Concentratie- en geheugenproblemen als beperking op de communicatieve interactie

Transcriptie

1 Concentratie- en geheugenproblemen als beperking op de communicatieve interactie Francien Lammerts Logopedist Groene Hart Ziekenhuis Neurologie symposium concentratie & geheugen 15 november 2016

2 Voorstellen Francien Lammerts Werkzaam in het Groene Hart Ziekenhuis als logopedist volwassenen Veel werkzaamheden op de afdeling neurologie Groeiende interesse vanuit de logopedie voor cognitieve stoornissen bij volwassenen met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en de invloed die deze stoornissen hebben op de communicatie. 2

3 Waarom dit onderwerp voor deze workshop? Er is een groeiende interesse vanuit de logopedie voor cognitieve stoornissen bij volwassenen met een niet- aangeboren hersenletsel (NAH) en de invloed die deze stoornissen hebben op de communicatie. Intacte cognitieve functies zijn namelijk een voorwaarde voor adequate communicatie. Cognitieve stoornissen horen in principe tot het domein van de (neuro)psycholoog, maar een ieder die werkt met NAH zal met deze stoornissen geconfronteerd worden. (Neuro-)logopedisten moeten dan ook een degelijke basiskennis over cognitieve functies hebben en weten wat de invloed van cognitieve stoornissen is op taal en communicatie. 3

4 Doelgroepen betreffende deze workshop Alle volwassenen met een niet- aangeboren hersenletsel (NAH), waaronder - Plots ontstane hersenletsel (bijv. CVA, hersentrauma) - Neurodegeneratieve aandoeningen (bijv. MS, dementie) 4

5 Cognitieve stoornissen Wat verstaan jullie onder cognitieve stoornissen? Waar loop je tijdens de behandeling/verzorging van een cliënt met NAH tegenaan. 5

6 Cognitie Cognitie is afgeleid van het Latijnse woord cognoscere, wat kennen/weten betekent. Het betreft de hersenfuncties die nodig zijn voor waarnemen, denken, onthouden van kennis en deze kennis op een goede manier toepassen en begrijpen. Intacte cognitie is noodzakelijk voor goede communicatiemogelijkheden. 6

7 Cognitieve functies Executieve functies ( stoornis; perseveratie, blijven hangen in een handeling) Ruimtelijke cognitie (stoornis; neglect) Geheugen (verlies van herinneringen) Agnosie (niet herkennen van een voorwerp) Apraxie (een voorwerp niet juist kunnen gebruiken) Aandacht (zonder aandacht kan je geen nieuwe informatie opnemen en opslaan). 7

8 Functies nodig voor communicatie Executieve functies Ruimtelijke cognitie Geheugen Gnosis Praxis Aandacht Sociale cognitie (perceptie, interpretatie en reactie) Taal; expressief/receptief, gesproken/geschreven. Spraak 8

9 Cognitie en logopedie De patiënt met een verworven neurogene spraak- of taalstoornis heeft bijkomende cognitieve stoornissen (bijv. bij de Ziekte van Parkinson). De cognitieve stoornissen kunnen de oorzaak zijn van problemen in de communicatie cognitieve communicatiestoornissen. 9

10 Cognitieve communicatiestoornissen Communicatie die na NAH gestoord is zonder neurogene spraak- of taalstoornissen (zoals dysartrie of afasie). Bij deze doelgroep dienen verschillende disciplines samen betroken te zijn (psycholoog, ergotherapeut en logopedist) bij de onderzoeken/behandeling. Logopedische testen op dit gebied zijn nog schaars. Ik bespreek hierna 2 verschillende onderzoeken die er zijn. 10

11 Logopedische testen cognitieve communicatieproblemen Screening Cognitieve Communicatieproblemen (een screening voor patiënten met niet-aangeboren-hersenletsel, zonder afasie, met communicatieproblemen (Revalidatiecentrum de Hoogstraat). STCC, de Screeningtest voor cognitie en communicatie. Voor volwassenen met NAH (Frank Paemeleire) 11

12 Screening Cognitieve Communicatieproblemen Rond 2005 is de Hoogstraat gestart met het standaardiseren van de communicatie-intake voor mensen zonder afasie. Wordt afgenomen bij alle patiënten met een CVA, maar ook bij andere patiënten bij wie op basis van een andere aandoening of etiologie cognitieve en/of communicatieve problemen kunnen worden verwacht (bijv. bij MS of traumatisch hersenletsel). Doelen: - Een helder beeld van eventuele communicatieproblemen en taalstoornissen. - Hulpvragen met betrekking tot communicatieproblemen, zowel voor de omgeving van de revalidant als voor de logopedist. - Duidelijke aanknopingspunten voor een behandel- en communicatie advies. 12

13 Screening Cognitieve Communicatieproblemen Afname neemt twee keer 30 min in beslag en bestaat uit de volgende onderdelen; - Vragenlijst (mondeling) - Observatielijst - Samengestelde testbatterij (Verkorte Token Test, Verkorte Boston Benoemtaak, Inferntie Kort, SAN dieren opnoemen, Verkorte Holversmit). Aan de hand van de resultaten op de bovengenoemde taaltests, de vragenlijst, de observatielijst en de resultaten uit neuropsychologisch onderzoek, besluit de logopedist in overleg met het behandelteam of er wel of geen vervolgonderzoek nodig is. Dit onderzoek is in zijn geheel te downloaden via; 13

14 STCC, de Screeningtest voor cognitie en communicatie Kan gebruikt worden om de cognitieve en communicatieve functies van volwassenen op functie- en activiteitenniveau geïntegreerd te screenen. Voor een volledige testafname dient de patiënt over een relatief taalbegrip te beschikken en relatief vlot te kunnen lezen en schrijven. Hierdoor is hij niet geschikt voor patiënten met een matige of ernstige afasie. Bestaat uit 7 subtests en kan in verschillende sessies of los afgenomen worden. Afnameduur is ongeveer 30 minuten. De STCC vormt een aanvulling op bestaande testen en mag niet als een alles omvattend screeningsinstrument gezien worden. Te vinden via 14

15 Wat betekent de logopedist bij cognitieve communicatiestoornissen Logopedische testen afnemen. Aanvulling is het afnemen of de STCC of de SCC. Multidisciplinaire aanpak. Therapiedoelen stellen bij de cognitieve mogelijkheden van een patiënt. Behandeling niet alleen richten op de patiënt, maar ook op diens omgeving. 15

16 Casus Mw. B Ischemisch CVA a.cerebri media links Meerdere TIA s in de voorgeschiedenis. Altijd een fervent lezer geweest en actief betrokken bij het vrijwilligerswerk rondom de kerk. Zit daarnaast in een koor. Voert bovenstaande activiteiten tot haar spijt niet meer uit. Uit afasie onderzoek blijkt er een zeer lichte tot minimale afasie, welke al snel is herstelt. Toch blijft mw. bovenstaande activiteiten mijden en geeft ze aan moeite te hebben met het deelnemen aan gesprekken. Wat zouden jullie bij mw. doen (denk aan onderzoek/behandeling) 16

17 17