben op deze indicatoren een reguliere rechtmatigheidscontrole uitgevoerd en indien specifiek gevraagd, is de deugdelijke totstandkoming van de indicator beoordeeld. De tweede indicator heeft normaliter geen directe relatie met de gemeentelijke jaarrekening. Deze indicatoren zijn noodzakelijk voor het departementale jaarverslag. Bij deze indicatoren hebben wij alleen de deugdelijke totstandkoming van de indicator beoordeeld en dus niet de rechtmatigheid vastgesteld. Voor de bevindingen uit onze controle gelden op grond van het Besluit accountantscontrole decentrale overheden ( BADO ) zwaardere rapporteringtoleranties dan voor andere onderdelen van de reguliere jaarrekening. In dit rapport van bevindingen hebben wij per specifieke uitkering fouten en onzekerheden, boven een vastgestelde financiële grens, opgenomen voor zover deze niet door de gemeente zijn gecorrigeerd. De financiële grens is afhankelijk gesteld van de omvangsbasis van de regeling. De omvangsbasis wordt gebaseerd op de gevraagde indicator. Bij een gevraagde indicator van bestedingen gedurende het jaar wordt de omvangsbasis bijvoorbeeld gevormd door de bestedingen in de regeling. De financiële grens is per specifieke uitkering: indien de omvangsbasis kleiner dan of gelijk is aan ; 10% indien de omvangsbasis groter dan en kleiner dan of gelijk is aan ; indien de omvangsbasis groter is dan De rapporteringstolerantie heeft geen consequenties voor de omvang en aard van de controle van specifieke uitkeringen. Het gaat alleen om het rapporteren van de waargenomen fouten en onzekerheden voortkomende uit de accountantscontrole. Op basis van de Nota verwachtingen accountantscontrole uitgegeven door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties rapporteren wij door middel van onderstaande voorgeschreven tabel de geconstateerde fouten of onzekerheden per regeling. Tabel 2 Bevindingen SiSa-bijlage Nr Naam specifieke uitkering of overige Totale fout of onzekerheid per specifieke uitkering Totale omvang van de fout of de onzekerheid (in ) Toelichting fout/onzekerheid D9 Onderwijsachterstandenbeleid N.v.t. N.v.t. N.v.t. E27b Brede doeluitkering verkeer en vervoer SISA tussen medeoverheden N.v.t. N.v.t. N.v.t. G2 Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 participatiewet gemeentedeel 2016 N.v.t. N.v.t. N.v.t. G3 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2014 N.v.t. N.v.t. N.v.t. DRE2 C Verkeer en vervoer N.v.t. N.v.t. N.v.t. PwC Pagina 28 van 28

279 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 18 mei 2017 Agendapuntnummer : V / punt 8 Besluitnummer : 2359 Portefeuillehouder : Wethouder Jan ten Kate Aan de gemeenteraad Onderwerp: Vaststelling bestemmingsplan herontwikkeling Brink 31-33, Ruinen. Samenvatting: Voorliggend bestemmingsplan voorziet in de planologische kaders om de herontwikkeling van de voormalige SNS-locatie mogelijk te maken. Concreet behelst de voorgenomen ontwikkeling de sloop van de aanwezige bebouwing, nieuwbouw van 2 bouwvolumes, de realisatie van 12 parkeerplaatsen op het tussenliggende terrein en het realiseren van een nieuwe 'doorsteek' voor wandelaars en fietsers tussen de Brink en het parkeerterrein aan de Kaamp. Omdat de herontwikkeling niet passend is binnen de geldende "Beheersverordening Ruinen", is een nieuw bestemmingsplan nodig. Het bestemmingsplan "Herontwikkeling Brink 31-33, Ruinen" voorziet hierin. Fase van besluitvorming: Besluitvormend Ontwerpbesluit: - Instemmen met de reactie op de ingediende zienswijze (nota van zienswijze) en daarmee het bestemmingsplan herontwikkeling Brink 31-33, Ruinen overeenkomstig bijgaand ontwerpbesluit, bijbehorende stukken en planid NL.IMRO.1690.BP00393/0301 en bijbehorende ondergrond ongewijzigd vast te stellen; - Geen exploitatieplan vast te stellen. Inleiding en aanleiding: Uit diverse onderzoeken is afgelopen jaren geconstateerd dat het centrumgebied van Ruinen aantrekkelijker moet worden voor zowel de eigen inwoners als voor toeristen. Daarom werkt de gemeente De Wolden samen met betrokken partijen aan Centrumplan Ruinen. Een belangrijk streven van de algehele versterking van het centrum van Ruinen is verbetering en concentratie van het horeca- en winkelaanbod. Voorliggend bestemmingsplan voorziet in de planologische kaders om de herontwikkeling van de SNS-locatie mogelijk te maken. Concreet behelst de voorgenomen ontwikkeling zoals vervat in dit bestemmingsplan: de sloop van de aanwezige bebouwing; nieuwbouw van 2 bouwvolumes, waarvan: o één bouwvolume (maximum hoogte 13 m) georiënteerd is op de Brink, bestaande uit 310 m2 BVO commerciële ruimte op de begane grond en vier appartementen op de verdiepingen. o één bouwvolume (maximum hoogte 11 m) georiënteerd is op de Kaamp, bestaande uit 350 m2 BVO commerciële ruimte op de begane grond en vijf appartementen op de verdiepingen. de realisatie van 12 parkeerplaatsen op het tussenliggende terrein; Pagina 1 van 3

280 het realiseren van een nieuwe 'doorsteek' voor wandelaars en fietsers tussen de Brink en het parkeerterrein aan de Kaamp. Omdat de herontwikkeling niet passend is binnen de geldende "Beheersverordening Ruinen", is een nieuw bestemmingsplan nodig. Het bestemmingsplan "Herontwikkeling Brink 31-33, Ruinen" voorziet hierin. In dit bestemmingsplan is onderbouwd dat de geplande ontwikkeling uitvoerbaar is en er sprake is van een 'goede ruimtelijke ordening. Problemen of vraagstukken: De vaststelling is noodzakelijk om het bestemmingsplan juridisch vast te leggen. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Het ontwerpbestemmingsplan heeft gedurende 6 weken ter inzage gelegen met de mogelijkheid een zienswijze in te dienen. Tegen het bestemmingsplan is een zienswijze ingediend (zie bijlage) welke geen aanleiding geeft om het bestemmingsplan aan te passen. De zienswijze is beantwoord in de bijgevoegde nota van zienswijzen. Er is ook op basis van het Besluit ruimtelijke ordening overlegd met de gebruikelijke instanties. De diverse instanties hadden geen op of aanmerkingen. Alternatief beleid: Het alternatief is om het plan niet vast te stellen. Hiervoor is echter geen gegronde reden. Financiële effecten: N.v.t., procedurekosten en planschade is afgedekt met een anterieure overeenkomst. Verder betreft het een particulier initiatief waarvoor de initiatiefnemer garant staat. Personele effecten: N.v.t. Juridische effecten: Tegen de vaststelling van het bestemmingsplan staat beroep open bij de Raad van State. Het bestemmingsplan wordt onherroepelijk wanneer geen beroep is ingesteld. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) N.v.t., volgt wettelijke procedure. Fatale termijnen: De gemeenteraad dient in principe binnen 12 weken na afloop van de ter inzagetermijn van het ontwerpbestemmingsplan te beslissen omtrent de vaststelling van het bestemmingsplan. Dit wordt ruimschoots gehaald. Als deze termijn onverhoopt niet wordt gehaald vervalt de aanhouding van aanvragen om een omgevingsvergunning. Aanpak en uitvoering: Publicatie vaststelling volgt binnen twee weken na vaststelling. Pagina 2 van 3

281 Bijlagen: Zienswijzennota; De bijlagen van dit bestemmingsplan (bestaande uit ontwerpbestemmingsplan en verbeelding) zijn digitaal beschikbaar gesteld via de website dewolden.nl. Zuidwolde, 4 mei 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 3 van 3

282 Ontwerp Nr. V / 8 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 4 mei 2017; overwegende: dat met ingang van 9 februari 2017 gedurende zes weken voor een ieder ter inzage heeft gelegen het bestemmingsplan voor het perceel Brink 31-33, Ruinen; dat van deze tervisielegging op grond van artikel 3.8, lid 1 van de Wet ruimtelijke ordening voorgeschreven wijze openbare kennisgeving is gedaan; dat ieder in de gelegenheid is gesteld om gedurende genoemde termijn schriftelijk en/of mondeling zienswijzen in te dienen; dat tijdens deze periode één zienswijze is ingediend; dat deze zienswijze geen aanleiding geeft het bestemmingsplan aan te passen; dat op grond van artikel 3.8 lid 1 sub e van de Wet ruimtelijke ordening binnen 12 weken na afloop van de voormelde termijn van terinzagelegging een beslissing omtrent de vaststelling van dit ontwerpplan genomen dient te worden; gelet op de bepalingen van de Wet ruimtelijke ordening; Besluit: 1) Het bestemmingsplan Herontwikkeling Brink Ruinen, zoals dit vervat is in verbeelding en regels met planid NL.IMRO.1690.BP en bijbehorende ondergrond, vast te stellen; 2) Geen exploitatieplan vast te stellen. Zuidwolde, 18 mei 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

283 Nota van zienswijze bestemmingsplan herontwikkeling Brink 31-33, Ruinen Het college van B&W heeft het bestemmingsplan herontwikkeling Brink 31-33, Ruinen voorbereid. Het bestemmingsplan maakt de herontwikkeling van de SNS-locatie te Ruinen mogelijk. Het ontwerpbestemmingsplan heeft van 9 februari 2017 tot en met 22 maart 2017 ter inzage gelegen. In deze periode is één zienswijze ingediend. In deze nota van zienswijzen wordt de zienswijze beantwoord. Zienswijze: 1. De indiener geeft aan dat de bebouwing aan de Kaampzijde een bouwhoogte krijgt van 11 meter met een plat dak. Dit laat volgens de indiener de ruimte dat er kennelijk op een later moment nog een bouwlaag op geplaatst kan worden. Daar maakt de indiener bezwaar tegen. Reactie gemeente: dit bestemmingsplan voorziet inderdaad in een maximale bouwhoogte van 11 meter aan de Kaampzijde. Een eventuele uitbreiding hiervan past echter niet in de regels van dit bestemmingsplan. De zienswijze leidt niet tot aanpassing van het ontwerp bestemmingsplan. 2. De indiener geeft aan dat de uitritmogelijkheid aan de voorzijde zal komen te vervallen. Het verzoek van de indiener is of de plannen zodanig aangepast kunnen worden dat die uitritmogelijkheid gehandhaafd blijft. Reactie gemeente: de uitritmogelijkheid aan de voorzijde is voor een (groot) gedeelte gelegen op het terrein van de initiatiefnemer. Het is de eigenaar van een perceel zijn recht om af te zien van het toelaten van derden, mits er geen sprake is van een bestaand recht van overpad. Na een gesprek met indiener, initiatiefnemer en gemeente zijn deze overeengekomen een gesprek aan te gaan over de oprichting van een gezamenlijk hekwerk. Vanuit veiligheidsoogpunt is het verkeerskundig niet gewenst om de kruising met voetgangers te handhaven. Ontsluiting van Brink en Brink 35 vindt plaats via de Kaamp. Dit gesprek vormt geen reden om het bestemmingsplan aan te passen. 1

284 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 18 mei 2017 Agendapuntnummer : V / punt 9 Besluitnummer : 2362 Portefeuillehouder : Wethouder Jan ten Kate Aan de gemeenteraad Onderwerp: Vaststelling bestemmingsplan Koekangerweg 4, Ruinerwold Samenvatting: Dit vast te stellen bestemmingsplan zorgt er voor dat de bestemming van het perceel gewijzigd wordt van wonen naar recreatie. Op deze manier kan de eigenaar er conform bestemmingsplan een recreatiebedrijf runnen. Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: 1. Het bestemmingsplan Koekangerweg 4, Ruinerwold vast te stellen conform bijgevoegd concept raadsbesluit; 2. Geen exploitatieplan vast te stellen; Inleiding en aanleiding: Er is medewerking verleend aan een planologisch principeverzoek voor het wijzigen van de bestemming van wonen naar recreatie en hier de vestiging van een recreatiebedrijf mogelijk te maken. Men wil zich grotendeels gaan richten op stijlvolle en luxe recreatieaccommodaties. Deze accommodaties bestaan uit een groepsaccommodatie voor maximaal 22 personen en circa 7 luxe kampeeraccommodaties. De bestaande woonboerderij wordt verbouwd tot groepsaccommodatie en het bestaande bijgebouw tot bedrijfswoning. Dit recreatieconcept past goed binnen de uitgangspunten van het beleidsplan Recreatie en Toerisme. Problemen of vraagstukken: Koekangerweg 4 heeft in de beheersverordening Buitengebied De Wolden een woonbestemming. Het bijbehorende erf waar de kampeeraccommodaties gepland staan heeft de bestemming Natuur. Verder ligt het perceel in de milieuzones hydrologische beïnvloeding en grondwaterbeschermingsgebied. In het verleden is op basis van de Wet op de openluchtrecreatie medewerking verleend aan een kleinschalig kampeerterrein. N.a.v. het vooroverleg met de provincie is een oplossing gevonden m.b.t. de inrichting/aanleg van de parkeerplaats (aaneengesloten verharding). Deze maatregel was nodig aangezien de parkeerplaatsen aangelegd worden in een grondwaterbeschermingsgebied. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: Bestemmingsplan Het ontwerp bestemmingsplan heeft 6 weken ter inzage gelegen. Er zijn geen zienswijzen ingediend. Er wordt dan ook voorgesteld het bestemmingsplan vast te stellen conform bijgevoegd conceptbesluit. Pagina 1 van 2

285 Exploitatieplan De Wet ruimtelijke ordening verplicht de raad om gelijktijdig met de vaststelling van het bestemmingsplan een besluit te nemen om al dan niet een exploitatieplan vast te stellen. Doel van een exploitatieplan is om de gemeentelijke kosten te verhalen. Indien het kostenverhaal op een andere wijze is verzekerd kan uw raad besluiten om geen exploitatieplan vast te stellen. Dit is voor dit bestemmingsplan het geval omdat eventuele planschadekosten en alle andere aan dit plan verwante kosten voor rekening van de initiatiefnemer komen. Aan uw raad wordt daarom voorgesteld geen exploitatieplan vast te stellen Alternatief beleid: Alternatief is het ontwerp bestemmingsplan niet vast te stellen, waardoor de bestemming niet gewijzigd wordt. Dit kan juridische en financiële consequenties hebben. Financiële effecten: N.v.t. Zie verder toelichting voorgesteld besluit, onder exploitatieplan. Personele effecten: N.v.t. Juridische effecten: Na publicatie is er mogelijkheid tot indienen van beroep. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) De gebruikelijke zorgvuldige procedure m.b.t. bestemmingsplannen is gevolgd. Fatale termijnen: Artikel 3.8, lid 1 sub e Wro: de gemeenteraad dient in principe binnen 12 weken na afloop van de in artikel 3.8. Wro en afdeling 3:4 Awb genoemde termijn te beslissen omtrent de vaststelling van het bestemmingsplan. Deze termijn wordt gehaald. Aanpak en uitvoering: Na het (conforme) besluit tot vaststelling van het bestemmingsplan door uw raad wordt het vastgestelde bestemmingsplan gepubliceerd en ter visie gelegd (beroep). Bijlagen: - De bijlage van dit bestemmingsplan (bestaande uit ontwerpbestemmingsplan (inclusief omgevingsonderzoeken) is digitaal beschikbaar gesteld via de website dewolden.nl. Zuidwolde, 4 mei 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 2 van 2

286 Ontwerp Nr. V / 9 De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 4 mei 2017; overwegende: dat het ontwerpbestemmingsplan Koekangerweg 4, Ruinerwold gedurende zes weken voor een ieder ter inzage heeft gelegen; dat van deze tervisielegging op grond van artikel 3.8, lid 1 van de Wet ruimtelijke ordening voorgeschreven wijze openbare kennisgeving is gedaan; dat van de mogelijkheid om een zienswijze op het ontwerp te geven geen gebruik is gemaakt; gelet op de bepalingen van de Wet ruimtelijke ordening; Besluit: 1. Het bestemmingsplan Koekangerweg 4, Ruinerwold, bijbehorende stukken en planid NL.IMRO.1690.BP en bijbehorende ondergrond vast te stellen; 2. Geen exploitatieplan vast te stellen. Zuidwolde, 18 mei 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

287 Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 18 mei 2017 Agendapuntnummer : V / 10 Besluitnummer : 2343 Portefeuillehouder : Wethouder Jan ten Kate Aan de gemeenteraad Onderwerp: Vaststellen Algemene verordening ondergrondse infrastructuur en aanpassing/intrekking van enkele bestaande verordeningen. Samenvatting: De gemeente is als beheerder van de openbare ruimte onder meer verantwoordelijk voor de orde en veiligheid van de openbare ruimte en kan in die hoedanigheid regels stellen. Op dit moment wordt de aanleg, instandhouding en opruiming van kabels en leidingen via verschillende verordeningen geregeld, zoals de Telecommunicatieverordening en de APV. Daarnaast zijn met verschillende netbeheerders in het verleden privaatrechtelijke overeenkomsten afgesloten over dit onderwerp. Het is wenselijk te komen tot een eenduidige regeling, de Algemene verordening ondergrondse infrastructuur (AVOI), die zowel van toepassing is op kabels en leidingen voor openbare elektronische communicatienetwerken, als op netwerken van nutsbedrijven, zodat voor alle netbeheerders dezelfde rechten, plichten en procedures gelden. De privaatrechtelijke overeenkomsten tussen de gemeente en de netbeheerders zullen worden opgezegd, zodat deze niet meer in de weg staan aan de volle toepassing van de nieuwe regels. De geldende Telecommunicatieverordening wordt ingetrokken. Daarnaast wordt de tarieventabel behorende bij de Legesverordening zodanig aangepast dat de kosten voor het behandelen van een aanvraag om een instemmingsbesluit of vergunning op basis van de AVOI door de leges worden gedekt. De AVOI kent aan het college de bevoegdheid tot het vaststellen van een nadeelcompensatieregeling en nadere regels toe. Fase van besluitvorming: Besluitvormend Ontwerpbesluit: De raad besluit om: 1. De Algemene verordening ondergrondse infrastructuur vast te stellen overeenkomstig bijlage 1 en deze per 1 juni 2017 in werking te laten treden. 2. De Telecommunicatieverordening 2008 gemeente De Wolden (vastgesteld op 25 september 2008) per 1 juni 2017 in te trekken. 3. Artikel 2:11, vierde lid van de Algemene plaatselijke verordening aan te passen door de woorden de daarop gebaseerde Telecommunicatieverordening te vervangen door de Algemene verordening ondergrondse infrastructuur en deze wijziging per 1 juni 2017 in werking te laten treden. 4. Hoofdstuk 18 van de Tarieventabel behorende bij de Legesverordening als volgt aan te passen en deze wijziging per 1 juni 2017 in werking te laten treden: Hoofdstuk 18 Kabels en leidingen Pagina 1 van 4

288 Het tarief bedraagt voor het in behandeling nemen van een aanvraag van een vergunning of instemmingsbesluit voor het uitvoeren van werkzaamheden in verband met de aanleg, instandhouding of opruiming van kabels of leidingen in of op openbare gronden als bedoeld in artikel 2.1, eerste lid, van de AVOI: 301, Indien de aanvrager verzoekt om een inhoudelijke afstemming van de aanvraag met een of meer andere bestuursorganen, wordt het tarief in verhoogd met: 361,60 Inleiding en aanleiding: Voor de kabels en leidingen in gemeentegrond heeft de gemeente in het verleden privaatrechtelijke overeenkomsten gesloten met de netbeheerders Enexis, Gasunie, Rendo en WMD. In deze overeenkomsten zijn afspraken gemaakt over het aanleggen, verleggen, in stand houden en opruimen van kabels en leidingen. De privaatrechtelijke overeenkomsten beantwoorden niet meer aan de huidige verhoudingen tussen de gemeente en netbeheerders. In het verleden waren de netbeheerders nauw verweven met de gemeente en werd het netbeheer gezien als een zuivere overheidsaangelegenheid. Inmiddels is er sprake van een verzelfstandiging van de netbeheerders, toenemende drukte in de ondergrond en de vraag om een regierol van de gemeente in de boven- en ondergrondse ordening. De privaatrechtelijke overeenkomsten en/of de daaruit voortvloeiende bestendige gedragslijnen zijn echter nog steeds van kracht, waardoor de gemeente de regie niet effectief kan voeren. Vorig jaar is een traject gestart om deze overeenkomsten op te zeggen en te vervangen door een set publiekrechtelijke regels bestaande uit de Algemene verordening ondergrondse infrastructuur, een nadeelcompensatieregeling en nadere regels. Dit traject wordt gezamenlijk en zoveel mogelijk uniform doorlopen samen met de gemeenten Dalfsen, Meppel, Staphorst, Steenwijkerland, Westerveld, Zwartewaterland en Zwolle. Problemen of vraagstukken: Dat de gemeente voor het laten verleggen van kabels en leidingen na de termijn van 15 jaar zoals die is opgenomen in de Nadeelcompensatieregeling geen nadeelcompensatie meer is verschuldigd, betekent meestal een achteruitgang voor de netbeheerders. Jurisprudentie van de Hoge Raad (onder andere het Ronde Venen arrest, LJN: BQ9854) biedt echter voldoende steun aan deze systematiek. Ook de uitspraak d.d. 23 maart 2016 in de zaak Gasunie tegen de gemeente Deventer staaft de gedachte dat een publiekrechtelijke regeling met een staffel van 15 jaar gerechtvaardigd is. In deze zaak heeft de rechtbank Overijssel namelijk geoordeeld dat het legitiem wordt geacht dat de gemeente haar beleid (het vaststellen van een AVOI en het invoeren van een Nadeelcompensatieregeling) in een veranderende samenleving heeft geactualiseerd en geüniformeerd. Veel andere gemeenten zijn al overgegaan van de oude overeenkomsten/afspraken naar een AVOI en een overeenkomstige Nadeelcompensatieregeling. Er bestaat een kans dat één of meer netbeheerders in bezwaar en beroep zullen gaan tegen een beschikking op basis van de AVOI. Het Handboek kabels en leidingen is met voldoende zorgvuldigheid ontwikkeld, maar dit blijft een onzekere factor en kan niet uitgesloten worden. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: De privaatrechtelijk overeenkomsten beantwoorden niet meer aan de huidige verhoudingen. In het verleden waren de netbeheerders nauw verwant met de gemeente en werd het netbeheer gezien als een zuivere overheidsaangelegenheid. Op basis van deze onderlinge verhouding zijn in het verleden de privaatrechtelijke overeenkomsten opgesteld. Inmiddels is de verhouding tussen de gemeente en deze partijen volledig veranderd en is de wetgeving ook aangepast aan de maatschappelijke ontwikkelingen op dit vlak. De maatschappelijke ontwikkelingen bestaan uit de liberalisering van de Pagina 2 van 4

289 netbeheerders, de toenemende drukte in de ondergrond en de vraag om de gemeente als regievoerder (een taak die zij al heeft vanuit de Telecommunicatiewet). De privaatrechtelijke overeenkomsten en/of de daaruit voortvloeiende bestendige gedragslijnen zijn desalniettemin nog steeds van kracht, waardoor de netbeheerders met betrekking tot de werkzaamheden in verband met kabels en leidingen de regie in handen hebben. De gemeente mist handvatten om deze regie te kunnen voeren en in te kunnen spelen op de maatschappelijke ontwikkelingen. Daarbij komt dat de gemeente bij verlegging/vervanging van kabels en leidingen een onevenredig groot deel van de kosten van de verlegging/vervanging uit hoofde van deze overeenkomsten voor haar rekening krijgt. De verordening, getiteld Algemene verordening ondergrondse infrastructuur (AVOI) bevat regels met betrekking tot de aanleg, instandhouding en opruiming van kabels en leidingen. De AVOI bevat zowel regels voor kabels die vallen onder de Telecommunicatiewet (internet, televisie, CAI etc.), als regels voor overige leidingen (zoals voor water, gas en elektriciteit). De regels voor kabels ten dienste van openbare elektronische communicatienetwerken waren tot dusver opgenomen in de zelfstandige Telecommunicatieverordening maar zijn nu geïntegreerd in de voorliggende AVOI. De Telecommunicatieverordening wordt als gevolg hiervan als zelfstandige verordening ingetrokken. De AVOI voorziet in een vergunningplicht voor netbeheerders die kabels en leidingen willen aanleggen, instandhouden, of opruimen in of op openbare gronden. Voor beheerders van openbare elektronische communicatienetwerken geldt de verplichting tot het aanvragen van een instemmingsbesluit van het college alvorens de voorgenomen werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd. Dit is gebaseerd op de Telecommunicatiewet. De AVOI is het belangrijkste onderdeel van het Handboek kabels en leidingen. In het Handboek kabels en leidingen, waarin alle relevante wet- en regelgeving overzichtelijk en samenhangend wordt gebundeld, worden daarnaast onder meer een Nadeelcompensatieregeling en nadere regels (vast te stellen door het college) opgenomen. In de Nadeelcompensatieregeling zijn vergoedingsregels, procedures en voorwaarden voor nadeelcompensatie aan netbeheerders waarmee zij in aanmerking komen voor vergoeding van kosten die zij maken voor het verleggen of verwijderen van kabels of leidingen als gevolg van werkzaamheden van de gemeente. Deze regeling komt in de plaats van de afspraken die in de op te zeggen overeenkomsten met netbeheerders zijn opgenomen over vergoeding van kosten. Ten opzichte van de overeenkomsten krijgen de netbeheerders over het algemeen een kleiner deel van hun kosten vergoed doordat er wordt uitgegaan van een kostenverdeling die recht doet aan de moderne verhouding tussen de gemeente en de netbeheerders, waarin rekening is gehouden met de voorzienbaarheid van veranderingen in de openbare ruimte. De Nadere regels betreffen uitgebreide technische en procedurele bepalingen voor onder andere het aanvragen van vergunningen, de voorbereiding en uitvoering van werkzaamheden en de wijze van herstel van de openbare ruimte. Alternatief beleid: N.v.t. Financiële effecten: De voor de netbeheerders gunstige kostenverdeling bij verleggingen van kabels en leidingen die uit de overeenkomsten volgt, komt te vervallen en de maatschappelijk verantwoorde kostenverdeling die uit de nadeelcompensatieregeling volgt (nadeelcompensatie gefaseerd afbouwen in 15 jaar) wordt van toepassing. Dit betekent een kostenbesparing voor de gemeente, omdat in veel gevallen een lagere Pagina 3 van 4

290 nadeelcompensatie aan de netbeheerders wordt uitbetaald dan nu het geval is. Personele effecten: N.v.t. Juridische effecten: Door opzegging van de overeenkomsten met de netbeheerders komt aan de privaatrechtelijke verhouding met deze partijen een einde en krijgt de gemeente publiekrechtelijke instrumenten ter beschikking om regie te voeren in haar eigen grond. Dit krijgt vorm doordat de AVOI voorziet in een vergunningplicht voor netbeheerders die kabels en leidingen willen aanleggen, instandhouden, of opruimen. (Voor netbeheerders van telecomkabels wordt deze vergunninglicht instemmingsbesluit genoemd.) In deze vergunning kan de gemeente voorwaarden opnemen in het belang van de openbare orde, de veiligheid, de beperking van overlast, de ondergrondse ordening en het uiterlijk aanzien van de omgeving. Daarnaast kan de gemeente sturing geven aan (de planning van) projecten voor kabels en leidingen op de middellange en lange termijn doordat in de AVOI de grondslag is gelegen om strategisch overleg te voeren met de netbeheerders in de planvormingfase. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) De belangrijkste belanghebbenden zijn de netbeheerders in kwestie. Deze partijen worden schriftelijk op de hoogte gesteld van het voornemen tot opzegging van de bestaande overeenkomsten. Concepten van de AVOI en de nadeelcompensatieregeling zijn voor een zienswijze aan de netbeheerders voorgelegd. Zij zijn in de gelegenheid gesteld om zowel schriftelijk als mondeling te reageren op de conceptstukken van de AVOI. Een aantal heeft hiervan gebruik gemaakt (zie bijlage 2). Voor een deel zijn de reacties verwerkt in de AVOI en de nadeelcompensatieregeling. De wet- en regelgeving wordt digitaal bekendgemaakt op offielebekendmakingen.nl en gepubliceerd op overheid.nl. De netbeheerders zullen schriftelijk op de hoogte worden gesteld van de inwerkingtreding van de AVOI en de onderliggende regelgeving. Fatale termijnen: N.v.t. Aanpak en uitvoering: Opzegging van de overeenkomsten is alleen mogelijk indien voorzien is in een vervangend regime in de vorm van de AVOI en bijbehorende regelgeving. De inwerkingtreding van de AVOI is voorzien op 1 juni De overeenkomsten worden door het college van B&W opgezegd met een opzegtermijn van zes maanden. Na de beëindiging van de overeenkomsten krijgt de nieuwe regelgeving haar volle werking. Bijlagen: Algemene verordening ondergrondse infrastructuur Toelichting op de AVOI Zuidwolde, 4 mei 2017 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer burgemeester Roger de Groot Pagina 4 van 4

291 Ontwerp Nr. V / 10A De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van de burgemeester en wethouders van 4 mei 2017; gelet op artikel 149 van de Gemeentewet; Besluit: Vast te stellen de volgende verordening: Algemene Verordening Ondergrondse infrastructuur gemeente De Wolden 1. Inleidende bepalingen 1.1. Begripsbepalingen In deze verordening wordt verstaan onder: a. aanbieder: de aanbieder van een openbaar elektronisch communicatienetwerk als bedoeld in de Telecommunicatiewet; b. aanvraag: de aanvraag van een instemmingsbesluit of vergunning; c. college: college van burgemeester en wethouders; d. instemmingsbesluit: besluit van het college als bedoeld in artikel 5.4, eerste lid, onder b, van de Telecommunicatiewet; e. kabels en leidingen: één of meer kabels of leidingen, daaronder in ieder geval begrepen telecomkabels alsmede lege buizen, ondergrondse en bovengrondse ondersteuningswerken en beschermingswerken, bestemd voor transport van vaste, vloeibare of gasvormige stoffen, van energie of van informatie; f. melding: melding als bedoeld in artikel 2.1, tweede lid. Het betreft een melding voor werkzaamheden van niet ingrijpende aard, waarvoor geen instemmingsbesluit of vergunning noodzakelijk is. g. netbeheerder: degene die als natuurlijk persoon handelende in de uitoefening van een beroep of bedrijf dan wel als rechtspersoon een net beheert. Onder netbeheerder wordt tevens verstaan een aanbieder; h. openbaar elektronisch communicatienetwerk: netwerk als bedoeld in artikel 1.1, onder h, van de Telecommunicatiewet; i. openbare gronden: openbare gronden zoals bedoeld in artikel 1.1, onder aa, van de Telecommunicatiewet; j. spoedeisende werkzaamheden: 1. werkzaamheden als gevolg van een calamiteit die noodzakelijk zijn om persoonlijk letsel of grote schade te voorkomen; 2. werkzaamheden als gevolg van een ernstige belemmering of storing in de dienstverlening waarvan uitstel redelijkerwijs niet mogelijk of niet gewenst is; Pagina 1 van 7

292 k. telecomkabel: een kabel als bedoeld in artikel 1.1, onder z, van de Telecommunicatiewet; l. vergunning: een vergunning als bedoeld in artikel 2.1, eerste lid. Het betreft een vergunning voor de aanleg, instandhouding of opruiming van kabels en leidingen in of op openbare gronden, niet zijnde telecomkabels; m. werkzaamheden van niet ingrijpende aard: categorieën van werkzaamheden waarvoor geen instemmingsbesluit of vergunning noodzakelijk is, maar waarbij kan worden volstaan met een melding Toepasselijkheid 1. Deze verordening is van toepassing op werkzaamheden in verband met de aanleg, instandhouding of opruiming van kabels of leidingen in of op openbare gronden. 2. Het college voert de regie over de efficiënte ordening van werkzaamheden in verband met kabels en leidingen zoals bedoeld in het eerste lid. 3. Paragraaf van de Algemene wet bestuursrecht (positieve fictieve beslissing bij niet tijdig beslissen) is niet van toepassing. 2. Instemmingsbesluit en vergunning 2.1. Vereiste van instemming of vergunning 1. Het is verboden om zonder of in afwijking van een door het college verleend instemmingsbesluit of verleende vergunning werkzaamheden uit te voeren in verband met de aanleg, instandhouding of opruiming van kabels of leidingen in of op openbare gronden. 2. In afwijking van het eerste lid kan voor werkzaamheden van niet ingrijpende aard worden volstaan met een melding aan het college. Het college stelt nadere regels vast ten aanzien van categorieën van werkzaamheden van niet ingrijpende aard en kan aan de uitvoering van deze werkzaamheden voorschriften en beperkingen verbinden als bedoeld in artikel Het college kan één of meer gebieden aanwijzen waarbinnen niet volstaan kan worden met een melding, maar altijd een instemmingsbesluit of vergunning moet worden aangevraagd. 4. Spoedeisende werkzaamheden dienen onverwijld te worden gemeld aan de burgemeester. Ingeval de openbare orde of gevaar dan wel de vrees voor het ontstaan van gevaar zich verzet tegen de uitvoering van de voorgenomen werkzaamheden kan de burgemeester besluiten dat de werkzaamheden op een ander dan het voorgenomen tijdstip plaatsvinden. Het college stelt nadere regels vast ten aanzien van de wijze van melding en uitvoering van deze werkzaamheden. 5. Het in het eerste lid opgenomen verbod is niet van toepassing op werkzaamheden van de gemeente bij de uitoefening van haar publiekrechtelijke taak. 6. Het in het eerste lid opgenomen verbod is niet van toepassing op situaties waarin wordt voorzien door het Wetboek van Strafrecht, de Wet beheer rijkswaterstaatswerken, de Spoorwegwet, de provinciale wegenverordening of de Waterschapskeur. Pagina 2 van 7

293 2.2. De aanvraag en de melding 1. Een aanvraag of melding wordt ingediend bij het college. 2. Het college stelt nadere regels vast ten aanzien van de bij een aanvraag of melding te verstrekken gegevens en de wijze van verstrekking Beslistermijnen 1. Het college beslist op de aanvraag binnen acht weken na ontvangst van de aanvraag. 2. Indien voor de aanleg, instandhouding of opruiming van kabels of leidingen zowel een aanvraag op grond van deze verordening als een aanvraag op grond van een andere wet is ingediend, al dan niet bij een ander bestuursorgaan, dan stelt de aanvrager het college hiervan op de hoogte. 3. Indien een beschikking niet binnen acht weken kan worden gegeven, deelt het college dit aan de aanvrager mede en noemt het daarbij een zo kort mogelijke termijn van ten hoogste acht weken waarbinnen de beschikking wel tegemoet kan worden gezien. 4. Op schriftelijk verzoek van de aanvrager stelt het college een aanvraag buiten behandeling Voorschriften, beperkingen en weigeringsgronden 1. Het college kan aan een instemmingsbesluit of een vergunning voorschriften en beperkingen verbinden, dan wel een vergunning weigeren, in het belang van: a. de openbare orde; b. de veiligheid, waaronder mede verstaan wordt de verkeersveiligheid of een goede doorstroming van het verkeer; c. het voorkomen of beperken van overlast; d. de bereikbaarheid van gronden of gebouwen, waaronder mede verstaan wordt het veilig en doelmatig gebruik van openbare gronden en gebouwen, het doelmatig beheer en onderhoud en het belang van nader aan te geven lokale evenementen; e. de ondergrondse ordening, waaronder mede verstaan wordt de bescherming van reeds in de grond aanwezige werken; f. de bescherming van eventuele archeologische vondsten, van groenvoorzieningen, bomen en van beplantingen; g. het uiterlijk aanzien van de omgeving; 2. De werkzaamheden moeten zijn voltooid binnen zes maanden na aanvang, tenzij in het instemmingsbesluit of de vergunning anders is bepaald. 3. De aanvrager draagt er zorg voor dat de voorschriften die aan het instemmingsbesluit of de vergunning zijn verbonden worden nageleefd. 4. Het college stelt nadere regels vast ten aanzien van de wijze van uitvoering van werkzaamheden aan kabels of leidingen Wijziging en intrekking 1. Het college kan het instemmingsbesluit of de vergunning wijzigen of intrekken, indien: Pagina 3 van 7

294 a. de netbeheerder niet binnen zes maanden na het onherroepelijk worden van het instemmingsbesluit of de vergunning, of de in het instemmingsbesluit of de vergunning opgenomen termijn, met de werkzaamheden als omschreven in het instemmingsbesluit of de vergunning is begonnen; b. de in het instemmingsbesluit of de vergunning benoemde werkzaamheden langer dan een aaneengesloten periode van zes maanden stilliggen; c. het instemmingsbesluit of de vergunning is verleend op basis van onjuiste of onvolledige gegevens; d. de netbeheerder het bepaalde bij of krachtens deze verordening niet naleeft; e. na het verlenen van het instemmingsbesluit of de vergunning naar het oordeel van het college gegronde aanleiding bestaat te veronderstellen dat het van kracht blijven van het instemmingsbesluit of de vergunning onaanvaardbare schadelijke gevolgen heeft voor mens, natuur of milieu en hieraan door het stellen van nadere voorschriften en beperkingen aan het verleende instemmingsbesluit of de verleende vergunning niet kan worden tegemoetgekomen. 2. Het college kan de vergunning wijzigen of intrekken, indien: a. de netbeheerder de leiding definitief buiten gebruik heeft gesteld; b. dit naar het oordeel van het college redelijkerwijs nodig is vanwege de rechtmatige uitoefening van zijn publiekrechtelijke bevoegdheid of taak. 3. Het college gaat niet over tot intrekking of wijziging van het instemmingsbesluit of de vergunning dan nadat het college de houder van het instemmingsbesluit of de vergunning heeft gehoord. 4. Aan het besluit tot wijziging of intrekking van de vergunning kan de verplichting worden verbonden om de betreffende kabels of leidingen aan te passen of deze te verwijderen. 5. Het college trekt het instemmingsbesluit of de vergunning in indien de houder schriftelijk aan het college verklaart geen gebruik meer daarvan te willen maken. 6. Een instemmingsbesluit of een vergunning geldt voor een specifieke kabel of leiding en is overdraagbaar, tenzij in de vergunning of het instemmingsbesluit anders is bepaald. Het college kan het instemmingsbesluit of de vergunning op schriftelijk verzoek van de houder op naam stellen van een andere netbeheerder. 3. Overige bepalingen 3.1. Medegebruik van voorzieningen 1. Een aanbieder is verplicht om bij de aanleg van telecomkabels in openbare gronden zoveel mogelijk medegebruik te maken van bestaande, hetzij door andere aanbieders dan wel door of in opdracht van het college aangelegde voorzieningen, zoals mantelbuizen, kabelgoten, of kabel- en leidingentunnels. 2. Het eerste lid vindt geen toepassing indien de aanbieder aannemelijk kan maken dat medegebruik op technische of economische gronden niet haalbaar is. 3. Indien het gekozen tracé niet kan worden uitgevoerd, dient de aanbieder een alternatief tracé te kiezen. Ook kan het college een alternatief tracé aanwijzen. Pagina 4 van 7

295 3.2. Verplichtingen netbeheerder 1. Indien de eigendom, de exploitatie, het beheer of het gebruik van kabels of leidingen wijzigt, stelt de netbeheerder het college onverwijld schriftelijk van deze wijziging in kennis. 2. De netbeheerder levert op verzoek van het college informatie over een kabel of leiding Zorgplicht netbeheerder De netbeheerder is verplicht zorg te dragen voor een goede staat van onderhoud van kabels en leidingen Verontreiniging, gevaar en hinder 1. De netbeheerder is verplicht verontreiniging, gevaar of hinder, dan wel storingen waarbij verontreiniging, gevaar of hinder kunnen optreden, onmiddellijk te melden aan het college en alle maatregelen te treffen teneinde verdere verontreiniging, schade of hinder te voorkomen. 2. Het college kan de netbeheerder opdragen een milieutechnisch onderzoek dan wel een onderzoek naar mogelijk gevaar of hinder uit te voeren, indien een redelijk vermoeden bestaat van verontreiniging, gevaar of hinder, ontstaan bij de aanleg of de exploitatie van kabels en leidingen. 3. Het college kan bij gebleken of ernstige dreiging van verontreiniging, gevaar of hinder in of nabij het tracé van kabels en leidingen opschorting gelasten van de aanleg of de exploitatie van de betreffende kabels en leidingen Overleg en afstemming tijdens planvorming 1. De gemeente initieert en faciliteert nader overleg tussen alle betrokken partijen over alle projecten in openbare gronden. Dit overleg vindt periodiek, doch tenminste eenmaal per jaar plaats. 2. Het college initieert in de planfase van een door of vanwege de gemeente uit te voeren project overleg met de desbetreffende netbeheerder(s) ten einde de gevolgen van dat project voor de ligging en het onderhoud van kabels en leidingen te analyseren. De gemeente doet per bedoeld project een voorstel ten aanzien van het aantal overleggen en de regelmaat daarvan. 3. Op initiatief van het college wisselen alle betrokken partijen voorafgaand aan de start van een werk dat gevolgen heeft voor de ondergrondse infrastructuur de noodzakelijke informatie met elkaar uit Nadeelcompensatie 1. Het college kent een netbeheerder, niet zijnde aanbieder, die schade lijdt of zal lijden als gevolg van een besluit van het college als bedoeld in artikel 2.5, eerste lid, onder e, of artikel 2.5, tweede lid, onder b, dan wel als gevolg van de rechtmatige uitoefening door het college van zijn publiekrechtelijke bevoegdheid of taak, op verzoek een vergoeding toe, voor zover de schade redelijkerwijze niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven en voor zover de vergoeding niet of niet voldoende anderszins is verzekerd. Pagina 5 van 7

296 2. Het college stelt een nadeelcompensatieregeling vast over de uitoefening van de bevoegdheid als bedoeld in het eerste lid Herstraat- en degeneratiekosten 1. Indien door de netbeheerder werkzaamheden aan kabels of leidingen in of op openbare gronden worden uitgevoerd, brengt het college de kosten voor herstel, beheer, onderhoud en degeneratie van openbare gronden die het rechtstreekse gevolg zijn van de uitgevoerde werkzaamheden bij de netbeheerder in rekening. 2. Het uitgangspunt bij het herstel van gronden is dat de grond wordt teruggebracht in de oude staat. 3. Het college stelt nadere regels vast over de uitoefening van de bevoegdheid als bedoeld in het eerste lid. 4. Overgangs- en slotbepalingen 4.1. Overgangsbepalingen 1. Voor kabels en leidingen die op de datum van inwerkingtreding van deze verordening rechtmatig aanwezig en in gebruik zijn geldt de door de gemeente verleende toestemming dan wel vergunning op grond waarvan zij gelegd zijn als een vergunning respectievelijk instemmingsbesluit krachtens deze verordening. 2. Voor zover er sprake is van privaatrechtelijke overeenkomsten tussen de gemeente en netbeheerders en tot het moment waarop deze zijn beëindigd, zijn de bepalingen in deze verordening, voor zover strijdig met de bepalingen in deze overeenkomsten, niet van toepassing. 3. Indien vóór het tijdstip van inwerkingtreding van deze verordening een instemmingsbesluit is aangevraagd op grond van de Telecommunicatieverordening gemeente De Wolden, waarop nog niet is beslist, wordt deze aanvraag beoordeeld aan de hand van de bepalingen van de Telecommunicatieverordening gemeente De Wolden Toezicht op de naleving Het college wijst de personen aan die zijn belast met het toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens deze verordening Strafbepaling Overtreding van de artikelen 2.1, eerste, tweede en vierde lid, 2.4 derde lid en 3.3 wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste twee maanden of een geldboete van de tweede categorie Slotbepalingen 1. Deze verordening treedt in werking op 1 juni Deze verordening wordt aangehaald als AVOI gemeente De Wolden. Pagina 6 van 7

297 3. De Telecommunicatieverordening gemeente De Wolden wordt op het tijdstip van inwerkingtreding van de Algemene verordening ondergrondse infrastructuur ingetrokken. Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente De Wolden in zijn openbare vergadering van 18 mei 2017, de griffier, drs. Josee Gehrke de voorzitter, Roger de Groot Pagina 7 van 7

298 Ontwerp Nr. V /10B De raad van de gemeente DE WOLDEN; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 4 mei 2017; Besluit: Artikel 2:11, vierde lid van de Algemene plaatselijke verordening aan te passen door de woorden de daarop gebaseerde Telecommunicatieverordening te vervangen door de Algemene verordening ondergrondse infrastructuur en deze wijziging per 1 juni 2017 in werking te laten treden; Hoofdstuk 18 van de Tarieventabel behorende bij de Legesverordening als volgt aan te passen en deze wijziging per 1 juni 2017 in werking te laten treden: Het tarief bedraagt voor het in behandeling nemen van een aanvraag van een vergunning of instemmingsbesluit voor het uitvoeren van werkzaamheden in verband met de aanleg, instandhouding of opruiming van kabels of leidingen in of op openbare gronden als bedoeld in artikel 2.1, eerste lid, van de AVOI: 301, Indien de aanvrager verzoekt om een inhoudelijke afstemming van de aanvraag met een of meer andere bestuursorganen, wordt het tarief in verhoogd met: 361,60 Zuidwolde, 18 mei 2017 De raad voornoemd, griffier, drs. I.J. Gehrke voorzitter, R.T. de Groot Pagina 1 van 1

299 Toelichting op de AVOI Algemeen: Deze algemene verordening ondergrondse infrastructuur (verder aangeduid als AVOI) is een verordening die regels bevat met betrekking tot het aanleggen, in stand houden en opruimen van kabels en leidingen. In deze verordening zijn zowel regels gesteld betreffende kabels en leidingen ten dienste van openbare elektronische communicatienetwerken als regels voor de overige kabels en leidingen. Kernpunten van deze AVOI en de daarop gebaseerde besluiten zijn: de bruikbaarheid en het aanzien van de weg; de veiligheid van de kabels en leidingen; het minimaliseren van risico s voor milieu en gezondheid van mens en dier; te stellen eisen aan de ordening en allocatie van kabels en leidingen; te stellen eisen aan exploitatie en onderhoud van kabels en leidingen; te stellen eisen aan wijzigingen van leidingentracés en verwijdering van kabels en leidingen. De regels voor werkzaamheden betreffende een openbaar elektronisch communicatienetwerk waren voorheen opgenomen in de gemeentelijke Telecommunicatieverordening. Gelijktijdig met de inwerkingtreding van deze AVOI is de bestaande Telecommunicatieverordening als afzonderlijke verordening ingetrokken. Voor de uitvoering van werkzaamheden in verband met de aanleg, instandhouding en opruiming van kabels en leidingen ten dienste van een openbaar elektronisch communicatienetwerk bepaalt de Telecommunicatiewet (Tw) het kader voor de regels in deze verordening. Voor de werkzaamheden in verband met de aanleg, instandhouding en opruiming van de overige kabels en leidingen ontbreekt een dergelijke vorm van wetgeving. Traditioneel wordt de vergunning voor deze werkzaamheden verleend op grond van de Algemene plaatselijke verordening (APV) of op grond van een leidingenverordening. Met de inwerkingtreding van deze AVOI wordt de vergunningverlening ten aanzien van kabels en leidingen beheerst door deze verordening. In deze verordening is het regime voor kabels en leidingen vallende onder de Tw en voor de overige kabels en leidingen zo veel als mogelijk geïntegreerd. Het onderscheid in de toepassing blijkt expliciet uit de gebezigde tekst en uit de definities van telecomkabel (alleen Tw) en kabels en leidingen (alle kabels en leidingen inclusief telecomkabels). Pagina 1 van 16

300 Artikelsgewijze toelichting 1. Inleidende bepalingen Artikel 1.1 Algemeen In dit artikel zijn de begripsbepalingen opgenomen. Voor een goed begrip van de AVOI is het van belang om op te merken dat in beginsel alle leidingen (waaronder ook rioolbuizen) in openbare gronden waarover de bevoegdheid van het gemeentebestuur zich uitstrekt onder de reikwijdte van de verordening vallen. Voor de definitie van openbare gronden is aansluiting gezocht bij de definitie in de Telecommunicatiewet. Uit de definitie van openbare gronden blijkt dat het bereik van de verordening niet beperkt blijft tot kabels en leidingen die in de grond liggen, maar ook ziet op kabels en leidingen en bijbehorende voorzieningen die in of op kunstwerken zijn of worden gelegd. Met kunstwerken wordt bedoeld infrastructuur die voor kabels en leidingen is aangelegd om bijvoorbeeld een barrière (zoals een snelweg of een waterweg) over te kunnen steken. Hierbij valt te denken aan leidingentunnels en leidingenviaducten. Ook worden voorzieningen in bestaande infrastructuur (zoals bruggen) in deze verordening als kunstwerken beschouwd. Kabelgoten vallen, voor zover zij in openbare gronden zijn gelegen, eveneens onder de werkingssfeer van de verordening. Kabels en leidingen die zich niet in of op openbare gronden bevinden (zoals bovengrondse hoogspanningsleidingen) vallen niet onder de werkingssfeer van de verordening. Artikel 1.1 a aanbieder Met het begrip aanbieder wordt bedoeld: een aanbieder van een openbaar elektronisch communicatienetwerk in de zin van de Telecommunicatiewet. Op deze aanbieder zijn de rechten en plichten van hoofdstuk 5 van de Telecommunicatiewet van toepassing. De verordening bevat enkele bepalingen die slechts van toepassing zijn op aanbieders. Artikel 1.1 b aanvraag Met het begrip aanvraag wordt bedoeld: een aanvraag om een instemmingsbesluit (conform de Telecommunicatiewet) of een vergunning (overige kabels en leidingen). De aanvraag moet onderscheiden worden van de melding voor werkzaamheden van niet ingrijpende aard op grond van artikel 2.1 lid 2 van de verordening. Artikel 1.1 c college Het college van burgemeester en wethouders is bevoegd de taken voortvloeiende uit de AVOI af te handelen, waarbij deze bevoegdheden voor wat betreft de uitvoering om praktische redenen deels gemandateerd zijn of worden aan een of meer daartoe aangewezen ambtenaren. Deze functie betreft enerzijds het houden van toezicht en anderzijds het coördineren en verlenen van instemmingen en vergunningen. Indien en voor zover de bevoegdheden op het gebied van coördinatie, het verlenen van Pagina 2 van 16

301 vergunningen en instemmingbesluiten en het houden van toezicht gemandateerd zijn aan een of meer functionarissen, wordt met college tevens deze functionaris bedoeld. Artikel 1.1 d instemmingsbesluit De Telecommunicatiewet bevat een gedoogplicht voor de aanleg van kabels ten dienste van een openbaar elektronisch communicatienetwerk. Deze gedoogplicht is vastgelegd in artikel 5.2 van de Telecommunicatiewet. De aanbieder dient echter wel instemming te verkrijgen van de gemeente binnen wier grondgebied de uit te voeren werkzaamheden plaats zullen vinden. Dit vloeit voort uit artikel 5.4 van de Telecommunicatiewet. De instemming geldt enkel voor werkzaamheden in verband met de aanleg, instandhouding en opruiming. Voor andere kabels en leidingen geldt de Telecommunicatiewet en de daarin opgenomen gedoogplicht niet. De toestemming om netten aan te leggen, in stand te houden en op te ruimen dient bij deze netten door middel van een vergunning plaats te vinden. In verband met de verschillende regimes is het noodzakelijk om tussen een instemmingsbesluit en een vergunning onderscheid te maken. Artikel 1.1 e kabels en leidingen Kabels en leidingen is zodanig gedefinieerd dat hier in principe alle kabels en leidingen onder vallen, waaronder mede wordt begrepen de daarbij behorende onderdelen, ondergrondse en bovengrondse ondersteuningswerken en beschermingswerken, zoals brandkranen, afsluiters, mantelbuizen, kasten en gebouwen. Kabels die onder de Telecommunicatiewet vallen en die in openbare gronden liggen of worden gelegd vallen eveneens onder deze definitie. Artikel 1.1 f melding De melding in de zin van deze verordening dient onderscheiden te worden van het begrip melding in de zin van artikel 5.4 lid 4 van de Telecommunicatiewet. Met het begrip melding wordt in deze verordening uitsluitend de melding van werkzaamheden van niet ingrijpende aard bedoeld. Artikel 1.1 g netbeheerder Onder netbeheerder wordt degene die als natuurlijk persoon handelend in de uitoefening van een beroep of bedrijf dan wel als rechtspersoon een net beheert, verstaan. Dit geldt dus voor alle partijen in de ondergrond. Deze definitie is ontleend aan de Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten. In de verordening wordt een aanbieder van een openbaar elektronisch communicatienetwerk gelijkgesteld met een netbeheerder, tenzij uitdrukkelijk gesproken wordt van een aanbieder. Ook voor diegene die een niet-openbaar elektronisch communicatienetwerk beheert (bijvoorbeeld een point to point -verbinding tussen twee bedrijfslocaties), zijn de bepalingen van de verordening van toepassing. Omdat echter deze partij niet kan worden beschouwd als een aanbieder, er is namelijk geen sprake van een openbaar Pagina 3 van 16

302 elektronisch communicatienetwerk, hebben de specifieke bepalingen voor aanbieders geen betrekking op deze netbeheerder. Deze netbeheerders dienen derhalve een vergunning in plaats van een instemmingsbesluit aan te vragen voor de aanleg, instandhouding of opruiming van kabels of leidingen in of op openbare gronden. Artikel 1.1 h openbaar elektronisch communicatienetwerk Artikel 1.1, onder h van de Telecommunicatiewet kent de volgende definitie van openbaar elektronisch communicatienetwerk : elektronisch communicatienetwerk dat geheel of hoofdzakelijk wordt gebruikt om openbare elektronische communicatiediensten aan te bieden, waaronder mede wordt begrepen een netwerk, bestemd voor het verspreiden van programma's voor zover dit aan het publiek geschiedt. Voor de invulling van het begrip openbaar is het bepalend of eenieder van het aanbod van een aanbiedende onderneming gebruik kan maken. Indien de kring van gebruikers beperkt is, bijvoorbeeld vanwege het feit dat het aanbod enkel aan instellingen die zich richten op wetenschappelijk onderwijs beschikbaar wordt gesteld, is er geen sprake van een openbaar elektronische communicatiedienst. Artikel 1.1 i openbare gronden Onder openbare gronden dient te worden verstaan: openbare wegen met inbegrip van de daartoe behorende stoepen, pleinen, plantsoenen, glooiingen, bermen, sloten, bruggen, viaducten, tunnels, duikers, beschoeiingen en andere werken, maar ook wateren met daartoe behorende bruggen, plantsoenen, pleinen en andere plaatsen die voor een ieder toegankelijk zijn. Artikel 1.1 j spoedeisende werkzaamheden Spoedeisende werkzaamheden valt uiteen in twee verschillende onderdelen, namelijk de calamiteit en de ernstige belemmering of storing in de dienstverlening. Hiervoor is gekozen vanwege de (potentiële) gevolgen die aan de gebeurtenis kleven. De term calamiteit is overgenomen uit het Besluit informatie-uitwisseling ondergrondse netten, artikel 7. Daar worden bepaalde verplichtingen uit de wet (Wion) buiten toepassing verklaard op het moment dat er sprake is van graafwerkzaamheden die noodzakelijk zijn om persoonlijk letsel of grote schade te voorkomen. Het belang van het expliciet opnemen van de calamiteit in de AVOI is gelegen in de wijze waarop door een netbeheerder melding gedaan dient te worden en bij wie. De melding in verband met onderdeel 1 dient onverwijld, wat betekent onmiddellijk en zonder uitstel, plaats te vinden vanwege de gevolgen. De termen 'ernstige belemmering' en 'storing', die volgen uit de Telecommunicatiewet maar door opname in de AVOI voor elke netbeheerder geldt, staan niet specifiek omschreven in de wet, maar gedacht moet worden aan een kabelbreuk (Vgl. Kamerstukken II 2004/05, , nr.3, p.55). Verder zal het gemeentebestuur moeten beoordelen of een ernstige belemmering of storing in de communicatie voldoende reden is om als spoedeisend te worden aangemerkt. Bij spoedeisend dient ingevolge het tweede onderdeel dus niet alleen gedacht te worden aan calamiteiten waarbij de openbare orde en veiligheid in het gedrang zijn. Ook storingen die financiële of economische consequenties tot gevolg hebben, kunnen een storing spoedeisendheid geven. Het is van belang dat de netbeheerder het gemeentebestuur adequaat inlicht Pagina 4 van 16

303 over de (potentiele) gevolgen van een storing, zodat het gemeentebestuur zich een beeld kan vormen van de omvang en spoedeisendheid ervan. De melding in verband met onderdeel 2 dient voorafgaande aan de werkzaamheden plaats te vinden. Zo is het voor het gemeentebestuur mogelijk om de melding te toetsen op spoedeisendheid. Werkzaamheden die door een netbeheerder zijn ingepland leveren in ieder geval geen spoedeisendheid op. Artikel 1.1 k telecomkabel De definitie van kabel in de Telecommunicatiewet luidt: Fysieke geleidingsdraden bestemd voor de rechtstreekse overdracht van signalen tussen punten en de bij deze fysieke geleidingsdraden behorende ondergrondse ondersteuningswerken, beschermingswerken en signaalinrichtingen. Hieronder worden in ieder geval begrepen koper- en glasvezelverbindingen, handholes en kasten ten behoeve van een openbaar elektronisch communicatienetwerk. Onder de definitie vallen tevens ondergrondse ondersteuningswerken en beschermingswerken (zoals mantelbuizen) waarin of waarop geen fysieke geleidingsdraden bestemd voor de rechtstreekse overdracht van signalen tussen punten zijn aangebracht, en die aangelegd worden of zijn met het oogmerk deel uit te gaan maken van een openbaar elektronisch communicatienetwerk. Artikel 1.1 l vergunning De vergunning behelst de publiekrechtelijke toestemming voor de aanleg, instandhouding of opruiming van kabels of leidingen, niet zijnde telecomkabels, in of op openbare gronden die in beheer zijn van de gemeente. Artikel 1.1 m werkzaamheden van niet ingrijpende aard Het definiëren van het onderscheid tussen werkzaamheden van al dan niet ingrijpende aard vloeit voort uit artikel 5.4, lid 5 Telecommunicatiewet, maar geldt ook voor kabels en leidingen die niet onder de Telecommunicatiewet vallen. Het betreffen werkzaamheden waarvoor geen instemmingsbesluit of vergunning hoeft te worden aangevraagd, maar kan worden volstaan met een melding aan het college. Om welke categorieën van werkzaamheden het gaat wordt door het college vastgesteld in de nadere regels. Naast werkzaamheden aan huisaansluitingen worden andere niet ingrijpende werkzaamheden aan een lichter regime onderworpen, zolang de werkzaamheden voldoen aan de vastgestelde eisen en randvoorwaarden. Dit kan omdat deze werkzaamheden veelal slechts gedurende relatief korte tijd in een beperkt gedeelte van het netwerk worden verricht, en de impact relatief beperkt en kortstondig is. Voor deze niet ingrijpende werkzaamheden geldt een verkorte meldingsprocedure. Het college kan ook bepalen dat voor werkzaamheden aan bepaalde categorieën kabels en leidingen, of binnen een bepaald gebied, niet met een melding kan worden volstaan, maar altijd een vergunning of een instemmingsbesluit moet worden aangevraagd. Artikel 1.2 Toepasselijkheid Lid 1 bepaald dat de verordening van toepassing is op werkzaamheden in verband met de aanleg, instandhouding of opruiming van kabels of leidingen in of op openbare Pagina 5 van 16

304 gronden. Zoals in de toelichting bij het begrip openbare gronden reeds is aangegeven, vallen ook kunstwerken onder dit begrip. Voor kabels en leidingen die niet onder de Telecommunicatiewet vallen geldt de vergunningplicht slechts voor openbare gronden die in beheer zijn bij de gemeente. Voor telecomkabels zijn de regels van toepassing op alle openbare gronden, ongeacht wie deze beheert. De verordening heeft ten doel de regie te regelen met betrekking tot kabels en leidingen van partijen die in de openbare ondergrond binnen de gemeente willen werken. Dit komt in het tweede lid naar voren. De gemeente is als eigenaar en/of beheerder van de grond en als hoeder van de openbare ruimte de aangewezen partij om deze rol op zich te nemen. Ten aanzien van telecomkabels is deze taak reeds aan de gemeente opgedragen in de Telecommunicatiewet. Om een efficiënte regie door de gemeente mogelijk te maken is het noodzakelijk dat de gemeente ook ten aanzien van overige kabels en leidingen door middel van vergunningverlening deze taak op zich neemt. De regisseur is onafhankelijk en streeft naar afstemming van onder- en bovengrondse infrastructuur en naar samenwerking van alle betrokken partijen bij een project. De belangen die worden gediend met deze regie in de ondergrond zijn de volgende: Gemeente (wegbeheerder en regisseur): Zo min mogelijk verstoring van de openbare ruimte en verkeersafwikkeling; Zo min mogelijk hinder voor ondernemers en omgeving. Netbeheerder: Ongestoorde ligging kabels en leidingen; Geen onnodige werkzaamheden en verleggingen; Vlotte uitvoering projecten. Deze regie kan zich op de volgende manieren per projectfase manifesteren: Planvormingsfase De gemeente initieert een overleg met de betrokken netbeheerders teneinde de gevolgen van dat project voor de ligging en het onderhoud van kabels en leidingen te analyseren. De gemeente attendeert netbeheerders op toekomstige plannen en gebiedsontwikkeling. De gemeente neemt geen aanvragen in behandeling zonder verkregen gebiedsinformatie naar aanleiding van een oriëntatieverzoek of een graafmelding. Voorbereidingsfase De gemeente stimuleert de initiatiefnemer van een project om actief netbeheerders en anderen te benaderen voor het combineren van werkzaamheden en voor medegebruik van voorzieningen. De gemeente initieert één of meer overleggen tussen de initiatiefnemer van een project en betrokken netbeheerders om informatie met elkaar uit te wisselen. De gemeente legt afspraken (bijvoorbeeld over fasering, verkeersmaatregelen en het voorkomen van hinder) vast door middel van vergunningvoorschriften. Pagina 6 van 16

305 De gemeente kan de nieuwe inrichting/plaatsbepaling van de ondergrondse infrastructuur vaststellen of hier een voorstel toe doen. Uitvoeringsfase De gemeente handhaaft de voorschriften bij de vergunning of het instemmingsbesluit. De gemeente bemiddelt, op verzoek van partijen, bij conflicten. Paragraaf van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) behelst de zogenaamde lex silencio positivo (positieve fictieve beschikking bij niet tijdig beslissen). Dit leerstuk is, zoals gesteld in lid 3 van dit artikel, niet van toepassing op de beschikkingen op grond van deze verordening. Dat betekent dat bij het verstrijken van de beslistermijnen de vergunning niet van rechtswege wordt geacht te zijn verleend. Gelet op de grote publieke belangen die in het geding kunnen zijn, zoals het waarborgen van bereikbaarheid voor politie, brandweer en ambulance en de veiligheid voor het publiek, is het niet verantwoord dat zonder meer met de werkzaamheden mag worden begonnen als de gemeente verzuimd zou hebben binnen de gestelde termijn te beslissen. Dat laat natuurlijk onverlet dat, indien de gemeente in gebreke is, daartegen rechtsmiddelen openstaan. Hetzelfde geldt overigens voor de instemming voor de werkzaamheden in verband met aanleg, instandhouding en opruiming van kabels ten dienste van een openbaar elektronisch telecommunicatienetwerk (de instemming als bedoeld in artikel 5.4, lid 1, sub b, Tw). Het maatschappelijk risico van het stilzwijgend verlenen van de instemming wordt onwenselijk groot geacht, afgezet tegen het maatschappelijk voordeel van een tijdige vergunningverlening (zie de opvatting in de brief van de minister van Justitie aan de Tweede Kamer, d.d. 9 juni 2009, TK 29515, nr.293, in het bijzonder de bijlage 2; laatstelijk herbevestigd door de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel tot Wijziging van de Telecommunicatiewet ter implementatie van de herziene telecommunicatierichtlijnen, TK 32549, nr.3, pp.29-31). 2. Instemmingsbesluit en vergunning Artikel 2.1. Vereiste van instemming of vergunning Uitgangspunt van de AVOI is dat werkzaamheden in openbare gronden verboden zijn, tenzij men beschikt over een vergunning of een instemmingbesluit. De vergunningplicht geldt alleen voor openbare gronden die in beheer zijn van de gemeente. Bij telecomkabels is dat anders als gevolg van het stelsel van de Telecommunicatiewet. Een instemmingsbesluit is namelijk vereist voor werkzaamheden in openbare gronden binnen de gemeente, ongeacht door wie deze beheerd worden. Een instemmingsbesluit vervalt nadat de werkzaamheden zijn voltooid. Voor bepaalde werkzaamheden kan worden volstaan met een lichtere meldingsprocedure (zowel voor telecomkabels als overige kabels en leidingen). De categorieën van werkzaamheden van niet ingrijpende aard waarvoor dit geldt, worden door het college vastgesteld in de nadere regels. Het college kan echter ook een Pagina 7 van 16

306 geografisch gebied vaststellen (opgenomen in de nadere regels) waarbinnen altijd een vergunning of instemmingsbesluit moet worden aangevraagd. Een historische kern van een stad of dorp kan bijvoorbeeld worden aangewezen als gebied waarbinnen niet kan worden volstaan met een melding. In geval van storingen waarbij reparatie geen uitstel kan lijden, kan uiteraard geen procedure van 5 werkdagen gelden. Deze dienen wel onverwijld, dus zo spoedig mogelijk en bij voorkeur nog voordat de werkzaamheden worden uitgevoerd, te worden gemeld. De burgemeester kan om redenen van openbare orde en veiligheid besluiten dat de werkzaamheden op een ander tijdstip moeten plaatsvinden. Voor werkzaamheden rond de kabels en leidingen van de gemeente zelf, zoals de riolering maar ook eventuele andere kabels en leidingen, is om praktische redenen het in het eerste lid opgenomen verbod niet procedureel van toepassing. Om redenen van effectiviteit en kwaliteit zullen intern binnen de gemeente de doelstellingen van deze verordening wel dienen te worden nageleefd. Ook is het in het eerste lid opgenomen verbod niet van toepassing op kabels en leidingen, niet zijnde telecomkabels, waarvoor reeds een ander bestuursorgaan zoals de provincie of het waterschap op grond van haar beheertaak de vergunningverlenende instantie is. Hierbij dient wel bedacht te worden dat beheergebieden elkaar kunnen overlappen. Dit is bijvoorbeeld het geval waarin er een gemeentelijke openbare weg over een waterkering loopt. In dit geval zal de netbeheerder zowel bij de gemeente als bij het waterschap een vergunning dan wel ontheffing aan dienen te vragen. Van belang is dus dat bij regelgeving van andere bestuursorganen voorzien wordt in hetzelfde onderwerp. Artikel 2.2. De aanvraag en de melding In geval van voorgenomen werkzaamheden moet de melding of aanvraag bij de gemeente plaatsvinden. Formeel gebeurt dat bij het college van burgemeester en wethouders, maar in de praktijk bij de gemachtigde ambtenaar. Op het verlenen van een vergunning of instemmingsbesluit zijn de algemene beginselen van behoorlijk bestuur van toepassing zoals het gelijkheidsbeginsel, het zorgvuldigheidsbeginsel en het motiveringsbeginsel. Een uitvoerende partij, de (onder)aannemer, vraagt in voorkomende gevallen namens de netbeheerder, de initiatiefnemer van werkzaamheden ten behoeve van het aanleggen, instandhouden of verwijderen van kabels en leidingen, een vergunning of een instemmingsbesluit aan. Hoewel de uitvoerende partij feitelijk de aanvraag indient, is het de netbeheerder die als aanvrager van de vergunning of het instemmingsbesluit moet worden beschouwd. De netbeheerder is ook de partij op wiens naam de beschikking is gesteld en die aangesproken dient te worden bij besluiten betreffende het wijzigingen of intrekken van een eerder afgegeven beschikking. Lid 2 bepaalt dat het college nadere regels vaststelt ten aanzien van de bij een aanvraag of melding te verstrekken gegevens en de wijze van verstrekking. De gemeente heeft als Pagina 8 van 16

307 beheerder van openbare gronden deze informatie nodig voor een juiste beoordeling van werkzaamheden en inzicht in de belangen die worden geraakt. De te verstrekken gegevens worden om praktische redenen niet in de verordening zelf opgesomd maar in de nadere regels. Artikel 2.3. Beslistermijnen Dit artikel regelt in het eerste lid dat er in beginsel binnen acht weken moet worden beslist op de aanvraag. De maximale termijn van acht weken is conform het bepaalde in de Awb. De termijn voor werkzaamheden van niet ingrijpende aard is korter. Lukt het niet om binnen deze termijn een besluit te nemen dan geeft het derde lid de mogelijkheid om de beslistermijn met nog eens acht weken te verlengen. Uiteraard zal er naar worden gestreefd om zo spoedig mogelijk op de aanvragen te beslissen en gelden de genoemde termijnen als maximale beslistermijnen. De aanvrager is zelf verantwoordelijk voor het aanvragen van overige benodigde vergunningen voor zijn werkzaamheden (bijvoorbeeld een omgevingsvergunning). Als de aanvrager hierom verzoekt, zal de gemeente inhoudelijke afstemming van de beoordeling van de ingediende aanvragen bij andere bestuursorganen bevorderen. In geval dat de netbeheerder een aanvraag wenst in te trekken, doet hij hiervan schriftelijk mededeling aan het college. Het college stelt de aanvraag na dit schriftelijk verzoek buiten behandeling. Een reden tot het verzoeken van het intrekken van een aanvraag kan gelegen zijn in het feit dat de netbeheerder een gedeelte van de te betalen legeskosten kan restitueren. Artikel 2.4. Voorschriften, beperkingen en weigeringsgronden Dit artikel biedt de basis om aan een instemmingsbesluit of vergunning voorschriften en beperkingen te verbinden of de vergunning te weigeren. De verordening en de nadere regels zoals opgenomen in het Handboek Kabels en Leidingen vormen daarvoor gezamenlijk het kader. Daarbij geldt als uitgangspunt dat de voorschriften en beperkingen slechts mogen strekken tot bescherming van die belangen welke deze AVOI beoogt te beschermen. Meestal kan door het verbinden van voorschriften en beperkingen aan het instemmingsbesluit of de vergunning worden bereikt dat aan hetgeen in deze verordening is gesteld kan worden voldaan en de belangen waartoe deze verordening strekt voldoende worden beschermd. Indien ook door het stellen van voorschriften en beperkingen de genoemde belangen niet voldoende kunnen worden beschermd dan moet de vergunningaanvraag worden geweigerd. Een instemmingsbesluit kan op basis van de Telecommunicatiewet formeel niet worden geweigerd. Aan een instemmingsbesluit kunnen wel voorschriften en beperkingen worden verbonden. Daarnaast geldt dat een aanbieder, ondanks het ontbreken van een vergunningplicht, ingevolge artikel 5.2, lid 10 van de Telecommunicatiewet gebonden is aan voorschriften die gelden bij of krachtens andere wetten, zoals de Wet beheer rijkswaterstaatswerken en de Monumentenwet. Pagina 9 van 16

308 Burgemeester en wethouders maken in haar besluitvorming ten aanzien van het verzoek tot instemming de afweging welke voorschriften er dienen te worden opgenomen. Indien het college verwacht dat andere belanghebbenden, bijvoorbeeld omwonenden, bedenkingen zullen hebben tegen hetgeen zij voornemens is in het te nemen instemmingsbesluit op te nemen, is zij op grond van artikel 4:8 van de Algemene wet bestuursrecht verplicht deze belanghebbenden in de gelegenheid te stellen hun zienswijze naar voren te brengen. Dit kan het geval zijn als er bijvoorbeeld sprake is van plaatsing van een POP-station, welke effect kan hebben op het uiterlijk aanzien van de omgeving. Omwonenden kunnen dan in de besluitvorming hun stem laten gelden binnen de grenzen van de te behartigen publieke belangen. In de belangenafweging kan visuele hinder opwegen tegen het belang van een netbeheerder. Indien bijvoorbeeld de eventueel door de derdebelanghebbende voorgestelde alternatieve situering voor een netbeheerder geen (financiële) consequenties heeft, dan kan het belang van de derdebelanghebbende zwaarder wegen dan de oorspronkelijke locatiekeuze van de netbeheerder. Met behulp van lid 1 sub g kunnen er voorschriften worden opgenomen in de vergunning of het instemmingsbesluit. De voorschriften moeten wel zien op de in de AVOI omschreven doelen. De voorschriften in het kader van het uiterlijk aanzien van de omgeving kunnen zodoende nooit de wettelijke voorschriften uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en de daarbij behorende regelgeving doorkruisen. Het tweede lid beperkt de werkingsduur van het instemmingsbesluit of vergunning om uitvoering geruime tijd na afgifte te voorkomen. Een gewijzigd gebruik van gronden kan de werkzaamheden inmiddels onwenselijk maken. Zo nodig kan in het instemmingsbesluit of de vergunning de werkingsduur van het besluit worden verlengd. De in de nadere regels voorgeschreven wijze van uitvoering van werkzaamheden aan kabels en leidingen dient altijd te worden nageleefd door de aanvrager, tenzij hiervan expliciet is afgeweken in het instemmingsbesluit of de vergunning. De aanvrager van een instemmingsbesluit of vergunning is verantwoordelijk voor de naleving van die besluiten en de daaraan verbonden voorschriften en beperkingen en kan daar op worden aangesproken, ook wanneer hij werkzaamheden laat uitvoeren door ondergeschikten of derden (bijvoorbeeld (onder)aannemers). Artikel 2.5. Wijziging en intrekking Dit artikel geeft het college de bevoegdheid om een vergunning of instemmingsbesluit in te trekken of te wijzigen indien sprake is van één of meer van de in het eerste lid genoemde situaties. Een instemmingsbesluit vervalt nadat de werkzaamheden zijn voltooid. Daardoor kan een instemmingsbesluit alleen worden gewijzigd of ingetrokken gedurende de werkzaamheden. Allereerst kan de vergunning of het instemmingsbesluit worden ingetrokken of gewijzigd indien de netbeheerder niet binnen zes maanden, of binnen een eventueel in de vergunning opgenomen afwijkende termijn, is begonnen met het werk en in de situatie waarin de werkzaamheden langer dan een periode van zes maanden stil liggen. Pagina 10 van 16

309 Indien de netbeheerder het bepaalde bij of krachtens de AVOI, waaronder de nadere regels, of de vergunning(voorschriften) niet naleeft, kan het college de vergunning of het instemmingsbesluit eveneens intrekken of wijzigen. Dit middel zal echter pas worden ingezet als de netbeheerder geen gehoor heeft gegeven aan een waarschuwing van het college wegens niet-naleving. Onderdeel e is een vangnetbepaling, die het college de bevoegdheid geeft om in te grijpen indien er ernstige gevolgen voor de gezondheid of het milieu dreigen als gevolg van het in stand houden van het instemmingsbesluit of de vergunning. Deze bevoegdheid zal pas als laatste middel gebruikt worden aangezien eerst moet worden bezien of de dreiging kan worden weggenomen door aanpassing van het instemmingsbesluit of de vergunning, of door het stellen van nadere eisen. Wanneer kabels of leidingen (niet vallende onder de Telecommunicatiewet) definitief buiten gebruik worden gesteld, kan de vergunning worden ingetrokken. In gevallen waarin kabels of leidingen nog wel worden onderhouden of in reserve worden gehouden zal er in beginsel geen sprake zijn van het intrekken van een vergunning. Onderdeel b van het tweede lid is van toepassing wanneer de gemeente vanwege de rechtmatige uitoefening van zijn publiekrechtelijke bevoegdheid of taak van oordeel is dat aanpassing van kabels of leidingen noodzakelijk is. Dit is het geval wanneer de gemeente werken uitvoert die het algemeen belang dienen, waardoor deze kabels of leidingen niet kunnen blijven liggen of moeten worden aangepast. In de meeste gevallen zal hierbij sprake zijn van een gedeeltelijke verlegging van de bestaande kabel of leiding. Per situatie zal door het college worden beoordeeld of met het wijzigen van de bestaande vergunning kan worden volstaan, of dat er een nieuwe vergunning afgegeven wordt. Bij deze keuze houdt het college rekening met de gerechtvaardigde belangen van de vergunninghouder. Wanneer de gemeente puur handelt als private/commerciële partij is geen sprake van een publiekrechtelijke bevoegdheid of taak. Uit jurisprudentie blijkt echter wel dat een zeker commercieel belang niet in de weg staat aan de toepassing van de verordening (ABRvS 5 december 2012, /1/A3, rechtsoverweging 6.1). Het is echter op een dergelijk moment ter beoordeling aan het college hoe wordt omgegaan met het al dan niet toekennen van nadeelcompensatie, althans vergoeding. Voor wijzigingen in kabels of leidingen die in het verleden zijn gelegd en waarvoor geen expliciete vergunning is verleend dient een nieuwe vergunning op grond van deze AVOI te worden aangevraagd. De hoorplicht in het derde lid vloeit voort uit de eisen die de Awb stelt aan de zorgvuldige voorbereiding van besluiten. Het vierde lid geeft het college de bevoegdheid om aan het besluit tot intrekking of wijziging van de vergunning de verplichting te koppelen om de betreffende kabel of leiding te verleggen/verplaatsen of deze zelfs in zijn geheel te verwijderen. Wordt deze Pagina 11 van 16

310 verplichting opgelegd dan geeft dit de netbeheerder vervolgens de mogelijkheid om een beroep te doen op de Nadeelcompensatieregeling, waarin de procedure en voorwaarden voor tegemoetkoming in de schade die de netbeheerder door de opgelegde verplichting lijdt, is geregeld. Overigens zal per geval ook altijd worden bezien of verwijdering van leidingdelen wel wenselijk is en ook technisch mogelijk is. 3. Overige bepalingen Artikel 3.1. Medegebruik van voorzieningen De in dit artikel neergelegde bepalingen over medegebruik zijn ontleend aan de Telecommunicatiewet en zijn alleen van toepassing op telecomkabels. Medegebruik van bestaande voorzieningen beperkt het graven in de openbare gronden. Zodoende wordt een aanbieder verplicht zoveel als mogelijk medegebruik te maken van bestaande voorzieningen van een andere aanbieder dan wel door of in opdracht van het college aangelegde voorzieningen. Indien de aanbieder echter aannemelijk kan maken dat medegebruik op technische of economische gronden niet haalbaar is, geldt de in het eerste lid opgenomen verplichting niet. Voorschriften bij het instemmingsbesluit kunnen het medegebruik van voorzieningen bevorderen. Het medegebruik kan aan de orde komen in het vooroverleg over het af te geven instemmingsbesluit. Artikel 3.2. Verplichtingen netbeheerder De verplichtingen in dit artikel zijn erop gericht dat de gemeente over de actuele informatie beschikt die zij nodig heeft om de doelstellingen van de AVOI te kunnen behartigen. Het in of uit gebruik nemen van telecomkabels is van belang in verband met artikel 5.2, lid 8 van de Telecommunicatiewet, waarin is bepaald dat aan de gedoogplicht een einde komt als gedurende tien jaar een kabel geen onderdeel uitmaakt van een openbaar elektronisch communicatienetwerk. Om die reden is het van belang dat de gedoogplichtige gemeente in kennis wordt gesteld van het in- of uit gebruik stellen van telecomkabels ten einde bij overschrijding van die termijn over te kunnen gaan tot een verzoek tot verwijdering van de kabel. Het college kan op grond van het tweede lid informatie over specifieke kabels of leidingen bij de netbeheerder opvragen. Dit gebeurt echter alleen indien het college dit noodzakelijk acht in het licht van de belangen die de AVOI behartigt. Het college kan ook vragen om informatie over het al dan niet in gebruik zijn, de diameter, het materiaal, of de leeftijd van kabels of leidingen. Deze informatie is doorgaans niet bij het Kadaster geregistreerd. Artikel 3.3. Zorgplicht netbeheerder Deze bepaling heeft een algemene vangnetfunctie en verwoordt dat een netbeheerder (logischerwijs) primair verantwoordelijk is voor een goede staat van onderhoud van Pagina 12 van 16

311 kabels of leidingen. Wanneer kabels en leidingen als gevolg van een slechte staat van onderhoud een gevaar vormen voor de openbare orde en veiligheid of voor de overige belangen die deze verordening behartigt, biedt dit artikel aan de gemeenten een handvat om de netbeheerder hierop aan te spreken. Artikel 3.4. Verontreiniging, gevaar en hinder Dit artikel heeft betrekking op het voorkomen of bestrijden van verontreiniging, gevaar of hinder die veroorzaakt wordt door kabels en leidingen. De kosten voor deze maatregelen komen in beginsel ten laste van de netbeheerder. In situaties waarbij het niet redelijk is om alle kosten bij de netbeheerder te leggen kan worden afgeweken van dit uitgangspunt. Van de bevoegdheid van lid 2 zal de gemeente slechts gebruik maken wanneer de belangen die de verordening behartigt in het gedrang (dreigen te) komen. Deze bepaling is aanvullend ten opzichte van sectorale wetgeving op de genoemde gebieden. Als sluitstuk kan het college opschorting van de werkzaamheden vorderen. Bij het opleggen van dergelijke maatregelen vormen de belangen die beschermd worden met deze verordening het beoordelingskader. Artikel 3.5. Overleg en afstemming tijdens planvorming Dit artikel benadrukt de regisserende rol die de gemeente kan hebben bij projecten. De gemeente zal als beheerder van de openbare ruimte de belangen van diverse gebruikers van die openbare ruimte trachten te behartigen en voor zover mogelijk ook proberen samen te brengen. De gemeente zal periodiek een strategisch overleg initiëren tussen alle betrokken partijen over alle uit te voeren projecten in de gemeente. Daarnaast neemt het college het initiatief tot overleg met alle betrokken partijen in de planfase dan wel voorafgaand aan de start van een specifiek door of vanwege de gemeente uit te voeren werk met mogelijke gevolgen voor de ondergrondse infrastructuur. Deze uitwisseling van informatie voorafgaand aan uit te voeren werkzaamheden moet leiden tot een betere afstemming tussen het boven- en ondergrondse werk en tussen netbeheerders onderling. Alle partijen hebben hier belang bij en kunnen profiteren van deze informatieuitwisseling. Op initiatief van het college wisselen alle betrokken partijen tevens voorafgaand aan de start van een werk dat gevolgen heeft voor de ondergrondse infrastructuur de noodzakelijke informatie met elkaar uit. De gemeente zoekt met de netbeheerder naar geschikte tracés, maar is hierin niet leidend. Artikel 3.6. Nadeelcompensatie In dit artikel is nadeelcompensatie (ofwel schadevergoeding voor rechtmatig overheidshandelen) voor aanpassingen aan kabels en leidingen geregeld. Hierbij is Pagina 13 van 16

312 zoveel mogelijk geanticipeerd op de inwerkingtreding van titel 4.5 van de Awb, waarin nadeelcompensatie in het algemeen is gecodificeerd. Het artikel 3.6 vormt tot de inwerkingtreding van titel 4.5 van de Awb de invulling van de ongeschreven verplichting om onevenredige boven het normaal maatschappelijk risico uitstijgende schade te vergoeden. Dit volgt uit het algemene beginsel van behoorlijk bestuur égalité devant les charges publiques (gelijkheid voor de publieke lasten). Zowel vóór als na de inwerkingtreding van titel 4.5 Awb fungeert de Nadeelcompensatieregeling als een beleidsregel, maar vanaf de inwerkingtreding van titel 4.5 Awb ligt de grondslag voor nadeelcompensatie in art. 4:126 Awb, in plaats van in het ongeschreven recht, waardoor de Nadeelcompensatieregeling op dat moment als wetinterpreterende beleidsregel zal fungeren. Ten aanzien van aanpassingen aan kabels en leidingen zijn er drie situaties waarin een netbeheerder in aanmerking komt voor nadeelcompensatie: 1. de intrekking of wijziging van een vergunning op grond van artikel 2.5 lid 1 onder e van de AVOI; 2. de intrekking of wijziging van een vergunning op grond van artikel 2.5 lid 2 onder b van de AVOI; 3. de rechtmatige uitoefening door het college van zijn publiekrechtelijke bevoegdheid of taak, waarbij geen vergunning wordt gewijzigd of ingetrokken (bijvoorbeeld omdat de aan te passen kabel of leiding niet in openbare gronden van de gemeente ligt, de zogenaamde buitenleidingen). In algemene termen bestaat nadeelcompensatie uit schade die uitgaat boven het normale maatschappelijke risico en die een netbeheerder in vergelijking met anderen onevenredig zwaar treft. De concrete toepassing en procedure van nadeelcompensatie voor aanpassingen aan kabels en leidingen wordt uitgewerkt in de Nadeelcompensatieregeling kabels en leidingen die door het college wordt vastgesteld en wordt opgenomen in het Handboek Kabels en Leidingen. Voor kabels die onder de Telecommunicatiewet vallen is geen sprake van nadeelcompensatie, maar van het regime van artikel 5.8 van de Telecommunicatiewet. De procedurele bepalingen in de Nadeelcompensatieregeling zijn echter van overeenkomstige toepassing, tenzij dit in de betreffende bepalingen uitdrukkelijk is uitgesloten. De uitvoering van een project is niet afhankelijk van een verzoek tot nadeelcompensatie. Een project kan derhalve van start gaan en de uitvoering van een werk hoeft niet uitgesteld te worden tot het moment dat een dergelijk verzoek tot nadeelcompensatie is afgehandeld. Sterker nog; bij het college kan een aanvraag tot nadeelcompensatie pas na de melding dat het plangebied functievrij is en de kabels of leidingen op de definitieve plek liggen, ingediend worden. Wel is het verstandig om tijdens de planvorming een risicoanalyse van de eventueel te verwachten nadeelcompensatie op te stellen. De hoogte van het te verwachten bedrag kan dan opgenomen worden in het projectbudget. Pagina 14 van 16

313 Artikel 3.7. Herstraat- en degeneratiekosten De kosten voor het herstel, beheer, onderhoud en degeneratie van de openbare ruimte die het rechtstreekse gevolg zijn van de uitgevoerde (graaf)werkzaamheden worden bij de netbeheerder in rekening gebracht. Zie hiervoor in het bijzonder de Schaderegeling Ingravingen die een onderdeel vormt van de nadere regels. Deze regeling is afgeleid van de VNG-richtlijnen op dit gebied. In bijzondere gevallen zullen de netbeheerder en het college vooraf vaststellen wat er wordt verstaan onder de oude staat. Dit zal zeker in die gevallen moeten gelden waar de gemeente streeft naar een vorm van graafrust. Dit kan het geval zijn indien binnen een termijn van bijvoorbeeld vijf jaar na oplevering van een project wederom werkzaamheden in de ondergrond zullen gaan plaatsvinden. Dit wordt niet wenselijk geacht, zodat de term de oude staat ruim kan worden geïnterpreteerd. Een gestelde termijn kan als richtgetal fungeren, maar de oude staat moet altijd per geval worden bekeken. Hetgeen wat onder de oude staat wordt verstaan, kan dan als bijzondere voorwaarde bij een instemmingsbesluit of vergunning worden opgenomen. 4. Overgangs- en slotbepalingen Artikel 4.1. Overgangsbepalingen Deze bepaling bevat het overgangsrecht. Aan de netbeheerders van de talloze kabels en leidingen die thans in openbare gronden aanwezig zijn, is in de meeste gevallen al dan niet privaatrechtelijk dan wel door middel van een vergunning een ligrecht gegund waaraan diverse voorwaarden verbonden zijn. Om redenen van efficiency en om te voorkomen dat de netbeheerders hoge kosten moeten maken is er voor gekozen de bestaande toestemmingen te beschouwen als een instemming of vergunning in de zin van deze verordening. Overigens geldt voor kabels en leidingen die onrechtmatig in de openbare grond liggen hoe dan ook dat een aanvraag moet worden ingediend om een vergunning op grond van deze verordening te kunnen verkrijgen. De gemeente zal bij de toepassing van deze bepaling rekening houden met de omstandigheden waaronder in het verleden kabels en leidingen zijn gelegd en met de ouderdom van die kabels en leidingen. Het is voldoende wanneer aannemelijk gemaakt kan worden dat een kabel of leiding destijds rechtmatig is aangelegd. Artikel 4.2. Toezicht op de naleving Beoogd wordt één of meer gemeentelijke functionarissen aan te wijzen als toezichthouders. Zij zullen toezicht houden op de naleving van de voorschriften bij of krachtens deze verordening, waaronder ook de verleende vergunningen en instemmingsbesluiten. Artikel 4.3. Strafbepaling Deze bepaling biedt de mogelijkheid om in voorkomende gevallen strafrechtelijk op te treden. Over het algemeen zal gekozen worden voor bestuursrechtelijke handhavings- Pagina 15 van 16

314 instrumenten en vormt de toepassing van strafrechtelijke sancties in beginsel een uiterst handhavingsmiddel. Artikel 4.4. Slotbepalingen Deze verordening treedt in werking op [ ]. De bekendmaking vindt plaats op de gebruikelijke wijze. Op hetzelfde tijdstip wordt de Telecommunicatieverordening ingetrokken. Pagina 16 van 16

315 Vergadering : 18 mei 2017 Nummer : V, punt 11 Onderwerp : Ingekomen stukken INGEKOMEN STUKKEN RAAD 18 MEI 2017 a Veligheidsregio Drenthe (VRD) Aanbiedingsbrief, Kaderbrief 2018 VRD en ontwerpbegroting 2018 VRD Om advies naar het college. b Veligheidsregio Drenthe (VRD) Jaarstukken 2016 Om advies naar het college. c d Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) Jaarstukken GGD 2016 Kaderbrief 2018 en ontwerpbegroting 2018, inclusief meerjarenraming GGD Drenthe Om advies naar het college. Om advies naar het college. e Reestmond Jaarstukken 2016 Reestmond Om advies naar het college. f College van B&W Handhavingsuitvoeringsprogramma 2017 De Wolden V.k.a. g College van B&W Jaarverslag handhaving 2016 De Wolden v.k.a. h College van B&W Jaarverslag archief 2016 v.k.a. i Alescon Concept beleidsbegroting 2018 Alescon Om advies naar het college. j College van B&W Projectplan en uittredingsregeling Reestmond v.k.a. Zuidwolde, 4 mei 2017 griffier, drs. I.J. Gehrke burgemeester, Roger de Groot

316 De leden van de Drentse gemeenteraden Postbus AK Assen ons kenmerk U inlichtingen bij Marten van Delden uw kenmerk telefoonnummer datum 5 april marten.vandelden@vrd.nl onderwerp Ontwerpbegroting 2018 Veiligheidsregio Drenthe Geachte leden van de gemeenteraad, Op 22 maart 2017 stelde het algemeen bestuur van Veiligheidsregio Drenthe (VRD) de ontwerpbegroting 2018 vast en besloot deze voor een zienswijze te versturen aan de Drentse gemeenteraden. U vindt het document, samen met de kaderbrief, in de bijlage. In deze begeleidende brief vindt u een toelichting op de nieuwe opzet, de speerpunten uit de ontwerpbegroting en de gemeentelijke bijdrage voor Nieuwe opzet begroting Hoofdstukken op basis van missielijnen De opzet van de begroting van de VRD is anders dan voorgaande jaren. Voorheen bestond de begroting uit een beschrijving van de activiteiten binnen de specifieke portefeuilles - zoals Risicobeheersing, Vakbekwaamheid, Multidisciplinaire Veiligheid en GHOR. Het doel van de nieuwe opzet is een begroting die meer aansluit bij de missie/bedoeling van de organisatie. Die staat centraal en op basis hiervan worden de activiteiten in 2018 benoemd. Het doel van deze nieuwe opzet is beter zicht op en meer richting te geven aan de wijze waarop de VRD met oog voor de ontwikkelingen in 2018 invulling wil geven aan haar missie: Wij treden op bij calamiteiten en crises Wij vergroten de bewustwording over fysieke veiligheid Wij zijn onderdeel van de samenleving Wij zijn een vitale en flexibele organisatie Alleen afwijkingen Deze begroting beschrijft alleen afwijkingen en benoemt niet zozeer de dagelijkse werkzaamheden. In de jaarverslagen wordt wel gerapporteerd over de resultaten van het geheel (zowel de dagelijkse als de afwijkende werkzaamheden). Hierdoor wordt de begroting bondiger en overzichtelijker. Speerpunten De VRD is een netwerkorganisatie ter ondersteuning van de gemeentelijke taken op het gebied van brandweer, crisisbeheersing en geneeskundige hulpverlening. Samen met gemeenten en partners werkt de VRD aan een veilig Drenthe.

317 In 2018 zetten we ons onder andere in op: het voorkomen van incidenten, minder slachtoffers en minder schade; Brandweer en de GHOR richten zich samen met de partners op de risico s die er toe doen en het op een adequate wijze beïnvloeden van deze risico s. het geven van voorlichting op scholen over brandveiligheid; De VRD is nu en de komende jaren in staat om elke school in Drenthe voor te lichten. de ontwikkelingen met betrekking tot de nieuwe Omgevingswet; De VRD ziet voor 2018 en de toekomst kansen om de visie op risicobeheersing binnen de context van de nieuwe wet vorm te geven. het afronden van de proef uitruk op maat ; Zodat brandweerposten in staat worden gesteld desgewenst bepaalde incidenten te bestrijden met minder mensen. het verstevigen van de lokale eigenheid en autonomie op de brandweerposten; een efficiënte en veilige inzet van mensen, middelen en materiaal; innovatie en nieuwe tactieken; Met als doel het optreden van de brandweer veiliger, flexibeler, effectiever en efficiënter te maken. het maken van afspraken over de huisvesting van de brandweer; Huisvesting is voor de uitvoering van de repressieve taken een kritisch bedrijfsmiddel, waarop de VRD geen directe invloed heeft. In 2017 en 2018 gaan wij met gemeenten in gesprek over de wijze waarop de huisvesting geregeld wordt en de financiële gevolgen hiervan. een andere manier van kwaliteitsmeten. Bovenstaande speerpunten zijn een greep uit de activiteiten in Een verdere toelichting op deze punten leest u in de ontwerpbegroting. Financieel De VRD ontvangt een bijdrage van het rijk en een bijdrage van de deelnemende gemeenten. De VRD heeft voor 2018 in totaliteit dezelfde financiële bijdrage gevraagd van de gemeenten als in 2016 en De stijging van de prijs- en looncompensatie, evenals de verlaging van de Rijksbijdrage worden binnen de begroting opgevangen. In onderstaande tabel treft u de gemeentelijke bijdrage voor het jaar 2018 aan. In deze bijdrage is de bezuiniging van ,- gerealiseerd in de periode , verwerkt. Dit betekent dat de gemeentelijke bijdrage kan worden verlaagd met ,- van 23.4 miljoen in 2017 naar 23.2 miljoen in Gemeentelijke bijdrage 2018 Gemeente Totale bijdrage VRD 2018 Aa en Hunze Assen Borger-Odoorn Coevorden De Wolden Emmen Hoogeveen Meppel Midden-Drenthe Noordenveld Tynaarlo Westerveld Totaal Dit is inclusief de bijdrage voor de 24 uursdienst van Emmen ,- Pagina 2

318 Uw zienswijze: bij voorkeur vóór 19 juni, uiterlijk 10 juli U heeft als gemeenteraad de mogelijkheid een zienswijze te geven op de ontwerpbegroting Op 12 juli vindt hierover besluitvorming plaats door het algemeen bestuur van de VRD. Om dit goed voor te kunnen bereiden, vragen wij u uw zienswijze bij voorkeur vóór 19 juni, maar uiterlijk 10 juli aan ons kenbaar te maken. Door de besluitvorming in juli te plannen hopen we u de mogelijkheid te bieden deze begroting gelijktijdig met de begrotingen van de andere gemeenschappelijke regelingen in uw raad te bespreken. We hebben begrepen dat dit uw voorkeur heeft en dat deze besprekingen in de regel plaatsvinden in de maand juni. Kaderbrief 2018 De ontwerpbegroting is tot stand gekomen op basis van de Kaderbrief 2018 VRD en de consultatie van de kaderbrief in de gemeenten. Gelet op artikel 34b van de Wet gemeenschappelijke regelingen treft u bijgevoegd de kaderbrief ter informatie aan. Tot slot Indien gewenst kunnen de collega s van de VRD een mondelinge toelichting geven op de stukken tijdens één van uw komende vergaderingen. Voor meer informatie of verdere afspraken kunt u contact opnemen met Marten van Delden, bereikbaar via marten.vandelden@vrd.nl of Met vriendelijke groet, Het dagelijks bestuur Veiligheidsregio Drenthe, M.L.J. Out voorzitter M. van Delden secretaris Pagina 3

319 Kaderbrief 2018 Veiligheidsregio Drenthe Veiligheidsregio Drenthe (VRD) is een uitvoeringsorganisatie van en voor gemeenten. Samen met gemeenten en partners wordt gewerkt aan een veilig Drenthe. Om te weten wat gemeenten belangrijk vinden in de dienstverlening van de VRD, voeren we het gesprek met elkaar over ontwikkelingen voor de komende jaren. De uitkomsten van de gesprekken met gemeenten en de inbreng van adviseurs van de VRD zijn verwoord in deze brief en geven richting voor het opstellen van de begroting INHOUDELIJKE TERUGBLIK EN VOORUITBLIK Een inhoudelijke terugblik en vooruitblik van de ontwikkelingen gebaseerd op de vier missielijnen van de VRD zoals verwoord in de beleidsvisie De Sprong : 1. Wij treden op bij calamiteiten en crises Brandweerzorg Dagelijks vinden er in Drenthe branden, ongelukken en incidenten plaats. De brandweerposten hebben nog steeds voldoende vrijwilligers om goede hulp te verlenen, maar - en vooral overdag begint dit steeds meer te knellen. Mede gelet hierop is in 2016 gestart met een proef Uitruk op maat om voor bepaalde incidenten de bestrijding en hulpverlening met minder mensen te organiseren. In 2017 worden de eerste resultaten verwacht en in 2018 wordt besloten of deze werkwijze regionaal wordt ingevoerd. Doorontwikkeling crisismanagementorganisatie Rampen en crises hebben zich de afgelopen jaren in Drenthe niet voorgedaan. De VRD blijft zich inzetten om de functionarissen die een rol hebben in de crisisorganisatie op te leiden, te trainen en te oefenen. Dit gebeurt op een wijze die aansluit op de behoeften van de functionarissen en de ontwikkelingen in de maatschappij (bijvoorbeeld terrorismebestrijding). In 2018 zetten we deze werkwijze voort. De VRD doet de dingen op een manier en op een schaal die bij Drenthe past. Zo is er in Drenthe voor gekozen om de crisisstructuur anders dan landelijk gebruikelijk is in te richten. Recent onderzoek 1 naar onze crisisorganisatie heeft aangetoond dat de crisisorganisatie voldoet aan de bedoeling en uitgangspunten van de wet. Daarbij is als aanbeveling meegegeven om de crisisorganisatie meer te laten richten op het voorkomen van redelijkerwijs vermijdbare maatschappelijke schade. Wat dit exact betekent voor het opleiden, trainen en oefenen, wordt onderzocht. Implementatie staat gepland in Andere invulling van grootschalig geneeskundige bijstand Vanaf januari 2016 is in Nederland een andere werkwijze voor geneeskundige hulpverlening bij grote incidenten. De ambulancezorg richt zich voortaan bij grote incidenten en rampen specifiek op de zwaargewonde slachtoffers van het incident. De lichtgewonde slachtoffers worden verzorgd door de vrijwilligers van de noodhulpteams van het Rode Kruis. Op deze manier wordt specialisme ingezet waar die op dat moment het hardste nodig is. De functionarissen worden de komende jaren getraind en geoefend om zich te bekwamen in deze werkwijze. Transitie naar de Landelijke Meldkamer Organisatie In 2013 is het Transitieakkoord meldkamer van de toekomst getekend met als doel de meldkamers van ambulance, brandweer en politie samen te voegen tot één landelijke meldkamer op tien locaties. 1 Toelichting: het onderzoek is uitgevoerd door een externe commissie onder voorzitterschap van oudburgemeester Bas Eenhoorn.

320 Overdracht van de - reeds samengevoegde - Meldkamer Noord-Nederland (MkNN) staat gepland in De MkNN wordt alleen overgedragen met een ongewijzigde taakopdracht, met het huidige budget en het uitgangspunt dat de dienstverlening kwalitatief op hetzelfde niveau blijft. ook in 2018 wil de MkNN haar expertise inzetten en een voortrekkersrol vervullen voor andere nog samen te voegen regio s. 2. Wij vergroten de bewustwording bij burgers, bedrijven en instellingen over fysieke veiligheid Visie op risicobeheersing In 2018 zetten we onverminderd in op het voorkomen van incidenten, minder slachtoffers en minder schade. Brandweer en de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de regio (GHOR) richten zich samen met de partners op de risico s die er toe doen en deze risico s op een adequate wijze beïnvloeden. De VRD is van mening dat bewustwording over (brand)veilig leven het beste kan worden gestimuleerd door in dialoog te zijn met inwoners en ondernemers van Drenthe over risico s, effecten en zelfredzaamheid. Uit ervaring blijkt dat het helpt in de bewustwording van risico s om aan te geven wat de reële opkomsttijd van de brandweer is. Eén van de onderdelen binnen risicobeheersing is het geven van voorlichting op scholen over brandveiligheid. De VRD is nu en de komende jaren in staat om elke school in Drenthe voor te lichten. Daarnaast wordt zelfredzaamheid van burgers gestimuleerd. Het doel is om minimaal 80% van de huishoudens te voorzien van een werkende rookmelder. De komende jaren wordt verder ingezet op het voorkomen van incidenten. Veranderingen Omgevingswet De komst van de Omgevingswet in 2019 heeft gevolgen voor de advisering bijvoorbeeld rond (ver)bouw van objecten door de brandweer en bij evenementen door brandweer en GHOR. De benadering vanuit de Omgevingswet is meer gebaseerd op 'ja mits' in plaats van ' nee tenzij. De VRD ziet voor 2018 en de toekomst kansen om de visie op risicobeheersing binnen de context van de nieuwe wet vorm te geven. Met gemeenten en andere (regionale) organisaties wordt geïnventariseerd op welke wijze de VRD invulling geeft aan deze verandering en wat de (financiële) consequenties zijn. 3. We zijn onderdeel van de samenleving Lokale inbedding en veilig werkklimaat De VRD staat niet op zichzelf en kan alleen haar taken uitvoeren in verbinding met de samenleving. De VRD streeft ernaar om de lokale inbedding van de brandweer in de samenleving te behouden. De komende jaren wordt verder ingezet op het vinden en binden van vrijwilligers. De lokale eigenheid en autonomie op de brandweerposten is van belang, maar ook een efficiënte en veilige inzet van mensen, middelen en materiaal ter ondersteuning van de brandweerposten. In 2018 zetten we dit door. Jeugdbrandweer In Nederland is aangetoond dat de jeugdbrandweer een significant aandeel heeft in het leveren van nieuwe vrijwilligers. In Drenthe zijn er momenteel vier jeugdbrandweerkorpsen in de gemeenten Assen, Coevorden en Hoogeveen en Meppel. In 2018 is de jeugdbrandweer volledig geïntegreerd in de bedrijfsvoering van de VRD. Drentse eigenheid De VRD blijft landelijke ontwikkelingen actief volgen, maar Amen is geen Amsterdam. De regionale situatie vraagt om een eigen Drentse visie op landelijke ontwikkelingen. Aansluiting en aanpassing daar waar nodig en gewenst, ruimte voor eigen oplossingen daar waar het kan. In 2018 zal de VRD de "Drentse eigenheid" verder vorm geven in haar beleid en deze uitdragen in Nederland.

321 4. Wij zijn een vitale en flexibele organisatie Verandering in organisatie en cultuur De medewerkers van de VRD willen werken in een organisatie op basis van vakmanschap, verbinding en vertrouwen. Het werken op basis van waarden vraagt om een andere organisatiecultuur en structuur en die nieuwe zekerheden geven. Deze verandering is de afgelopen jaren in gang gezet en wordt de komende jaren voortgezet. Dit geldt ook voor de samenwerking met de GGD Drenthe op het terrein van de bedrijfsvoering. In 2018 zet de organisatie van de VRD zich in op duurzame arbeidsrelaties en maximaal benutten van talenten, waardoor medewerkers vanuit intrinsieke motivatie hun werk doen. Andere manier van kwaliteit meten Uit de kwaliteitsmeting die in 2015 is uitgevoerd is gebleken dat de kwaliteit van de brandweerzorg in zijn totaliteit licht is gedaald ten opzichte van het niveau voor de regionalisering van de brandweer (2013). Dit leverde over het geheel geen zorgelijk beeld, maar voorkomen moest worden dat onderdelen verder achteruit zouden gaan. Het bestuur heeft het huidige kwaliteitsniveau van de brandweerzorg als ondergrens gesteld en er is in 2016 ingezet op verbeteringen op de onderdelen die aandacht vroegen. De kwaliteit is op orde. Om de kwaliteit van de VRD periodiek te volgen, wordt in 2017 een nieuw ontwikkelde kwaliteitsinstrument op haar werking onderzocht. In 2018 wordt besloten of deze vorm van kwaliteitsmeten toegepast gaat worden als hét kwaliteitszorgsysteem voor de VRD. Ook worden in 2018 de voorbereidingen getroffen voor de wettelijke visitatie in Ondersteunen van de samenwerking De VRD is een netwerkorganisatie ter ondersteuning van de gemeentelijke taken op het gebied van brandweer, crisisbeheersing en geneeskundige hulpverlening. De VRD wil haar expertise en organisatie ook in 2018 blijven inzetten om de regionale afstemming binnen het veiligheidsdomein te ondersteunen. Door schaalvergroting binnen de geneeskundige keten zal de GHOR zich in 2017 en 2018 meer gaan richten op bovenregionale samenwerking. Ook de centralisatie van de (acute) zorg is een ontwikkeling waar de GHOR met de gemeenten in 2017 en 2018 over in gesprek gaat. Huisvesting Een zorgpunt is de wijze waarop de huisvesting van de brandweer nu is geregeld. Bij de regionalisering is besloten om het eigendom en het grootste deel van het beheer van de huisvesting bij de gemeenten te laten. De VRD constateert echter dat huisvesting voor de uitvoering van de repressieve taken een kritisch bedrijfsmiddel is, waarop de VRD geen directe invloed heeft. In 2017 en 2018 zullen wij met de gemeenten in gesprek gaan over de wijze waarop de huisvesting geregeld wordt en de financiële gevolgen hiervan. FINANCIELE TERUBLIK EN VOORUITBLIK Een terugblik van en vooruitblik op de financiële ontwikkelingen van de VRD: Terugblik De VRD ontvangt een bijdrage van het rijk en een bijdrage van de deelnemende gemeenten. De VRD heeft voor 2017 in totaliteit dezelfde financiële bijdrage gevraagd van de gemeenten als in De stijging van de prijs- en looncompensatie evenals de verlaging van de Rijksbijdrage ( ,-) is opgevangen binnen de begroting. In 2016 is besloten om de bijdrage van de gemeenten voor het jaar 2017 e.v. onder de gemeenten te verdelen volgens een verdeelsleutel die duurzaam, transparant en rechtvaardig is. Naast deze wijze van verdelen hanteert de VRD als uitgangspunten voor het opstellen van de begroting: - op basis van nut en noodzaak jaarlijks een afweging moet plaatsvinden of de verhoging van de loon- en prijscompensatie binnen de begroting kan worden gevonden of dat een extra bijdrage noodzakelijk is;

322 - eventuele overschotten vloeien terug naar de gemeenten; - een sober reservebeleid. De reserves die bestemd zijn als weerstandvermogen worden afgezet tegen de daadwerkelijke financiële risico s en de bestemmingsreserves worden in tijd, hoogte en aantal tot een minimum beperkt. - Als weerstandsvermogen houdt de VRD een algemene reserve aan die een omvang heeft van minimaal 1% en maximaal 5% van het begrotingsomvang. De huidige omvang is ,- zijnde 1,98% van het begrotingstotaal en valt daarmee binnen de door het bestuur vastgestelde kaders. Vermindering gemeentelijke bijdrage door natuurlijk verloop In de bestuursvergadering van 25 maart 2015 is besloten om met ingang van 2018 de gemeentelijke bijdrage met ,- te verlagen, als onderdeel van een taakstelling van ,-. Dit wordt gerealiseerd door natuurlijk personeelsverloop. Vooruitblik De lijn en ontwikkelingen zoals die in de vorige paragraaf zijn omschreven dienen als inhoudelijke kaders en richting voor de meerjarenraming. Op basis van loon- en prijsontwikkelingen wordt voorgesteld het volgende financiële kader toe te passen op de meerjarenraming: De lasten in de VRD-begroting zijn voor 40% op basis van de loonvoet sector overheid-gerelateerd en voor 60% op basis van de prijs netto materiële overheidsconsumptie-gerelateerd. Dit betekent het volgende voor de gemeentelijke bijdrage voor 2018 en verder: Volgens het hiervoor genoemde financiële kader zou normaliter de gemeentelijke bijdrage verhoogd worden van 23,4 miljoen naar 23,6 miljoen. In de afgelopen tijd is gebleken dat VRD het werk kan organiseren met minder mensen, omdat we transformeren naar een waardengedreven organisatie; een organisatie die gebaseerd is op vakmanschap, vertrouwen en verbinding. Door voortdurend te blijven zoeken naar het werkelijke potentieel van onze medewerkers en dit optimaal in te zetten is de VRD in staat geweest om het werk de afgelopen jaren goedkoper te organiseren.

323 Op basis van dit huidig inzicht is voorgesteld om de voor 2018 voorziene loon-en prijscompensatie ad ,- en de noodzakelijke compensatie voor het investeringsprogramma ad ,- binnen de eigen begroting op te vangen. Daarmee kan de bezuiniging die in de periode is gerealiseerd worden teruggegeven aan de gemeenten en kan de gemeentelijke bijdrage worden verlaagd met ,- namelijk van 23,4 miljoen in 2017 naar 23,2 miljoen in 2018.

324 Begroting 2018 Brandweer Drenthe, GHOR Drenthe Multidisciplinair Veiligheidsbureau

325 VOORWOORD Veiligheidsregio Drenthe (VRD) is een netwerkorganisatie ter ondersteuning van de gemeentelijke taken op het gebied van brandweer, crisisbeheersing en geneeskundige hulpverlening. De VRD bestaat uit Brandweer Drenthe, het Multidisciplinair Veiligheidsbureau en de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR). Samen met gemeenten en partners werkt de VRD aan een veilig Drenthe. De vier missielijnen De vier missielijnen van de VRD zijn: 1. Wij treden op bij calamiteiten en crises. 2. Wij vergroten de bewustwording over fysieke veiligheid. 3. Wij zijn onderdeel van de samenleving. 4. Wij zijn een vitale en flexibele organisatie. De hoofdstukken betreffen de vier missielijnen en financiën Voorheen bestond de begroting van de VRD uit een beschrijving vanuit de specifieke portefeuilles. Dit wijzigt nu. Deze begroting is ingedeeld op basis van de vier missielijnen. Het vijfde hoofdstuk betreft de financiën. Dit document is daardoor een weergave voor de VRD als het geheel van brandweer, Multidisciplinair Veiligheidsbureau en GHOR Drenthe. Deze begroting beschrijft alleen afwijkingen, niet de dagelijkse werkzaamheden In dit document staan alleen de verwachte ontwikkelingen voor 2018 beschreven die afwijken van de dagelijkse werkzaamheden. Het betreft daarom misschien maar zo n 20% van de totale werkzaamheden van de VRD. In de jaarverslagen wordt wel gerapporteerd over de resultaten van het geheel (zowel de dagelijkse als de afwijkende werkzaamheden). Meebewegen en inspelen op technologische en sociaal-culturele ontwikkelingen De samenleving is continu aan verandering onderhevig. Om mee te groeien en in te spelen op technologische en sociaal-culturele ontwikkelingen moet de VRD kunnen meebewegen. Binnen de organisatie vindt al enige tijd een kanteling in denkwijze plaats. Steeds meer ligt de nadruk op écht vernieuwen in plaats van verbeteren. De onderwerpen van deze begroting zijn daar voorbeelden van. 2

326 BEGROTING INHOUDSOPGAVE WIJ TREDEN OP BIJ CALAMITEITEN EN CRISES /4 WIJ VERGROTEN DE BEWUSTWORDING /7 WE ZIJN ONDERDEEL VAN /9 DE SAMENLEVING WIJ ZIJN EEN VITALE EN FLEXIBELE ORGANISATIE /10 FINANCIËLE BEGROTING 2018 /11 EN MEERJARENRAMING 3

327 BEGROTING WIJ TREDEN OP BIJ CALAMITEITEN EN CRISES Dagelijks vinden er in Drenthe branden, ongelukken en incidenten plaats. De inwoners van Drenthe kunnen rekenen op een snelle en passende respons door de VRD. Het Multidisciplinair Veiligheidsbureau richt zich op de multidisciplinaire voorbereiding op crises en rampen. Tijdens een ramp of crisis coördineert GHOR Drenthe de geneeskundige hulpverlening. Ook adviseert en ondersteunt de GHOR gemeenten en zorginstellingen. Afhankelijk van de omvang en aard van het incident worden de juiste hulpverleners gealarmeerd door de Meldkamer Noord-Nederland. Situationele commandovoering die aansluit bij de praktijk De klassieke éénhoofdige leiding met bijbehorende directieve leiderschapsstijl blijkt vanuit het oogpunt van veiligheid en kwaliteit niet altijd de juiste organisatievorm. Het project Situationele commandovoering is een landelijk project waarvoor een aantal veiligheidsregio s is benaderd om mee te doen in een pilot. De aanleiding voor het onderzoek was de leerarena van Moerdijk. Daar werd geconstateerd dat er werd afgeweken van de commandostructuur zoals deze tijdens de opleidingen wordt geleerd. Voor Drenthe is dit een interessant project, omdat de resultaten van het onderzoek aansluiten bij de inmiddels ontstane Drentse praktijk. In 2018 loopt de testfase van dit project af en daarmee wordt Drenthe één van de eerste regio s waarin dit landelijk wordt uitgerold. Nadruk op innovatie Op het gebied van incidentbestrijding ligt de nadruk op innovatie, met als doel de repressie veiliger, flexibeler, effectiever en efficiënter te maken. De ontwikkeling van nieuwe tactieken en technieken helpen de brandweer veilig op te treden. Met een passende voertuigbezetting effectief en veilig uitrukken De bevolkingsopbouw, woon-werksituatie en vrijetijdsbesteding van inwoners verandert. Dit heeft gevolgen voor de beschikbaarheid van medewerkers. De brandweerposten hebben nog steeds voldoende vrijwilligers om goede hulp te verlenen, maar dit begint - vooral overdag steeds meer te knellen. In 2016 is gestart met een proef Uitruk op maat om voor bepaalde incidenten de bestrijding en hulpverlening met minder mensen te organiseren. De veiligheid en gezondheid van het personeel en de effectiviteit van het optreden staan centraal. In 2017 worden de eerste resultaten van de proef verwacht en in 2018 wordt besloten of deze werkwijze regionaal wordt ingevoerd. Grootschalig optreden: van een aanbodgerichte naar een vraaggerichte organisatie Het is van belang dat Brandweer Drenthe aansluit op landelijke standaarden. Om zelf een kwaliteitsslag te kunnen maken maar ook om interregionale samenwerking soepel te laten verlopen. Op basis van de landelijke visie Grootschalig Brandweeroptreden wil de brandweer bij grootschalig optreden veranderen van een aanbodgerichte organisatie naar een vraaggerichte organisatie. Dat betekent dat niet alle beschikbare eenheden worden gealarmeerd, maar alleen de eenheden die bij het incident van meerwaarde kunnen zijn. In 2018 staat het oefenen van de aangepaste wijze van grootschalig optreden op het programma. De ontwikkeling van nieuwe tactieken helpt de brandweer veilig op te treden De brand bij de Scheepswerf in de Punt in 2008, waarbij drie brandweercollega s om het leven kwamen, heeft de brandweerdoctrines ingrijpend veranderd. Hieruit is het kwadrantenmodel ontwikkeld, dat meerdere inzettactieken en daarmee veilig handelingsperspectief biedt voor brandweereenheden. Het kwadrantenmodel maakt inmiddels deel uit van de initiële lesstof van brandweermedewerkers. Omdat de verschillende inzettactieken een cruciaal onderdeel van de brandweerprofessie is, wordt er in 2018 een integraal programma opgezet om alle Drentse brandweermedewerkers bij te scholen. 4

328 BEGROTING Incidentbestrijding Gevaarlijke Stoffen (IBGS): eenvoudig en efficiënt Het bestrijden van incidenten met gevaarlijke stoffen is een specialisme van de brandweer. De landelijke meerjarenvisie IBGS ( eenvoudig en efficiënt ) maakt het noodzakelijk dat ook Brandweer Drenthe de daarin voorgestelde veranderingen en aandachtspunten overweegt. Gezien de benodigde specifieke kennis en de beperkte beschikbaarheid van deskundigen wordt dit in overleg en in samenwerking met de buurregio s opgepakt. De uitvoering hiervan vindt ook in 2018 plaats. Vakbekwaamheid: van uniform aanbodgericht naar vraaggericht met eigen regie Oefenen op maat wordt toegepast op persoonlijk niveau en op postniveau. Zo oefent een brandweermedewerker wat nodig is en niet wat hij/zij al kan, toegespitst op de risico s die in de eigen omgeving spelen. De Drentse brandweerposten voeren regie op hun eigen vakbekwaamheid. Met behulp van een digitaal persoonlijk logboek wordt inzichtelijk wat iemand moet kunnen en kennen om veilig en adequaat op te treden en is oefenen op maat mogelijk. Afhankelijk van input van vergunningen, risicoprofielen, arbeidsveiligheid en eigen ervaringen worden lokale oefenprogramma s opgezet. Deze omslag in denken van uniform aanbodgericht naar vraaggericht met eigen regie wordt in 2018 voortgezet. Voorbereiding op crises: zo dicht mogelijk aansluiten bij de dagelijkse werkelijkheid Andere soorten crises betekenen nieuwe uitdagingen, waarbij het niet mogelijk is om alles vooraf in structuren en op papier geregeld te hebben. Plannen laten daarom duidelijk zien wat het doel is van de voorbereiding en blijven zo dicht mogelijk bij de dagelijkse werkelijkheid. In 2018 worden de functionarissen in de crisismanagementorganisatie zo voorbereid dat ze vanuit aangeleerde basisvaardigheden en onderling vertrouwen kunnen improviseren op elke vorm van crisis. Opleidingen, trainingen en oefeningen zijn erop gericht om te leren een balans te vinden tussen protocol volgen, en de vrijheid te nemen om niet het juiste, maar het goede te doen. Crises verschuiven richting het sociale domein Crises beperken zich niet langer tot het fysieke (de hulpverlening bij het incident), maar verschuiven richting het sociale domein (de maatschappelijke impact of onrust). Er wordt minder vaak opgeschaald, waardoor GRIP en crisis niet langer synoniem voor elkaar zijn. Onderzoek heeft uitgewezen dat de Drentse crisisorganisatie in staat is om mee te bewegen met deze verandering, maar dat dit wel vraagt om een andere voorbereiding. Optimale informatievoorziening Informatie die voor, tijdens en na een crisis van belang is voor het bestrijden van het fysieke risico en het beperken van maatschappelijke schade wordt snel gedeeld binnen de brandweerkolom, de geneeskundige kolom en multidisciplinair. In 2017 wordt onderzocht hoe de informatievoorziening geoptimaliseerd kan worden. De GHOR bureaus van Groningen, Fryslân en Drenthe ontwikkelen in 2017 een gezamenlijke visie op informatiemanagement. De resultaten van de verschillende onderzoeken worden verwerkt in de jaarplannen van Een nieuwe manier van evalueren In 2017 ontwikkelt de VRD (in samenwerking met het IFV) een nieuwe manier van evalueren door middel van storytelling. Door niet alleen systeemvereisten te evalueren maar ook het vakmanschap en de verwachting van de samenleving te betrekken, krijgt de VRD een beter beeld van het maatschappelijk effect van het optreden van de crisisorganisatie. In 2018 wordt deze methode ingezet om oefeningen en incidenten te evalueren. We voorzien de inwoners van Drenthe van kennis over crises, onder andere door gebruik te maken van de app Waakspot. Mogelijk kunnen inwoners hiermee in 2018 ook al gericht gevraagd worden naar wat ze van het optreden vonden. Door waarde te hechten aan de waardering van de samenleving, kan het optreden van de crisisorganisatie verder worden verbeterd. 5

329 BEGROTING Voorkomen van redelijkerwijs vermijdbare maatschappelijke schade De VRD doet de dingen op een manier en op een schaal die bij Drenthe past. Zo is er in Drenthe voor gekozen om de crisisstructuur anders dan landelijk gebruikelijk is in te richten. Recent onderzoek naar onze crisisorganisatie heeft aangetoond dat de crisisorganisatie voldoet aan de bedoeling en uitgangspunten van de wet. Daarbij is als aanbeveling meegegeven de crisisorganisatie meer te laten richten op het voorkomen van redelijkerwijs vermijdbare maatschappelijke schade. Wat dit exact betekent voor het opleiden, trainen en oefenen wordt onderzocht, zodat implementatie mogelijk in 2018 plaatsvindt. Doorontwikkeling van de GHOR crisisorganisatie De GHOR crisisorganisatie van Drenthe zal op het nieuwe landelijke model voor de GHOR crisisorganisatie worden afgestemd, met inachtneming van de Drentse specifieke situatie. De centralisatie van de (acute) zorg is een ontwikkeling waarover de GHOR met de gemeenten in 2017 en 2018 in gesprek gaat. GHOR ketenregie In de voorbereiding op, maar ook tijdens een daadwerkelijke crisis of ramp, is goed contact met de ketenpartners van groot belang. De GHOR heeft binnen de ketenregie te maken met zorginstellingen uit de Acute Geneeskundige Zorg, de Publieke Gezondheidszorg en de Care-instellingen. Ondersteunen van de samenwerking In interregionaal en noordelijk verband wordt in 2018 nauwere samenwerking gezocht om brandweerzorg en geneeskundige hulp bij crises te leveren en efficiënte inzet van materiaal te bewerkstelligen. Multidisciplinaire netwerken van partners tijdens crises worden versterkt door middel van netwerkbijeenkomsten en (waar mogelijk) gezamenlijke oefeningen. Gemeenten worden ondersteund bij de voorbereiding op calamiteiten, bijvoorbeeld door trainingen te organiseren op het gebied van communicatie of nazorg. Transitie naar de Landelijke Meldkamer Organisatie In 2013 is het Transitieakkoord meldkamer van de toekomst getekend, met als doel de meldkamers van ambulance, brandweer en politie samen te voegen tot één landelijke meldkamer op tien locaties. Overdracht van de reeds samengevoegde - Meldkamer Noord-Nederland (MkNN) staat gepland in De MkNN wordt alleen overgedragen met een ongewijzigde taakopdracht, met het huidige budget en het uitgangspunt dat de dienstverlening kwalitatief op hetzelfde niveau blijft. In 2018 wil de MkNN haar (technische) expertise nog meer inzetten en een voortrekkersrol vervullen voor andere nog samen te voegen regio s. 6

330 BEGROTING WIJ VERGROTEN DE BEWUSTWORDING OVER FYSIEKE VEILIGHEID Het domein van fysieke veiligheid heeft betrekking op advisering aan burgers, bedrijven en instellingen, over (onder andere) brand en gevaarlijke stoffen. Maar het betreft ook het regisseren van netwerken die gezamenlijk fysieke veiligheidsthema s aanpakken. In 2018 zetten we onverminderd in op het voorkomen van incidenten, minder slachtoffers en minder schade. Het uitgangspunt hierbij is van regelgericht naar risicogericht. De VRD is van mening dat bewustwording over (brand)veilig leven het beste wordt gestimuleerd door in dialoog te zijn met inwoners en ondernemers van Drenthe over risico s, effecten en zelfredzaamheid. Oefenen in de wijk In 2016 is een eerste start gemaakt met Oefenen in de wijk. Dit vergroot risicobewustzijn van bewoners en versterkt de verbinding tussen zowel Risicobeheersing en vrijwilligers, als de brandweerpost en de wijk. De betrokkenheid van burgers en bedrijven bleek zo groot dat de VRD dit vaker zal inzetten. Ook de rol van de burgers zal onder de aandacht worden gebracht. Te denken valt aan zelfredzaamheid, herkenning, maar ook het bieden van eerste hulp. Maatwerk incidentscenario s met bedrijven De VRD zoekt samen met bedrijven waar de grootste risico s zijn, wat dit betekent voor het bedrijf en de hulpdiensten en welke maatregelen moeten worden afgestemd. De incidentscenario s die hieruit naar voren komen, kunnen weer gebruikt worden in oefensituaties; mono- (brandweer/ghor) en multidisciplinair. Voorlichting over brandveiligheid op elke school in Drenthe In 2018 wil Brandweer Drenthe op alle scholen in Drenthe lessen brandveiligheid geven. Elk kind moet de mogelijkheid krijgen om op school meer te weten te komen over brandveiligheid en dit thuis te delen met ouders of verzorgenden. Werkende rookmelders in minimaal 80% van de huishoudens Drenthe heeft in vergelijking met andere veiligheidsregio s al een hoog percentage werkende rookmelders in huishoudens, maar in 2018 wordt ingezet op een percentage van minimaal 80%. Van Brandveilig Leven naar Veilig Leven De focus van Brandweer Drenthe verbreedt zich de komende jaren van Brandveilig Leven naar Veilig Leven. Ook in 2018 wil Brandweer Drenthe op projectbasis met partners niet alleen brandveiligheid, maar ook een veiligere samenleving meer onder de aandacht brengen. Bestaande voorbeelden hiervan zijn projecten als Samen op weg naar 0 verkeersslachtoffers en de Wie is de BOCK campagne rond carbidschieten. Een nieuwe en meer omvattende benadering van waterongevallen In lijn met de visie Waterongevallenbeheersing Brandweer (Brandweer Nederland, 2010), acht Brandweer Drenthe zich vanuit wettelijk en maatschappelijk perspectief ook mede verantwoordelijk voor het voorkomen van slachtoffers door waterongevallen. Zij geeft hier uitvoering aan door: risicobewustzijn en zelfredzaamheid van burgers te vergroten; te adviseren over waterveilig inrichten van de omgeving; door het uitvoeren van natte reddings- en hulpverleningstaken. Dit betekent een verschuiving van alleen waterongevallenbestrijding naar een meer omvattende aanpak van waterongevallenbeheersing. Hiervoor wordt ook een nauwkeurige registratie van waterongevallen opgezet. Dit geeft inzicht in veel voorkomende locaties van waterongevallen en de aard van ongevallen. Hier kan risicocommunicatie op worden afgestemd, maar ook de kaders voor arbeidsveiligheid en arbobeleid. 7

331 BEGROTING Zorgcontinuïteit De GHOR zal in 2018, in haar rol als adviseur, zorginstellingen actief adviseren over zorgcontinuïteit. Er wordt met de zorginstellingen ingezet op de gezondheidskundige aspecten van veiligheid. Rampen en crises hebben veel invloed op de zorgvraag en het zorgaanbod. Dit heeft gevolgen voor de continuïteit van zorg (binnen de gehele zorgsector). Voor zorginstellingen is het belangrijk dat zij nadenken over maatregelen die de continuïteit van zorg garanderen en dit vastleggen in een plan. De nieuwe Omgevingswet als kans om risicobeheersing anders vorm te geven De komst van de Omgevingswet in 2019 heeft onder andere gevolgen voor de advisering door de VRD rond de (ver)bouw van objecten en gezondheidskundige aspecten. De benadering vanuit de Omgevingswet is meer gebaseerd op Ja, mits in plaats van Nee, tenzij. De VRD ziet voor 2018 en de toekomst kansen om de visie op risicobeheersing binnen de context van de nieuwe wet vorm te geven. Met gemeenten en andere (regionale) organisaties, zoals GGD Drenthe en de RUD, wordt geïnventariseerd op welke wijze de VRD invulling geeft aan deze verandering en wat daar voor nodig is. Technische ontwikkelingen en digitalisering (data) bieden nieuwe kansen Deze ontwikkelingen helpen bijvoorbeeld om risico s inzichtelijk te maken. De VRD investeert in Business Intelligence om relevante informatiebronnen samen te voegen en bijvoorbeeld bij te laten dragen aan brandveiligheid. De combinatie van steeds snellere rekenkracht van computers en slimmere technieken voor data- en documentanalyse bieden veel kansen voor informatiegestuurd en risicogericht werken. 8

332 BEGROTING WE ZIJN ONDERDEEL VAN DE SAMENLEVING De VRD staat niet op zichzelf en kan alleen haar taken uitvoeren in verbinding met de samenleving. De VRD streeft ernaar om de lokale inbedding van de brandweer in de samenleving te behouden. Vrijwilligers als belangrijke schakel naar lokale gemeenschap Vrijwilligers zijn heel geschikt voor een rol in risicobeheersing, omdat zij intrinsiek gemotiveerd zijn om inwoners te helpen, kennis en ervaring hebben over (de impact van) brand, maar ook doordat zij deel uitmaken van de lokale gemeenschap. In de landelijke Visie op vrijwilligheid staat dit ook expliciet benoemd: Vrijwilligers zijn nu en in toekomst de hoeksteen in de brandweerorganisatie. Zij vormen met hun brandweerpost de lokale sleutel naar een diepere inbedding van de brandweer in de lokale samenleving waarbij zij niet alleen uitrukken voor brand en hulpverlening, maar ook de burgers helpen brand te voorkomen en te leren beperken. In Drenthe werken zij in goede samenwerking met risicobeheersing aan de benoemde onderwerpen in hoofdstuk 2: Oefenen in de wijk Maatwerk incidentscenario s met bedrijven Voorlichting over brandveiligheid op elke school in Drenthe Werkende rookmelders in minimaal 80% van de huishoudens Posten krijgen ruimte om lokaal dingen te regelen De postchef bewaakt de balans tussen regionaal regelen of lokaal houden. Hij zorgt voor lokale contacten met werkgevers, dorpsraden en de plaatselijke politiek. Vinden en binden van vrijwilligers De komende jaren wordt verder ingezet op het vinden en binden van vrijwilligers. De lokale eigenheid en autonomie op de brandweerposten is van belang, maar ook een efficiënte en veilige inzet van mensen, middelen en materiaal ter ondersteuning van de brandweerposten. Binding met lokale jeugd In Nederland is aangetoond dat de jeugdbrandweer een significant aandeel heeft in het leveren van nieuwe vrijwilligers. Ook draagt het bij aan de binding met lokale jeugd en aan hun betrokkenheid. Jeugd beïnvloedt jeugd en zo wordt ook brandveiligheid hen al vroeg bijgebracht. In Drenthe zijn er momenteel vier jeugdbrandweerkorpsen: in de gemeenten Assen, Coevorden, Hoogeveen en Meppel. In 2018 is de jeugdbrandweer volledig geïntegreerd in de bedrijfsvoering van de VRD. Ook stroomt dan een derde van de jeugdbrandweerleden door naar de reguliere brandweer. Actief op zoek naar samenwerkingsverbanden De VRD werkt niet alleen intern, maar ook extern steeds meer samen. Er wordt actief gezocht naar samenwerkingsverbanden om gemeenschappelijk te werken aan meerwaarde voor de maatschappij. Ook sluit de VRD aan bij ontwikkelingen in de samenleving en wordt de verbinding aangegaan met partijen die initiatieven willen ontplooien en willen samenwerken om gedeelde doelen te bereiken. Drentse eigenheid De VRD blijft landelijke ontwikkelingen actief volgen, maar Amen is geen Amsterdam. De regionale situatie vraagt om een eigen Drentse visie op landelijke ontwikkelingen. Aansluiting en aanpassing daar waar nodig en gewenst, ruimte voor eigen oplossingen daar waar het kan. In 2018 zal de VRD de Drentse eigenheid verder vorm geven in haar beleid en deze uitdragen in Nederland. 9

333 BEGROTING WIJ ZIJN EEN VITALE EN FLEXIBELE ORGANISATIE De medewerkers van de VRD willen werken in een organisatie gebaseerd op vakmanschap, verbinding en vertrouwen. Dit sluit ook aan op trends en ontwikkelingen die in de samenleving plaatsvinden. Het werken op basis van waarden vraagt om een andere organisatiecultuur en structuur en nieuwe zekerheden. Om als organisatie ambities waar te kunnen maken, is het belangrijk dat medewerkers goed en gelukkig zijn in hun vak en met plezier bij de VRD werken. Ook het bevorderen van gezondheid en vitaliteit speelt hierbij een rol. Duurzame inzetbaarheid Er wordt gezocht naar verborgen potentieel/talenten en persoonlijke en teamontwikkeling worden gestimuleerd. Hierdoor ontstaat duurzame inzetbaarheid. Hierbij zijn medewerkers vanuit hun vakmanschap steeds meer zelf aan zet bij het vakbekwaam worden en blijven en is er ruimte om te experimenteren en te leren door te proberen. Onderzoek naar de mentale kracht en ervaren gezondheid In de PPMO rapportages die de keuringsarts aanlevert, staan regelmatig aanbevelingen op het gebied van gezondheid. Naar aanleiding daarvan wordt in 2017 vanuit de opleiding MSc Healthy Ageing Professional door twee stagiairs onderzoek gedaan naar de mentale kracht en de ervaren gezondheid van VRD-medewerkers. In 2018 zijn de resultaten hiervan bekend en volgt een advies over dit onderwerp. Informatisering is faciliterend én een strategisch middel Andere manieren van het organiseren van werk vraagt andere informatie, toegankelijkheid van informatie en informatie om te kunnen verantwoorden. Informatisering is niet meer enkel faciliterend, maar een strategisch middel om de visie van de organisatie te realiseren. In 2017 werkt de VRD samen met medewerkers aan een nieuw functioneel ontwerp van de digitale werkplek. In 2018 vindt de uitvoering hiervan plaats. Verder is voor informatieveiligheid blijvend aandacht. Aanvullende maatregelen betreffen verdere bewustwording bij medewerkers en technieken waarmee de informatie zelf (in plaats van de omgeving) beveiligd kan worden. Andere manier van kwaliteit meten In 2016 is ingezet op verbeteringen op onderdelen die vanuit de kwaliteitsmeting van de brandweerzorg (gedaan in 2015) aandacht vroegen. Om de kwaliteit van de brandweerzorg periodiek te volgen, worden in 2017 nieuwe methodieken als kwaliteitsinstrument toegepast. Dit om het bestuur te ondersteunen in de verantwoording aan haar opdrachtgevers; de gemeenten. Ontwikkelingen op het gebied van Business Intelligence stellen de VRD in 2018 in staat om een voorspellend karakter toe te voegen aan managementinformatie. Voor de mensen in de organisatie zijn de kwaliteitssystemen vooral gericht op leren en ontwikkelen. In 2018 vindt verfijning en mogelijk uitbreiding van de toepassingsmogelijkheden plaats. Huisvesting Een zorgpunt is de wijze waarop de huisvesting van de brandweer nu is geregeld. Bij de regionalisering is besloten om het eigendom en het grootste deel van het beheer van de huisvesting bij de gemeenten te laten. De VRD constateert echter dat huisvesting voor de uitvoering van de repressieve taken een kritisch bedrijfsmiddel is, waarop de VRD geen directe invloed heeft. In 2017 zijn er gesprekken met de gemeenten over de wijze waarop de huisvesting geregeld wordt en wat hier de financiële gevolgen van zijn. In 2018 start de uitvoering van de afspraken die in 2017 worden gemaakt. 10

334 BEGROTING FINANCIËLE BEGROTING 2018 EN MEERJARENRAMING Kaderbrief De begroting 2018 en de meerjarenraming zijn opgesteld volgens de uitgangspunten uit de kaderbrief In de meerjarenraming is met loon- en prijscompensatie rekening gehouden. Zie onderstaande tabel: Bijdrage 2017 Bijdrage 2018 Bijdrage 2019 Bijdrage 2020 Bijdrage 2021 Gemeentelijke bijdrage (basis = 2017) Loon ontwikkeing Prijsontwikkeling Loon ontwikkeing Prijsontwikkeling Loon ontwikkeing Prijsontwikkeling Basis exclusief besluiten Bestuurlijke besluiten Verlaging inwonerbijdrage per Compensatie ruimte investeringsprogramma Basis gemeentelijke bijdragen

335 BEGROTING Loon- en prijscompensatie 2018 De loon- en prijsontwikkeling voor 2018 en de noodzakelijke compensatie voor het investeringsprogramma worden binnen de begroting opgevangen. Van de bezuinigingstaakstelling ( ) wordt gebruikt om deze loon- en prijsstijgingen over te dekken en wordt terug gegeven aan de gemeenten. Gemeentelijke bijdrage De VRD ontvangt een bijdrage van het rijk en een bijdrage van de deelnemende gemeenten. De gemeentelijke bijdrage voor 2018 is 23.2 miljoen. In 2017 was de het totaal van de gemeentelijke bijdragen 23,4 miljoen. Wettelijke kaders Met ingang van de begroting 2018 moet de VRD voldoen aan het vernieuwde Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Dit betekent: invoering van financiële kengetallen en een geprognotiseerde balans; een andere opbouw van de paragraaf Verbonden partijen; dat kosten voor overhead afzonderlijk worden weergegeven. De toepasselijke verordeningen zijn: Gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Drenthe Financieel kader Financiële verordening Nota Financieel kader VRD Notitie financiële kaderstukken Notitie inrichting planning- en controlcyclus Overige bestuurlijke kaders Met het bestuur is afgesproken dat: jaarlijks een onderbouwde afweging plaats vindt of kostenuitzet door loon- en prijsstijgingen gecompenseerd moet worden; overschotten in principe terugvloeien naar de gemeenten; een sober reservebeleid te hanteren: - Reserves die bestemd zijn als weerstandvermogen worden afgezet tegen de daadwerkelijke financiële risico s. - Bestemmingsreserves worden in tijd, hoogte en aantal tot een minimum beperkt. 12

336 BEGROTING Opbouw van de begroting Programmabegroting en meerjarenraming Paragrafen: - Verbonden partijen - Risicoparagraaf - Financiering en weerstandsvermogen - Onderhoud kapitaalgoederen Geprognosticeerde balans en financiële kengetallen Incidentele baten en lasten Programmabegroting en meerjarenraming Brandweerzorg Begroting Begroting 2018 Meerjarenraming Brandweerzorg 2017 Lasten Baten Saldo Incidentbestrijding Techniek en logistiek Risicobeheersing Vakbekwaamheid Operationele infomatievoorziening Totaal programma Het kostenniveau voor brandweerzorg wordt gehandhaafd op hetzelfde niveau als Multidisciplinaire Veiligheid Begroting Begroting 2018 Meerjarenraming Programma 2017 Lasten Baten Saldo Multidisciplinaire veiligheid Het kosten niveau voor Multidisciplinaire Veiligheid wordt gehandhaafd op hetzelfde niveau als GHOR Begroting Begroting 2018 Meerjarenraming Programma 2017 Lasten Baten Saldo GHOR In 2018 wordt onttrokken aan de reserve GHOR. 13

337 BEGROTING Bedrijfsvoering Begroting Begroting 2018 Meerjarenraming Programma 2017 Lasten Baten Saldo ICT Ondersteuning organisatie Huisvesting Totaal programma bedrijfsvoering Informatisering is een strategisch middel om de visie van de organisatie te realiseren. In 2017 werkt de VRD samen met medewerkers aan een nieuw functioneel ontwerp van de digitale werkplek. Om dit mogelijk te maken wordt gebruik gemaakt van de hiervoor ingestelde reserve. Deze incidentele middelen zijn in 2018 niet meer beschikbaar. Personeel Begroting Begroting 2018 Meerjarenraming Programma 2017 Lasten Baten Saldo Personeel In de periode worden de laatste kosten verwacht die voorvloeien uit de regionalisering. WW-lasten van voormalig personeel lopen af en worden ten laste van de hiervoor gevormde reserve gebracht. Investeringen Begroting Begroting 2018 Meerjarenraming Programma 2017 Lasten Baten Saldo Investeringen In de begroting 2017 is de begrote financiële ruimte van het investeringsprogramma ingezet ter dekking van het tekort. De kosten voor het investeringsprogramma nemen jaarlijks met toe. Dit betekent voor het meerjarenperspectief een verhoging van de gemeentelijke bijdrage. Verdere informatie hierover staat in de paragraaf Kapitaalgoederen. Algemene dekkingsmiddelen Begroting Begroting 2018 Meerjarenraming Programma 2017 Lasten Baten Saldo Algemene dekkingsmiddelen

338 BEGROTING Gemeentelijke bijdrage Overzicht gemeentelijke Aantal inwoners Aantal inwoners Bijdrage per Bedrag per Bijdrage per Aandeel Bijdrage Bijdrage per per inwoner 2017 inwoner 2018 inwoner 2018 Brandweerzorg o.b.v. OOV Brandweerzorg 2018 Aa en Hunze , , Assen , , Borger-Odoorn , , Coevorden , , De Wolden , , Emmen , , Hoogeveen , , Meppel , , Midden Drenthe , , Noordenveld , , Tynaarlo , , Westerveld , , Emmen 24 UUR Totaal Een deel van de gemeentelijke bijdrage wordt verrekend naar het aantal inwoners per gemeente. Hierdoor kunnen kleine onderlinge verschillen in de gemeentelijke bijdrage ontstaan ten opzichte van voorgaande jaar. De totale gemeentelijke bijdrage voor 2018 bedraagt , bestaande uit (inwonersbijdrage) en (bijdrage brandweerzorg). 15

339 BEGROTING Gefaseerde invoering nieuwe verdeelsleutel Overzicht gemeentelijke Gemeentelijk 40% 60% 80% 100% Bijdrage Bijdrage aan VRD 2017 Bijdrage Brandweerzorg 2018 Bijdrage Brandweerzorg 2019 Bijdrage Brandweerzorg 2020 Bijdrage Brandweerzorg 2021 Aa en Hunze Assen Borger-Odoorn Coevorden De Wolden Emmen Hoogeveen Meppel Midden Drenthe Noordenveld Tynaarlo Westerveld Emmen 24 UUR Totaal Met ingang van 2017 maakt de VRD gebruik van een nieuwe verdeelsleutel. De herverdeeleffecten hiervan worden in 5 jaar gefaseerd ingevoerd. In 2018 betekent dit dat met 40% (voor ) van het herverdeeleffect rekening wordt gehouden. Voor de jaren na 2018 is de bijdrage jaarlijks verhoogd voor loon- en prijscompensatie (zie pagina 10). Bijdrage van het rijk De Brede doeluitkering Rampen (Bdur) is opgenomen conform de beschikking en meerjarenraming voor Totaal ontvangt de VRD aan bijdragen voor de uitvoering van haar taken. Reserves Jaarekening Begroting Begroting 2018 Meerjarenraming Programma Lasten Baten Saldo Reserves De mutaties in de reserves zijn opgenomen volgens de in 2013 vastgestelde nota reserves. Bij de verschillende programma s is een nadere specificatie en toelichting opgenomen van de onttrekking uit individuele reserves. Jaarlijks worden de bestemmingen en handhaving van de reserves beoordeeld op omvang van de saldi, actualiteit en doel. 16

340 BEGROTING Jaar Naam reserve Aard reserve eindstand storting onttrekking eindstand storting onttrekking eindstand Brandweer Opleidingen Noord Bestemmingsreserve Bosbrandbestrijding Bestemmingsreserve Rampenpot Egalisatiereserve Reserve GHOR Bestemmingsreserve Frictiebudget Regionalisering Bestemmingsreserve Reserve t.b.v. ict en mobiliteit Bestemmingsreserve Eindstand Jaar Naam reserve Aard reserve storting onttrekking eind-stand storting onttrekking eindstand Brandweer Opleidingen Noord Bestemmingsreserve Bosbrandbestrijding Bestemmingsreserve Rampenpot Egalisatiereserve Reserve GHOR Bestemmingsreserve Frictiebudget Regionalisering Bestemmingsreserve Reserve t.b.v. ict en mobiliteit Bestemmingsreserve Eindstand

341 BEGROTING Begroting in één oogopslag Begroting Begroting 2018 Meerjarenraming 2017 Lasten Baten Saldo Primaire taken Brandweerzorg Multidisciplinaire samenwerking GHOR Investeringen Personeel Subtotaal Bestuur en ondersteuning ICT Ondersteunende functies Huisvesting Personeel Subtotaal Totaal aan lasten Dekkingsbronnen Gemeentelijke bijdrage Bdur Overige inkomsten/uitgaven Totaal aan dekkingsbronnen Resultaat voor bestemming Mutatie reserves Resultaat na bestemming

342 BEGROTING Paragrafen Verbonden Partijen Definitie Verbonden Partij Een Verbonden Partij (VP) is een privaat- of publiekrechtelijke organisatie waarin de VRD een financieel én een bestuurlijk belang heeft. Er is sprake van een financieel belang als de VRD aansprakelijk is bij het niet nakomen van de verplichtingen door de rechtspersoon. Er is sprake van een bestuurlijk belang als de VRD vertegenwoordigd is in het bestuur of zeggenschap daarin kan uitoefenen. Instrument voor het realiseren van de doelstellingen De Verbonden Partijen (VP) is een instrument voor het realiseren van de doelstellingen van de VRD. De VRD bepaalt de aard en omvang van de bijdrage en niet de VP. Dat betekent dat de VRD aandacht besteedt aan de taak van de VP en dat de verantwoording zodanig gestalte moet krijgen dat duidelijk wordt welke bijdrage de VP levert en tegen welke kosten. Stichting BON De bestuurlijke deelname, samen met de veiligheidsregio s Friesland en Groningen, in de Stichting Brandweeropleidingen Noord (BON) benadert de definitie van een verbonden partij. Er is echter volgens de statuten geen sprake van een financieel belang in de stichting. De stichting is aandeelhouder in de BON B.V. De BON B.V. heeft een 100%-deelneming in Oefencentrum Noord B.V. en Brandweeropleidingen Noord B.V. Instituut Fysieke Veiligheid Dit is de organisatie die de krachten bundelt op het terrein van de fysieke veiligheid in Nederland. Het Instituut wordt bestuurd door de voorzitters van de 25 veiligheidsregio s. Zo zal het IFV onder andere een bijdrage gaan leveren aan de brandweeropleidingen en het delen van informatie en expertise. Ook zal het IFV zich bezig houden met het verwerven en beheren van materieel, uitrusting en telecommunicatievoorzieningen. De VRD betaalt jaarlijks een contributie. Stichting Beheer Openbare Voorziening MkNN Het doel van de stichting is het beheer van de locatie van de meldkamer in Drachten. Er wordt bestuurlijk deelgenomen in de stichting en een kleine bijdrage betaald. Samenwerkingspartijen De VRD kan haar taken beter uitvoeren in samenwerking met andere partijen. De beste resultaten uit samenwerking zijn te behalen als de betrokken partijen zich vanzelfsprekend met elkaar verbonden voelen. Bijvoorbeeld vanwege gemeenschappelijke waarden of belangen. Kwaliteit- en resultaatverbetering staan voorop. Voorbeelden van samenwerking zijn: dienstverleningsovereenkomst met Assen voor de uitvoering van de salarisadministratie dienstverleningsovereenkomst met GGD Drenthe voor de administratievoering van de GHOR samenwerkingsovereenkomst met Veiligheidsregio Fryslân en Groningen voor de uitvoering van de meldkamer samenwerkingsovereenkomst Veiligheidshuis Drenthe (nog in voorbereiding) Risicoparagraaf Landelijke Meldkamer Organisatie (LMO) De ontwikkelingen over de integratie van de Meldkamer Noord Nederland in de Landelijke Meldkamer Organisatie (LMO) blijft een punt van aandacht. De minister van Veiligheid en Justitie heeft als bezuiniging landelijk een korting van op de meldkamers voorgesteld. Dit wordt gerealiseerd door vermindering van 25 naar 10 landelijke meldkamers. Uit voorlopige berekeningen blijkt dat dit tot een korting van 2,5% op het Gemeentefonds kan leiden. Over deze bezuiniging en de gevolgen hiervan op het gemeentefonds zijn steeds gesprekken met de minister. Herziening FLO overgangsrecht Begin 2015 zijn vakbonden en werkgevers in het LOBA gestart met onderhandelingen over het FLO overgangsrecht. Aanleiding daarvoor waren knelpunten in de regeling van het FLO overgangsrecht als gevolg van verschillende landelijke ontwikkelingen. De knelpunten zijn onder andere: de afschaffing van de levensloopregeling per 1 januari 2022; de beperking van de fiscale ruimte voor de storting van extra pensioen; het verschuiven van de ingangsdatum van de AOW. De onderhandelingen over een nieuw FLO-overgangsrecht zijn op dit moment nog niet afgerond en ook is er nog geen zicht op een akkoord. Wat eventueel consequenties daarvan zijn is op dit moment nog niet te kwantificeren. Wel is helder dat de FLOkosten bij de brandweer voor het overgrote deel voor rekening komen van de gemeenten van waaruit het beroepspersoneel van Repressie is overgekomen. 19

343 BEGROTING Loon- en prijsontwikkelingen Voor de bepaling van de kostenstijgingen wordt rekening gehouden met een stijging lonen en prijzen met 1,62% op basis van de Macro economische verkenning. Kerngegevens collectieve sector Bron MEV CPB 2017 september Index / jaar Loonvoet sector overheid 2,4 2,0 2,3 2,9 Prijs ontwikkeling overheidsconsumptie 1,1 1,3 1,5 1,7 Gewogen gemiddeld lonen en prijzen VRD 1,62 1,58 1,82 2,18 In de begroting 2018 wordt hiervoor een bedrag van verrekend. In de meerjarenraming is rekening gehouden met deze indexering. Financiering en weerstandsvermogen Wet fido Het Rijk stelt regels aan hoe gemeenten en provincies hun geld en kapitaal beheren. Die regels staan in de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido). Hoeveel geld gemeenten en provincies mogen lenen, is afhankelijk van de hoogte van de begroting. De kasgeldlimiet bepaalt hoeveel geld ze mogen lenen voor een periode van maximaal 1 jaar. De renterisiconorm schrijft voor hoeveel maximaal geleend mag worden voor een periode langer dan 1 jaar. Gemeenten en provincies mogen liquide middelen aanhouden bij de schatkist (schatkistbankieren). Hier krijgen ze een rentevergoeding voor. De VRD hanteert de volgende doelstellingen op gebied van financiering: voldoende liquiditeiten beschikbaar hebben om de vastgestelde plannen te kunnen uitvoeren beheersen van de risico s die zijn verbonden aan de financieringsfunctie, zoals renterisico en debiteurenrisico minimaliseren van de kosten van geldleningen verkrijgen en handhaven van toegang tot de financiële markten Renterisico kort en langlopende financiering Kasgeldlimiet De door het Rijk opgelegde kasgeldlimiet beperkt het risico van stijgende rentelasten voor de kortlopende financiering. De limiet beperkt de maximale omvang van de gemiddelde korte schuld tot 8,5% van de totale lasten ( ) van de programmabegroting. Voor 2018 bedraagt de limiet 2,5 miljoen. Renterisiconorm De renterisiconorm beperkt het renterisico op de langlopende financiering. De norm bevordert de spreiding van de looptijd van de kapitaalmarktleningen (looptijd lening > 1 jaar) door de omvang te beperken van de leningen waarvoor de rente in een bepaald jaar moeten worden aangepast. Het Rijk heeft de maximale omvang van leningen met een renteaanpassing vastgesteld op 20% van het begrotingstotaal. Voor de VRD komt het neer op een bedrag van 4,7 miljoen. In 2018 zal de VRD naar verwachting niet herfinancieren en blijft daarmee ruim onder de gestelde norm. 20

344 BEGROTING Renterisiconorm (in mln. Euro s) Berekening renterisiconorm 1 Begrotingstotaal aan lasten 29,1 29,1 29,1 29,1 2 Vastgesteld percentage 20% 20% 20% 20% 3 Renterisiconorm, in bedrag (1x2) 5,8 5,8 5,8 5,8 Berekening renterisico 4 Renteherzieningen Betaalde aflossingen 1,12 1,12 1,12 1,12 6 Renterisico (4+5) 1,12 1,12 1,12 1,12 Toets aan renterisiconorm 3 Renterisiconorm, in bedrag 5,8 5,8 5,8 5,8 6 Renterisico 1,12 1,12 1,12 1,12 Ruimte + / overschrijding - (3-6) 4,7 4,7 4,7 4,7 Kasstroom/Emu overzicht Kasstroomoverzicht Operationele activiteiten Afschrijvingen Investeringen Mutatie vlottende activa Mutatie kortlopende schulden Mutatie uitgezettte leningen Saldo Financieringsactiviteiten Mutatie Reserves Mutatie Voorzieningen Aflossing leningen Nieuwe leningen Saldo Mutatie liquide middelen Liquide middelen Stand 1 januari Stand 31 december De liquiditeitspositie per 1 januari 2018 zal door het aantrekken van een nieuwe lening in 2017 weer op niveau zijn. Deze was per 31 december 2016 negatief. Op basis van de geplande investeringen in 2017 is het nodig om een nieuwe lang lopende lening af te sluiten. 21

345 BEGROTING Onderhoud kapitaalgoederen (investeringen) Kapitaallasten materieel Er wordt in de bijdrage van de basisbrandweerzorg uitgegaan van een bijdrage in het materieel op basis van een annuïtaire berekening van het materieel vervangingsplan. De basis hiervoor is het overgenomen materieel van de gemeenten. VRD moet binnen deze bijdrage zorgdragen voor de financiering en vervanging van het materieel. Huisvesting In 2017 zijn er gesprekken met de gemeenten over de wijze waarop de huisvesting geregeld wordt en wat hier de financiële gevolgen van zijn. In 2018 start de uitvoering van de afspraken die in 2017 worden gemaakt. Investering 2018 Op basis van reguliere vervanging staan voor 2018 onderstaande investeringen gepland. Plan Actief Inv Inv Inv Inv. Vervangingsplan ICT en huisvesting Machines, apparaten en installaties Vervangingsplan Materieel Vervoersmiddelen Machines, apparaten en installaties Overig

346 BEGROTING Geprognosticeerde balans en financiële kengetallen Activa 1 januari januari januari januari januari 2021 Vaste Activa Materiële vaste activa Financiele vaste activa Vlottende activa Vorderingen Liquide middelen Totaal Passiva Vaste Passiva Algemene reserve Resultaat boekjaar Bestemmingsreserves Voorzieningen Langlopende schulden Subtotaal Vlottede Passiva Kortlopende schulden Totaal

347 BEGROTING Financiële kengetallen Om een beeld te krijgen van de financiële positie van de VRD zijn twee voor ons verplichte toepasbare financiële kengetallen ontwikkeld: 1. netto schuldquote 2. solvabiliteit Netto schuldqoute Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto schuldquote. De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de VRD ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie Langlopende schulden Kortlopende schulden Financiele activa Vorderingen Liquide middelen Subtotaal Totale baten Netto schuldquote 62,1 72,2 73,5 73,6 70,2 Solvabiliteit Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de VRD in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Indien er sprake is van een forse schuld én veel eigen vermogen (het totaal van de algemene en de bestemmingsreserves), hoeft een hoge schuld geen probleem te zijn voor de financiële positie. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid , , , , ,3 Voorziening Stand per 1 januari 2018 Toevoegingen Onttrekkingen Stand per 31 december 2018 Afkoop sociaal statuut MKNN Afkoopsom garantieschalen brandweer-personeel Assen FLO brandweer Emmen Incidentele baten en lasten Er zijn buiten de incidentele uitgaven, als gevolg van de mutaties in de reserves, geen incidentele baten en lasten opgenomen. 24

348

349 De leden van de Drentse gemeenteraden Postbus AK Assen ons kenmerk U inlichtingen bij Marten van Delden uw kenmerk telefoonnummer datum 5 april marten.vandelden@vrd.nl onderwerp Jaarverslag en jaarrekening 2016 Veiligheidsregio Drenthe Geachte leden van de gemeenteraad, Op 22 maart 2017 stelde het algemeen bestuur van Veiligheidsregio Drenthe (VRD) het Jaarverslag en de jaarrekening 2016 van de VRD vast. Graag bieden wij u het jaarverslag en jaarrekening 2016 ter informatie aan en lichten wij een aantal inhoudelijke en financiële prestaties toe. Jaarverslag in twee versies De opzet van het jaarverslag is zoals u van de VRD gewend bent, maar komt nu samen met een digitale versie. Hierin kunt u de inspanningen en resultaten over het jaar 2016 ook op een compacte en beeldende wijze bekijken. Via de link: opent u de digitale versie en kunt u, via de downloadknop rechts bovenin, ook de volledige versie van het jaarverslag (in de bekende opzet) bekijken. Behaalde prestaties De veiligheidsregio is nu drie jaar onderweg in de vorm waarin de brandweer in Drenthe volledig onderdeel is van de organisatie. Het afgelopen jaar is verder ingezet op de ontwikkeling om te komen tot een waardengedreven organisatie. De waarden vakmanschap, verbinding en vertrouwen zijn het vertrekpunt om met elkaar te ontdekken wat het beste voor Drenthe werkt. Eén van de initiatieven is bijvoorbeeld een andere manier waarop de VRD haar kwaliteit wil meten. Naast deze ontwikkeling realiseerde de VRD in 2016 dat: de brandweer bij 87% van de alarmeringen binnen 15 minuten ter plaatse was; ruim 1300 woningchecks plaatsvonden en bijna 900 rookmelders zijn opgehangen; gestart is met een proef uitruk op maat bij de brandweerpost Hoogeveen, om te ervaren of voor bepaalde incidenten de bestrijding en hulpverlening met minder brandweermensen kan worden georganiseerd; diverse netwerkbijeenkomsten plaatsvonden, met o.a. thema s als contraterrorisme en vitale partners; bij grote incidenten met veel slachtoffers nu wordt gewerkt volgens een nieuw bijstandsmodel Grootschalig Geneeskundige Bijstand ; het bewustzijn rond agressie en geweld (Veilige Publieke Taak) in de organisatie is vergroot;

350 de risico-inventarisatie en evaluatie van de 36 brandweergebouwen is afgerond. Bij een derde van de posten is bouwkundig ingrijpen noodzakelijk. Bovenstaande resultaten zijn een greep uit de behaalde prestaties in Een verdere toelichting vindt u in het jaarverslag. Financieel eindresultaat De jaarrekening sluit met een positief resultaat van ,-. Bij de 9 maanden rapportage werd nog rekening gehouden met een resultaat van ,-. De terugloop van het resultaat is met name ontstaan doordat in het laatste kwartaal een aantal extra oefeningen is georganiseerd en extra vrijwilligers zijn opgeleid. Bestemming overschot Het overschot wordt, in lijn met voorgaande jaren, aan u terug gestort. Met onderstaande tabel treft u de verdeling per gemeente aan. We constateren dat de begroting - in de drie jaar na de regionalisering - steeds beter en nauwkeuriger aansluit op de taak en uitvoering van de organisatie. Dit betekent ook dat de ruimte in de begroting om financiële risico s op te vangen minder is geworden en er bij onvoorziene ontwikkelingen eerder een beroep wordt gedaan op de algemene reserves. Wij gaan in ons algemeen bestuur de huidige afspraken over het reservebeleid agenderen, om te onderzoeken of de huidige afspraken nog steeds passend zijn. Tabel verdeling overschot Verklaring accountant jaarrekening De accountant gaf een goedkeurende verklaring af op de jaarrekening. De accountant constateerde wel dat er een overschrijding heeft plaatsgevonden op het programma Brandweerzorg en Personeel en dat deze extra uitgaven niet rechtmatig hebben plaatsgevonden. De overschrijding van dit programma is ontstaan - zoals hierboven aangegeven - doordat in het laatste kwartaal een aantal extra oefeningen is georganiseerd en extra vrijwilligers zijn opgeleid. Bovendien zijn alle kosten van de vrijwilligers in dit programma verantwoord, terwijl zij ook werkzaamheden uitvoeren die in andere programma s zouden moeten worden geboekt. Bijvoorbeeld hun verrichtingen voor huisvesting (schoonmaken e.d.). Wij herkennen ons in de constatering van de accountant en investeren het komende jaar in het verfijnen van het verrichting-, uitbetaling- en registratieproces. Tot slot Kortom: het jaar 2016 was een jaar waarin zowel op organisatorisch als op inhoudelijk vlak veel werk is verzet. Een jaar waarin een goede basis is gelegd om de komende jaren een vervolg te geven aan diverse inspanningen en activiteiten die bijdragen aan een veilig Drenthe. Pagina 2

351 Heeft u nog vragen? Neemt u dan contact op met Marten van Delden, via marten.vandelden@vrd.nl of Met vriendelijke groeten, Het dagelijks bestuur Veiligheidsregio Drenthe, M.L.J. Out voorzitter M. van Delden secretaris Pagina 3

352

353

354

355

356

357

358

359

360

361

362 Beleidsbegroting 2018 Inclusief Meerjarenraming

363 Inhoud INLEIDING 3 1. BELEIDSBEGROTING Programma s Programma Beschermen, inclusief beschermen derden Programma Bevorderen Programma Bewaken Programma Jeugd Programma Additioneel Paragrafen Paragraaf Bedrijfsvoering Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing Paragraaf Financiering FINANCIELE BEGROTING Begroting Meerjarenraming Financiering Reserves en voorzieningen BIJLAGE Verklarende woordenlijst 40 Begroting GGD Drenthe

364 Inleiding Samen werken aan gezondheid! Dat is de titel van de visie van GGD Drenthe voor de periode , die met de inbreng van de twaalf Drentse gemeenten is ontwikkeld. Samen staan we voor de Gezondheid in Drenthe. Gezondheid is belangrijk om mee te kunnen doen in de maatschappij. Ook mensen die, als gevolg van bijvoorbeeld een chronisch ziekte, beperkingen in het dagelijks leven ondervinden, kunnen zich gezond voelen en zoveel mogelijk hun eigen regie blijven voeren. GGD Drenthe draagt daaraan bij door de publieke gezondheid en de sociale veiligheid van de Drentse inwoners te beschermen, te bewaken en te bevorderen. En steeds zichtbaarder wordt dat ook andere maatschappelijke organisaties initiatieven nemen voor het behalen van gezondheidswinst! Wij stimuleren en initiëren waar nodig, ondersteunen en werken vanzelfsprekend samen! Bewaken, bevorderen en beschermen In deze begroting beschrijven we de plannen van GGD Drenthe voor het jaar 2018 aan de hand van de vertrouwde indeling: de programma s beschermen, bewaken, bevorderen en jeugd. Een jaar waarin we stappen willen maken in de verwezenlijking van onze ambities uit de visie Zo is een versterkte samenwerking met gemeenten en ketenpartners de rode draad voor de activiteiten van de GGD. We zetten in op een goede aansluiting bij de behoeften van gemeenten en werken nauw met hen samen. We gaan bijvoorbeeld op vraag van gemeenten de gezondheidsproblematiek op wijk- en buurtniveau beter in kaart brengen en gemeenten meer in dialoog adviseren over de vertaalslag naar lokaal volksgezondheidbeleid. Omgevingswet Een andere kans voor goede samenwerking is de omgevingswet, die in 2019 van kracht wordt. Gemeenten en GGD kunnen er samen voor zorgen dat gezondheid stevig verankerd wordt in de omgevingsvisies en omgevingsplannen, waardoor de gezondheid van inwoners niet alleen beschermd, maar ook bevorderd wordt door een leefomgeving die mensen uitnodigt om gezond te leven door bijvoorbeeld meer mogelijkheden in de buurt om te bewegen. Jeugd We spelen in op een veranderende vraag van gemeenten door de invoering van nieuwe wetten en financieringsstromen. Zo zal de jeugdgezondheidszorg van de GGD in 2018 volgens het Landelijk Professioneel Kader werken en komt de GGD in overleg met de gemeenten tot een aangepaste financieringswijze. Hierdoor wordt het ook mogelijk rekening te houden met de eventuele gevolgen van de bevolkingskrimp en de veranderende samenstelling van de bevolking in Drenthe. Begroting GGD Drenthe

365 Rijksvaccinatieprogramma De GGD heeft deze wijziging in de financiering voor hetzelfde bedrag in begroting opgenomen als het bedrag dat werd ontvangen van het Rijk (budgettair neutraal) en rekent deze voorlopig door via de verdeelsleutel die nu (nog) geldt voor het programma Jeugd. De gemeenten krijgen de kosten gecompenseerd vanuit de algemene uitkering van het Rijk. Toezicht De toezichttaak van GGD Drenthe verandert in navolging van het landelijk akkoord Innovatie Kwaliteit Kinderopvang, waarbij meer nadruk komt te liggen op het meedenken in kwaliteit van de voorzieningen dan op het afvinken van normen. Voor wat betreft de Technische hygiënezorg (THZ) hebben wij de begroting gebaseerd op basis van huidig vastgestelde formatie. In 2015 en 2016 zijn extra middelen beschikbaar gesteld voor extra inspecties, in de veronderstelling dat de toename van het aantal inspecties een tijdelijk karakter zou hebben. Deze toename blijkt langer aan te houden en de behoeften van individuele gemeenten veranderen. We beraden ons samen met de gemeenten over de wijze waarop we tegemoet kunnen komen aan hun wensen en een daarbij behorende kostenverdeling. Additioneel biedt de GGD de mogelijkheid om toezichttaken op Wmo-voorzieningen voor gemeenten uit te voeren. Sociale veiligheid Uiteraard zoeken we bij alle GGD-taken ook de verbinding met zorg- en maatschappelijke partners, bestaande netwerken en burgers zelf. We zoeken naar mogelijkheden om zowel extern als binnen de GGD zorg en veiligheid meer integraal te benaderen, onder de paraplu van sociale veiligheid. Zo kunnen we krachten bundelen om actuele onderwerpen als de hulp voor personen met verward gedrag, maar ook thema s als huiselijk geweld, kindermishandeling, OGGZ en verslavingsproblematiek, sluitend aan te pakken, zodat niemand tussen wal en schip valt. Samenwerking Noord-Nederland We werken samen met GGD Groningen en GGD Fryslân bij taken waar schaalvergroting tot meer efficiëntie en kwaliteit leidt. Voorbeelden zijn Sense, forensische geneeskunde en Infectieziektebestrijding. Preventie Preventie ligt aan de basis van de publieke gezondheid. Gemeenten zetten in op bijvoorbeeld de verkleining van gezondheidsverschillen tussen hoog en laag opgeleiden, laaggeletterdheid, overgewicht, middelengebruik, armoedebestrijding en sportstimulatie. Als GGD Drenthe dragen wij graag bij aan een zo goed mogelijke gezondheid en welbevinden van alle Drentse inwoners. Ook is er in 2018 naar alle waarschijnlijkheid extra aandacht nodig voor de gezondheidsontwikkeling van de zogenaamde statushouders. Begroting GGD Drenthe

366 Veilig Thuis Ten aanzien van Veilig Thuis wordt in nauw overleg met gemeenten jaarlijks bekeken hoeveel budget nodig is voor de uitvoering van de taken van Veilig Thuis. In het jaar 2016 en 2017 was op basis van de begroting en de extra toegekende middelen een bedrag van 3,7 miljoen beschikbaar. Op basis van begrote aantallen verrichtingen, de doorontwikkeling van de noodzakelijk in te zetten kwaliteit en de duidelijke Inspectiekaders is de verwachting dat in 2018 een budget van 4,1 miljoen nodig is. Met de gemeenten wordt overlegd over de wijze waarop deze kosten onder hen worden verdeeld en doorberekend. Organisatie en dienstverlening De teams en medewerkers van GGD Drenthe werken objectief en vanuit hun specifieke deskundigheid samen met en voor de gemeenten en de inwoners van Drenthe. Vanuit onze waarden durf, resultaatgericht, innovatief, vakbekwaam en eenheid bouwen we met trots verder aan een organisatie die expertise en kennis levert en verbindingen maakt! Om hen te ondersteunen zetten we in op de inrichting van adequate informatiesystemen en een verdere digitalisering van onze dienstverlening. We hebben de inhoudelijke en financiële ontwikkelingen voor 2018 in deze begroting verder uitgewerkt, op basis van de inhoud van de recent vastgestelde visie, de kaderbrief en de reacties van de gemeenten op de kaderbrief. Op het moment van het opstellen van de kaderbrief was nog niet bekend welke financiële consequenties er zijn voor de doorontwikkeling van Veilig Thuis. Begroting GGD Drenthe

367 1. Beleidsbegroting 1.1 Programma s Programma Beschermen, inclusief beschermen derden 1. Infectieziektenbestrijding Infectieziektenbestrijding (IZB) houdt zich bezig met het voorkomen, bestrijden en opsporen van infectieziekten. Een grote uitdaging in de publieke gezondheid van de komende jaren is om de antibioticaresistentie in de hand te houden. Het ministerie van VWS financiert pilots om regionale zorgnetwerken op te zetten die gericht zijn op een verbetering van de aanpak van antibioticaresistentie. GGD Drenthe is actief betrokken bij de pilot in Noord-Nederlands verband. In 2018 worden de eerste contouren en inzet van het zorgnetwerk zichtbaar. De GGD heeft deskundigheid op het gebied van infectiepreventie en deelt deze kennis actief met zorginstellingen, zodat infectieziekten minder kans krijgen. Daar waar sprake is van een uitbraak van infectieziekten, komt de GGD snel in actie: de situatie wordt geanalyseerd en zorginstellingen en relevante partners worden geadviseerd. Daarvoor is er 7x24 een arts Infectieziekten bereikbaar. 2. Seksuele gezondheid en Sense Noord-Nederland De activiteiten van Seksuele gezondheid en Sense Noord-Nederland om een gezonde seksualiteit te bevorderen (voorlichting, testen op soa s) worden in 2018 voortgezet. Deze zijn vooral gericht op doelgroepen als sekswerkers, lesbische vrouwen/homoseksuele mannen/biseksuelen/transgenders (LHBTs) en mannen die seks hebben met mannen. Ook voor jongeren en nieuwkomers zijn er gerichte voorlichtingsactiviteiten. De verwachting is dat de financiering voor Sense Noord-Nederland - voor Drenthe, Groningen en Friesland - door het ministerie van VWS ook na 2018 wordt voortgezet. 3. Crises, rampen en incidenten GGD Drenthe is ten allen tijde verantwoordelijk voor de publieke gezondheid tijdens rampen en crises. Het gaat hierbij om Infectieziektebestrijding, Medische Milieukunde, Gezondheidsonderzoek bij Rampen en Psychosociale Hulp. De GGD voldoet aan de eisen van het landelijk kwaliteitskader voor zorginstellingen en werkt met een goed opgeleide crisisorganisatie. Waar mogelijk wordt op de schaal van Noord Nederland samengewerkt. Daarnaast geeft de GGD namens het bestuur van de Veiligheidsregio Drenthe vorm en inhoud aan GHOR Drenthe (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio). Door het toenemend aantal maatschappelijke incidenten zet GGD Drenthe in 2018 onder andere in op het verder ontwikkelen van de Psychosociale Hulpverlening. De expertise van de GGD op het gebied van Openbare Geestelijke Gezondheidszorg en hulpverlening en inzet bij crises wordt benut om gemeenten te adviseren bij incidenten en maatschappelijke onrust. Begroting GGD Drenthe

368 4. Technische Hygiënezorg Wettelijke taken die door de technische hygiënezorg (THZ) van GGD Drenthe worden uitgevoerd zijn het toezicht op kinderopvangcentra en piercing- en tatoeagestudio s. Voorheen was het toezicht vooral gericht op het inspecteren over veiligheid en hygiëne, met behulp van checklists. Met ingang van 2018 zal de toezichttaak op kinderopvangcentra anders ingevuld worden. Binnen het akkoord Innovatie Kwaliteit Kinderopvang (IKK) wordt ingezet op het verbeteren van de kwaliteit van de kinderopvang en het vergroten van mogelijkheden voor innovatie. Daarbij past ook een andere vorm van toezicht die Het Nieuwe Toezicht wordt genoemd. Er wordt meer gekeken naar de pedagogische kwaliteit van de opvang en wordt minder nadruk gelegd op structurele randvoorwaarden. Toezichthouders van GGD Drenthe zijn en worden daar verder op voorbereid. Indien tekortkomingen worden geconstateerd tijdens inspecties, adviseert THZ de gemeente om te handhaven. GGD Drenthe zet zich ook in 2018 in om toezicht en handhaving goed bij elkaar aan te laten sluiten in samenwerking met gemeenten. Toezichthouders gaan in 2018 nader samenwerken met de infectieziektebestrijding van GGD Drenthe aangezien er raakvlakken zijn in de werkzaamheden. Beide richten zich op de beoordeling van risico s op verspreiding van ziekteverwekkende micro-organismen. Ook wordt de samenwerking met Veilig Thuis versterkt waar het gaat om signalen over kinderopvang en gastouders. De inspecteurs voeren dan op verzoek van gemeenten een incidenteel onderzoek uit. De verwachting is dat ook in 2018 de trend van de afgelopen jaren in groei van het aantal onvoorziene inspecties doorzet. Door fusies en ontwikkelingen in de kinderopvang zoals bijvoorbeeld met vormen van Integrale Kindcentra stijgt de vraag naar inspecties onderzoek voor registratie en onderzoek na aanvangsdatum. Gemeenten vragen steeds vaker om inspecties voor aanvullend onderzoek op basis van signalen over het pedagogisch klimaat. We volgen deze ontwikkelingen op de voet en blijven met gemeenten in gesprek over de consequenties hiervan. 5. Medische milieukunde 2018 is het jaar voor de invoering van de Omgevingswet. Bij de uitvoering van de nieuwe wet liggen er kansen om gezondheid zowel te beschermen als te bevorderen. GGD Drenthe adviseert gemeenten over mogelijkheden tot verankering van gezondheid in omgevingsvisies, en de verdere uitwerking in omgevingsplannen. Naast inzet op medische milieukunde wordt ook vanuit gezondheidsbevordering ingezet op een gezonde omgeving. Daarbij worden concrete voorbeelden aan gemeenten aangereikt van interventies die bewezen zijn of in potentie een positief resultaat op de gezondheid van inwoners hebben. Synergie wordt ook buiten de GGD gezocht, met partners als de Veiligheidsregio Drenthe (VRD), de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) en andere relevante maatschappelijke organisaties. Ook richt de GGD zich in 2018 samen met gemeenten op het ontwikkelen van een gedragen en gezamenlijke aanpak van bijvoorbeeld houtrookoverlast en het opzetten van campagnes ter preventie van gehoorschade. De positie van de GAGS - de Gezondheidskundig Adviseur Gevaarlijke Stoffen - is in 2018 doorontwikkeld en goed herkenbaar, in de acute maar ook in de preventiefase. Begroting GGD Drenthe

369 6. Sociale veiligheid en OGGz In 2018 werkt de GGD vanuit een inhoudelijke paraplu aan sociale veiligheidsvraagstukken. De producten Veilig Thuis Drenthe, het Centrum Seksueel Geweld, de psychosociale hulpverlening bij maatschappelijke incidenten en de OGGz bieden hiertoe ruimte en geven kansen op synergie. GGD Drenthe maakt deel uit van het OGGz-netwerk van de meeste Drentse gemeenten en verzorgt het Advies- en Meldpunt OGGz. In die rol zal GGD Drenthe de gemeenten ondersteunen in het toepassen van een sluitende aanpak voor Drenthe (zie kader). Er wordt inhoudelijke verbinding gezocht met de partners op het gebied van de sociale veiligheid als GGZ Drenthe, Verslavingszorg Noord Nederland, Cosis, Veiligheidshuis, Veilig Thuis, en de politie. Sluitende aanpak voor personen met verward gedrag Het landelijke Schakelteam voor personen met verward gedrag heeft de opdracht om gemeenten en regio s te ondersteunen bij een sluitende aanpak voor de zorg rondom verwarde personen. Deze moet in oktober 2018 gerealiseerd zijn. Het uitgangspunt is dat bij de ondersteuning, opvang en zorg van mensen met verward gedrag, de persoon zelf en de familie centraal staan. Ook moeten hulpverleners goed samenwerken zodat niemand tussen wal en schip valt. De Wet Verplichte GGZ wordt in 2018 ingevoerd. Met deze wet wordt een verschuiving beoogd van gedwongen opname naar gedwongen behandeling van mensen met psychische problemen. Waar de problematiek dat toelaat zal dat zoveel mogelijk in de thuissituatie (ambulant) worden toegepast. Iedereen, dus zowel burgers (bijvoorbeeld familie, buren) als professionals kunnen een zorgmelding doen. In overleg met gemeenten wordt gekeken of deze meldingen via het bestaande Advies- en Meldpunt OGGz gaan lopen. 7. Tuberculosebestrijding Tuberculose de wereld uit: daaraan wordt al jaren gewerkt. In Drenthe werden we de afgelopen jaren circa 20 keer per jaar geconfronteerd met de diagnose tuberculose (TBC). Een adequate tuberculosebestrijding blijft dan ook van belang. De bestrijding van TBC wordt in de regio noordoost Nederland gecoördineerd door een Regionaal Expertise Centrum, met een backoffice in Groningen en in Twente. 8. Rijksvaccinatieprogramma In 2018 wordt het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) ondergebracht in de Wet Publieke Gezondheid. Daarmee komt het RVP onder de verantwoordelijkheid van gemeenten. De middelen worden overgeheveld van het RIVM naar het gemeentefonds, van waaruit gemeenten het deel voor de uitvoering van het RVP dienen te reserveren. De organisatie die de taken jeugdgezondheidszorg uitvoert heeft de licentie om het vaccinatieprogramma uit te voeren. In Drenthe doet de GGD dit voor 12 gemeenten voor kinderen van 0-18 jaar en in vier gemeenten (Aa en Hunze, Coevorden, Meppel en Tynaarlo ) voor de kinderen vanaf vier jaar. De GGD streeft ernaar om een zo hoog mogelijke vaccinatiegraad te behouden. In de begroting is de uitvoering van het RVP budgettair neutraal opgenomen. De middelen zijn verdeeld op basis van de verdeelsleutel die gehanteerd wordt bij het programma Jeugd (pro-rato-percentage). Begroting GGD Drenthe

370 9. Financieel overzicht programma Beschermen Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Beschermen Baten Crises en incidenten Infectieziektenbestrijding Milieu en Gezondheid Openbare geestelijke gezondheidszorg Seksuele gezondheid Technische hygiënezorg Tuberculose bestrijding Totaal Baten Lasten Crises en incidenten Infectieziektenbestrijding Milieu en Gezondheid Openbare geestelijke gezondheidszorg Seksuele gezondheid Technische hygiënezorg Tuberculose bestrijding Totaal Lasten Reserveringen Technische hygiënezorg Totaal Reserveringen Totaal Beschermen Door indexering (cao-stijging van 0,4% per 2017) en de wijziging in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) van de overheid zijn er lichte verschuivingen tussen de programma s. Een nieuw te sluiten overeenkomst met Groningen op de Tuberculosebestrijding leidt tot een voordeel van Financieel overzicht programma Beschermen derden Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Beschermen - derden Baten Geneeskundige hulpverleningsorg.in de regio Rijksvaccinatieprogramma jeugd Totaal Baten Lasten Geneeskundige hulpverleningsorg.in de regio Rijksvaccinatieprogramma jeugd Totaal Lasten Totaal Beschermen - derden Door indexering (cao-stijging van 0,4% per 2017) en de wijziging in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) van de overheid zijn er lichte verschuivingen tussen de programma s. Bij de GHOR is een voordeel van vanwege pensionering van medewerkers. Begroting GGD Drenthe

371 1.1.2 Programma Bevorderen 1. Gezondheidsbevordering De GGD richt zich op het bevorderen van collectieve gezondheid. Het gaat zowel om het beïnvloeden van de omgeving als het gedrag. De GGD adviseert over opvallende trends, benoemt speerpunten en adviseert over de toepassing van interventies. Daarbij wordt steeds beter de verbinding gelegd tussen kennis en informatie uit het veld van gemeenten/partners/ggd, onderzoeksgegevens, inhoudelijke expertise en het beleid van gemeenten. Binnen de GGD wordt nadrukkelijker de samenwerking gerealiseerd tussen diverse teams die in en voor gemeenten actief zijn. Verandering van gedrag vergt een lange adem. Dat is terug te zien in de stabiliteit in speerpunten binnen het gezondheidsbeleid van Rijk en gemeenten; dit zijn roken, overmatig alcoholgebruik, (ernstig) overgewicht, bewegen, depressie en diabetes. Preventie en integrale aanpak krijgen een steeds prominentere plaats. De GGD blijft daar op aansluiten én geeft extra aandacht aan kwetsbare groepen zoals de groeiende groep ouderen die langer zelfstandig thuis moet blijven wonen en mensen met een lage sociaal economische status. Met programma s als Kans voor de Veenkoloniën en Gezond in bouwen gemeenten, inwoners, maatschappelijke partners en GGD samen aan een integrale aanpak om gezondheidsverschillen te verkleinen. Opvallend is dat steeds zichtbaarder wordt dat niet alleen de GGD maar juist ook veel collega maatschappelijke partners inzetten op gezondheid. Dit is een goede en belangrijke ontwikkeling. De invoering van de Omgevingswet biedt kansen om de positieve impact van de fysieke en sociale leefomgeving op de gezondheid van mensen te versterken. De GGD ondersteunt gemeenten daarom bij het verankeren van gezondheid in de omgevingsvisie. In lijn met de visie richt de GGD zich gerichter op vraagstukken die in individuele gemeenten spelen en betrekken we gemeenten bij de voorbereiding van inhoudelijke ontwikkelingen en adviezen. Zo gaan wij het gesprek aan over de impact van het onlangs landelijke gestarte meerjarenprogramma depressiepreventie. 2. Financieel overzicht programma Bevorderen Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Bevorderen Baten Gezondheidsbevordering algemeen Totaal Baten Lasten Gezondheidsbevordering algemeen Totaal Lasten Reserveringen Gezondheidsbevordering algemeen Totaal Reserveringen Totaal Bevorderen Begroting GGD Drenthe

372 Door indexering (cao-stijging van 0,4% per 2017) en de wijziging in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) van de overheid zijn er lichte verschuivingen tussen de programma s. In 2014 en 2015 heeft een bezuiniging plaatsgevonden op het product Gezondheidsbevordering. Om deze bezuiniging te kunnen realiseren is bij de jaarrekening 2012 een reserve gevormd. De tijdelijk doorlopende loonkosten leiden tot een nadeel in 2018 van , welke indien het totale GGD resultaat negatief is, gedekt kunnen worden vanuit een onttrekking aan deze reserve. Begroting GGD Drenthe

373 1.1.3 Programma Bewaken 1. Epidemiologie Voor het uitzetten van effectief publiek gezondheidsbeleid zijn actuele gegevens essentieel. GGD Drenthe zet in op innovatie en maatwerk om gezondheidsgegevens snel en gericht beschikbaar te stellen aan gemeenten. De website wordt ook in 2018 benut om gegevens nog meer in detail en gebruikersvriendelijk te presenteren. Tegelijk zal gewerkt worden aan het meer intuïtief presenteren van de onderzoeksresultaten in de vorm van bijvoorbeeld factsheets en infographics. De GGD brengt gegevens samen en visualiseert deze vanuit de eigen onderzoeken, registraties en de nieuwe vormen van dataverzameling in de jeugdgezondheidszorg. Aanvullend worden gegevens en schattingen van landelijke instellingen op laag schaalniveau ontsloten voor lokaal en regionaal gebruik in Drenthe. Wijkprofielen, beleidsadviezen en schoolprofielen zullen daarmee beter aansluiten bij de behoeften van de gemeenten en scholen. Gemeenten die nieuwe interventies op het gebied van preventie opstarten wordt de mogelijkheid aangereikt om epidemiologen van GGD Drenthe vanaf het begin te betrekken. Epidemiologie kan ondersteuning bieden bij het ontwikkelen van een monitoring- en evaluatiesysteem, met indicatoren waarmee de effectiviteit van de interventie gemeten kan worden. 2. Financieel overzicht programma Bewaken Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Bewaken Baten Epidemiologie Gezondheidsmonitor jeugd Totaal Baten Lasten Epidemiologie Gezondheidsmonitor jeugd Totaal Lasten Reserveringen Epidemiologie Totaal Reserveringen Totaal Bewaken Door indexering (cao-stijging van 0,4% per 2017) en de wijziging in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) van de overheid zijn er lichte verschuivingen tussen de programma s. Voor wat betreft de onderzoeken Epidemiologie sluit GGD Drenthe aan bij de landelijke cyclus van vier jaar. In 2016 is het volwassenen- en ouderenonderzoek uitgevoerd. Hiertoe heeft in 2016 een onttrekking aan de Egalisatiereserve plaatsgevonden van In 2020 zal dit onderzoek weer Begroting GGD Drenthe

374 plaats gaan vinden. Dit houdt in dat er in 2018 een bedrag van wordt toegevoegd aan de Egalisatiereserve, zodat er voldoende financiële middelen in de Egalisatiereserve aanwezig zijn om het volwassenen- en jeugdonderzoek in 2020 weer uit te kunnen voeren. Begroting GGD Drenthe

375 1.1.4 Programma Jeugd 1. Jeugd De GGD volgt en beoordeelt de ontwikkeling van kinderen en jongeren in de groep 0-18 jaar (in acht Drentse gemeenten) en de groep 4-18 jaar (in alle Drentse gemeenten). Vanuit de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) geeft de GGD ouders en jongeren voorlichting en advies, en geeft aan wat tot de normale ontwikkeling behoort. Preventie en voorkomen staan centraal en de eigen kracht van jeugdigen en hun netwerk wordt versterkt. Bij problemen of specifieke stoornissen wordt vroegtijdig gesignaleerd en zo nodig verwezen naar de juiste hulp of zorg. De JGZ geeft in 2018 invulling aan het Basispakket JGZ, zoals beschreven in het Landelijk Professioneel Kader (LPK). Daardoor sluiten we beter aan op de behoeften en mogelijkheden van jeugdigen en hun ouders. Voor taken die niet opgenomen zijn in het Basispakket JGZ, zoals de prenatale zorg, uitvoeringscoördinatie, en opvoedinterventies (bijv. sociale vaardigheidstrainingen en ouderkracht trajecten) maken we per gemeente passende afspraken. Landelijk Professioneel Kader Zorg op maat Het LPK is in 2016 gestart en geeft per ontwikkelingsfase van een kind aan wanneer de JGZ contactmomenten aanbiedt. Jeugdigen/ouders en JGZ-professionals stemmen de vorm (bijv. persoonlijk of digitaal contact, meer of minder frequent) van de contactmomenten af naar de behoefte. Dit leidt tot meer flexibiliteit en zorg op maat. De JGZ investeert in de verdere verbetering van de dienstverlening door meer gebruik te maken van technologische mogelijkheden. De vragenlijsten aan ouders worden via verzonden en kunnen digitaal worden ingevuld. In het nieuwe Ouderportaal kunnen ouders in 2018 zelf afspraken maken en wijzigen, en kunnen zij gegevens inzien over hun kind. De methode Jij en je Gezondheid wordt naast klas 4 in 2018 ook in klas 2 ingezet. Bij deze methode vullen leerlingen van het voortgezet onderwijs digitaal een vragenlijst in en kunnen ze online hun gezondheidsprofiel inzien. Indien nodig worden ze voor een gezondheidsconsult uitgenodigd. Zo is er beter contact met ouders en jongeren en wordt de eigen regie versterkt. JGZ is een kernpartner in het voorliggend veld Jeugd. De professionals werken nauw samen met de voorschoolse voorzieningen, het onderwijs en welzijnsorganisaties, zodat ouders en jongeren worden bereikt en waar nodig ondersteund. De inzet van jeugdarts en jeugdverpleegkundige in de jeugdteams of de lokale toegang Jeugd verschilt per gemeente in omvang en intensiteit (deels additioneel gefinancierd). De samenwerking met huisartsen waarbij de jeugdverpleegkundige als contactpersoon fungeert van de jeugdteams wordt voortgezet en uitgebouwd. Met ingang van 2017 stelt het Rijk structureel 100 miljoen euro per jaar beschikbaar voor kinderen die opgroeien in een gezin met een laag inkomen. Gemeenten worden opgeroepen om zorg te dragen voor het verstrekken van middelen aan kinderen in natura, bijvoorbeeld een sportabonnement, een muziekinstrument of een schoolreis. De JGZ heeft een goed beeld over de Begroting GGD Drenthe

376 (financiële) thuissituatie van gezinnen en kan kinderen signaleren en hen als intermediair doorverwijzen naar gemeenten. Er wordt invulling gegeven aan de Preventieagenda JGZ, waarbij gefocust wordt op de vier preventie pijlers: ouderschap, hechting, gezonde leefstijl en weerbaarheid. De preventie-agenda is bedoeld om hardnekkige maatschappelijke vraagstukken zoals kindermishandeling, schoolverzuim en armoede tegen te gaan. 2. Financieel overzicht programma Jeugd Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Jeugd Baten Alle kinderen in beeld JGZ 0-4 jarigen uniform JGZ0-4 jarigen maatwerk/prenataal Jongerenconsult Preventieve gezondheidsonderzoeken Risicokind centraal Totaal Baten Lasten Alle kinderen in beeld JGZ 0-4 jarigen uniform JGZ0-4 jarigen maatwerk/prenataal Jongerenconsult Preventieve gezondheidsonderzoeken Risicokind centraal Totaal Lasten Totaal Jeugd Door indexering (cao-stijging van 0,4% per 2017) en de wijziging in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) van de overheid zijn er lichte verschuivingen tussen de programma s. Bij preventieve gezondheidsonderzoeken zijn vijf jeugdartsen in opleiding. De kosten van de opleiding worden gefinancierd middels een subsidie van VWS. Begroting GGD Drenthe

377 1.1.5 Programma Additioneel 1. Gezondheidsbevordering Ook in 2018 levert GGD formatie voor het acht-jaar durende programma Kans voor de Veenkoloniën onder aansturing van een bestuurlijke stuurgroep. Het beoogt een duurzame verandering in de leefsituatie en gezondheid van mensen met een lage sociaaleconomische status. In 2018 zijn de eerste resultaten zichtbaar en is er meer bekend over besparingen die door de aanpak worden gedaan en kunnen worden verdeeld ( shared savings ). Ook gemeenten die niet tot de veenkoloniën horen kunnen deze ervaringen gebruiken in hun beleid ten aanzien van mensen met een lage sociaal-economische status. 2. Epidemiologisch onderzoek De voortdurend nieuwe ontwikkelingen op het gebied van gezondheid en veiligheid en in het sociale domein vragen om het op peil houden van kennis en vaardigheden. GGD Drenthe is daarom verbonden aan de Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Noord-Nederland en neemt deel aan wetenschappelijke onderzoeksprojecten. Informatie uit deze kennisinfrastructuur delen we actief met gemeenten en ketenpartners om beleidsontwikkeling en uitvoering van Drentse vraagstukken op het gebied van gezondheid en sociale veiligheid te versterken. Ook zetten we in op samenwerkingsrelaties met als doel om gegevens uit te wisselen cq. samen onderzoek te doen. 3. Veilig Thuis Drenthe Veilig Thuis Drenthe geeft advies en biedt ondersteuning aan inwoners en professionals die te maken hebben met vermoedens of situaties van huiselijk geweld of kindermishandeling. Veilig Thuis levert ook een belangrijke bijdrage aan de deskundigheidsbevordering en de ondersteuning van lokale sociaal werkers. Zo worden zij (waar nodig in gezamenlijkheid) in staat gesteld om risico s op onveilige situaties vroeg te signaleren en de eigen kracht van het gezin en de leefomgeving aan te spreken en te ondersteunen met de benodigde kennis, kunde en ervaring. In 2018 is de basis van Veilig Thuis op orde en kan worden voldaan aan de eisen die worden gesteld vanuit het landelijk handelingsprotocol en de wettelijke eisen. De verwachting is dat het aantal adviezen, meldingen en onderzoeken in 2018 vergelijkbaar zal zijn aan de afgelopen jaren. Er zijn diverse nieuwe ontwikkelingen gaande die van invloed kunnen zijn op het aantal af te handelen adviezen en meldingen dan wel uitbreiding /vermindering van activiteiten. In de begroting is hier nog geen rekening mee gehouden omdat de effecten nog niet kwantificeerbaar zijn. Het gaat om ontwikkelingen als de verscherpte meldcode, de radarfunctie van Veilig Thuis, het aannemen van burgersignalen als melding, de versterking van de samenwerking in de keten van zorg en veiligheid, de actualisatie van het model handelingsprotocol Veilig Thuis. Ook ontwikkelingen rondom de gespecialiseerde, intersectorale multidisciplinaire aanpak voor slachtoffers van ernstige vormen van huiselijk geweld, kindermishandeling en seksueel geweld (MDA++) spelen mee. Dit blijft onderwerp van gesprek met gemeenten. Begroting GGD Drenthe

378 In het kader van preventie en vroeg signalering en stimuleren handelingsbekwaamheid van professionals bij huiselijk geweld en kindermishandeling voert Veilig Thuis Drenthe ook activiteiten uit op het gebied van deskundigheidsbevordering in de vorm van voorlichtingen, workshops, trainingen, lessen, ouderavonden. Veilig Thuis werkt met gecertificeerde trainers en heeft een CEDEO-erkenning (kwaliteitskeurmerk). Voor de trainingsactiviteiten is (kan) accreditatie (worden) aangevraagd, o.a bij Stichting Kwaliteitsregister Jeugd en bij het Registerplein. De opdracht en financiering van de voorlichting- en trainingsactiviteiten van Veilig Thuis Drenthe loopt tot In 2017 werkt VTD, in samenwerking met gemeenten, de mogelijke scenario s voor herziening, beëindigen dan wel voortzetten van genoemde activiteiten voor 2018 verder uit. 4. Centrum Seksueel Geweld Het is nog niet bekend of de financiering van het Centrum Seksueel Geweld (CSG) in 2018 voortgezet wordt. Het huidige budget loopt tot eind Het is mogelijk dat het CSG aan zal sluiten bij een bredere aanpak van MDA++. In 2017 worden afspraken gemaakt met de centrum gemeente Emmen over het voortbestaan en de financiering hiervan. 5. Technische Hygiënezorg De toezichthoudende functie van de GGD kan additioneel worden ingezet voor de relatief nieuwe toezichttaken van gemeenten op het gebied van maatschappelijke zorg, waar zij ook moeten toezien en handhaven op de kwaliteit. GGD Drenthe zal haar expertise additioneel inzetten om gemeenten te adviseren en samen met hen een goed toetsingskader voor Wmo-voorzieningen te ontwikkelen. Ook heeft de GGD in 2018 in beeld wat de verschillende gemeenten van de GGD verwachten in het kader van het Wmo-toezicht en kunnen de inspecteurs de gemeenten adviseren over trends. Indien gewenst kan de GGD het Wmo toezicht voor gemeenten uitvoeren. Het aantal inspecties bij asielzoekerscentra is moeilijk te voorspellen. Verwacht wordt dat het toezicht op seksbedrijven en sanitaire voorzieningen bij evenementen stabiel blijft. 6. Publieke gezondheid asielzoekers en vergunninghouders Omdat de benodigde inzet voor de publieke gezondheid van asielzoekers voor een groot deel afhankelijk is van mondiale ( politieke) ontwikkelingen is deze voor 2018 moeilijk te voorspellen. GGD Drenthe behoudt de flexibiliteit om zowel groei als krimp goed op te vangen. Voor nieuwkomers die in Drentse asielzoekerscentra verblijven worden activiteiten aangeboden over de gezondheidszorg in Nederland, opvoedondersteuning, seksueel gezond gedrag en andere thema s. Bij kinderen van asielzoekers beoordeelt de jeugdgezondheidszorg of alle vaccinaties volgens het Rijksvaccinatieprogramma genomen zijn en deze worden zo nodig aangevuld. Het is de verwachting dat ook in 2018 aanvullende Rijksmiddelen beschikbaar blijven voor gezondheidsbevordering van vergunninghouders. GGD Drenthe participeert actief in het Ondersteuningsteam Asielzoekers en Vergunninghouders (OTAV). Zolang het programma loopt beschikken gemeenten en GGD over een Regiocoördinator Gezondheidsprogramma voor Drenthe, gedetacheerd naar de VNG. Begroting GGD Drenthe

379 7. Forensische geneeskunde De invulling van de forensische geneeskunde in 2018 hangt voor een belangrijk deel af van het advies van de Commissie forensisch medisch onderzoek en medische arrestantenzorg politie en welke keuze de Politie vervolgens maakt. Het advies wordt medio 2017 uitgebracht en beïnvloedt óf en op welke manier de politie in 2018 een nieuwe aanbesteding uitzet voor forensisch geneeskundige dienstverlening. De GGD en streven naar een publiek belegde en ongedeelde forensische geneeskunde, waarbij het verlenen van medische zorg aan arrestanten en forensisch medisch onderzoek niet uit elkaar getrokken worden. GGD Drenthe, GGD Groningen en GGD Fryslân hebben in 2018 de voorgenomen samenwerking vorm gegeven met een uniform pakket forensische geneeskunde waarin werkwijze en tarieven geharmoniseerd zijn. Dit zorgt voor een goede voorbereiding van 3-Noord op een eventuele aanbesteding. De GGD is in 2018 een aantrekkelijke werkgever voor jonge artsen die zich willen specialiseren in de forensische geneeskunde waarmee het structurele tekort van forensische artsen op te lossen is. 8. Reizigersvaccinaties Reizigersvaccinaties geeft advies op maat aan mensen die op reis gaan of aan mensen die vanwege hun beroep een verhoogd risico lopen op infectieziekten. Met de economische groei gaan ook weer meer mensen op reis en wordt een verdere stijging van het aantal consulten verwacht. We verkennen de mogelijkheid tot het uitbouwen van de samenwerking met GGD Groningen en Fryslân. Voorbeelden van samenwerking zijn uitwisseling personeel, gezamenlijke inkoop vaccinaties en digitalisering. Begroting GGD Drenthe

380 9. Financieel overzicht programma Additioneel Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Additioneel Baten Epidemiologie additioneel Forensische geneeskunde Gezondheidsbevordering additioneel JGZ in het sociaal domein Milieu en Gezondheid additioneel OGGZ additioneel Overige JGZ additionele opdrachten Preventieve logopedie Publieke gezondheid asielzoekers Reizigersvaccinaties Sense Noord Nederland THZ additioneel Veilig Thuis Drenthe Totaal Baten Lasten Epidemiologie additioneel Forensische geneeskunde Gezondheidsbevordering additioneel JGZ in het sociaal domein Milieu en Gezondheid additioneel OGGZ additioneel Overige JGZ additionele opdrachten Preventieve logopedie Publieke gezondheid asielzoekers Reizigersvaccinaties Sense Noord Nederland THZ additioneel Veilig Thuis Drenthe Totaal Lasten Reserveringen Epidemiologie additioneel Forensische geneeskunde Gezondheidsbevordering additioneel JGZ in het sociaal domein Milieu en Gezondheid additioneel OGGZ additioneel Overige JGZ additionele opdrachten Preventieve logopedie Publieke gezondheid asielzoekers Reizigersvaccinaties Sense Noord Nederland THZ additioneel Veilig Thuis Drenthe Totaal Reserveringen Totaal Additioneel Begroting GGD Drenthe

381 Bij het programma Additioneel zien we de volgende financiële bijzonderheden voor de begroting 2018: Nieuwe additionele opdrachten (doorlopend vanuit 2016) zorgen voor een toename van het product Epidemiologie additioneel met Aflopende additionele opdrachten zorgen voor een afname van het product JGZ in het sociaal domein ( ) en JGZ additioneel ( ). De dalende instroom van asielzoekers zorgt voor een afname van het product Publieke gezondheid asielzoekers met ten opzichte van De aantallen zijn geactualiseerd naar de instroom van begin Vanaf het schooljaar 2016/2017 is het Drenthe College voor wat betreft de beroepsvaccinaties geen cliënt meer van GGD Drenthe. Het effect is budgetneutraal. De omzet en de kosten bij het product Reizigersvaccinaties zullen naar verwachting afnemen met Bij aanvang van Veilig Thuis Drenthe (VTD) is VTD gestart met een budget van 2,57 miljoen. In 2015 is gebleken dat dit budget onvoldoende was om het hoger aantal meldingen, adviezen en onderzoeken te kunnen afhandelen conform kwaliteitseisen die hieraan gesteld werden vanuit het handelingsprotocol. Naar aanleiding van de ontwikkelingen in 2015 is halverwege het jaar 2016 voor de jaren 2016 en 2017 extra budget beschikbaar gesteld door onder andere gemeenten maar ook vanuit het eigen vermogen van GGD Drenthe en enkele incidentele subsidiebijdragen. Voor 2017 bedraagt de aanvullende bijdrage van gemeenten 1,12 miljoen. Omdat dit pas halverwege het jaar 2016 is besloten, was deze aanvullende bijdrage nog niet opgenomen in de Beleidsbegroting 2017, welke al in het voorjaar 2016 is opgesteld. Voor 2018 is een extra bijdrage nodig bovenop het aanvangsbudget van 1,53 miljoen. Dit zorgt voor een toename van baten en lasten bij het product Veilig Thuis Drenthe. Door indexering (cao-stijging van 0,4% per 2017) en de wijziging in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) van de overheid zijn er lichte verschuivingen tussen de programma s. Begroting GGD Drenthe

382 1.2 Paragrafen Volgens het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) provincies en gemeenten kent de begroting een aantal verplichte paragrafen. In deze beleidsbegroting zijn de paragrafen Bedrijfsvoering, Weerstandsvermogen en Risicobeheersing en Financiering opgenomen. De overige verplichte paragrafen (Lokale heffingen, Onderhoud kapitaalgoederen, Verbonden partijen en Grondbeleid) zijn voor de GGD niet relevant en derhalve niet opgenomen Paragraaf Bedrijfsvoering Onze professionals zijn het gezicht van de GGD en van cruciaal belang voor de beleving van onze dienstverlening bij klanten en andere stakeholders. De bedrijfsvoering is vooral gericht op een optimale ondersteuning van die professional. In onze organisatieontwikkeling hebben we tot en met 2017 aandacht besteed aan de menskant namelijk de vorming van teams, het coachen van die teams in hun weg naar resultaatverantwoordelijkheid en zelforganisatie en het omarmen van onze gemeenschappelijke waarden: durf, resultaatgerichtheid, innovatie, vakmanschap en eenheid. We geven steeds meer vrijheid en daarmee ook verantwoordelijkheid aan de teams. Iedereen is evenwaardig en iedereen levert toegevoegde waarde aan de dienstverlening van de GGD. Eén van de voorwaarden om op die manier te kunnen werken is dat we transparant zijn, zowel intern naar elkaar als in onze dienstverlening naar de buitenwereld. Om dat te waarborgen gaan we investeren in de informatievoorziening en kijken we kritisch naar de bedrijfsprocessen. Deze worden ingericht vanuit de vraag van de klant (of andere stakeholders). We zoeken naar wegen om met behulp van technologie en verdergaande optimalisatie van processen onze professionals in hun administratieve taken te ontlasten en hen, alsmede bestuur en andere partners, op het juiste moment te voorzien van de betrouwbare stuur-, management- en verantwoordingsinformatie. Het verbaast dus niet dat GGD Drenthe I&A als een strategisch bedrijfsmiddel ziet, dat verder gaat dan alleen ondersteuning. Die visie is vertaald naar een meerjarig I&A bedrijfsplan, dat steunt op de volgende pijlers: - Moderne organisatie, modern proces: gericht op het inrichten van interne processen en transparant maken van activiteiten en behaalde resultaten; - Kennis is kracht, meer doen met data: gericht op het ontsluiten en combineren van data om van daaruit meer voorspellend en meer risicogericht te werken; - Slimmer, simpel, samen: stimuleren van experimenten die leiden tot innovatie en verbeteringen; - Duurzaam fundament: professionals en klanten mogen ervan uitgaan dat de informatie veilig wordt beheerd en voortdurend, voor de juiste actoren toegankelijk is. Begroting GGD Drenthe

383 De financiële functie gaat zich richten op het verbeteren van haar voorspellend vermogen. De focus verlegt zich van de registratie van facturen naar het aangaan van financiële verplichtingen en het ontsluiten van data die betrekking hebben op de activiteiten binnen de GGD. Intern wordt er regelmatig een financiële verantwoording gemaakt en geanalyseerd. Met het inzicht in activiteiten en aangegane financiële verplichtingen zijn we in staat om eerder te signaleren en betere financiële prognoses af te geven. Er wordt ingezet op een interne werkwijze waarbij er zo min mogelijk administratieve afhandelingslast is. GGD Drenthe wil weten wat er in de samenleving gebeurt en tevens anderen goed informeren over publieke gezondheid en sociale veiligheid. GGD Drenthe zet in op het monitoren van de sociale omgeving zodat we goed op de hoogte zijn van de relevante externe ontwikkelingen. We haken via social media, zowel intern als extern, actief aan op deze ontwikkelingen. Ons kwaliteitsbeleid, dat vooral gericht is op de interne processen en de risico s die we daar mogelijk lopen gaat zich meer richten op de kwaliteitsbeleving en nog beter aansluiten op de doelen van de organisatie. Natuurlijk blijven we investeren in het op orde houden van onze cruciale processen op basis van actuele vaktechnische inzichten, maar minstens zo belangrijk is te weten hoe onze stakeholders die kwaliteit ervaren en of we uiteindelijk in staat zijn de doelen van de organisatie te verwezenlijken. Er wordt blijvend ingezet op relatiemanagement en -beheer. De organisatie werkt met teams die resultaatverantwoordelijk zijn en die ruimte krijgen om hun werk zelfstandig te organiseren. De leiding van de organisatie bestaat uit een managementteam die richtinggevend opereert waarbij individuele managers (zes) leiding geven aan een groot aantal teams en tevens portefeuillehouder zijn van specifieke inhoudelijke onderwerpen. De teams en de professionals krijgen daarmee de ruimte om te excelleren en te ontwikkelen. Duurzame inzetbaarheid voor medewerkers krijgt aandacht door medewerkers in de diverse leeftijdsfasen te faciliteren. De gemiddelde leeftijd van onze medewerkers is 47,6 jaar en we verwachten de komende jaren veel uitstroom van onze oudere- en ervaren medewerkers. Voor een aantal beroepsgroepen verwachten we krapte op de arbeidsmarkt. Daarom gaan we samen met andere GGD-en investeren in aantrekkelijke opleidingsmogelijkheden en arbeidsplaatsen waarbij ruimte is voor jonge instroom. Hiervoor zal in 2018 een strategisch plan opgesteld zijn naast de aandacht die we hebben voor vak ontwikkeling en mobiliteit. Inmiddels is de GGD samen met de VRD al weer enkele jaren gehuisvest in een mooi en aantrekkelijk pand. In 2017 evalueren we een deel van ons huisvesting concept dat gebaseerd is op flexplekken en gezamenlijke vergaderruimten. Met de komst van Veilig Thuis en daarmee een groot aantal medewerkers die gebruik maken van de zogenaamde belplekken is uitbreiding van deze plekken noodzakelijk. Daarbij zijn er ook aanpassingen nodig ten aanzien van de geluidsreductie op deze plekken. In 2018 zijn de noodzakelijke aanpassingen gedaan waarbij medewerkers binnen de kaders van het flexibele huisvestingsconcept zo optimaal mogelijk worden gefaciliteerd. Begroting GGD Drenthe

384 Daarnaast wil de VRD en de GGD waar maar enigszins mogelijk het pand ook beschikbaar stellen voor activiteiten die in het verlengde liggen van de eigen activiteiten zoals gedacht kan worden aan het Veiligheidshuis. 7. Financieel overzicht programma Bedrijfsvoering Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Bedrijfsvoering en middelen Baten Bedrijfsvoering en middelen Totaal Baten Lasten Bedrijfsvoering en middelen Totaal Lasten Reserveringen Bedrijfsvoering en middelen Totaal Reserveringen Totaal Bedrijfsvoering en middelen Door indexering (cao-stijging van 0,4% per 2017) en de wijziging in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) van de overheid zijn er lichte verschuivingen tussen de programma s. Het verschil met de jaarrekening 2016 wordt verklaard door de eenmalige uitgave voor vakantiegeld inzake het Individueel Keuzebudget (IKB). Dit leverde in 2016 een eenmalige extra last op. Begroting GGD Drenthe

385 1.2.2 Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing In deze paragraaf gaan we in op het weerstandsvermogen en de risicobeheersing van de GGD. Het weerstandsvermogen geeft de relatie aan tussen de risico s waar geen maatregelen voor zijn getroffen en de capaciteit die een gemeente heeft om de niet begrote kosten op te vangen (BBV, artikel 11). De Paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing is als volgt opgebouwd: - Risicobeleid; - Weerstandscapaciteit; - Kengetallen. 1. Risicobeleid De GGD voert een actief beleid ten aanzien van de risicobeheersing. Dat betekent dat wij ons voortdurend bewust zijn van risico s en daar systematisch mee om wensen te gaan. Een voorbeeld hiervan is dat wij waarde hechten aan de HKZ-certificering. Die certificering betekent onder meer dat in alle geledingen van de organisatie medewerkers zich bewust zijn van procesrisico s en daar ook actief op dienen te anticiperen. Jaarlijks inventariseren wij, bij het opstellen van de jaarrekening, de financiële risico s en worden ze geschat op kans en impact. Tevens worden ze beoordeeld ten opzichte van het aanwezige weerstandsvermogen. Ten aanzien van algemene risico s houdt de GGD een algemene reserve aan die maximaal 5% van de omzet van de basistaken bedraagt. Ten aanzien van het programma Additioneel wordt een opslag van 10% berekend op de kostprijs van de additionele producten. Deze opslag wordt gestort in de risicoreserve. De reserve heeft een maximumomvang van 33% van de loonkosten van het programma Additioneel. Voor Veilig Thuis Drenthe wordt de opslag van 10% niet berekend. Hier is de afspraak gemaakt dat wanneer de gemeenten het product substantieel wensen terug te brengen er aanvullende afspraken worden gemaakt over de dan optredende frictiekosten. Dit betekent ook dat we voor de productgroep waar we de grootste risico s lopen geen weerstandsvermogen aanhouden. Voor de Forensische geneeskunde zal mogelijk een nieuw aanbestedingstraject gestart worden voor de dienstverlening in De voorbereidingen zullen in 2017 plaats vinden. Wanneer de Forensische geneeskunde aan een andere partij wordt gegund heeft de GGD Forensische artsen in vaste dienst die niet meer ingezet kunnen worden. Dit is een risico omdat er personele verplichtingen zijn waar geen inkomsten tegenover staan. Het betreft 2 fte artsen in vaste dienst en 0.4 fte aan ondersteuning. Voor de Technische Hygiënezorg wordt op 1 januari 2018 het nieuwe toezicht, Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) voor de Kinderopvang van kracht. De verwachting is dat de groei van het aantal inspecties ook in 2018 doorzet. Door meer kleinere locaties en harmonisatie van de peuterspeelzalen stijgt het aantal inspecties. Ook het aantal onvoorziene inspecties blijft stijgen zoals inspecties naar aanleiding van signalen. Dit vraagt om meer inzet van inspecteurs en herijking van de huidige Begroting GGD Drenthe

386 financiering systematiek die aansluit bij de landelijke ontwikkelingen. Met de huidige bezetting is er het risico dat de wettelijke taak niet uitgevoerd kan worden. In de financiering van de JGZ doen zich een aantal wijzigingen voor. De invoering van het Landelijk Professioneel Kader (LPK) geeft inhoudelijke aanpassingen in de basisdienstverlening. Tevens willen we in de wijze van financieren voorsorteren op een jaarlijkse afname van kinderen (krimp). Daarnaast is het verstandig om de huisvestingskosten per gemeente apart in rekening te brengen. Afhankelijk van de besluitvorming in het bestuur ( 2017) zullen de financiële consequenties in de kader brief / begroting 2019 opgenomen worden. Waarbij de verwachting is dat het totale budget voor de uitvoering van de JGZ niet zal toenemen echter het wel zal leiden tot wijzigingen voor de bijdrage van de individuele gemeente. 2. Weerstandscapaciteit In dit onderdeel is geïnventariseerd in welke mate de GGD in staat is de risico s in financiële zin op te vangen. In algemene zin is een overheidsorganisatie in staat haar niet begrote financiële risico s te dekken uit: - Opgebouwde reserves; - Stille reserves die op korte termijn materieel kunnen worden gemaakt; - Onbenutte belastingcapaciteit; - Structurele ruimte in de begroting. In de situatie van de GGD kan alleen een beroep worden gedaan op de opgebouwde reserves. Om te kunnen beoordelen of de opgebouwde reservepositie zich juist verhoudt tot de financiële risico s wordt de ratio weerstandvermogen gehanteerd die ontwikkeld is door het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement samen met de universiteit Twente. De ratio wordt berekend door het aanwezige weerstandvermogen te delen door de financiële totaalwaardering van de risico s. Bij de beoordeling van het weerstandsvermogen wordt de volgende tabel gehanteerd: Ratio weerstandsvermogen Waardering >2 Uitstekend 1,4<X<2,0 Ruim voldoende 1,0<X<1,4 Voldoende 0,8<X<1,0 Matig 0,6<X<0,8 Onvoldoende <0,6 Ruim onvoldoende 3. Kengetallen Vanaf 2015 schrijft het BBV voor dat in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen. Naast de kengetallen vindt ook een beoordeling plaats van de onderlinge verhouding van de kengetallen in relatie tot de financiële positie. Door middel van de genoemde kengetallen wordt de structureel en reëel sluitende begroting onderbouwd. De kengetallen zijn communicerende vaten, waarbij gesteld kan Begroting GGD Drenthe

387 worden dat enkele een stoplichtfunctie hebben en andere een signaalfunctie. Het is overigens van belang de kengetallen in samenhang te zien omdat een afzonderlijke kengetal niet zoveel zegt over de financiële positie. Hierna volgt een overzicht en beoordeling van de kengetallen. Kengetallen Resultaat 2016 Primitief 2017 Raming 2018 Raming 2019 Raming 2020 netto schuldquote -4,2% -4,5% -4,5% -4,1% -4,1% -4,1% netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen -4,2% -4,5% -4,5% -4,1% -4,1% -4,1% solvabiliteitsrisico 42,1% 50,7% 50,7% 45,9% 47,8% 47,8% structurele exploitatieruimte -1,6% -0,5% -0,5% -0,2% -0,4% -0,2% grondexploitatie nvt nvt nvt nvt nvt nvt belastingcapaciteit nvt nvt nvt nvt nvt nvt Netto schuldquote De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Normaal ligt de netto schuldquote tussen 0% en 90% (landelijk gehanteerde richtlijn). Als de netto schuldquote tussen 100% en 130% ligt, is de schuld hoog (oranje). Als de netto schuldquote boven de 130% uitkomt, dan bevindt men zich in de gevarenzone (rood). Aangezien GGD Drenthe geen schulden heeft, is het kengetal negatief. De netto schuldquote van de GGD blijft dus ruimschoots binnen de norm. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel inals exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de aan de GGD verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. Zoals hiervoor reeds aangegeven is, heeft GGD Drenthe geen schulden en blijft ruimschoots binnen de norm. Solvabiliteitsratio Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin men in staat is aan de financiële verplichtingen te voldoen. Hierbij wordt het eigen vermogen uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal. Volgens de landelijk gehanteerde richtlijn moet de solvabiliteitsratio minimaal 30% zijn. De solvabiliteitsratio van GGD Drenthe is afgerond 51% en daarmee voldoende. Raming 2021 Structurele exploitatieruimte Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. De structurele exploitatieruimte van de GGD Drenthe is nagenoeg nihil. Dit wordt met name veroorzaakt door structurele toevoegingen aan de Reserves. Het betreft de storting in de Risicoreservering (additionele opslagen). Begroting GGD Drenthe

388 Grondexploitatie Dit kengetal is specifiek voor gemeenten en niet van toepassing voor GGD Drenthe. Belastingcapaciteit Dit kengetal is specifiek voor gemeenten en niet van toepassing voor GGD Drenthe Paragraaf Financiering De Wet financiering decentrale overheden (Wet Fido) stelt regels voor het beheer van de treasury. De wet bevat normen voor het beheersen van risico s op kort- en langlopende leningen. Verder worden de decentrale overheden verplicht een Treasurystatuut op te stellen en een Paragraaf financiering in de begroting en het jaarverslag op te nemen. Treasurystatuut Het Treasurystatuut van GGD Drenthe is in november 2015 vastgesteld door het Dagelijks Bestuur voor de jaren 2016 tot en met De afgelopen jaren zijn er belangrijke (maatschappelijke) ontwikkelingen geweest die van invloed zijn op de treasury van decentrale overheden. Op Europees niveau zijn er maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat de overheidsuitgaven nu en op langere termijn houdbaar blijven. Deze maatregelen zijn vertaald naar Nederlandse wetgeving, zoals de invoering van het verplicht schatkistbankieren en de Wet houdbare overheidsfinanciën (de Wet hof). De gewijzigde regelgeving is opgenomen in het Treasurystatuut. In het Treasurystatuut zijn doelstellingen, richtlijnen en limieten opgenomen ten aanzien van het uitzetten en aantrekken van financieringsbehoeften. Doelstelling van ons Treasurystatuut is het maximaliseren van renteopbrengsten en het minimaliseren van rentekosten gegeven een bepaald risicoprofiel evenals het zorgen voor voldoende liquiditeiten binnen de organisatie. Risicobeheer Ten aanzien van het risicoprofiel is de richtlijn opgenomen dat de GGD alleen gelden uitzet bij instellingen met een zogenaamde triple A-status, de meest betrouwbare bankinstellingen in Nederland. Na de bankencrisis is een aantal instellingen teruggeplaatst naar een dubbele A-status. De Bank voor Nederlandse gemeenten (BNG) heeft zijn triple A-status behouden. Bij deze bank zetten wij de eventueel overtallige middelen uit. Met de invoering van het schatkistbankieren dienen wij, net als alle andere lokale overheden, onze overtollige middelen (boven ) naar een gereserveerde rekening bij de BNG over te boeken. Uit deze overtollige middelen voorziet het Rijk zich in een deel van haar financieringsbehoefte. Renterisico kortlopende financiering (kasgeldlimiet) Een belangrijk uitgangspunt van de Wet Fido is het vermijden van grote fluctuaties in de rentelasten van openbare lichamen. Om een grens te stellen aan kortlopende financiering is in de Wet Fido de kasgeldlimiet opgenomen. De kasgeldlimiet wordt bepaald door het begrotingstotaal bij aanvang van het dienstjaar te vermenigvuldigen met een bij ministeriele regeling vastgesteld percentage van Begroting GGD Drenthe

389 8,2%. De kasgeldlimiet wordt per kwartaal bepaald. Bij een derde overschrijding van de kasgeldlimiet door GGD Drenthe is er sprake van een meldingsplicht bij de provincie Drenthe. De kasgeldlimiet voor 2018 bedraagt Tot op heden zijn we hier ruimschoots onder gebleven. De verwachting is dat we hier ook voor 2018 onder zullen blijven. Renterisico vaste schuld (renterisiconorm) Ook voor renterisico s vaste schuld is in de Wet Fido een norm gesteld. Deze norm, de renterisiconorm, bedraagt 20% van het begrotingstotaal. Het doel van deze norm is het vermijden van grote fluctuaties in de rentelasten, welke consequenties kunnen hebben voor de financiële positie. De renterisiconorm voor 2018 bedraagt Tot op heden zijn we hier ruimschoots onder gebleven. De verwachting is dat we hier ook voor 2018 ruimschoots onder zullen blijven. Begroting GGD Drenthe

390 2. FINANCIELE BEGROTING 2.1 Begroting 2018 Programma Rekening Primitieve begroting Begroting Baten Beschermen Beschermen - derden Bevorderen Bewaken Jeugd Additioneel Bedrijfsvoering en middelen Totaal Baten Lasten Beschermen Beschermen - derden Bevorderen Bewaken Jeugd Additioneel Bedrijfsvoering en middelen Totaal Lasten Reserveringen Beschermen Bevorderen Bewaken Additioneel Bedrijfsvoering en middelen Totaal Reserveringen Eindtotaal De begroting 2018 is opgesteld op basis van de 0-lijn. Dit houdt in dat de inwonerbijdrage (in absolute zin) hetzelfde blijft en er geen kostenstijgingen en accressen zijn doorberekend. De caostijgingen van 2016 (3%) en 2017 (0,4%) zijn structureel verwerkt in de begroting. De belangrijkste wijzigingen in de beleidsbegroting 2018 ten opzichte van de primitieve begroting 2017 zijn: De cao-stijging van 0,4% per 2017 is opgenomen en opgevangen binnen deze begroting. Extra financiering van het product Veilig Thuis Drenthe zorgt voor een toename bij het programma Additioneel. De verschuivingen tussen de programma s worden veroorzaakt door de vernieuwing BBV (Besluit begroting en verantwoording overheid). Hierin dient het management gecentraliseerd te worden onder de overhead. Dit houdt in dat de personeelslasten van het management overgeheveld worden vanuit de diverse producten en ondergebracht zijn bij Middelen. Begroting GGD Drenthe

391 Het budget voor digitalisering (Middelen) is opgehoogd met Dit bedrag is overgeheveld vanuit programma Bedrijfsvoering. De invoering van het Nieuwe Werken de afgelopen jaren zorgt voor een daling van de reiskosten. De ruimte hierop wordt in 2018 bestemd voor noodzakelijke investeringen in de informatievoorziening. De toevoeging van het Rijksvaccinatie programma (RVP) aan het basistakenpakket zorgt voor een verschuiving van middelen. De GGD blijft het RVP uitvoeren met de middelen die in de nieuwe regeling via de gemeenten beschikbaar worden gesteld. De overige aanpassingen van baten en lasten per programma betreffen de uitwerking van de primitieve begroting 2017 naar de beheers begroting, die een doorwerking heeft naar Deze aanpassingen zijn technisch van karakter. Vennootschapsbelastingplicht In 2015 is de Wet modernisering Vpb-plicht overheidsondernemingen aangenomen door de Eerste Kamer. Dat betekent dat overheidsondernemingen, bijvoorbeeld gemeenten, provincies en waterschappen (en dus ook GGD Drenthe), per 1 januari 2016 belastingplichtig zijn voor de vennootschapsbelasting. Met de wetswijziging wil de Nederlandse overheid gelijkheid creëren tussen overheidsondernemingen en private ondernemingen. De GGD is in 2015 gestart met de inrichting van de financiële administratie ten behoeve van de VPB-plicht. In 2017 zullen de uitkomsten afgestemd worden met de belastingdienst. In de begroting 2018 is geen bedrag opgenomen voor Nog te betalen Vpb, aangezien de begrotingen per product op nihil zijn begroot. Incidentele baten en lasten In de cijfers van 2018 en verder zijn geen incidentele baten en lasten begroot. Daarom is in deze begroting geen overzicht van incidentele baten en lasten opgenomen. Begroting GGD Drenthe

392 2.2 Meerjarenraming Ook in de meerjarenbegroting is de 0-lijn gehanteerd. Dit betekent dat de inwonerbijdrage niet is verhoogd en dat kostenstijgingen en accressen niet zijn doorberekend. De cao-stijging is structureel verwerkt in de meerjarenraming. Hierna volgen overzichten van de meerjarenraming per kostensoort en per programma. Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Baten Inwonerbijdrage gemeenten Opbrengsten Jeugd basis Opbrengsten Jeugd additioneel Opbrengsten Algemeen basis Opbrengsten Algemeen add Bijdrage GHOR Overige opbrengsten Bijdragen gemeenten jeugd Resultaat voorgaande jaren Totaal Baten Lasten Salarissen en sociale lasten Overige personeelskosten Kapitaallasten Huisvestingskosten Algemene Kosten Productiekosten Jeugd basis Productiekosten Algemeen basis Productiekosten Algemeen add Totaal Lasten Reserveringen Reserveringen Totaal Reserveringen Eindtotaal Begroting GGD Drenthe

393 Meerjarenraming programma Beschermen Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Beschermen Baten Inwonerbijdrage gemeenten Opbrengsten Algemeen basis Overige opbrengsten Resultaat voorgaande jaren Totaal Baten Lasten Salarissen en sociale lasten Overige personeelskosten Kapitaallasten Huisvestingskosten Algemene Kosten Doorbelasting middelen Productiekosten Algemeen basis Totaal Lasten Reserveringen Reserveringen Totaal Reserveringen Totaal Beschermen Meerjarenraming programma Beschermen derden Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Beschermen - derden Baten Opbrengsten Jeugd basis Bijdrage GHOR Bijdragen gemeenten jeugd Resultaat voorgaande jaren Totaal Baten Lasten Salarissen en sociale lasten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Algemene Kosten Doorbelasting middelen Productiekosten Jeugd basis Totaal Lasten Totaal Beschermen - derden Begroting GGD Drenthe

394 Meerjarenraming programma Bevorderen Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Bevorderen Baten Inwonerbijdrage gemeenten Overige opbrengsten Resultaat voorgaande jaren Totaal Baten Lasten Salarissen en sociale lasten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Algemene Kosten Doorbelasting middelen Productiekosten Algemeen basis Totaal Lasten Reserveringen Reserveringen Totaal Reserveringen Totaal Bevorderen Meerjarenraming programma Bewaken Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Bewaken Baten Inwonerbijdrage gemeenten Bijdragen gemeenten jeugd Totaal Baten Lasten Salarissen en sociale lasten Overige personeelskosten Kapitaallasten Huisvestingskosten Algemene Kosten Doorbelasting middelen Productiekosten Jeugd basis Productiekosten Algemeen basis Totaal Lasten Reserveringen Reserveringen Totaal Reserveringen Totaal Bewaken Begroting GGD Drenthe

395 Meerjarenraming programma Jeugd Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Jeugd Baten Opbrengsten Jeugd basis Opbrengsten Jeugd additioneel Overige opbrengsten Bijdragen gemeenten jeugd Resultaat voorgaande jaren Totaal Baten Lasten Salarissen en sociale lasten Overige personeelskosten Kapitaallasten Huisvestingskosten Algemene Kosten Doorbelasting middelen Productiekosten Jeugd basis Totaal Lasten Totaal Jeugd Meerjarenraming programma Additioneel Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Additioneel Baten Opbrengsten Jeugd additioneel Opbrengsten Algemeen additioneel Overige opbrengsten Resultaat voorgaande jaren Totaal Baten Lasten Salarissen en sociale lasten Overige personeelskosten Kapitaallasten Huisvestingskosten Algemene Kosten Doorbelasting middelen Productiekosten Algemeen add Totaal Lasten Reserveringen Reserveringen Totaal Reserveringen Totaal Additioneel Begroting GGD Drenthe

396 Meerjarenraming programma Bedrijfsvoering Rekening 2016 Primitieve begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Bedrijfsvoering en middelen Baten Inwonerbijdrage gemeenten Overige opbrengsten Bijdragen gemeenten jeugd Resultaat voorgaande jaren Totaal Baten Lasten Salarissen en sociale lasten Overige personeelskosten Kapitaallasten Huisvestingskosten Algemene Kosten Doorbelasting middelen Totaal Lasten Reserveringen Reserveringen Totaal Reserveringen Totaal Bedrijfsvoering en middelen Begroting GGD Drenthe

397 2.3 Financiering Financiering programma Jeugd De financiering van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) wijzigt in Deze komt onder de verantwoordelijkheid van gemeenten. De middelen worden overgeheveld van het RIVM naar het gemeentefonds, van waaruit gemeenten het deel voor de uitvoering van het RVP reserveren. Het bedrag dat de GGD voorheen van het RIVM ( ) ontving is in de begroting opgenomen (programma Beschermen derden). Deze middelen zijn verdeeld op basis van de verdeelsleutel die gehanteerd wordt bij het programma Jeugd (pro-rato-percentage). Jeugd Perc. totaal Perc. totaal Perc. totaal Perc. totaal Aa en Hunze 2,52% ,52% ,52% ,52% Assen 17,91% ,91% ,91% ,91% Borger-Odoorn 6,04% ,04% ,04% ,04% Coevorden 3,51% ,51% ,51% ,51% Emmen 25,82% ,82% ,82% ,82% Hoogeveen 13,51% ,51% ,51% ,51% Meppel 3,35% ,35% ,35% ,35% Midden-Drenthe 7,78% ,78% ,78% ,78% Noordenveld 6,59% ,59% ,59% ,59% Tynaarlo 3,33% ,33% ,33% ,33% Westerveld 4,17% ,17% ,17% ,17% De Wolden 5,47% ,47% ,47% ,47% ,00% ,00% ,00% ,00% Financiering overige programma s Het totaal te financieren bedrag voor de gemeenten is in 2018 gelijk gebleven aan het totaal te financieren bedrag in Ook de bijdrage per inwoner is gelijk gebleven op 8,66 per inwoner. Het aantal inwoners per 1 januari 2016 ( ) is met 53 inwoners gestegen ten opzichte van 2015 ( ). Overige programma's inwoners per inw. totaal per inw. totaal per inw. totaal per inw. totaal Aa en Hunze , , , , Assen , , , , Borger-Odoorn , , , , Coevorden , , , , Emmen , , , , Hoogeveen , , , , Meppel , , , , Midden-Drenthe , , , , Noordenveld , , , , Tynaarlo , , , , Westerveld , , , , De Wolden , , , , Begroting GGD Drenthe

398 2.4 Reserves en voorzieningen In onderstaande overzichten wordt het meerjarig verloop van de reserves en voorzieningen weergegeven. Het verloop is uitgesplitst in toevoegingen en onttrekkingen per jaar. Het doel, de risicocalculatie en de ontwikkeling wordt per reserve geduid. Tevens is een overzicht van het verloop van de reserves en voorzieningen per programma weergegeven Beginstand Storting Onttrekking Eindstand Storting Onttrekking Eindstand Algemene reserve Risicoreserve Organisatieontwikkeling Egalisatiereserve pm pm pm pm Totaal Beginstand Storting 2020 Onttrekking Eindstand 2021 Toevoeging Onttrekking Eindstand Algemene reserve Risicoreserve Organisatieontwikkeling Egalisatiereserve pm pm pm pm Totaal Algemene reserve Doel De algemene reserve is ingesteld voor de dekking van nadelige rekeningresultaten, onvoorziene incidentele uitgaven en andere niet voorziene bedrijfsrisico s, voor zover hierin niet op andere wijze is voorzien. De niet voorziene risico s voor additionele taken, uitgezonderd VTD, worden opgevangen vanuit de Risicoreservering. Risicocalculatie Voor deze reserve wordt een maximum aangehouden van 5% van de jaarbegroting van het basistakenpakket. Het maximum voor 2018 bedraagt Ontwikkelingsplanning Indien het maximum overschreden wordt, zal het overschot uitgekeerd worden aan de gemeenten conform de verdeelsleutel behorende bij het betreffende boekjaar. Risicoreservering Doel Het opvangen van risico van additioneel werk. Begroting GGD Drenthe

399 Risicocalculatie De berekening is op basis van Personeelsvolume additionele taken per einde jaar x worst-case scenario (=33%). De gewenste omvang, conform deze norm, voor 2018 bedraagt Ontwikkelingsplanning Indien de gewenste omvang overschreden wordt, zal het overschot uitgekeerd worden aan de gemeenten conform de verdeelsleutel behorende bij het betreffende boekjaar. Reserve organisatieontwikkeling Doel Aansluiten op verwachte en gesignaleerde ontwikkelingen. Voor organisatieontwikkeling zijn geen structurele posten opgenomen in de begroting. De GGD is een professionele en kennisrijke organisatie die, zeker de komende jaren, een belangrijk kennis- en expertisecentrum van en voor de gemeenten is. Om deze rol te kunnen blijven spelen, is het noodzakelijk om medewerkers en organisatie voortdurend te ontwikkelen. Risicocalculatie Realistische inschatting van de te verwachten kosten bij doel genoemde onderwerpen en de mogelijk claims. Ontwikkelingsplanning Voor organisatieontwikkeling zijn geen structurele posten opgenomen in de begroting. De reserve wordt gevoed wanneer de bedrijfsvoering dat in enig jaar toelaat. GGD moet het zelf inverdienen in de bedrijfsvoering. Egalisatiereserve Doel Ter voorkoming van een piek in de kosten en lasten in de toekomst (egalisatie van de kosten). Mogelijke claims Egalisatie van de kosten van drie onderzoeken epidemiologie per vier jaar ( ), opleiding Geneeskundig Adviseur Gevaarlijke Stoffen (GAGS) ( ), opleiding forensisch artsen ( ) en Publieke Gezondheid Asielzoekers ( ), opleiding arts infectieziektenbestrijding ( ) en VTD ( ). Risicocalculatie Realistische inschatting van de te verwachten kosten bij mogelijke claims genoemde onderwerpen. Ontwikkelingsplanning P.m. Begroting GGD Drenthe

400 Meerjarenraming onttrekking/storting reserves per programma Raming 2018 Raming 2019 storting onttrekking saldo storting onttrekking saldo Programma beschermen Programma beschermen derden Programma bevorderen Programma bewaken pm pm 0 pm pm 0 Programma jeugd Programma additioneel Programma bedrijfsvoering en middelen Totaal Raming 2020 Raming 2021 storting onttrekking saldo storting onttrekking saldo Programma beschermen Programma beschermen derden Programma bevorderen Programma bewaken pm pm 0 pm pm 0 Programma jeugd Programma additioneel Programma bedrijfsvoering en middelen Totaal Begroting GGD Drenthe

401 Bijlage: Verklarende woordenlijst BBV Besluit, begroting en verantwoording overheid BNG Bank Nederlandse Gemeenten CRI Crisis, rampen en Incidenten CSG Centrum Seksueel Geweld GAGS Gezondheidskundig Adviseur Gevaarlijke Stoffen GGD (Drenthe) Gemeentelijke gezondheidsdienst (Drenthe) GGZ Geestelijke gezondheidszorg GHOR Geneeskundige hulpverleningsorganisatie in de regio GROP GGD rampen opvangplan HBO Hoger beroepsonderwijs ijgz integrale jeugdgezondheidszorg IKB Individueel Keuzebudget IZB Infectieziekten bestrijding JGZ Jeugdgezondheidszorg LHBT Lesbische vrouwen/homoseksuele mannen/biseksuelen/transgenders LPK Landelijk Professioneel Kader MBO Middelbaar beroepsonderwijs MDA++ Multidisciplinaire Aanpak ++ MMK Medische milieukunde OGGZ Openbare geestelijke gezondheidszorg OTAV Ondersteuningsteam Asielzoekers en Vergunninghouders OTO Opleiden, trainen, oefenen P&O Personeel & organisatie PGA Publieke gezondheid asielzoekers PSH Psychosociale hulpverlening PSHi Psychosociale hulverlening bij incidenten PSHOR Psychosociale hulpverlening bij ongevallen en rampen RIVM Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu RUD Regionale uitvoeringsdienst RVP Rijksvaccinatieprogramma SG Seksuele gezondheid SOA Seksueel overdraagbare aandoening THZ Technische hygiëne zorg VMBO Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs VPB Vennootschapsbelastingplicht VRD Veiligheidsregio Drenthe VTD Veilig Thuis Drenthe VWS Volksgezondheid, welzijn, sport Wmo Wet maatschappelijke ondersteuning Wpg Wet publieke gezondheid Begroting GGD Drenthe

402

403

404

405

406

407 Handhavingsuitvoeringsprogramma gemeente De Wolden

408 Samenvatting In dit handhavingsuitvoeringsprogramma (HUP) is weergegeven hoe de beschikbare capaciteit op handhaving in De Wolden wordt ingezet in de verschillende handhavingsdomeinen. In het kort wordt geschetst hoe het handhavingsbeleid er uit ziet en welke documenten hierbij van belang zijn. Daarnaast wordt in hoofdstuk 2 de beschikbare capaciteit weergegeven die gemeente De Wolden ter beschikking heeft om de handhaving binnen de verschillende handhavingsdomeinen uit te voeren. Vervolgens geven we in hoofdstuk 3 aan hoe we de beschikbare capaciteit concreet gaan inzetten per handhavingsdomein. Hierbij is rekening gehouden met de prioritering van de handhavingstaken zoals die is vastgelegd in het geldende handhavingsbeleid. Halfjaarlijks wordt een bestuursrapportage gemaakt zodat de verantwoordelijke portefeuillehouders op de hoogte blijven van de voortgang van de werkzaamheden van de afdeling Handhaving, toezicht en veiligheid. Indien nodig kan worden bijgestuurd of andere prioriteiten worden gesteld. 2

409 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Formatie gemeente De Wolden Gemeente De Wolden Doelen Kader bouwen & wonen Wat gaan we doen? Kader klachten en verzoeken om handhaving Inzet in projecten Kader openbare ruimte, APV en bijzondere wetten Planning, monitoring en evaluatie

410 1 Inleiding Algemeen Per 1 januari 2015 zijn de ambtelijke organisaties van gemeenten Hoogeveen en De Wolden samengevoegd tot één organisatie: Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen. Deze nieuwe organisatie werkt voor twee zelfstandige colleges van burgemeester en wethouders en daarmee voor twee gemeenteraden. Het bundelen van krachten moet zorgen voor blijvend goede kwaliteit van dienstverlening vanuit beide gemeentehuizen, ook nu steeds meer taken van de Rijksoverheid naar gemeenten overgaan. De handhaving van het bestuursrecht is van wezenlijk belang voor de geloofwaardigheid van de overheid en van de regels die zij stelt. Handhaving draagt bij aan een leefbare, veilige en duurzame gemeente waar het prettig is om te wonen, werken en te verblijven. Een goed uitgevoerd handhavingsbeleid is van essentieel belang. Dit sluit ook aan bij de uitkomsten van waarstaatjegemeente.nl. Een handhavingsprogramma is nodig omdat alles handhaven niet mogelijk is cq. niet is gewenst. Nog los gezien van de vraag of de gemeente alle overtredingen kan voorkomen, verplicht de beschikbare capaciteit in combinatie met de omvang van de toezicht- en handhavingstaken van de gemeente, om keuzes te maken: waarop wordt actief en systematisch toezicht gehouden? In dit handhavingsprogramma zijn de ervaringen uit de dagelijkse werkpraktijk, vertaald naar een urenbegroting en werkplanning voor Handhavingsbeleid Binnen het handhavingsbeleid zijn de volgende documenten van belang: 1. Kadernota Toezicht & Handhaving. Dit document geeft antwoord op de vragen: Wat willen we bereiken? (doelstellingen) en Welke prioriteiten stellen we bij het nastreven van de doelen? In het document is de uitgevoerde risicoanalyse opgenomen die aan de basis ligt van de gestelde prioriteiten. Het betreft het strategisch beleidskader en geeft een beschrijving weer van de bestuurlijk gestelde prioriteiten. 2. Handhavingsuitvoeringsprogramma (HUP). In het HUP wordt de uitgangspunten uit het handhavingsbeleid vertaald naar concrete acties. Bij het opstellen ervan wordt de beschikbare capaciteit zo slim en efficiënt mogelijk ingezet. Het HUP biedt de mogelijkheid om te sturen bij de dagelijkse uitvoering. 3. Handhavingsverslag. Na afloop van ieder kalenderjaar wordt verslag gedaan over de uitvoering. Het verslag geeft antwoord op de vraag: Wat hebben we bereikt en hoe hebben we dat bereikt (middelen)? Via verschillende systemen van monitoring wordt teruggekeken op de uitvoering en een relatie gelegd met de strategische doelen. Bovenstaande documenten zijn geborgd in de reguliere cyclus van planning en control en passen binnen het algemeen aanvaarde Big eight -principe. Het Big eight principe is uitgewerkt in de Kadernota en nota Prioriteitstelling. Handhavingsdomeinen Dit handhavingsprogramma heeft betrekking op de handhavingsdomeinen bouwtoezicht, ruimtelijke ordening, inrichting gebonden milieutoezicht, bodemtoezicht, toezicht openbare ruimte, bijzondere wetten en veiligheid. Belangrijk om te vermelden is dat milieuhandhaving valt qua scope in dit programma, maar door RUD wordt een uitvoeringsprogramma opgesteld. Het uitvoeringsprogramma van de RUD is niet opgenomen in dit HUP. 4

411 2 Formatie gemeente De Wolden In de kadernota zijn de prioriteiten van gemeente De Wolden beschreven. In het HUP worden deze prioriteiten vertaald naar capaciteit. In dit hoofdstuk wordt de beschikbare capaciteit voor toezicht en handhaving in gemeente De Wolden weergegeven. Taak Taakonderdeel Uitvoerder Aantal fte Beschikbare capaciteit Toezicht Wabo Toezicht bouwen, slopen, uitvoeren van werken, gebruiksregels bestemmingsplan Toezichthouder BWT 1, Handhaving Aanschrijvingen Verzoeken om handhaving/klachten Bezwaar- en beroepsprocedures Juridisch medewerker 2 * 2900 Handhaving Openbare ruimte Toezichthouder openbare ruimte/boa s AOV-ers Openbare orde en veiligheid AOV-ers 1,2 * Juridische ondersteuning wordt verzorgd vanuit de Samenwerkingsorganisatie waarbij zowel gemeente De Wolden als gemeente Hoogeveen wordt bedient. De taken van de Ambtenaren Openbare orde en Veiligheid (AOV) worden beschreven in het integraal veiligheidsbeleid en uitgewerkt in jaarplannen m.b.t. veiligheid. Er is echter wel een relatie met toezicht en handhaving in het kader van de beleidsregels hard- en softdrugs De Wolden. Ook wordt er bij bijtincidenten van honden samengewerkt tussen toezicht en handhaving en de AOV-ers. Vandaar dat de capaciteit van de AOV-ers in bovenstaand overzicht is meegenomen. 5

412 3 Gemeente De Wolden In dit hoofdstuk beschrijven we per kader waar handhaving zich op richt in en welke doelen we in 2017 nastreven in gemeente De Wolden. 3.1 Doelen Wabo toezicht De primaire aandachtspunten bij het toezicht liggen in dezelfde lijn als de controlepunten bij het proces om te komen tot vergunningverlening. De primaire aandachtspunten zijn: Constructieve veiligheid en brandveiligheid van (toekomstige) gebruiker; Constructieve veiligheid en brandveiligheid van (de omgeving van) het bouwwerk; Volledig toezicht op openbaar toegankelijke bouwwerken; Gezondheid (toekomstige) gebruikers. En voor slopen zijn dat: Veilige en gezonde wijze van slopen voor directe omgeving en gebruikers; Het beperken van overlast voor de omgeving; Toezien op naleving van sloopvoorschriften (asbest en andere milieuaspecten bij RUD). Daarnaast vindt toezicht plaats op de naleving van: Gebruiksvoorschriften uit bestemmingsplannen; Wetgeving ter voorkoming van illegale bouw. Het uiteindelijke doel is een veilig, gezond en kwalitatief goed gebouwenbestand in de gemeente De Wolden, waarbij de openbaar publiektoegankelijke bouwwerken voldoende toezicht krijgen tijdens de realisatie- en beheerfase. Het toezicht op het gezondheidsaspect is gericht op een veilige wijze van asbestverwijdering en een gezond binnenklimaat in gebouwen. Hier heeft ook de RUD een nadrukkelijke rol. Basisadministratie Adressen en Gebouwen (BAG) In het kader van de BAG worden allerlei zaken gecontroleerd om de basisadministratie op orde te houden. Deze BAG-meldingen worden aangeleverd door de afdeling Informatiemanagement en Archief. Bij BAG-meldingen hoeft er geen sprake te zijn van een overtreding, maar staat van te voren niet vast of dit het geval is of niet. Vaak is er sprake van onduidelijkheid met betrekking tot het gerealiseerde bouwwerk, het aantal wooneenheden of de bedrijven die in een pand zijn gevestigd. Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA) Het is de bedoeling dat in 2017 wordt gestart met een project Landelijke Aanpak Adreskwaliteit. De betrouwbaarheid van de gegevens in de Basisregistratie Personen(BRP) is van groot belang voor een efficiënt functioneren van de overheid en bediening van de klant. De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de lokale basisregistratie personen. Op dit moment betreft de controle op inschrijvingen BRP vooral een administratief proces en zijn er in de SWO nog geen medewerkers aangewezen die bevoegd zijn om in het kader van de BRP controles uit te voeren voor de gemeente. Voor de jaarlijkse zelfevaluatie BRP moeten we toezichthouders aanwijzen, adrescontroles uitvoeren en de procedures daarvoor geregeld hebben. Het is mogelijk dat uit controles in het kader van het LAA ook afwijkingen ten opzichte van de BAG-registratie worden geconstateerd. De implementatie vindt binnen de SWO plaats in projectvorm waarbij we alle van belang zijnde teams en partijen betrekken om tot een goed proces te komen. Bedoeling is om in het 2e kwartaal 2017 te starten met de eerste controles na afspraken met LAA. 6

413 Later dit jaar zal duidelijk worden hoeveel capaciteit dit structureel gaat vragen van onze organisatie. Toezicht openbare ruimte Uit het integraal veiligheidsbeleid komt naar voren dat inwoners vooral overlast ervaren door evenementen en door het gebruik van alcohol in de openbare ruimte. Onze doelstellingen zijn dan ook het terugdringen van deze overlast. Onze speerpunten voor toezicht in de openbare ruimte in 2017 zijn de volgende thema s: - Toezicht op evenementen - Alcohol (& jongeren) - Toezicht in de openbare ruimte (meldingen/handhavingsverzoeken) 3.2 Kader bouwen & wonen In dit HUP maken we inzichtelijk waar we ons met de beschikbare capaciteit op richten, welke doelen we stellen en welke aanpak we kiezen om deze doelen te realiseren. De primaire taken binnen het kader Bouwen & Wonen zijn toezicht op naleving van de verleende omgevingsvergunningen, toezicht op de naleving van gebruiksbepalingen uit bestemmingsplannen en toezicht ter voorkoming én opsporing van illegale activiteiten. Daarnaast is het leveren van informatie aan de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) een belangrijk speerpunt. 3.3 Wat gaan we doen? Beschikbare capaciteit De gemeente De Wolden heeft voor het taakveld Bouwen en Wonen 1,6 formatieplaatsen (2320 uur) beschikbaar voor het bouwtoezicht Werkwijze Het toezicht op het bouwen vindt plaats aan de hand van het door de Vereniging BWT Nederland (VBWTN) en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu ontwikkelde en goedgekeurde Toezichtprotocol. Het toezichtprotocol geeft het noodzakelijke niveau van toezicht weer en wordt door de Inspectie Leefomgeving en Transport (voorheen: VROM Inspectie) ook als zodanig gehanteerd. Door de vaststelling van het gebruik van het Toezichtprotocol wordt beoogd dat het Toezichtprotocol en de bijbehorende werkwijze in volle omvang wordt uitgevoerd. Het is met de beschikbare capaciteit echter niet mogelijk om alle vergunningen te controleren volgens het toezichtprotocol. Daarom maken we in onderstaande tabel inzichtelijk hoe we de verschillende vergunningen controleren. 7

414 Tabel Werkwijze per gebouwfunctie en bouwsomcategorie Gebouwfunctie Categorie (o.b.v. bouwkosten) Aantal (verleende vergunningen) Vorm van toezicht Wonen I = < % van de verleende vergunningen II = > Steekproef Publiek Bedrijf I = < II = > I = < II = > Cfm. Toezichtprotocol 10 Cfm. Toezichtprotocol 20 Cfm. Toezichtprotocol 15 Steekproef Overig Alle Steekproef Totaal 160 Bij de gebouwfunctie wonen, geven we balievergunningen af. In bovenstaande tabel geven we aan dat we vergunningen in deze categorie volgens steekproef controleren. De balievergunning is hierop een uitzondering, die worden altijd gecontroleerd. 8

415 De gekozen werkwijze gerelateerd aan de gebouwfunctie en bouwsom leidt tot de volgende inzet van de beschikbare capaciteit: Tabel Ureninzet Bouwen & wonen Product Functie Categorie Aantal Norm in uren Totaal inzet aan uren Bouwtoezicht (cfm. Toezichtprotocol) Wonen, Publiek < > Bedrijf > Bouwtoezicht Wonen > (steekproef) Slooptoezicht Handhavingstoezicht 30 Meldingen: Bouw/RO/Sloop/Regulier woningtoezicht/privaatrecht/oude vergunningen 50 Projecten: Nolderwoud 300 TOTAAL 1665 onvoorzien 655 BESCHIKBARE CAPACITEIT 1.6 fte * 2320 Een deel van de beschikbare uren wordt ook ingezet voor juridische handhaving, het afhandelen van meldingen. 9

416 Bouwtoezicht: Op basis van voornoemde onderbouwing leidt tot een werkwijze voor bouwtoezicht die uitgaat van volledig toezicht conform het Toezichtsprotocol in de gebouwfuncties Publiek in beide categorieën. In de gebouwfunctie Wonen en Bedrijf toetsen we volledig in de categorieën II en III, MET UITZONDERING VAN SERIEMATIGE WONINGBOUW. In categorie I van deze gebouwfuncties wordt incidenteel (steekproefsgewijs) gecontroleerd. Slooptoezicht: Het slooptoezicht wordt bij risicovolle sloopactiviteiten (binnenstad en complexe bouwwerken) twee maal per sloopfase uitgevoerd. Gecontroleerd wordt of er volgens het sloopveiligheidsplan wordt gesloopt. Sinds 2016 worden de asbest gerelateerde sloopmeldingen afgehandeld door de RUD Drenthe. Zij verzorgen ook het toezicht op deze sloopmeldingen. Illegale activiteiten: Het opsporen van illegale activiteiten (bouw, sloop en gebruik) binnen en buiten de bebouwde kom vindt plaats tijdens het reguliere toezicht werk. Tijdens het van en naar de toezicht locatie rijden wordt in het desbetreffende gebied toezicht uitgevoerd. Handhavingstoezicht: Handhavingstoezicht, dat is het toezicht op een reeds eerder geconstateerde overtreding, vindt op aanwijs plaats van de juridisch medewerker handhaving. Het juridisch handhavingstraject is hierin leidend. Meldingen (verzoek om handhaving): Op verzoeken van burgers, te weten handhavingsverzoeken, wordt te allen tijde adequaat een actie op uitgezet. Dossier- of onderzoek ter plaatse is meestal de eerste actie. Terugkoppeling naar de verzoeker vindt plaats. De behandeling van melding over overlast in de openbare ruimte met een bouw-, bestemmingsplanaspect wordt beoordeeld aan de hand van de risicoanalyse. Naast de functie van het HUP dat op programmabasis wordt vastgesteld wat wel wordt gedaan, geeft het HUP ook inzicht in het toezicht dat niet plaatsvindt: Vergunningsvrij bouwen: vergunningsvrij is niet regelvrij, duidt aan dat er toezicht denkbaar is in de categorie vergunningsvrije bouwactiviteiten. Deze activiteiten mogen dan zonder vergunning gebouwd worden, het bouwwerk dient aan dezelfde technische regels te voldoen als een vergund bouwwerk. Zonder actief toezicht hierop is de staat van vergunningsvrije bouw niet inzichtelijk. Ook vinden geen start- of gereed meldingen plaats. Kap en aanlegvergunningen: Als onderdeel van de omgevingsvergunning is hiervoor geen capaciteit vrijgemaakt. Toezicht op kap en herplantplicht is een taakveld van de afdeling Beheer openbare ruimte. In voorkomende gevallen wordt de afdeling handhaving ingeschakeld. Intrekken oude vergunningen: geen inzet geraamd. Gemeente De Wolden heeft geen beleid op het intrekken van vergunningen. 10

417 3.4 Kader verzoeken om handhaving De werkzaamheden van de juridisch medewerkers handhaving richten zich op het behandelen van verzoeken om handhaving, klachten en ambtshalve constateringen n.a.v. uitgevoerde controles. De gemeente De Wolden heeft een beginselplicht tot handhaving. Dat geldt ook ten aanzien van verzoeken om handhaving. De verzoeken om handhaving kunnen echter op alles betrekking hebben. Dat wil zeggen op zaken die een hoge of een lage prioriteit hebben op basis van de nota prioriteitstelling. Een verzoek tot handhaving hoeft niet per definitie tot handhaving te leiden. Onder bepaalde omstandigheden kan van handhaving worden afgezien. Bijvoorbeeld bij concreet zicht op legalisatie of wanneer handhaving onevenredig is in verhouding tot de daarmee te dienen doelen. Een verzoek om handhaving krijgt altijd een gevolg. Alleen hoeft dat niet het gewenste gevolg te zijn dat de verzoeker wenst. Bij het nemen van een besluit op een verzoek om handhaving dient dan ook altijd een zorgvuldige afweging plaats te vinden. Prioriteit wordt in ieder geval gegeven aan zaken waarbij onderstaande van toepassing is: - Er dreigt direct gevaar voor mens en dier, - Er wordt onherstelbare schade toegebracht aan een monument of beschermd dorpsgezicht, - Activiteiten die in strijd zijn met de voorschriften uit het bestemmingsplan. 3.5 Inzet in projecten Project Nolderwoud In het Beleidsplan Recreatie en Toerisme staat dat vanuit recreatief belang permanente bewoning van recreatiewoningen ongewenst is. Recreatiewoningen die permanent bewoond worden, zijn niet meer beschikbaar voor recreatief gebruik. Daarnaast neemt de totale recreatieve waarde van de parken waar een deel van de vakantiewoningen permanent wordt bewoond, af doordat het park de uitstraling krijgt van een woonwijk. In De Wolden is permanente bewoning van recreatiewoningen een probleem op de parken zonder een centrale organisatie voor beheer en verhuur. Met de inwerkingtreding van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) heeft het Rijk in het Besluit omgevingsrecht (Bor) aan gemeenten de mogelijkheid gegeven tot legalisatie van de onrechtmatige bewoning van recreatiewoningen via het verlenen van een omgevingsvergunning. Permanente bewoning levert volgens het bestemmingsplan Buitengebied uit 2002 strijdig gebruik op en is op grond hiervan niet toegestaan. In 2016 is een discussienota opgesteld over onrechtmatige bewoning op recreatieparken. In 2017 wordt gestart met een vitaliteitscan van alle parken in gemeente De Wolden. Desondanks is voor recreatiepark Nolderwoud besloten dat het eerder opgestarte project (2013) tot handhaving van de permanente bewoning opnieuw moet worden opgestart. Het project was in afwachting van de discussienotitie on hold gezet. In 2017 starten we met de daadwerkelijke handhaving van permanente bewoning op recreatiepark Nolderwoud. Begin 2017 leggen we een plan van aanpak voor aan het college van burgemeester en wethouders van De Wolden. 11

418 3.6 Kader openbare ruimte, APV en bijzondere wetten In het kader openbare ruimte beschrijven we hoe in 2017 uitvoering wordt gegeven aan toezicht en handhaving in de openbare ruimte. De gemeenteraad van De Wolden heeft met het vaststellen van Integraal Veiligheidsbeleid in 2010 bepaald dat er toezicht en handhaving moet plaatsvinden in de openbare ruimte om overlast en onveiligheid te voorkomen. Hierbij hebben alcohol (en jeugd), evenementen en overlast in algemene zin prioriteit. Beschikbare capaciteit/uren: 1450 uur Toezicht en handhaving op basis van thema s Toezicht en handhaving in de openbare ruimte vindt plaats op basis van drie thema s. De thema s en de globale invulling ervan zijn tot stand gekomen op basis van: het Integraal Veiligheidsbeleid Hierin kwam naar voren dat inwoners van De Wolden vooral overlast ervaren rond evenementen en door het gebruik van alcohol in de openbare ruimte. praktijkervaringen van professionals. In een gesprek met een wijkagent, toezichthouders grijs / groen, een medewerker handhaving, vergunningverleners en een jongerenwerker zijn de praktijkervaringen met betrekking tot overlast geïnventariseerd en geprioriteerd. De werkwijze voor toezicht en handhaving in De Wolden is vooral preventief: overleg is belangrijk en repressie (handhavend optreden) is de laatste stap in het proces. Het gaat om de volgende thema s: - Toezicht op evenementen - Alcohol (& jongeren) - Toezicht in de openbare ruimte In de afgelopen jaren is al enige ervaring opgedaan met het houden van toezicht op het gebied van openbare ruimte in gemeente De Wolden. Aan de hand van deze ervaringen hebben we de ureninzet geraamd voor Thema evenementen Bij B- en C-evenementen in 2017 wordt 100% toezicht gehouden. A-evenementen worden steekproefsgewijs gecontroleerd. Koppels van 2 boa s voeren het toezicht uit. Tijdens evenementen wordt gecontroleerd of de vergunninghouder zich aan de voorwaarden houdt (op het gebied van bijvoorbeeld eindtijden en het beperken van overlast). Na afloop van het evenement controleren de boa s of het terrein netjes is achtergelaten. De nadruk ligt op het constateren en registreren van overtredingen. Bij geconstateerde overtredingen wordt een organisator erop aangesproken. De overtreding wordt besproken in de evaluatie en mogelijk worden er consequenties aan verbonden voor een volgende vergunning. Het is in eerste instantie niet de bedoeling om een evenement stil te leggen als één van de vergunningsvoorwaarden niet wordt nageleefd. Stilleggen gebeurt alleen wanneer er sprake is van een bedreiging van de openbare orde en veiligheid. 12

419 Thema Alcohol (& Jongeren) Binnen het thema Alcohol (& Jongeren) komen de volgende prioriteiten naar voren: - Jongeren op straat - Alcoholgebruik door jongeren op straat - Leeftijdsgrenzen van alcoholgebruik Aanpak: jongeren op straat In nauwe samenwerking met het Koppelwerk in De Wolden worden jongeren op straat gecontroleerd op het gebruik van alcohol. De nadruk ligt op preventie. Repressie (via politie of een boa) is een uiterste middel. Aanpak: leeftijdsgrenzen alcoholgebruik Vanuit het Preventie- en handhavingsplan alcohol werkt de gemeente aan de implementatie van de Drank- en horecawet. Handhaving van de leeftijdsgrens vindt plaats in horeca, supermarkten, dorpshuizen, sportkantines en bij evenementen. Deze specifieke taak wordt uitgevoerd door een voor de Drank- en horecawet gediplomeerde boa uit het team toezicht en handhaving van de gemeente Hoogeveen. Deze boa wordt door middel van een aanwijzingsbesluit aangewezen door de burgemeester. Actualiseren Drank- en horecavergunningen In 2017 gaan we alle drank- en horecavergunningen actualiseren. Dit houdt in dat vergunningverlening de vergunningen gaat doorlichten en dat ook toezicht en handhaving daarna controles gaat uitvoeren. Supermarkten We gaan als gemeente in gesprek met de supermarkten om te kijken hoe ze hun verantwoordelijkheid hebben genomen in het kader van de Drank- en Horecawet. Mocht dit niet het geval zijn dan gaat Bureau Handhaving Bijzondere Wetten een nulmeting uitvoeren om te bepalen in hoeverre leeftijdgrenzen voor alcoholverstrekking worden nageleefd. Dit kan resulteren in een project waarbij de supermarkten geld moeten inleggen en er 6 controles worden uitgevoerd met behulp van mystery kids om vast te stellen of en hoe de supermarkten controleren dat ze geen alcohol verstrekken aan jongeren onder de 18 jaar. Thema Openbare ruimte Voor het thema openbare ruimte zijn de prioriteiten als volgt bepaald: - dieren (hondenpoep, loslopende honden, dieren op de weg) - parkeren grote voertuigen/bedrijfsvoorraad in het openbaar gebied - milieu en omgeving (illegaal storten / huisvuil, dempen van sloten, aanleggen van inritten, stank- en geluidsoverlast, illegaal stoken) Uit het gesprek met professionals die nu al in de gemeente op straat aanwezig zijn of overlastmeldingen ontvangen, blijkt dat overlast op diverse gebieden ervaren wordt. Door algemene rondes per regio/wijk te organiseren, nemen we al deze punten mee. De BOA s participeren binnen diverse overleggen (jeugd, etc.) 13

420 Toezicht en handhaving op basis van meldingen Een deel van het toezicht en de handhaving vindt plaats op basis van ontvangen meldingen van overlast. Het is van belang dat de ontvangst, registratie en afhandeling van de ontvangen meldingen gestructureerd verloopt. In onderstaande tabel is weergegeven hoeveel uren voor deze thema s in 2017 beschikbaar zijn. De overige uren worden voor algemene thema s ingezet, zoals verzoek om handhaving of andere onvoorziene werkzaamheden in het kader van handhaving. Thema s Beschikbare uren 2017 Evenementen 300 Alcohol (& jongeren) 450 Openbare ruimte 200 Onvoorzien 500 TOTAAL

421 4 Planning, monitoring en evaluatie De afdeling Handhaving, Toezicht en Veiligheid rapporteert elk half jaar, in de vorm van een bestuursrapportage aan het college van B&W van De Wolden over de uitvoering van de handhavingstaken. Vanuit de Wabo bestaat er tevens een verplichting om jaarlijks een jaarverslag te maken waarin de resultaten van handhaving worden benoemd t.o.v. de doelstellingen uit het handhavingsprogramma/uitvoeringsprogramma. Dit jaarverslag wordt vastgesteld door het college van B&W en ter kennisname aan de gemeenteraad gestuurd. Ook wordt er een afschrift gestuurd naar de provincie Drenthe die het jaarverslag beoordeeld vanuit hun interbestuurlijke toezichthoudersrol. 15

422 1 Jaarverslag handhaving 2016 gemeente De Wolden

423 Inhoudsopgave 1 Inleiding Wettelijke en gemeentelijke kaders Wettelijke kaders Gemeentelijke kaders Jaarverslag en de beleidscyclus Monitoring en evaluatie Bestuursrechtelijke handhaving Conclusies en aanbevelingen

424 1 Inleiding Voor u ligt het jaarverslag handhaving van de eenheid Dienstverlening, afdeling toezicht, handhaving en veiligheid over het Handhavingsuitvoeringsprogramma van gemeente De Wolden. Deze rapportage brengt onder meer de gemeentelijke inspanningen met betrekking tot de handhaving van de fysieke leefomgeving in kaart. Deze fysieke leefomgeving heeft betrekking op bouwregelgeving, ruimtelijke regelgeving en milieutaken. Hierbij wordt ingegaan op de handhavingstaken, zoals deze worden uitgevoerd door het team Toezicht en Handhaving. Milieuhandhaving maakt geen onderdeel uit van deze rapportage, omdat de RUD Drenthe verantwoordelijk is voor de uitvoering van deze handhavingstaken. Gemeente De Wolden stelt een apart programma op voor deze taken. De RUD Drenthe legt via kwartaalrapportages en een eigen jaarverslag verantwoording af over de behaalde resultaten. De wijze waarop handhaving binnen de gemeente De Wolden plaatsvindt, is door de gemeenteraad vastgesteld in de Kadernota Toezicht en Handhaving De Kadernota bevat het beleidsmatige kader voor de uitvoering van de handhavingstaken in de fysieke leefomgeving. In 2016 is gewerkt met het gemeentelijke Handhavingsuitvoeringsprogramma 2016 (HUP). Het is een uitwerking van de kadernota Toezicht en Handhaving gemeente De Wolden Het HUP bevat een raming van de handhavingsactiviteiten in Dit jaarprogramma vormt de basis voor het jaarverslag. 3

425 2 Wettelijke en gemeentelijke kaders 2.1 Wettelijke kaders Op 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) ingevoerd. Het op deze wet gebaseerde Besluit omgevingsrecht (Bor) en de Regeling omgevingsrecht (Mor) gingen tegelijk in werking. De jaarlijkse verplichte evaluatie en rapportage zijn vastgesteld in artikel 7.7 van de Bor. Het opstellen van het jaarverslag past in het beleid van de gemeente om zo transparant mogelijk uitvoering te geven aan haar wettelijke taken. 2.2 Gemeentelijke kaders In 2016 is gewerkt met het Handhavingsuitvoeringsprogramma 2016/2016 (HUP 2016). Dit is het uitvoeringsprogramma van de gemeente De Wolden. Het is een nadere uitwerking van de kadernota Toezicht en Handhaving gemeente De Wolden Het Handhavingsuitvoeringsprogramma bevat een raming van de handhavingsactiviteiten die in het begrotingsjaar 2016 door het college worden uitgevoerd. Dit jaarprogramma vormt de basis voor het jaarverslag. Dit jaarverslag geeft, aan de hand van gestelde prioriteiten, inzicht in de resultaten van het Handhavingsuitvoeringsprogramma De wijze waarop handhaving binnen de gemeente De Wolden plaatsvindt, is door het college vastgesteld in de Kadernota Toezicht en Handhaving van de gemeente De Wolden De Kadernota bevat het beleidsmatige kader voor een effectieve en efficiënte invulling van de handhavingstaak van de gemeente De Wolden. In dit plan is bepaald, dat er tweejaarlijks een Handhavingsuitvoeringsprogramma (HUP) wordt opgesteld. De handhavingsprioriteiten zijn vastgesteld na uitvoering van een risicoanalyse. In de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) is bepaald, dat jaarlijks een Jaarverslag wordt opgesteld. Met onderliggend verslag wordt aan deze bepaling voldaan. 2.3 Jaarverslag en de beleidscyclus Het uitvoeringsprogramma, de Kadernota Toezicht en Handhaving en dit Jaarverslag maken onderdeel uit van het door de Wabo verplichte adequate handhavingsproces. Het handhavingsproces heeft een dubbel cyclisch karakter. Bij deze cyclus is sprake van een beleidscyclus en een operationele cyclus. De beleidscyclus bestaat uit de volgende fasen: het stellen van doelen en prioriteiten, uitvoering en resultaten, evaluatie en eventueel bijstelling van de doelen en de prioriteiten. De operationele cyclus bestaat uit de volgende fasen: opstellen van programma, uitvoering en registratie, evaluatie en eventueel bijstelling van het. Het handhavingsproces wordt in onderstaande figuur weergegeven. 4

426 Zoals hierboven is aangegeven vindt handhaving via de beleidscyclus en de uitvoeringscyclus systematisch plaats. Het systematisch doorlopen van deze cyclus zorgt ervoor dat het beleid zich voortdurend ontwikkelt. 2.4 Doelen Wabotoezicht De primaire aandachtspunten bij het bouwtoezicht liggen in dezelfde lijn als de toetsmomenten bij het vergunningverleningproces: Constructieve veiligheid en brandveiligheid van (toekomstige) gebruiker; Constructieve veiligheid en brandveiligheid van (de omgeving van) het bouwwerk; Volledig toezicht op openbaar toegankelijke bouwwerken; Gezondheid (toekomstige) gebruikers; Gebruiksvoorschriften uit bestemmingsplannen; Wetgeving ter voorkoming van illegale bouw. En voor het toezicht op sloopactiviteiten zijn dat: Veilige wijze van slopen voor directe omgeving en gebruikers; Het beperken van overlast voor de omgeving; Naleving van sloopvoorschriften (asbest en andere milieuaspecten). Het uiteindelijke doel is een veilig en gezond gebouwenbestand in de gemeente De Wolden, waarbij de openbaar publiektoegankelijke bouwwerken voldoende aandacht krijgen tijdens de realisatie- en beheerfase. Het toezicht op het gezondheidsaspect is gericht op een veilige wijze van asbestverwijdering en een gezond binnenklimaat in gebouwen. Openbare ruimte Toezicht in de openbare ruimte richt zich op drie thema s: - Toezicht op evenementen - Alcohol (& jongeren) - Toezicht in de openbare ruimte (klachten/meldingen) 5