Cognitieve stoornissen en delier
|
|
- Vincent Driessen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Cognitieve stoornissen en delier In de DSM-5 Karel Beenakker Roos van der Mast
2 DSM IV: Delirium, dementie, amnestische en andere cognitieve stoornissen DSM 5: Neurocognitieve stoornissen
3 Normale cognitie? Samenvatting: NCS in de DSM-5 JA Stop Nee Delirium Beperkte of uitgebreide NCS? Etiologie? Nee JA Gedragsstoornissen? Vorm: hypoactief, hyperactief, of gemengd? Beloop: acuut of persisterend? Oorzaak: middelengeïnduceerd, etc.? Ziekte van Alzheimer Frontotemporale lobaire degeneratie Lewylichaampjesziekte Vasculaire ziekte Traumatisch hersenletsel Middelen/medicatiegebruik Hiv-infectie Prionziekte Ziekte van Parkinson Ziekte van Huntington Overige psychosesymptomen stemmingssymptomen agitatie slaapstoornissen met omkering dagnachtritme apathie Verdere gedragssymptomen: doelloos ronddwalen, hyperfagie, verzameldrang,.
4 DSM-IV A. Bewustzijnsstoornis (dat wil zeggen verminderde helderheid van het besef van de omgeving) met verminderd vermogen om de aandacht te concentreren, vast te houden of te verplaatsen. De stoornis representeert een verandering in functioneren. B. Een verandering in de cognitieve functie (zoals geheugenstoornis, desoriëntatie, taalstoornis) of het optreden van een waarnemingsstoornis die niet is toe te schrijven aan een reeds aanwezige, vastgestelde of zich ontwikkelende dementie. C. De stoornis ontwikkelt zich in korte tijd (meestal uren tot dagen) en neigt ertoe in het verloop van de dag te fluctueren. D. Er zijn aanwijzingen uit de voorgeschiedenis, het lichamelijk onderzoek of het laboratoriumonderzoek dat de stoornis wordt veroorzaakt door de directe fysiologische gevolgen van een somatische aandoening. DSM-5 A. Een stoornis in het bewustzijn (verminder besef van de omgeving) en de aandacht (verminderd vermogen om de aandacht te sturen, te richten, vast te houden en te verplaatsen. B. De stoornis ontwikkeld zich in korte tijd (meestal binnen een aantal uren of dagen), betreft een verandering in het premorbide niveau van bewustzijn en aandacht, en heeft de neiging in de loop van de dag in ernst te fluctueren. C. Een bijkomende stoornis in de cognitieve functies (bijvoorbeeld in geheugen, oriëntatie, taal, visuospatiele functies of waarneming) D. De symptomen in criteria A en C kunnen niet beter worden verklaard door een andere al bestaande, vastgestelde of zich ontwikkelende neurocognitieve stoornis en doen zich niet voor in de context van een ernstige gedaald bewustzijn, zoals een coma. E. Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumuitslagen dat de stoornis het directe pathofysiologische gevolg is van een somatische aandoening, intoxicatie door of onttrekking van een middel (zoals een drug of medicatie), of bootsstelling aan een giftige stof, of het gevolg van multipele oorzaken
5 DSM-IV Specificaties: Delirium door.. (vermeld somatische aandoening/ door middel teweeggebracht) Delirium door intoxicatie met een middel Onthoudingsdelirium Delirium door multipele oorzaken Aparte diagnose: Delirium niet anderszins omschreven. DSM-5 Specificaties: Specifeer of: Delirium door een somatische aandoening Delirium door medicatie Delirium door intoxicatie door een middel Delirium door onttrekking van een middel Delirium door multipele oorzaken Specifeer indien: Acuut (een duur van een paar uren of dagen) Chronisch (een duur van weken of maanden) Specificeer indien: Hyperactief Hypoactief Gemend activiteitsniveau Aparte diagnoses: Ander gespecificeerd delirium (bijvoorbeeld subklinisch deliriumsyndroom) Ongespecificeerd delirium (bijvoorbeeld bij diagnostiek bij spoedeisende hulp afdeling)
6 Normale cognitie? Samenvatting: NCS in de DSM-5 JA Stop Nee Delirium Beperkte of uitgebreide NCS? Etiologie? Nee JA Gedragsstoornissen? Vorm: hypoactief, hyperactief, of gemengd? Beloop: acuut of persisterend? Oorzaak: middelengeïnduceerd, etc.? Ziekte van Alzheimer Frontotemporale lobaire degeneratie Lewylichaampjesziekte Vasculaire ziekte Traumatisch hersenletsel Middelen/medicatiegebruik Hiv-infectie Prionziekte Ziekte van Parkinson Ziekte van Huntington Overige psychosesymptomen stemmingssymptomen agitatie slaapstoornissen met omkering dagnachtritme apathie Verdere gedragssymptomen: doelloos ronddwalen, hyperfagie, verzameldrang,.
7 Neurocognitieve stoornissen De term dementie wordt verlaten want: 1) dementie wordt vaak niet geassocieerd met jongere patiënten 2) dementie heeft een negatieve connotatie dementie mag nog wel gebruikt worden bij etiologische subtypen (zoals Alzheimer dementie) of in plaats van uitgebreide NCS. De term neurocognitieve stoornis wordt ingevoerd want: 1) cognitieve disfunctie staat op de voorgrond 2) nadruk ligt of verstoord neurologisch substraat dat leidt tot symptomen die betrouwbaar te meten zijn
8 Beperkte en uitgebreide neurocognitieve stoornis Mild and major neurocognitive disorder Beide op hetzelfde continuüm van normaal naar ernstige beperkingen. Beperkte NCS: 1-2 SD onder test gemiddelde (3-16% scoort slechter) Uitgebreide NCS: <2 SD onder test gemiddelde (< 3% scoort slechter) Nagenoeg zelfde classificatiecriteria
9 DSM-IV A. De ontwikkeling van multipele cognitieve stoornissen worden zichtbaar dor beide volgende: 1) Geheugenstoornissen 2) Een (of meer) van de volgende cognitieve stoornissen (a) afasie (b) apraxie (c) agnosie (d) stoornis in uitvoerende functies B. De cognitieve stoornissen in criterium A1 en A2 veroorzaken een significante beperking in het sociaal of beroepsmatig functioneren en betekenen een significante achteruitgang ten opzichte van het vroegere niveau van functioneren. C. De stoornissen komen niet uitsluitend voor tijdens het beloop van een delirium D. De stoornis sin niet eerder toe te schrijven aan een andere As 1 stoornis DSM-5 A. Er zijn aanwijzingen voor een significante/ lichte cognitieve achteruitgang ten opzichte van een eerder niveau van functioneren in een of meer cognitieve domeinen gebaseerd op: 1) Zorgen van de betrokkene, een informant die de betrokkene goed kent of de clinicus over een significante/lichte achteruitgang in het het cognitieve functioneren; en 2) een substantiële/lichte beperking in de cognitieve prestaties, bij voorkeur vastgesteld met gestandaardiseerde neuropsychologische tests, of, als die er niet zijn, een ander gekwantificeerd klinisch onderzoek. B. De cognitieve deficiënties belemmeren wel/niet het zelfstandig functioneren bij dagelijkse handelingen bewustzijn C. De cognitieve deficiënties doen zich niet alleen voor in de context van een delirium D. De cognitieve deficienties kunnen niet beter verklaard worden door een andere psychische stoornis
10 Neurocognitieve domeinen Leren en geheugen registratie korte-termijngeheugen herinnering met aanwijzing en herkenning semantisch en autobiografisch langetermijngeheugen impliciet leren Taal benoemen woordvinding vloeiendheid grammatica en syntaxis receptief taalvermogen Sociaal-cognitief herkennen van emoties theory of mind Neurocognitieve domeinen Perceptueel-motorisch visuele perceptie visueel-constructief vermogen perceptueel-motorisch vermogen praxis en gnosis Complexe aandacht Volgehouden aandacht Selectieve aandacht Verdeelde aandacht Verwerkingssnelheid Executieve functies plannen besluiten nemen werkgeheugen reageren op feedback gewoonten doorbreken flexibiliteit
11 Cognitieve domeinen testen Cognitief domein Complexe aandacht Voorbeelden symptomen/ observaties Uitgebreid: toenemend moeite met veelheid aan prikkels; snel afgeleid; moeite om nieuwe informatie te onthouden.. Beperkt: normale taken duren langer dan voorheen; fouten in routinetaken; denken is gemakkelijker als er geen afleiding is.. Voorbeelden tests Volgehouden aandacht: langere tijd de aandacht ergens op richten (b.v. bij toon op knop drukken).. Selectieve aandacht: aandacht ergens op gericht houden ondanks concurrende prikkels (horen letters en getallen, alleen letters tellen).. Verdeelde aandacht: Aandacht op twee taken; reactiesnelheid..
12 Beperkte neurocognitieve stoornis Cognitieve deficiënties beïnvloeden niet vermogen tot zelfstandig functioneren (medicatie beheer en rekeningen betalen gaat zelfstandig). Ze functioneren op suboptimaal niveau, met meer moeite door aanspreken van compensatie mechanismen. Vervangt Cognitieve stoornis NAO Betreft het concept Mild Cognitive Impairment ookwel MCI Meer patiënten zoeken in eerder stadium behandeling Hersenziekten kunnen tot cognitieve beperking leiden onder dat afkapwaarde voor dementie in DSM IV is bereikt. Beperkte NCS is niet altijd voorloper van uitgebreide NCS Voor beperkte NCS is progressie in cognitieve beperking niet noodzakelijk
13 Uitgebreide neurocognitieve stoornis Is een alternatieve term voor dementie Cognitieve deficiënties beïnvloeden zelfstandig functioneren Er is minstens ondersteuning nodig bij complexe instrumentele activiteiten van het dagelijks leve zoals het betale van rekeningen of meditatiebeheer. Categorie amnestische stoornissen verdwijnt en onder paraplu neurocognitieve stoornissen ondergebracht.
14 Normale cognitie? Samenvatting: NCS in de DSM-5 JA Stop Nee Delirium Beperkte of uitgebreide NCS? Etiologie? Nee JA Gedragsstoornissen? Vorm: hypoactief, hyperactief, of gemengd? Beloop: acuut of persisterend? Oorzaak: middelengeïnduceerd, etc.? Ziekte van Alzheimer Frontotemporale lobaire degeneratie Lewylichaampjesziekte Vasculaire ziekte Traumatisch hersenletsel Middelen/medicatiegebruik Hiv-infectie Prionziekte Ziekte van Parkinson Ziekte van Huntington Overige psychosesymptomen stemmingssymptomen agitatie slaapstoornissen met omkering dagnachtritme apathie Verdere gedragssymptomen: doelloos ronddwalen, hyperfagie, verzameldrang,.
15 Etiologische subtypen Subtypen Ziekte van Alzheimer Frontotemporale lobaire degeneratie Lewylichaampjesziekte Vasculaire ziekte Traumatisch hersenletsel Middelen/medicatiegebruik Hiv-infectie Prionziekte Ziekte van Parkinson Ziekte van Huntington Andere somatische aandoening Multipele oorzaken Ongespecificeerd Specificatie Waarschijnlijk door Mogelijk door
16 DSM-IV DSM-5 Dementie van het Alzheimer type C) Het beloop kenmerkt zich door een geleidelijk begin en progressieve cognitieve achteruitgang. Uitgebreide NCS door ziekte van Alzheimer B) Er is een sluipend begin en een geleidelijk progressie van beperkingen in een of meer cognitieve domeinen (voor de uitgebreide NCS moeten er meer dan een domein zijn aangedaan) Uitgebreide NCS door ziekte van Alzheimer Waarschijnlijk als een de kenmerken aanwezig is, anders is het mogelijk 1) Aanwijzingen uit de familieanamnese of genetisch onderzoek voor een causale genetische mutatie. 2) Alle drie de volgende aspecten zijn aanwezig: 1) Duidelijke aanwijzingen voor achtuitgang in het geheugen en het leervermogen en in minstens een ander cognitief domein. 2) Een gestaag progressieve geleidelijk achteruitgang in het cognitief functioneren zonder lange stabiele fasen. 3) geen aanwijzingen voor een gemengde etiologie
17 DSM-IV Dementie door andere somatische aandoening C) Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumuitslagen dat de stoornis veroorzaakt is door directe fysiologische consequenties van een andere somatische aandoening (bivoorbeeld ziekte van Pick) DSM-5 Uitgebreide NCS door frontotemporale lobaire degreneratie. B) Er is een sluipend begin en een geleidelijk progressie van beperkingen. C) Ofwel (1) ofwel (2) ofwel beide 1) Gedragsvariant: a) drie of meer van de volgende symptomen i) ontremd gedrag ii) Apathie of inertie iii) Verlies van sympathie of empathie iv) Persevererend stereotiep of compulsief/ritualistisch gedrag v) Hyperoraliteit en verandering voedingspatroon b) prominente achteruitgang in sociaal cognitieve en/of executieve functies 2) Taalvariant a) Prominente achteruitgang in taalvermogen D) leervermogen, geheugen, perceptueel-motorisch blijven relatief gespaard. Classificatie waarschijnlijk bij een van de kenmerken, anders mogelijk : 1) Aanwijzingen uit de familieanamnese of genetisch onderzoek voor een causale genetische mutatie. 2) Aanwijzingen bij beeldvormend onderzoek voor een relatief grote betrokkenheid van de frontale en/of temporale kwab.
18 Normale cognitie? Samenvatting: NCS in de DSM-5 JA Stop Nee Delirium Beperkte of uitgebreide NCS? Etiologie? Nee JA Gedragsstoornissen? Vorm: hypoactief, hyperactief, of gemengd? Beloop: acuut of persisterend? Oorzaak: middelengeïnduceerd, etc.? Ziekte van Alzheimer Frontotemporale lobaire degeneratie Lewylichaampjesziekte Vasculaire ziekte Traumatisch hersenletsel Middelen/medicatiegebruik Hiv-infectie Prionziekte Ziekte van Parkinson Ziekte van Huntington Overige psychosesymptomen stemmingssymptomen agitatie slaapstoornissen met omkering dagnachtritme apathie Verdere gedragssymptomen: doelloos ronddwalen, hyperfagie, verzameldrang,.
19 gedragsstoornissen psychosesymptomen stemmingssymptomen agitatie slaapstoornissen met omkering dag-nachtritme apathie Verdere gedragssymptomen: doelloos ronddwalen, hyperfagie, verzameldrang
20 Normale cognitie? Samenvatting: NCS in de DSM-5 JA Stop Nee Delirium Beperkte of uitgebreide NCS? Etiologie? Nee JA Gedragsstoornissen? Vorm: hypoactief, hyperactief, of gemengd? Beloop: acuut of persisterend? Oorzaak: middelengeïnduceerd, etc.? Ziekte van Alzheimer Frontotemporale lobaire degeneratie Lewylichaampjesziekte Vasculaire ziekte Traumatisch hersenletsel Middelen/medicatiegebruik Hiv-infectie Prionziekte Ziekte van Parkinson Ziekte van Huntington Overige psychosesymptomen stemmingssymptomen agitatie slaapstoornissen met omkering dagnachtritme apathie Verdere gedragssymptomen: doelloos ronddwalen, hyperfagie, verzameldrang,.
21
22 Grootste veranderingen Neurocognitieve stoornis i.p.v. dementie / amnestische stoornis Bepalend is mate van zelfstandig functioneren Geheugen is niet meer belangrijkste cognitieve domein, maar 1 van de 6 Voorbeelden en suggesties voor testen van diverse cognitieve domeinen Invoering van beperkte NCS ter vervanging van cognitieve stoornis NAO Hoe ver wil je gaan in diagnostiseren? behandelen? Invoering en wijziging van classificatie criteria bij voor etiologiën (o.a. FTD) Onderverdeling in waarschijnlijke of mogelijke bekende etiologie
Neurocognitieve stoornissen
Neurocognitieve stoornissen DSM IV DSM 5 Lieve Lemey Carmen Vranken Neurocognitieve stoornissen Context: vergrijzing met prevalentie leeftijdsgebonden ziekten: diabetes, osteoporose, depressie, delier,
Nadere informatieOntdekken van cognitieve. vaardigheden. (bij dementie) Rolinka Schim van der Loeff Ouderenpsycholoog ZZG zorggroep
Ontdekken van cognitieve vaardigheden (bij dementie) Rolinka Schim van der Loeff Ouderenpsycholoog ZZG zorggroep Programma 1. Welbevinden: niet ondervragen, niet overvragen 2. Verwachtingen kwaliteitskader
Nadere informatieVerschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen
Verschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie Alzheimercentrum VUMC Herkenning preseniele dementie Vroege verschijnselen:
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieWelkom. Publiekslezing dementie 17 februari 2015 #pldementie
Welkom Publiekslezing dementie 17 februari 2015 #pldementie R.H. Chabot, neuroloog Beatrixziekenhuis Rivas Zorggroep DEMENTIE DIAGNOSE EN SYMPTOMEN Inhoud Geheugen Wat is dementie? Mogelijke symptomen
Nadere informatie6 e mini symposium Ouderenzorg
6 e mini symposium Ouderenzorg Aanvullende diagnostiek bij dementie in de 1 e lijn Suzanne Boot, specialist ouderengeneeskunde, kaderarts psychogeriatrie i.o. 28-09-2015 Pagina 1 6 e Mini symposium ouderenzorg
Nadere informatieVroegsignalering bij dementie
Vroegsignalering bij dementie Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman, Hogeschool Rotterdam c.a.klingeman@hr.nl
Nadere informatieWorkshop dementie diagnostiek
Workshop dementie diagnostiek Bernard Prins, huisarts Medisch Centrum Gelderlandplein, lid Academisch Huisartsen Netwerk van het Vumc en Coöperatie Huisartsen in Amsterdam Zuid Karel Brühl, specialist
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 137 138 Het ontrafelen van de klinische fenotypen van dementie op jonge leeftijd In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komt dementie ook op jonge leeftijd voor. De diagnose
Nadere informatieEpidemiologie Frontotemporale lobaire degeneratie
Frontotemporale lobaire degeneratie Prof. Dr. Mathieu Vandenbulcke Ouderenpsychiatrie, UPC KULeuven, campus Leuven Geheugenkliniek, UZ Leuven Lanata & Miller JNNP, 2015 Epidemiologie Klinische classificatie
Nadere informatieDementie in de palliatieve fase
Dementie in de palliatieve fase Wie zijn wij? Marielle Rooijakkers Karin van Mersbergen Dementie Verzamelnaam voor een combinatie van symptomen waarbij de hersenen, informatie niet meer goed kunnen verwerken.
Nadere informatieDSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:
Nadere informatiePsychotische stoornissen in DSM V. Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden
Psychotische stoornissen in DSM V Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden Kritiek op DSM IV Nauwelijks goede definitie van Schneideriaanse symptomen Subtyperingen niet betrouwbaar
Nadere informatiePalliatieve zorg en Dementie verbinden. Jet van Esch Specialist ouderengeneeskunde
Palliatieve zorg en Dementie verbinden Jet van Esch Specialist ouderengeneeskunde Kennistoets Dementie kan alleen sluipend ontstaan ja/nee Bij dementie is ook het gevoel aangetast ja/nee Palliatieve zorg
Nadere informatie1 Geheugenstoornissen
1 Geheugenstoornissen Prof. dr. M. Vermeulen 1.1 Zijn er geheugenstoornissen? Over het geheugen wordt veel geklaagd. Bij mensen onder de 65 jaar berusten deze klachten zelden op een hersenziekte. Veelal
Nadere informatieNeuropsychologische zorg Voor volwassen met NAH Dr. A.A. Duits Klinisch neuropsycholoog
Neuropsychologische zorg Voor volwassen met NAH Dr. A.A. Duits Klinisch neuropsycholoog epilepsie dementie beroerte NAH hersentrauma infecties tumoren MS Parkinsonisme intoxicatie Traumatisch Niet- Traumatisch
Nadere informatieVoorlichtingsbijeenkomst
Voorlichtingsbijeenkomst 13 februari 2018 Voor: Adviesraad Sociaal Domein Goeree-Overflakkee Door: Joke van Dijk en Marloes Jacobs Ik wil dat dit niet wordt vergeten Filmpje Is het vergeetachtigheid of
Nadere informatieConcentratie- en geheugenproblemen als beperking op de communicatieve interactie
Concentratie- en geheugenproblemen als beperking op de communicatieve interactie Francien Lammerts Logopedist Groene Hart Ziekenhuis Neurologie symposium concentratie & geheugen 15 november 2016 Voorstellen
Nadere informatiePaniekaanval als specificatie
DSM-IV-TR 1. Paniekstoornis met agorafobie 2. Paniekstoornis zonder agorafobie 3. Agorafobie zonder paniekstoornis in de voorgeschiedenis 4. Specifieke fobie 5. Sociale fobie 6. Obsessieve-compulsieve
Nadere informatieACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015
ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015 Niet steeds dementie Vraagstelling: 1) Kan elke verwardheid voorkomen worden? 2) Wat kunnen we doen om te voorkomen? 3) Wat kunnen we doen bij acute
Nadere informatieSamenvatting, implicaties en aanwijzingen voor verder onderzoek Dit laatste hoofdstuk geeft een samenvatting van de bevindingen uit dit proefschrift,
Samenvatting, implicaties en aanwijzingen voor verder onderzoek Dit laatste hoofdstuk geeft een samenvatting van de bevindingen uit dit proefschrift, bespreekt de implicaties van deze bevindingen en doet
Nadere informatieOpbouw praatje. Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie
DEMENTIE Opbouw praatje Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie Definitie dementie Dementie is een syndromale diagnose, een ziekte
Nadere informatieWerkstuk Biologie Dementie
Werkstuk Biologie Dementie Werkstuk door een scholier 1045 woorden 22 december 2003 5,3 40 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is dementie: Vanuit het Latijn vertaald betekent dementie letterlijk ontgeestelijk-zijn.
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Dit hoofdstuk vat de in dit proefschrift beschreven onderzoeken samen. Na de samenvatting van de studies volgen de methodologische overwegingen en klinische implicaties. De ziekte
Nadere informatieDe diagnose Fronto Temporale dementie..en dan? Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie
De diagnose Fronto Temporale dementie..en dan? Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie . Wij zijn al een jaar met mijn moeder bezig. Na diverse opnames bij ouderenpsychiatrie, crisisdienst, veel
Nadere informatieInformatiebijeenkomst. Dementie
Informatiebijeenkomst Dementie KBO Bergeijk - November 2016 Kristien Jansen, Specialist Ouderengeneeskunde Ellen Rozel, GZ-psycholoog Valkenhof Vergeetachtigheid is niet altijd een teken van dementie!
Nadere informatieDementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013
Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013 Hoeveel mensen in Nederland hebben dementie? 16.5 miljoen Nederlanders; 2.5 miljoen hiervan is 65+ (15%)
Nadere informatieWat is dementie? Radboud universitair medisch centrum
Wat is dementie? Bij de diagnostiek en behandeling van mensen met dementie werkt het Jeroen Bosch Ziekenhuis nauw samen met het Radboud Alzheimer Centrum in het Radboudumc te Nijmegen. We wisselen voortdurend
Nadere informatiePrimair progressieve afasie: meer dan taal? neuropsychologie en gedrag
Primair progressieve afasie: meer dan taal? neuropsychologie en gedrag Inge de Koning, Klinisch Neuropsycholoog Erasmus MC Primair progressieve afasie: varianten - Progressieve niet-vloeiende afasie (PNFA)
Nadere informatieDEMENTIEZORG. Chronische en acute verwardheid. Jan Oudenes Verpleegkundig consulent geriatrie Ede, 10 november 2015
DEMENTIEZORG Chronische en acute verwardheid Jan Oudenes Verpleegkundig consulent geriatrie Ede, 10 november 2015 Programma Acute verwardheid/delier Fragment Mieren in de thee Dementie en delier 1 Delier
Nadere informatieRECHTS TEMPORALE variant FTD
COMMON PRACTICE Patroon? EN ANDERE MIMICS VAN ALZHEIMER Patiënt Gebaseerd op waargebeurde verwijzingen/patiënten E.G.B. Vijverberg, neuroloog, AUMC/BRC Casus 1 Casus 1 Patroon? Patiënt (65Y, M) Geheugenproblemen
Nadere informatiePathogenese van ziekten 3 Bach BMW De ziekte van Alzheimer
Pathogenese van ziekten 3 Bach BMW De ziekte van Alzheimer Prof.Dr.P.Santens Dienst Neurologie UZ Gent Les 1 Epidemiologie Begripsomschrijving Kliniek Clinicopathologische correlatie Diagnostiek Les 2
Nadere informatieIII Identificatie van de geneesheer die verantwoordelijk is voor de behandeling (naam, voornaam, adres, RIZIV-nummer):
BIJLAGE A: Model van formulier voor eerste aanvraag: Formulier voor eerste aanvraag tot terugbetaling van EXELON pleisters voor transdermaal gebruik ( 4680000 van hoofdstuk IV van het K.B. van 21 december
Nadere informatieDementie per leeftijdscategorie 6-1-2010. Dementie Dementiesyndroom. = ontgeesting. Omvang dementie in Nederland. Matthieu Berenbroek
Dementie Dementiesyndroom de-mens = ontgeesting Matthieu Berenbroek Fontys Hogeschool Verpleegkunde Omvang dementie in Nederland 2005 180.000 / 190.000 dementerenden 2050 400.000 dementerenden Bron CBO
Nadere informatieRichtlijn Diagnostiek van dementie in de huisartsenpraktijk
Richtlijn Diagnostiek van dementie in de huisartsenpraktijk Dr. Marlies De Brandt, Dr. Sicco Bakker, Dr. Steven Flerackers, Dr. Thomas Stulens Promotor: Prof. Dr. Jan De Lepeleire Co-promotoren: Dhr. Jurn
Nadere informatieHerkennen van DEPRESSIE bij ouderen
Herkennen van DEPRESSIE bij ouderen ook in relatie tot dementie en delier Congres depressie bij ouderen, workshop Utrecht, 25 november 2014 Jan Oudenes, verpleegkundig consulent geriatrie Bestaat Sinterklaas?
Nadere informatiePsychogeriatrie of gerontopsychiatrie.
Psychogeriatrie of gerontopsychiatrie. Psychogeriatrie : geneeskunde cognitieve beperkingen Gerontopsychiatrie psychiatrische ziekenhuizen - curatief Bedenkingen Binnen gerontopsychiatrie goede balans
Nadere informatieVergeetachtig of dement?
Dementie Riëtte Oudenaarden, verpleegkundig specialist geriatrie Vergeetachtig of dement? 2 1 Vergeetachtig of dement? 3 Dementie is meer dan vergeten Verstoring op meerdere domeinen. Lichamelijke problemen
Nadere informatieLezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence
Lezing voor de NVA Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog Ontwikkelingsstoornissen Dimence Waarom diagnostiek? Hoe doen we eigenlijk diagnostiek? De DSM 5 Wijzigingen in de DSM 5 voor de autisme
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieKlinische verschijnselen en beloop van een delirium
2. Klinische verschijnselen en beloop van een delirium 2.1. Inleiding 3. Zie ook handboeken, zoals Textbook for Consultation-Liaison Psychiatry (Wise & Rundell 2002) en Delirium in old age (Lindesay e.a.
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieDEMENTIE. huisarts in the lead. Duo Dagen 27 28 maart 2014. E. Oelrich, Huisarts H. Ham, Huisarts M.Y.E. Cappetti, Klinisch Geriater
DEMENTIE huisarts in the lead Duo Dagen 27 28 maart 2014 E. Oelrich, Huisarts H. Ham, Huisarts M.Y.E. Cappetti, Klinisch Geriater Toetsvragen Inhoud Korte inleiding over dementie Vroege signalering dementie
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieAD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie. F. Vanhee Neurologie AZG
AD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie F. Vanhee Neurologie AZG Epidemiologie Geschat aantal dementerenden 1990:90.000 2010: 170.000 2030: 230.000 Epidemiologie 3 4 5 Economics 6 Neuropathologie
Nadere informatiePosterieure Corticale Atrofie
Posterieure Corticale Atrofie Diagnostiek en ondersteuning 18 juni 2019 Vivianne Teeuwen Verpleegkundig consulente dementie Hoeveel bekendheid is er met PCA? Posterieure Corticale Atrofie Neurodegeneratief
Nadere informatieMasterclass DementieNet Vroege signalen dementie. Jan Oudenes 2017
Masterclass DementieNet Vroege signalen dementie Jan Oudenes 2017 Hoe herken ik vroege signalen van dementie? Programma: Welkom en kennismaking Inleiding Doel van de training Waarom is het belangrijk om
Nadere informatieAcute (Fase na) Niet- Aangeboren Hersenletsel. Dr. S. Rasquin 14 januari 2015
Acute (Fase na) Niet- Aangeboren Hersenletsel Dr. S. Rasquin 14 januari 2015 s.rasquin@adelante-zorggroep.nl Doel en opbouw presentatie Doel: Herkennen van symptomen in de acute fase na NAH Opbouw: Cognitie
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatiedelier bij ouderen Delier bij ouderen Videofragment 1 De anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module
Videofragment 1 De anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77 van maart 2003. Om te kunnen begrijpen hoe de huisarts het beste kan omgaan
Nadere informatieNeuropsychologisch. Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB
Neuropsychologisch onderzoek (NPO) na een SAB Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB Waarom? Ik wil graag weer aan het werk! Ik ben erg moe en prikkelbaar. Ik kan slecht
Nadere informatieDiagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst
Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst Congres Moderne Dementiezorg Sessie Vroegsignalering en diagnosestelling 28 november 2011 Prof. dr. Philip Scheltens Dr. Sietske Sikkes VU Medisch Centrum
Nadere informatieInhoud 1 Functionele anatomie 13 2 Mentale basisfuncties 33
Inhoud 1 Functionele anatomie 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Zenuwweefsel 13 1.2.1 Neuronen 13 1.2.2 Actiepotentialen en neurotransmitters 14 1.2.3 Grijze en witte stof 15 1.3 Globale bouw van het zenuwstelsel
Nadere informatieDementie in een notendop
Achtergrondinformatie Dementie in een notendop Dit hoofdstuk is een bewerking van Steyaert, J. (2016). Dementie, de essentie. Antwerpen: Uitgeverij EPO. Dementie is geen eenduidige ziekte, maar een syndroom:
Nadere informatiePsychiatrische diagnostiek is veel meer dan een DSM-5-classificatieen. Michiel W. Hengeveld en Vos Beerthuis, psychiaters
Psychiatrische diagnostiek is veel meer dan een DSM-5-classificatieen Michiel W. Hengeveld en Vos Beerthuis, psychiaters Richtlijn psychiatrische diagnostiek Ontwikkeltraject: maart 2013 maart 2015 Monodisciplinair
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 161 28-12-2009 09:42:54 nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 162 28-12-2009 09:42:54 Beeldvorming van Alzheimerpathologie in vivo:
Nadere informatieDementies. Dr. F. Vanhee Neuroloog AZ Groeninge
Dementies Dr. F. Vanhee Neuroloog AZ Groeninge Epidemiologie Geschat aantal dementerenden 1990:90.000 2010: 170.000 2030: 230.000 Etiologie: Alzheimer 50-60% Vasculair (Multi infarct) 20-30% Andere (Lewy
Nadere informatieVascular Cognitive Impairment (VCI): cognitieve problemen door vaatschade. de diagnose: vasculaire dementie of vci vci poli.
Casuïstiek Man 62 eigen zaak in kantoormeubilair geheugen en concentratieklachten na TIA Vascular Cognitive Impairment (VCI): cognitieve problemen door vaatschade Geert Jan Biessels Vascular Cognitive
Nadere informatieOnderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Videofragment 1 de anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77, herziene versie april 2014. Om te kunnen begrijpen hoe de huisarts het
Nadere informatieToelichting algemene en anamnese lijst PPA
Toelichting algemene en anamnese lijst PPA Bij verdenking van PPA kan de logopedist de volgende documenten (algemene vragenlijst en anamneselijst) gebruiken als leidraad voor systematisch onderzoek. Gestart
Nadere informatieIk ben uit de mode. Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn
Ik ben uit de mode Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieNederlandse Montreal Cognitive Assessment (MoCA-D) in de verslavingszorg
Nederlandse Montreal Cognitive Assessment (MoCA-D) in de verslavingszorg Korsakov Symposium 12-12-2014 Carolien Bruijnen, MSc Research Psycholoog cbruijnen@vvgi.nl Inhoud Ontwikkeling van de MoCA Onderzoek
Nadere informatieKajak Congres Psychiatrie en LVB
WERKEN AAN SAMENSPEL Kajak Congres Psychiatrie en LVB Sammy Roording, Klinisch neuropsycholoog Karakter, Zorglijn LVB Ede/Apeldoorn s.roording@karakter.com Muntgebouw Utrecht, 17 mei 2018 pagina 1 INVENTARISATIE
Nadere informatieFrontotemporale degeneratie, de gevolgen voor de persoon met dementie en de naaste omgeving vanuit medisch perspectief
Frontotemporale degeneratie, de gevolgen voor de persoon met dementie en de naaste omgeving vanuit medisch perspectief Dr. Peter Soors Neuroloog Jessaziekenhuis Hasselt Dementie: definitie is een syndroom
Nadere informatieDiagnostiek & preventie van dementie
Diagnostiek & preventie van dementie Zeeland, 10 oktober 2013 Eric Moll van Charante, huisarts Afdeling Huisartsgeneeskunde AMC Nadelen vroegdiagnostiek 1. Fout-positieve diagnoses: onduidelijke consequenties
Nadere informatieCVA zorg, topsport voor ons allemaal. Dinsdag 11 april 2017
CVA zorg, topsport voor ons allemaal Dinsdag 11 april 2017 Onzichtbare gevolgen Daniël du Corbier Ergotherapeut / Cognitieve Revalidatie Therapeut (CPCRT) CVA in Nederland 46.000 CVA patiënten per jaar
Nadere informatieNederlandse samenvatting
ADDENDUM Nederlandse samenvatting Introductie Dhr. J., 56 jaar oud, komt naar het Vumc Alzheimercentrum omdat hij toenemende moeite heeft met het vinden van woorden. Zijn klachten ontstonden drie jaar
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieHeeft mevrouw Alzheimer?
Heeft mevrouw Alzheimer? Dementie in de dagelijkse praktijk Marieke Perry, huisarts-onderzoeker Radboudumc Herkennen van dementie in de praktijk Mevr. Hendriks - 84 jaar VG: stabiele AP, wervelkanaal stenose,
Nadere informatieParkinson en neuropsychiatrie
Parkinson en neuropsychiatrie Rosalie van der Aa- Neuropsycholoog Altrecht Opbouw Onze Hersenen en Parkinson Neuropsychiatrie Adviezen Onze Hersenen en Parkinson de ziekte van Parkinson: 2 de neurodegeneratieve
Nadere informatieDuo Dagen 13 april 2015
WORKSHOP niet aan gedacht Duo Dagen 13 april 2015 M.Y.E. Cappetti, Klinisch Geriater A. Stuurman, casemanager dementie Laurens Casus Hr. A. Hr A. 84 jaar. Getrouwd en zelfstandig wonend. Thuiszorg voor
Nadere informatie25-11-2011. Inleiding FRONTOTEMPORALE DEMENTIE BEST PRACTICE DIAGNOSTIEK EN MANAGEMENT FTD EXPERTGROEP 2011. Ac;es FTD expertgroep
Inleiding FRONTOTEMPORALE DEMENTIE BEST PRACTICE DIAGNOSTIEK EN MANAGEMENT FTD EXPERTGROEP 2011 RolinkaRomkes KlaasJansma Waarom FTD expertgroep Ac;es expertgroep Best Prac;ce document FTD - > vormen Uitleg,
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieDEMENTIE. Stadia en symptomen van dementie. Er zijn drie hoofdstadia van dementie.
DEMENTIE De term dementie beschrijft een verzameling symptomen waaronder, in de meeste gevallen, verlies van verstandelijk vermogen - het geheugen laat na, denken en redeneren wordt moeilijker. Als zodanig
Nadere informatieLeergang ouderen. Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde
Leergang ouderen Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde Inhoud van de scholing Epidemiologie Vormen van dementie Diagnostiek Behandeling
Nadere informatieDrs. I. Visser, psychiater/neuropsycholoog Psyon
Drs. I. Visser, psychiater/neuropsycholoog Psyon Stellingen Een neuropsychologisch onderzoek (NPO) is de gouden standaard bij het objectiveren van cognitieve klachten. Neuropsychologisch onderzoek kan
Nadere informatieRICHTLIJN PEDIATRISCH DELIER
RICHTLIJN PEDIATRISCH DELIER OPBOUW Prevalentie Risicofactoren en oorzaken Presentatie Detectie, screening, diagnose Behandeling DELIRARE / DE LIRA (LATIJN) = ONTSPOORD, VAN HET PAD CEREBRAAL Acuut difuus
Nadere informatieDement of gewoon bijzonder gedrag?
Dement of gewoon bijzonder gedrag? 80 jarige mevrouw vrijwillig opgenomen op opnameafdeling Gerontopsychiatrie vanwege: Slechte zelfzorg Tot niets komen Vermagering Opsluiten in huis Paranoïde wanen: buren
Nadere informatieDoel. Achtergrond. Hiernaast kunnen (paranoïde) wanen voorkomen (1).
Doel Het geven van informatie over: het herkennen van een delier. het opsporen en behandelen van de lichamelijke oorzaak. medicamenteuze behandeling van de symptomen van een delier. niet-medicamenteuze
Nadere informatie4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria
4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen.
Nadere informatieParkinson en Dementie
Parkinson en Dementie Alzheimer Café 4 februari 2019 dr. Arthur G.G.C. Korten neuroloog geheugenpolikliniek Laurentius Ziekenhuis Roermond Inhoud De ziekte van Parkinson Dementie Lewy Body Ziekte en Parkinsondementie
Nadere informatieADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG
ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieDementie op jonge leeftijd. Jong dementerend. probleemschets. Jong dementerend. Waarom onderkenning groep jong dementerenden belangrijk?
Dementie op jonge leeftijd Definitie Probleemschets Ziektebeelden Jong dementerend Herkenning van dementie Prof.dr.Ph.Scheltens, neuroloog VUMC Drs. Rolinka Romkes, Dementieconsulent Geriant West-Friesland
Nadere informatiehersenziekte van diagnose naar zorg workshop wetenschapsdag ForumC zaterdag 20 april 2013
hersenziekte van diagnose naar zorg workshop wetenschapsdag ForumC zaterdag 20 april 2013 overzicht gezond: structuur en functie, netwerken ziekte diagnostiek casus behandeling religie en brein zorg dilemma
Nadere informatieSchizofrenie en andere psychotische stoornissen
Schizofrenie en andere psychotische stoornissen 295.xx Schizofrenie De volgende classificatie van het longitudinale beloop is van toepassing voor alle subtypes van schizofrenie: Episodisch met restsymptomen
Nadere informatieEEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington
EEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington In Nederland wordt het aantal patiënten met dementie geschat op meer
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING In het promotieonderzoek dat wordt beschreven in dit proefschrift staan dementie, hart- en vaatziekten en vaatschade in de hersenen centraal. Voordat ik een samenvatting van de
Nadere informatieZiekte van Huntington
Ziekte van Huntington Begrijpen van en omgaan met veranderend gedrag Niels Reinders en Henk Slingerland (psychologen) Huntington Café 27 september 2018 Ziekte van Huntington Erfelijke neurologische ziekte
Nadere informatieNHL symposium. Down & Alzheimer. dr. Alain Dekker Rijksuniversiteit Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen
NHL symposium Down & Alzheimer dr. Alain Dekker a.d.dekker@umcg.nl Rijksuniversiteit Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen Wat is het verschil tussen dementie en de ziekte van Alzheimer? Dementie
Nadere informatieVerschillende soorten van dementie. Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o
Verschillende soorten van dementie Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o 2013 Als je het niet meer weet. Wanneer is er sprake van dementie? Als er sprake is van meer dan één stoornis in de cognitieve
Nadere informatieDementie na de diagnose
Dementie na de diagnose 1. Beloop en symptomen 2. De rol van het ziekenhuis na de diagnose - Medicatie bij dementie 3. Samenwerking 1 e lijn en ziekenhuis: vragen/opmerkingen - Ziekte van Alzheimer - Vasculaire
Nadere informatieParkinsoncafe april 16. Ziekte van Parkinson Cognitie
Parkinsoncafe april 16 Irene Vermeulen, Ziekte van Parkinson Cognitie GZ-psycholoog Brabantzorg Programma Dopamine en de hersenen Psychologische gevolgen Cognitie Neuropsychologisch onderzoek Dopamine
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?
Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren
Nadere informatie06.10.2015 1. Welkom. Organisatoren: Partners: Groningen
06.10.2015 1 Welkom Organisatoren: Groningen Partners: Wie zijn wij? 06.10.2015 2 v.l.n.r. Alain Dekker (UMCG) Saskia Niewold (De Zijlen) Peter Paul De Deyn (UMCG) Marie-José van Dreumel (NOVO) Sandra
Nadere informatieORGANISCH-PSYCHIATRISCHE STOORNISSEN ALS OVERLAPPENDE SYNDROMEN: GEVOLGEN VOOR DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING
ORGANISCH-PSYCHIATRISCHE STOORNISSEN ALS OVERLAPPENDE SYNDROMEN: GEVOLGEN VOOR DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING R.C. van der Mast, H.J.M. Cools Inleiding Organisch-psychiatrische stoornissen zijn psychiatrische
Nadere informatieSummary in Dutch / Nederlandse Samenvatting
Summary in Dutch / Nederlandse Samenvatting 2 In dit proefschrift wordt met behulp van radiologische technieken de veroudering van de hersenen bestudeerd. Hierbij wordt in het bijzonder aandacht besteed
Nadere informatieDilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden. Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater
Dilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater Programma Inleiding Casuistiek, in groepen Centrale terugkoppeling Inzicht vanuit geriatrisch
Nadere informatieBeschermende factoren voor dementie
Beschermende factoren voor dementie Pieter Jelle Visser, arts-onderzoeker EMIF-AD 90+ study Onderdeel Europese studie naar ontstaan ziekte van Alzheimer European Medical information framework for Alzheimer
Nadere informatieV&VN VS oncologie 24 maart 2016 DEPRESSIE? OF? Klinisch redeneren met een oncologische casus Marieke van Piere VS GGZ Alrijne Leiden
V&VN VS oncologie 24 maart 2016 DEPRESSIE? OF? Klinisch redeneren met een oncologische casus Marieke van Piere VS GGZ Alrijne Leiden LEERDOELEN De deelnemer is in staat: onderscheid te maken tussen somberheid
Nadere informatie