5 maart 2008 BVEStelsel/2008/5943 H

Transcriptie

1 De vrzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Pstbus EA DEN HAAG Den Haag Ons kenmerk Uw kenmerk 5 maart 2008 BVEStelsel/2008/5943 H Onderwerp Basisvaardigheden rekenen en Nederlands. Thematische nderzeken van de inspectie van het nderwijs in het p, v en mb. Bijlage(n) 3 In het kader van de thematische nderzeken naar Basisvaardigheden taal, rekenen/wiskunde en sciale mgang in PO, VO en BVE, dr de inspectie van het nderwijs, hebben wij recent drie rapprten van de inspectie ntvangen (25 februari 2008, kenmerk H ). Het betreft: Basisvaardigheden taal in het basisnderwijs, Basisvaardigheden taal in het vrtgezet nderwijs, Basisvaardigheden Rekenen, wiskunde en taal in de pleiding nderwijsassistent. Wij sturen u hierbij de drie rapprten te. In deze brief geven we krt de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen van de drie nderzeken weer en geven we nze reactie. De brief sluit af met een krte verwijzing naar de kmende beleidsreactie p het advies van de Expertgrep Drlpende Leerlijnen Taal en Rekenen ( Cmmissie Meijerink ) zals die u is tegezegd. Deze beleidsreactie, die u in april zult ntvangen, zal nader ingaan p enkele zaken die de inspectie in nderhavige nderzeken cnstateert. Basisvaardigheden taal in het basisnderwijs De inspectie heeft in het basisnderwijs nderzek gedaan naar de basisvaardigheden taal. Daarbij stnden de vlgende nderzeksvragen centraal: 1. Wat is het niveau van de taalvaardigheid van leerlingen aan het einde van de basisschl? 2. Waarin verschillen schlen met zwakke, gemiddelde en gede taalresultaten aan het einde van de basisschlperide? Dit jaar kmt de vlgende nderzeksvraag aan bd: 3. Welke kenmerken van het taalnderwijs kunnen de verschillen in prestaties mgelijk verklaren?

2 blad 2/6 Om een antwrd te krijgen p de eerste en tweede vraag heeft de inspectie een analyse uitgeverd van de beschikbare eindtetsgegevens van ngeveer 5000 basisschlen ver de peride 2003 t/m 2007 alsmede de dr basisschlen gebruikte tussentijdse taal- en leestetsen. Vr de derde vraag van het nderzek is gebruik gemaakt van de gegevens die de inspectie in de PKO s (Peridiek kwaliteitsnderzek) heeft verzameld. Daarbij is gekeken p welke kwaliteitsindicatren de grepen schlen van elkaar verschillen. De inspectie geeft aan dat de beschikbare eindtetsgegevens het niet mgelijk maken m abslute uitspraken te den ver het niveau van de taalvaardigheid p de basisschlen. Dat kmt vlgens de Inspectie mdat de meest gebruikte eindtets (Cit-eindtets) een leervrderingstets is die niet nderzekt in welke mate de leerlingen de taalvaardigheden die in de kerndelen zijn beschreven, realiseren. Ok zijn er (ng) geen landelijke nrmen vr de mate waarin de kerndelen p bijvrbeeld een minimum, vldende f ged niveau wrden beheerst. De analyse van de beschikbare tetsgegevens laat echter wel zien dat er grte verschillen zijn bij de taalprestaties van schlen met een vergelijkbare leerlingppulatie. 12% van de schlen wrdt berdeeld als taalzwak (de prestaties van de schlen zijn duidelijk lager dan het gemiddelde van vergelijkbare schlen), 18 % van de schlen is taalsterk en 70 % scrt dus gemiddeld. De inspectie geeft aan dat de verschillen tussen schlen vr een deel zijn te te schrijven aan de samenstelling van de leerlingppulatie, maar dat niet alleen. Taalzwakke schlen scren p een aantal aspecten beduidend minder dan taalsterke schlen. Ze scren slechter p nderdelen als didactisch handelen, tijdsbesteding, actieve rl van de leerlingen, leerlingenzrg, leerstfaanbd en het effectief gebruik maken van tetsgegevens m het nderwijs waar ndig bij te stellen. Taalsterke schlen den het p die punten veel beter, k als het gaat m taalsterke schlen met veel achterstandsleerlingen; die den het veel beter dan taalzwakke schlen znder achterstandsleerlingen. Opvallend is dat de schlen p het aspect kwaliteitszrg, met uitzndering van het aspect analyseren van de pbrengsten, veel minder van elkaar verschillen. De inspectie verwacht met het nderzek dat dit jaar wrdt uitgeverd meer inzicht te krijgen in de samenhang tussen taalprestaties en de inrichting van het nderwijsleerprces. Het inspectierapprt vrziet in de aanscherping van de analyse dat er bij veel schlen ng een wereld te winnen valt als het gaat m taalprestaties. Dat taal en rekenen in het primair nderwijs pririteit verdienen stelden wij eerder reeds vast ( Schlen vr mrgen, kwaliteitsagenda primair nderwijs van 28 nvember; Kamerstuk nr. 1). Samen met het advies van de Expertgrep Drlpende leerlijnen Taal en Rekenen biedt het inspectierapprt cncrete handvatten m het pbrengstgericht handelen van leerkrachten ten aanzien van taal en rekenen te versterken. Van taalzwakke schlen taalsterke schlen maken. Dat is de pgave. Nu de taalsterke en -zwakke schlen zijn geïdentificeerd zullen zij vr zver zij niet al deelnemen - rechtstreeks wrden uitgendigd m gebruik te maken van het aanbd mee te den aan de succesvlle benadering van de taalpilts, waarbij schlen van elkaar leren. Dit is een van de afspraken die wij nu maken met het

3 blad 3/6 prjectbureau Kwaliteit (PK!) van de sectrrganisaties. De prgressie zal nder meer wrden gevlgd via de mnitr die wij ten beheve van de kwaliteitsagenda primair nderwijs inrichten. Basisvaardigheden taal in het vrtgezet nderwijs Het inspectierapprt beschrijft de resultaten van een nderzek dat de inspectie in 2007 heeft uitgeverd naar basisvaardigheden vr taal van leerlingen in het vrtgezet nderwijs. De daarbij gehanteerde (werk)definitie van basisvaardigheden taal luidde: de basale cmmunicatieve vaardigheden, die een leerling p schl en in de maatschappij minimaal ndig heeft m als nderwijsdeelnemer en als burger delmatig te kunnen cmmuniceren met andere deelnemers en burgers en met de verheid. De inspectie heeft afgezien van een exacte niveauaanduiding, mdat deze p het mment van het nderzek ng werd uitgewerkt dr de Expertgrep Drlpende Leerlijnen Taal en Rekenen. Het nderzek heeft zich gericht p de vraag he de leerlingen in de nderbuw van het praktijknderwijs en in de nderbuw van de berepsgerichte leerwegen van het vmb presteren p de basisvaardigheden taal, welke maatregelen schlen nemen m deze prestaties te verbeteren en he in dat licht die prestaties kunnen wrden verklaard en verbeterd. De inspectie geeft aan dat het zeken van een verklaring van deze resultaten een cmplexe aangelegenheid is. Daarm kn slechts een algemeen, schlverstijgend beeld wrden gegeven van de prestaties van de nderzchte leerlingen. Wel heeft de inspectie p de schlen uit de steekpref kunnen nderzeken he deze in prfessinele zin met taalachterstand mgaan. Veel schlen blijken de mgelijkheden m taalachterstanden adequaat aan te pakken nvldende te benutten. De bevindingen van de inspectie kmen vereen met de cnstatering van de Expertgrep dat de leerlingprestaties p de basisvaardigheden taal en rekenen/wiskunde aandacht beheven. Verbetering van de taal- en rekenprestaties van leerlingen is k één van de beleidspririteiten van de Kwaliteitsagenda VO. De cnstateringen en aanbevelingen van de inspectie kmen in belangrijke mate vereen met de aanbevelingen van de Expertgrep. Op basis van de analyse van de inspectie kan daarm nu reeds vruitlpend p de beleidsreactie p het eindrapprt van de Expertgrep een aantal aanbevelingen van de Expertgrep wrden nderschreven. Omdat thans geen helder, sectrverstijgend, verzicht beschikbaar is van de p verschillende mmenten in de nderwijslpbaan van een leerling gewenste kennis en vaardigheden, en veel schlen niet tetsen in heverre leerlingen deze kennis en vaardigheden daadwerkelijk hebben verwrven, ntbreekt het leraren vlgens de inspectie dikwijls aan een duidelijk inzicht in de feitelijke taalverwerving dr leerlingen en de precieze vrmen van taalachterstand. De Inspectie geeft aan dat daardr k de drgaande lijn in taal tussen basisnderwijs en vrtgezet nderwijs (en vervlgens naar het vervlgnderwijs) in het gedrang kmt. Z n helder verzicht en systematische tetsing zijn vlgens de Inspectie belangrijke randvrwaarden vr drlpende leerlijnen vr taalvaardigheid. Het dr de Expertgrep vrgestelde referentiekader waarin landelijk én p sectrverstijgend niveau wrdt vastgelegd ver welke basiskennis en basisvaardigheden p het gebied van taal en rekenen leerlingen in de verschillende stadia in hun nderwijslpbaan van primair tt hger nderwijs

4 blad 4/6 meten beschikken vrziet naar nze mening in de dr de inspectie geschetste behefte aan een helder, sectrverstijgend en richtinggevend dcument. De inspectie geeft aan dat p driekwart van de schlen geen structurele en herkenbare aanpak van de taalachterstanden is vastgelegd. Meer algemeen gesteld strekt het vlgens de inspectie tt de aanbeveling een structureel en systematisch schlbeleid gericht p basisvaardigheden taal (en rekenen) te veren. Hier ntbreekt het kennelijk vaak aan. De Expertgrep heeft dan k geadviseerd m te stimuleren dat schlen een integraal taal- en rekenbeleid veren. Het advies van de inspectie en van de Expertgrep m integraal taal- en rekenbeleid te veren sluit aan bij en geeft fllw up aan hetgeen ver de versterking van de fcus p basisvaardigheden in de sectrale kwaliteitsagenda s is beschreven. Over de uitwerking hiervan zult u in de beleidsreactie p het eindrapprt van de Expertgrep nader wrden geïnfrmeerd. Vldende aan taal bestede nderwijstijd en vldende efenmgelijkheden zijn eveneens belangrijke randvrwaarden vr taalverwerving. De inspectie cnstateert echter dat hier in te veel gevallen te weinig van terecht kmt. Dr meer maatwerk te bieden en dr k bij andere vakken dan het vak Nederlands aandacht besteden aan taalvaardigheden, kunnen taalachterstanden beter aangepakt wrden. De hierbven geschetste verwegingen zijn bij uitstek p schlniveau te bespreken, maar de achterliggende gedachte ndersteunen wij. Basisvaardigheden in de pleiding nderwijsassistent In het nderzek van de inspectie naar de pleiding nderwijsassistent uitgeverd bij tien pleidingen Onderwijsassistent (OA) in het mb stnden de vlgende twee vragen centraal: He presteren pleidingen Onderwijsassistent vr wat betreft de basisvaardigheden rekenen/wiskunde en Nederlands? Wat is de kwaliteit van het nderwijs bij de pleiding Onderwijsassistent in de vakken rekenen/wiskunde en Nederlands? De inspectie cnstateert dat de aandacht vr rekenen/wiskunde en Nederlands in de pleidingen OA duidelijk gestimuleerd is dr de invering van de tetsen p de pab s. De huidige laatstejaars leerlingen scren p dat punt niet slecht, maar de verwachting is dat huidige eerstejaars ver twee jaar hger zullen scren. De inspectie zal dit ver twee jaar pnieuw nderzeken. Twee van de tien nderzchte pleidingen eisen van hun leerlingen een vldende vr Nederlands en rekenen/wiskunde. De landelijke kwalificatie-eisen stellen een dergelijke nrm echter niet verplicht. Het frmeel vastleggen in de kwalificatiestructuur van het gewenste eindniveau vr rekenen/wiskunde en Nederlands lijkt de inspectie, gelet p de bevindingen wenselijk. De inspectie cnstateert k dat de leerlingen duidelijk tussen hun eerste en laatste jaar bijleren, maar dat er k duidelijke verschillen zijn tussen pleidingen in de mate waarin dat het geval is (de tegevegde waarde). Omdat er verschillen zijn tussen de samenstelling van de leerling-ppulaties van

5 blad 5/6 de pleidingen, is een duidelijke cnclusie ver de mate waarin het prgramma daarp van invled is pas te trekken bij een herhalingsnderzek van de huidige grep eerstejaars. Wij nderschrijven de aanbeveling van de inspectie dat het definiëren van het gewenste eindniveau vr het Nederlands en rekenen/wiskunde vr de pleiding van de nderwijsassistent is gewenst. In het mb is vanaf dit schljaar (2007/2008) vrij specifiek en per kwalificatie beschreven aan welke eisen de leerling met vlden als het gaat m de beheersing van de Nederlandse taal. Zwel vanuit het berep gezien (in dit geval de nderwijsassistent) als vanuit de drstrm naar hgere vrmen van nderwijs (in dit geval naar het hb) wrden eisen gesteld aan taalvaardigheid. Aan beide eisen met wrden vldaan. De eisen aan het Nederlands, bezien vanuit de drstrm, staan beschreven in het zgenemde Brndcument Leren, Lpbaan en Burgerschap. Deze eisen gelden vr álle deelnemers in dat niveau en zijn dus niet vrbehuden aan een bepaald berep. We zullen kenniscentrum Calibris, als psteller van het kwalificatiedssier van de nderwijsassistent, verzeken kmend jaar k de eisen aan de rekenvaardigheid p te nemen in het kwalificatiedssier vr de Onderwijsassistent. Vanaf 1 augustus 2009 zal k een basisniveau vr mderne vreemde talen van kracht wrden en k een basisniveau vr rekenen/wiskunde die vr álle deelnemers in dat niveau zullen gelden. Om de beheersing van Nederlands en rekenen transparant en meetbaar te maken, heeft de Expertgrep Drlpende Leerlijnen Taal en Rekenen referentieniveaus ntwikkeld vr de gehele nderwijsklm. Deze referentieniveaus zullen k in mb wrden tegepast en zullen wrden vertaald naar de manier waarp we in het mb deze eisen in de kwalificatiestructuur pnemen. Hierver maken we vr de zmer nadere afspraken met Cl, MBO Raad en Paepn. Dit zal dus k gevlgen hebben vr de wijze waarp de beheersing van Nederlands en rekenen wrdt gefrmuleerd in zwel het kwalificatiedssier vr de Onderwijsassistent als in het Brndcument Leren, Lpbaan en Burgerschap (die vr álle deelnemers in dat niveau geldt). Ten sltte nderstreept het nderzek van de inspectie vr ns ng eens het belang m meer eenheid te krijgen in het nderwijsaanbd, zals dat dr de Expertgrep k wrdt geadviseerd vr de pab s en tweedegraads lerarenpleidingen. Over de mgelijkheden m k in de pleidingen van de Onderwijsassistent in het mb meer eenheid te krijgen zullen wij de kmende tijd met de sectr het gesprek aangaan.

6 blad 6/6 Tt slt Zals hierbven aangegeven wrdt er reeds p diverse frnten werk gemaakt van het verbeteren van het taal- en rekennderwijs. De uitgangspunten en aanbevelingen van de inspectie geven hieraan een nieuwe impuls. In de beleidsreactie p het eindrapprt van de Expertgrep zal ik hier meer en detail p ingaan. Deze beleidsreactie zult u in april ntvangen. De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, dr. Rnald H.A. Plasterk De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart Sharn A.M. Dijksma