Mil ieu-inventarisatie zeeweri ngen. Oostersehelde

Transcriptie

1 Ml eu-nventarsate zeewer ngen Oostersehelde ten behoeve van de beoordelng van de m.e.r.-plcht

2 ~llllllllllllllllm mll" U~~ PZDT-R-002 nv Mleu-nventarsate Zeewerngen Oostersehelde v

3 -'?2.D_Q - Cc \... \ Y\v Colofon Opgesteld n opdracht van Projectbureau Zeewerngen Werkgroep Beheer en Bestuur Auteurs Bouwdenst Rjkswaterstaat Hoofdafdelng Waterbouw M.E. van Boetzelaer MA Graafland A. Bartels Datum me 2000 (verse 5 concept) Document ZEEW-R-99005

4 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde nhoud. nledng 3 2. Probleem en doelstellng mleu-nventarsate Probleem Mleu-effectrapportage Het doel van het rapport Beledskader 5 3. Hudge stuate en toekomstge ontwkkelngen nledng Algemene gegevens Landschap Natuurwaarden Cultuurhstorsche elementen Recreate Vsserj Woon- en leefmleu Oppervlaktewater Oosterschelde Beschermng gebeden 6 4. ngreep Algemeen Neuwe harde bekledng Net-harde bekledng (met taludwjzgng) 9 5. Effecten en potentële waarden nledng Landschap Natuurwaarden Cultuurhstorsche elementen Recreate Woon- en leefmleu Oppervlaktewater Aanwjzngen voor de utvoerng Concluses 3 Toelchtng bj tabel A 35 Toelchtng bj tabel B 35 bjlage Reeds utgevoerde natuurontwkkelngsprojecten langs de Oosterschelde 36 bjlage 2 Nog ut te voeren natuurontwkkelngsprojecten langs de Oosterschelde 37 bjlage 3 Groene djken en kledjken langs de Oostersehelde 38 2

5 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde. nledng Een groot deel van de djken langs de Zeeuwse wateren wordt aan de zjde van het water gekarakterseerd door een gloong met een toplaag van zetsteen. Deze toplaag s grotendeels ontworpen op bass van ervarng. Ut onderzoek van de Technsche Advescommsse voor de Waterkerngen (TAW) s gebleken dat zch onder bepaalde omstandgheden problemen kunnen voordoen met de sterkte van gezette steenbekledngen. Dat geldt voor delen van de gehele Nederlandse kust. De belangrjkste problemen doen zch voor n de provnce Zeeland. Voor de aanpak van de te verbeteren djkvakken n Zeeland s n 997 het project Zeewerngen opgezet. De opdracht van het projectbureau Zeewerngen s 'het waar nodg (doen) verbeteren van de met steen beklede onderdelen van het butentalud van de zeewerngen n Zeeland'. Deelnemende partjen n dt project zjn Rjkswaterstaat de Provnce Zeeland en de Zeeuwse Waterschappen (Zeeuwse Elanden Zeeuws-Vlaanderen). n het project Zeewerngen zjn en worden eerst de djken langs de Westerschelde verbeterd. Daarbj s voor de afwegng van een aantal mleu-aspecten bj de keuze van de neuwe djkbekledng een mleunventarsate opgesteld. n navolgng daarvan s voor de djken langs de Oostersehelde een vergeljkbare mleu-nventarsate opgesteld. De resultaten hervan zjn n het onderhavge rapport weergegeven. Dt rapport dent tevens als bass voor de beoordelng door het bevoegd gezag n het kader van de Wet op de Waterkerng nameljk GS n de provnce Zeeland of er sprake s van de plcht tot het doorlopen van de m.e.r.-procedure n het kader van de beslutvormng (vaststellng en goedkeurng) over de plannen tot verbeterng van de zeewerngen langs de Oosterschelde. (Bj dt rapport horen 2 tabellen tabel A een overzcht van de geïnventarseerde gegevens per djkvak tabel B een overzcht van de voorstelde constructe-alternateven per djkvak) 3

6 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde 2. Probleem en doelstellng mleu-nventarsate 2.. Probleem Voor de djktrajecten langs de Oostersehelde waarvan de bekledng van de djk moet worden verbeterd moet worden vastgesteld of de procedure volgens het Beslut mleu-effectrapportage ter utvoerng van het hoofdstuk Mleu-effectrapportage van de Wet mleubeheer (verder genoemd Beslut m.e.r.) moet worden doorlopen [9] Mleu-effectrapportage n onderdeel C van de bjlagen bj het Beslut m.e.r. zjn de actvteten opgenomen ten aanzen waarvan het maken van een mleu-effectrapport verplcht s. n onderdeel D van de bovengenoemde bjlagen zjn de actvteten opgenomen ten aanzen waarvan door het bevoegd gezag per geval moet worden beoordeeld of het maken van een mleu-effectrapport verplcht s. Voor de verbeterng van de zeewerngen s de m.e.r.-procedure gekoppeld aan het goedkeurngsbeslut ex artkel 7 Wet op de Waterkerng. n de onderdelen C en D van het Beslut m.e.r. 999 [9] s voor de relevante actvteten aan de djken langs de Oosterschelde het volgende opgenomen ten aanzen van de m.e.r.-(beoordelngs)plcht. Onderdeel C -7 m.e.r.-plchtge besluten Nr. Actvtet Gevallen 2.2 De wjzgng of utbredng van n gevallen waarn de actvtet betrekkng heeft op a. een zee- of deltadjk. of. een wjzgng of utbredng van een zee- of b. (n.v.t.) deltadjk van 5 klometer of meer en een wjzgng van het dwarsprofel van de zee- of deltadjk van 250 m 2 of meer of 2. (n.v.t.) Ten behoeve van het verbeteren van de zeewerngen zal de bestaande bekledng worden vervangen of worden overlaagd. De neuwe bekledng zal over het algemeen een grotere dkte krjgen maar deze lgt hoogut n de orde van enkele decmeters. Dt betekent dat n geen enkel geval het dwarsprofel van de djk met meer dan 250 m 2 zal wjzgen. Deze drempel wordt dus net overschreden. Omdat bede drempels overschreden moeten worden voor de m.e.r.-plcht s de drempel gercht op de lengte van het djktraject net meer relevant. De concluse s dat er voor de verbeterng van de zeewerngen langs de Oosterschelde geen sprake s van m.e.r.-plcht. Onderdeel D -7 m.e.r.-beoordelngsplchtge besluten Nr. Actvtet Gevallen 2. De wjzgng of utbredng van a. een zee- of deltadjk. of b. (n.v.t.) n onderdeel D zjn voor de wjzgng of utbredng van de djk geen drempels opgenomen. Geconcludeerd kan daarom worden dat het verbeteren van de bekledng van de zeewerngen langs de Oosterschelde m.e.r.-beoordelngsplchtg s. 4

7 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde 2.3. Het doel van het rapport n het lcht van de rn.e.r.vbeoordelngsplcht dent dt rapport n de eerste plaats voor Gedeputeerde Staten van Zeeland als bass om te kunnen besluten of en zo ja welke van de geïnventarseerde djktrajecten langs de Oosterschelde de procedure voor de mleu-effectrapportage moeten doorlopen nden de bekledng ervan moet worden verbeterd. n de tweede plaats geeft het rapport voor degenen de het ontwerp van de te verbeteren bekledngen moeten voorbereden aan bj welke djkvakken ut welke constructe-alternateven zou moeten worden gekozen om de negateve mleu-effecten zoveel mogeljk te beperken of om de voorwaarden te scheppen voor de ontwkkelng van meer waarden dan nu aanwezg zjn. De natuurwaarden krjgen daarbj veel aandacht maar ook de aspecten landschap cultuurhstorsche waarden recreate en woonen leefmleu zjn n de beschouwng opgenomen. n de derde plaats s dt rapport bedoeld om nzcht te geven n de mate waarn de ut te voeren werken conflcten kunnen geven met andere functes Beledskader Bj het verbeteren van de bekledngen van de zeewerngen zjn de volgende beledskaders van belang. Derde en verde nota waterhushoudng (NW3 en NW4) Wat betreft het rjksbeled werd n de Derde nota waterhushoudng [7] voor oevers en butendjkse gebeden aanvullend beled geformuleerd. Dt betrof o.a. het volgende - "bj eder ngrjpen n het oevermleu zoals aanleg van of onderhoud aan de oeververdedgng houdt de beheerder ook rekenng met andere belangen dan stkt waterstaatskundge - recreate vsserj natuur bos en landschap - en met het goed functoneren van het watersysteem; " - "de waterbeheerders gaan door met de ontwkkelng en het aanleggen van mleuvrendeljke verdedgngsmethoden van oevers... " Als tussendoelstellng voor 995 s n de derde nota waterhushoudng o.a. opgenomen "bj eder ngrjpen n het oevermleu s rekenng gehouden met de functes van oever water en land en met duurzaam functoneren van het watersysteem. " De hoofddoelstellng van de Verde nota waterhushoudng [8] s "Het hebben en houden van een velg en bewoonbaar land en het nstandhouden en versterken van gezonde en veerkrachtge watersystemen waarmee een duurzaam gebruk bljft gehandhaafd." n de NW4 worden de ljnen de n de NW3 zjn utgezet benadrukt en doorgezet. Daarbj plet de NW4 voor meer samenhang tussen de verschllende belangen en schept rumte voor gebedsgercht maatwerk. n de regonale utwerkng voor de Zudeljke Delta wordt voor de Oostersehelde een verkennng van de mogeljkheden voor versterkng van het estuarene karakter door een aangepast nlaatbeheer van rverwater vanut het Volkerak-Zoommeer voorgesteld (creëren van een geledeljke overgang van zout naar zoet). Verder hebben door het aanbrengen van de kerng n de Oostersehelde de grote geulen zandhonger waardoor zandplaten en schorren eroderen. De mogeljkheden voor schorvormng bnnen de hudge begrenzng van de Oosterschelde zjn daardoor beperkt. n de planperode zal onderzoek worden verrcht naar de mogeljkheden om n delen van de Oosterschelde de zandhonger te stllen waardoor er ter plaatse weer plaat- en schorvormng kan optreden. Daarnaast zullen bnnendjks gebeden worden gecreëerd met vergeljkbare ecologsche functes de toekomstge gouden randen van de Oostersehelde (Plan Tureluur). Beledsplan Qosterschelde Het Beledsplan Oosterschelde [26] kent de volgende hoofddoelstellng "Het behoud en zo mogeljk versterkng van de aanwezge natuurljke waarden met nachtnemng van de bassvoorwaarden voor een goed maatschappeljk functoneren van het gebed waaronder met name de vsserj wordt 5

8 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde begrepen. " Ut de ze doelstellng kan de volgende hërarche n functes worden afgeled. natuur 2. vsserj 3. recreate scheepvaart enz. n het beledsplan wordt gesteld dat de kwetsbaarhed van het ecosysteem van de Oostersehelde s toegenomen. Daarom wordt bj de toetsng van projecten en ontwkkelngen het voorzorgprncpe als utgangspunt gehanteerd. Dt houdt n dat wanneer op bass van de best beschkbare nformate bj de afwegng sprake bljkt te zjn van dudeljke twjfel over het achterwege bljven van mogeljk belangrjke negateve gevolgen voor het ecosysteem het voordeel van de twjfel dan zal gaan n de rchtng van het behoud van de natuurfuncte. Door de stuurgroep Oosterschelde s n 99 en 996 op bass van het Beledsplan Oosterschelde het volgende geformuleerd met betrekkng tot plannen van de gemeenten Goes en Remerswaal om butendjks fetspaden aan te leggen. Voor de delen van het Oosterscheldegebed de n 990 zjn aangewezen als natuurmonument s een toegankeljkhedsregelng van kracht. Voor een deel van de slkken de tegen de zeewerng aan lggen geldt een 'beperkte toegankeljkhed'. De stuurgroep stelt "Tenende verstorng van butendjks foeragerende vogels te voorkomen s het n zjn algemeenhed net gewenst de ontslutng van de aangrenzende djken bj beperkt toegankeljke gebeden te verbeteren. Een en ander s utwerkng van de n het Beledsplan Oostersehelde aangegeven noodzaak te komen tot regulerng van de betredng van het ntergetjdegebed tenende verstorng te voorkomen." [2] [27] Streekplan Zeeland n het streekplan Zeeland [20] gaat het beled voor de Oosterschelde ut van een hoofddoelstellng waarn de natuur het prmaat heeft. Ondergeschkt aan het prmaat van de natuur zjn de vsserjfuncte gevolgd door de overge functes zoals recreate en scheepvaart. De Oosterschelde heeft potentes voor extenseve recreatevormen vooral n de zn van recreatef medegebruk (natuurgerchte recreate en marteme cultuurhstore). De status van Natonaal Park kan daarbj een verbndend kader vormen. Momenteel s het natuurgebed Oostersehelde per maart 999 aangewezen als natonaal park n oprchtng. Rond de Oostersehelde wordt vanwege het beoogde karakter van de toerstsche ontwkkelng en n de ljn van het beledsplan Oostersehelde 995 een terughoudend beled ten aanzen van grootschalge verbljfsrecreateve bedrjven gevoerd. Utbredng en neuwvestgng n de recreateconcentrates rond de Oosterschelde zjn gebonden aan een maxmum van 75 verbljfseenheden. Bj neuwvestgng n de recreateconcentrates Ouwerkerk Wssen kerke Coljnsplaat en Wemeldnge dent de nvloed op het Oosterscheldesysteem nadrukkeljk bj de afwegngen te worden betrokken. Verder staat nden van toepassng centraal. het behoud van karakter en openhed van de Oostersehelde RWS beheersvse voor de schorren n Westerschelde en Oosterschelde (nog net gereed) Het areaal aan schor n zowel de Oostersehelde als de Westerschelde neemt af. Door RWS Drecte Zeeland wordt op dt moment een beheersvse opgesteld de aangeeft hoe met de schorren om moet worden gegaan. Naast deze beledsplannen lgt het ntegrale karakter ook vast n de Wet op de waterkerng. Bj het tot stand brengen van een plan dat n het kader van deze wet wordt opgesteld moet rekenng worden gehouden met alle bj de utvoerng van het plan betrokken belangen waaronder de van landschap natuur cultuurhstore volkshusvestng rumteljke ordenng en mleu. 6

9 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde 3. Hudge stuate en toekomstge ontwkkelngen 3.. nledng n deze mleu-nventarsate s voor een aantal aspecten de hudge stuate geïnventarseerd waarbj s gekozen voor een ntegrale benaderng. De aspecten zjn gekozen de enerzjds van belang zjn op en drect langs de zeewerngen van de Oostersehelde en anderzjds van belang zjn bj het beoordelen of er sprake kan zjn mleu-effecten van de ngreep. De nventarsate s globaal dat wl zeggen vergeljkbaar met de depgang van een startnotte. De resultaten van de nventarsate zjn samengevat n tabel A. De nventarsate s afgestemd op de ngreep. De ngreep betreft de verbeterng van de bekledng van de gloong op het butentalud van de djk of eventueel het verflauwen van dt deel van het talud. Het hoogste deel van het butentalud de krun en het bnnentalud vallen buten de ngreep. De beschrjvng van de hudge stuate s herom vooral gercht op het butentalud. Daarnaast s ten eerste ook aandacht besteed aan het aan de djk grenzende voor- en achterland vooral vanwege de functe als broed- en hoogwatervluchtplaats voor vogels en ten tweede aan het woon- en leefmleu n het drecte achterland vanwege de mogeljke beïnvloedng door transport van matereel en materalen. Ook s aandacht aan recreateve en cultuurhstorsche aspecten besteed Algemene gegevens Alle djkvakken zjn n beheer bj het waterschap Zeeuwse Elanden; behalve de Grevelngendam de Phlpsdam de Oesterdam de Zandkreekdam het kanaal door Zud-Beveland en de dammen van de Oosterseheldekerng de n beheer zjn bj Rjkswaterstaat Drecte Zeeland. n kolom van tabel A s de naam van de polder de door de djk wordt beschermd opgenomen. Voor deze mleu-nventarsate s de waterkerng langs de Oostersehelde ngedeeld n djkvakken. Daarvoor s de ndelng ut het Handboek voor hydraulsche randvoorwaarden voor prmare waterkerngen [22] overgenomen. De nummerng de bj deze djkvakken hoort s weergegeven n tabel A. Op de kaarten s deze nummerng als referente gebrukt. n kolom 3 s de globale lengte van het djkvak opgegeven. Deze s vanaf de topografsche kaart opgemeten; dat betekent dat het om een orde van grootte gaat landschap n het landschap van Zeeland s op het nveau van de oude elanden de npolderngsgeschedens dudeljk zchtbaar n het patroon van polderdjken en zeedjken. Op een nveau lager s gaande langs de djken de hoge mate aan vsuele afwsselng opvallend veroorzaakt door de veranderng van plaats langs het estuarum de wsselng n exposte de wsselende stuate vóór de djk (schor slk open water) en het dverse gebruk van djkbekledngsmateralen. Langs de Oostersehelde lggen alleen djken met harde bekledng; kledjken of groene djken komen langs de Oostersehelde net voor (Bosch en Slabbers 998). Het djkprofel bestaat van boven naar beneden n de regel ut een krun een boven beloop en een butenberm; daaronder volgt een steengloong. Het merendeel van de Oosterseheldekust (ca. 80%) heeft een zekere vorm van bestortng onderaan de gloong (kreukelberm) varërend van een mn of meer versprede stort van pun en keen op slkken tot een robuuste oeververdedgng van blokken langs een geulhellng de ver onder de laagwaterljn doorloopt (ze fguur ). Bj een aantal djktrajecten lgt er schor of slk voor de djk (fguur 2). Van de djken langs de Oostersehelde s de krun het bovenbeloop en de buten berm doorgaans met gras begroed daaronder s het djktalud verhard. Voortdurend herstelwerk met verschllende materalen heeft het verharde deel van de djk n de loop van de tjd een voor de Oostersehelde karakterstek lappendekenpatroon gegeven. De taluds van de djken hebben over het algemeen een hellng van 3 à 4. 7

10 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde fguur Type djkprofel zonder voorland al of net met kreukelberm zone boven GHW GHWS getjdezone <C... GHW bestortng (geen voorland) fguur 2 Type djkprofel met voorland al of net met kreukelberm zone boven GHW getjdezone GLW 8

11 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde 3.4. Natuurwaarden nledng n paragraaf 3.3 zjn de djkprofelen beschreven de langs de Oostersehelde voorkomen. Samenhangend met het profel en met de hydrologsche stuate kunnen er op de djk verschllende zones worden onderscheden. Hun lggng en bologsche benamng s weergegeven n fguur 3. Supraltoraal (spatwaterzone zone boven GHW) de zone de s blootgesteld aan het spatwater van de golven tjdens hoogwater Eultoraal (getjdezone) de zone tussen de gemddelde hoogwaterljn en de uterste laagwaterljn bj sprngtj Subltoraal de zone de aan de bovenkant wordt begrensd door de uterste laagwaterljn bj sprngtj; de ondergrens s de depte waaronder algengroe net meer mogeljk s vanwege een tekort aan lcht Eltoraal deze zone wordt door het afwezg zjn van lcht gekenmerkt door utslutend de aanwezghed van deren. fguur 3 Benamng bologsche zonerng butenzjde djk krun GHWS..... GHW supra-ltoraal..... (eu)-ltoraal Op het deel van het butentalud waar de verbeterng van de djkbekledngen kan plaatsvnden s ten aanzen van mogeljk aanwezge natuurwaarden een tweetal zones van belang ) de getjdezone en 2) de spatwaterzone of zone boven gemddeld hoogwater (zone boven GHW). De getjdezone zal herna worden behandeld. Van de zone boven GHW zjn geen gegevens voorhanden. Verzamelen van deze gegevens moet n het veld gebeuren en s daarom arbedsntensef. Om te voorkomen dat een te utgebred onderzoek n gang wordt gezet zal hermee worden gewacht tot bekend s hoeveel klometer djk langs de Oostersehelde moet worden verbeterd. Naast de djk zelf wordt herna ook aandacht besteed aan het voor- en het achterland van de djk. 9

12 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde n het kader van landeljke actvteten omtrent natuurvrendeljke oevers wordt n de Zeeuwse Deltawateren snds 980 hernaar onderzoek gedaan. Veel van de her gepresenteerde nformate s op dt onderzoek gebaseerd Getldezone op de djk Algemeen n de getjdezone bevndt zch op de djk over het algemeen een specfek mleu. Dat wordt prmar bepaald door de hydrologsche stuate met eb en vloed. n de tweede plaats speelt het harde bekledngsmateraal dat op een groot deel van de djken n deze zone voorkomt een rol. Op het harde substraat komen levensgemeenschappen voor de onder natuurljke omstandgheden voorkomen langs de Atlantsche rotskusten. Voor Nederland zjn deze levensgemeenschappen bjzonder en gaat het om een net natuurljke stuate. Onder natuurljke omstandgheden kunnen veen- en kle banken dezelfde functe vervullen als de harde bekledng maar dat doet zch slechts zeer plaatseljk voor. De flora bestaat ut een groot aantal soorten zeeweren. De fauna bestaat ut zeer uteenlopende levensvormen waaronder zeepokken alkruken mosselen oesters kreeftachtgen zeesterren anemonen polepen en sponzen. Afhankeljk van de bestandhed van de flora en fauna tegen utdrogng golfslag stromng en dergeljke bevnden zj zch op een specfek gedeelte van de djkgloong. Op een goed begroede djkgloong ontstaat daarom een zonerng van organsmen. De ecologsche waarde van het bekledngsmateraal op de gloong wordt feteljk bepaald door dre aspecten het water vasthoudend vermogen de aanwezghed van holten en spleten en een grote oppervlakte-ruwhed. Dt laatste bevordert het kolonsateproces door de organsmen. Behalve de djkbekledng zjn ook factoren als de golfslag en de mate van sedmentate op het djktalud en de mate van nvloed van de getjdebewegng op het djktalud bepalend voor de mogeljkheden voor (verbeterng van) de natuurwaarden. Door een geschkte keuze van het bj de verbeterng van de gloong te gebruken bekledngsmateraal kan ervoor worden gezorgd dat de aanwezge potentes voor natuurwaarden n de getjdezone beter worden benut. Gebrukte gegevens voor de mleu-nventarsate De totale kustljn van de Oostersehelde bedraagt ca. 220 km (nclusef deltadammen). Van ca. 70 km zjn de natuurwaarden n de getjdezone onderzocht [3] [3]. Daarvan heeft ca. 40 km een kreukelberm (ca. 80%). Van de gloong s gemddeld 90% begroed de kreukelberm s overal begroed. Om een ndruk te geven van de omvang van de begroeng s n tabel per deelgebed de oppervlakte begroed substraat aangegeven. tabel Oppervlakte begroeng op de djken met harde bekledng Deelgebed Begroede gloong (ha) Begroede kreukelberm (ha) St. Phlpsland 9 2 Tholen 39 0 Zud-Beveland 23 Noord-Beveland 30 8 Schouwen-Duvenland 45 9 Totaal 46 5 Van de begroeng van de harde djkgloongen langs de Oostersehelde s één recente overzchtskarterng beschkbaar ut 997 de alle djkvakken langs de Oostersehelde beslaat [3]. De onderhavge mleu-nventarsate s wat betreft de natuurwaarden n de getjdezone gebaseerd op de gegevens van deze karterng. Op grond van de soortensamenstellng en de bedekkng van de vegetates en het aantal en de typen levensgemeenschappen de voorkomen s n [3] een typerng opgesteld (ze kader) de de 0

13 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde natuurwaarde van de begroeng (ncl. fauna) aangeeft. n de typerng s ondersched gemaakt tussen de natuurwaarde van djken met een kreukelberm en djken zonder kreukelberm. Over het algemeen 'scoort' een djkvak met kreukelberm hoger dan een djkvak zonder. De kreukelberm zorgt nameljk voor de aanwezghed van soorten ut de nfraltorale rand. Met behulp van deze typerng s aan eder djkvak een type toegekend (tabel A). Typerng natuurwaarden op de djken n de getjdezone volgens [3] Djken zonder kreukelberm l}'pe -7 Kale of soortenarme djkvakken met over het algemeen weng mogeljkheden voor natuurontwkkelng. ~ -7 Soortenarme djkvakken met enkele slecht ontwkkelde levensgemeenschappen. Hogere natuurwaarden zjn mogeljk bj aanpassng van de gloong. }p.e3. -7 Djkvakken met zonerng van redeljk ontwkkelde levensgemeenschappen. Een ontwkkelng naar type 4 s n een aantal gevallen denkbaar. ~ -7 Djkvakken met zonerng van rjk ontwkkelde levensgemeenschappen (clmaxstada) of redeljk ontwkkelde levensgemeenschappen (type 3) met aanwezghed van Pelveta canalcaluta (Groefwer) en/of Adna equna (Paarde-anemoon). Djken met kreukelberm ~ -7 Kale of soortenarme djkvakken met over het algemeen weng mogeljkheden voor natuurontwkkelng. G'pt -7 Djkvakken met soortenarme gloongen en redeljk soortenrjke kreukelberm natuurontwkkelng s mogeljk. ~ -7 Djkvakken met zonerng van redeljk ontwkkelde levensgemeenschappen. Een ontwkkelng naar type 8 s n een aantal gevallen denkbaar. ~ -7 Djkvakken met zonerng van rjk ontwkkelde levensgemeenschappen of redeljk ontwkkelde levensgemeenschappen (type 7) met aanwezghed van Pelveta canalcaluta (Groefwer) en/of A dn a equna (Paarde-annemaoon). Hudge natuurwaarden op de djken langs de Oosterschelde De hoogste natuurwaarden op hard substraat n de getjdezone worden n Nederland gevonden n de Oosterschelde. Van de weren komen op de djken (nclusef de subltorale zone) n de Oostersehelde bjna 50 soorten voor. Dt s bjna drekwart van alle n Nederland op stenen voorkomende weren. Het ontbreken van sterke brandng van slb- en zandrjk water en van wsselngen n het zoutgehalte hebben bjgedragen aan deze rjkdom van de Oosterschelde. Ut de karterng [3] bljkt dat slechts van een zeer beperkt aantal djkvakken de hudge natuurwaarde wordt gekarakterseerd door een zeer goed ontwkkelde begroeng. Een zeer goed ontwkkelde begroeng zonder kreukel berm (type-4) komt voor langs een gedeelte van de Suzannapolder op Tholen. Een zeer goed ontwkkelde begroeng met kreukelberm (type 8) komt voor langs de Zandkreekdam gedeeltes van de Jonkvrouw Annapolder Katspolder en L. Abrahampolder op Noord- Beveland een gedeelte van de Koudekerkse nlaag en de Polder Schouwen op Schouwen-Duveland een gedeelte van de Wllempolder op St. Phlpsland en een gedeelte van de Margarethapolder op Tholen. Redeljk goed ontwkkelde begroengen (type 3 en 7) komen meer voor maar toch nog op een beperkt aantal djkvakken. Deze djkvakken lggen voornameljk op Schouwen-Duveland langs de Phlpsdam enkele gedeelten op Tholen en Zud-Beveland.

14 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde Drekwart van de djken langs de Oostersehelde hebben een soortenarme begroeng of zjn kaal (type 25 en 6) Voor- en achterland Algemeen Aan de butenzjde van de waterkerngen lgt de Oosterschelde. Deze maakte tot n de vorge eeuw deel ut van het Schelde-estuarum; na afslutng bj Rlland-Bath ten behoeve van de aanleg van de spoorljn werd de Oosterschelde een zee-arm. Kenmerkend s dat door de getjdewerkng schorren slkken en platen zjn ontstaan afgewsseld door depe getjdegeulen. Schorren zjn de hooggelegen randgebeden van de getjdezone en lggen over het algemeen tegen de waterkerng aan. Zj worden slechts af en toe geheel of gedeelteljk overspoeld en zjn voorzen van een fjn vertakt krekenstelsel. De slkken en zandplaten vormen utgestrekte oppervlakten van doorgaans kale of schaars begroede gebeden met een vaak grllge structuur. Zj lggen tussen gemddeld hoogen laagwater. Op verschllende plaatsen lggen de slkken drect tegen de waterkerng aan. De platen lggen net drect tegen de waterkerng aan. Als gevolg van de Deltawerken s n de Oosterschelde het areaal aan schor slk en zandplaat afgenomen. Ook aan de bnnenzjde van de waterkerng kunnen gebeden met natuurwaarden lggen. Op een aantal plaatsen komen er nlagen en karrevelden voor. Dt zjn gebeden de ngeklemd lggen tussen de zeedjk en de nlaagdjk de bede de prmare waterkerng vormen. De gebeden zjn meestal (gedeelteljk) utgegraven; het materaal s destjds gebrukt voor de aanleg van de nlaagdjk. Herdoor zjn het natte gebeden de onder nvloed staan van zoute kwel. Veel recenter zjn n een aantal gebeden achter de waterkerng nrchtngsmaatregelen getroffen ten behoeve van natuurontwkkelng. Hoogwatervluchtplaatsen foerageergebeden en broedgebeden Op het voorland vormen de schorren de groeplaats voor zoutvegetates en zjn van belang als hoogwatervluchtplaats (HVP) als foerageergebed (FG) en op enkele lokates als broedgebed (BV) voor vogels. De slkken en platen zjn door het grote voedselaanbod van grote betekens als knderkamer en opgroegebed voor marene fauna (bjv. tong en garnalen) en als fourageergebed (FG) voor vogels. n het achterland zjn lokates met voldoende rust van belang als hoogwatervluchtplaats (HVP) en broedgebed (BV). Deze lokates correleren n veel gevallen met de aanwezghed van nlagen. n deze nventarsate s opgenomen langs welke djkvakken schorren slkken hoogwatervluchtplaatsen foerageergebeden en broedgebeden lggen (tabel A). De gegevens zjn voor een belangrjk deel ontleend aan kaarten de voor deze mleu-nventarsate zjn gemaakt door P. Mennger (RKZ) (RKZ/OS-99.84X). Hoogwatervluchtplaatsen Langs een groot deel van de Oosterscheldekust lggen hoogwatervluchtplaatsen verspred butenen bnnendjks. Verder zjn langs vrjwel de gehele zudkust van de Oostersehelde (m.u.v. Noord- Beveland) en langs de gehele kust van Tholen plaatseljk belangrjke HVP's op het djktalud gelegen. Foerageergebeden De foerageergebeden lggen aan de butenzjde van de djk en zjn vooral te vnden langs de kust van Tholen en Zud-Beveland. Broedgebeden De broedgebeden lggen daarentegen hoofdzakeljk bnnendjks. Slechts op een enkele plaats lgt een broedgebed butendjks. Het grootste deel van de broedgebeden lgt op Schouwen-Duveland. Op de andere elanden lggen verspred enkele broedgebeden. n tabel A s n een aparte kolom opgenomen waar butendjks extra kwetsbare broedplaatsen van pleveren lggen. Het gaat over een 5-tallokates verspred over de elanden behalve St. Phlpsland. 2

15 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde Natu urontw kkel ng n het kader van het NatuurBeledsPlan zjn reeds op verschllende plaatsen op de voormalge elanden rond de Oostersehelde natuurontwkkelngsplannen utgevoerd. n '99 en de jaren daarna zal nog een aantal gebeden worden ngercht met als doel natuurontwkkelng. Vanwege de verbeterngswerkzaamheden aan de zeewerngen zjn de plannen van belang de (vrjwel) drect achter de djk lggen. Rond de Oosterschelde zjn vanaf 989 de volgende natuurontwkkelngsgebeden ook bjlage ) Schelphoek (westeljk deel) Zudkust Schouwen Galgepolder Zerkzee De Val Krammersluzen Van Haaftenpolder bj Oesterdam damaanzet Oosterscheldekerng reeds ngercht (ze n '99 en de jaren daarna worden rond de Oosterschelde nog de volgende gebeden ngercht (ze ook bjlage 2) Zudkust Schouwen Mujepolder/Hedeweg Scherpenssepolder Schakerloopolder Klaas van Steelandpolder (utvoerng nog onzeker) Wanteskuupje (utvoerng nog onzeker) Cultuurhstorsche elementen Bjzondere materalen Bj de aanleg en de verbeterng van de djken zjn n de loop der eeuwen zeer verschllende materalen gebrukt. Na de eeuwenlange toepassng van rjsbeslag op kle en gebakken steen raakte n de ge eeuw de zetsteen n gebruk. n de tweede helft van de ge eeuw werden grote oppervlakten rjsbeslag vervangen door basalt Vlvoordse Doornkse en Lessnesche steen. Herbj lag basalt meestal op de sterkst aangevallen plaatsen; de overge steensoorten lagen onder aan het talud. n het begn van de 20e eeuw werd het beton geïntroduceerd doch egenljk pas na de tweede wereldoorlog n vele type blokken bekledngen toegepast o.a. daboolgloong systeem Streefkerk Harngmanblokken systeem Leendertse 'Pt'gloong en Blejkogloong. Na de tweede wereldoorlog kwamen ook asfaltproducten n gebruk o.a. als voegvullng n steengloongen. Verder werden ook grnt mjnsteen fosfor- en koperslakken en colloïdaal beton gebrukt. De djk zoals de nu s te zen vormt een afspegelng van het verleden. En hoewel er veel s verdwenen lgt n het tracé en het profel van de djk en het materaalgebruk een hstorsche waarde opgeslagen. Wat het materaalgebruk betreft s het moeljk na te gaan zeker voor de oudere materalen of het er nog n de oorspronkeljke constructe lgt. Na de ramp van 953 zjn veel djken aangepast. Daarvan s bekend dat op sommge locates oude materalen opneuw zjn gezet. Op andere locates zjn oude materalen bljven lggen maar hoe oorspronkeljk de constructe s s de vraag. De waarde van de bjzondere materalen lgt dus vooral n het materaal op zch. Van enkele plaatsen s bekend dat daar nog oude materalen lggen (tabel A). De gegevens zjn afkomstg ut het rapport Natuurvrendeljke waterkerngen langs de Oosterschelde []. 3

16 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde Voormalge (landbouw)havens nollen en dversen n en langs de waterkerngen komen verschllende oude elementen voor zoals voormalge (andbouw)haventjes oude vestngswerken oude utlaatwerken veerdammen en stegers. Verder lggen langs de Oostersehelde een onregelmatg patroon van slkdammen en veel restanten van djkvallen en nollen'. Op enkele plekken staan nog muraltmuurtjes op de djk. Verder zjn ook op een aantal djken palenrjen evenwjdg aan de waterljn karakterstek. Ook deze elementen geven ets weer van de hstore van het gebed. n de onderhavge nventarsate s een aantal cultuurhstorsche elementen opgenomen (tabel A). De gegevens zjn met name afkomstg ut rapport Natuurvrendeljke waterkerngen langs de Oostersehelde [] en het Beeldkwaltetsplan Oostersehelde [6] Recreate Voor de provnce Zeeland als geheel s het toersme een belangrjke bron van nkomsten. Langs de oevers van de Oostersehelde zjn ca. 20 havens aanwezg de als werk- vs- jacht- of vluchthaven worden gebrukt. Ook wordt het gebed bezocht door per traler vervoerbare recreatevaartugen waaronder sportvsboten. Verschllende djktrajecten zjn toegankeljk voor auto's en/of fetsers. De oever van de Oostersehelde wordt ntensef gebrukt door sportvssers. Op dverse plaatsen langs de oever treft men dagrecreate aan waaronder het plankzelen. Voor de duksport s de Oostersehelde van nternatonale betekens. Op een aantal plaatsen op de schorren en slkken mag zeegroente worden gesneden of zeeaas worden gespt [26]. Op een aantal plaatsen lggen verbljfsterrenen zoals campngs drect achter de djk De fets en de auto op de d) Op een aantal trajecten langs de Oostersehelde lgt op of aan de butenzjde van de djk een verharde weg of fetspad. Deze trajecten lggen op Schouwen-Duveland tussen de Oosterseheldekerng en Schelphoek en langs de slkken van Vane op St. Phlpsland aan de noordkant (voormalge werkweg) op Tholen vanaf Gorshoek tot en met de Oesterdam en op Zud-Beveland tussen Goesse Sas en Wemeldnge. n tabel A zjn deze trajecten aangegeven Jachthavens n de jachthavens en vsboothavens langs of n drecte verbndng met de Oostersehelde wordt n totaal lgplaats geboden aan ca recreatevaartugen (tabel 2) [8]. tabel2 Jachthavens langs de Oostersehelde 'Eland' Plaats Aantal Schouwen-Duveland Burghslus 20 Tholen St. Annaland 275 Stavensse 75 Zud-Beveland Yerseke 250 Wemeldnge 395 Wlhelmnadorp 270 Goes 0 Noord-Beveland Kats 00 Coljnsplaat 500 totaal 295 Een nol s een oud kustverdedgngswerk loodrecht op de oever of een utstekend overbljfsel van een voor het overge weggevallen djk. 4

17 Mleu-nventarsate zeewerngen Oosterschelde Duksport n de Oostersehelde lgt een groot aantal aantrekkeljke dukplaatsen. n Dukwjs Zeeland [9]. een gds voor dukers zjn de meest nteressante daarvan opgenomen. Het gaat om ca. 35 plaatsen allemaal gelegen langs de kust. Deze dukplaatsen zjn opgenomen n tabel A. De gds geeft aan dat behalve de genoemde 35 er nog meer plaatsen zjn om te duken. n prncpe s het bjna overal mogeljk het water n te gaan. Maar de genoemde plaatsen zjn wel de meest nteressante en meest gebrukte. Om te mogen duken s een vergunnng of ontheffng nodg. Een vergunnng s vjf jaar geldg. n 995 bedroeg het totale aantal geldge vergunnngen rum [4]; n 999 s dt opgelopen tot ca Daarnaast kan een 'verdaagse ontheffng' worden aangevraagd. Gemddeld vragen jaarljks ca. 500 dukers deze ontheffng aan Zeegroente snjden en zeeaas sptten Het snjden van zeegroente en het sptten van zeeaas n de Oostersehelde s aan regels gebonden en s slechts op een aantal aangewezen lokates toegestaan. Het snjden van zeegroente s met een ontheffng toegestaan op 8 lokates langs de Oostersehelde (tabel 3). De lokates zjn opgenomen n tabel A. tabel3 Lokates voor het snjden van zeegroente 'Eland' Schouwen- Duveland St. Phlpsland Tholen Zud-Beveland Noord - Beveland Lokate schor bj Zerkzee ('t Stelletje) schor bj Vane Grevelngendam schorren van Anna Jacobapolder Oost schorren van Anna Jacobapolder West schorren van St. Annaland schor bj Rattekaa-west Oesterput Het sptten van zeeaas s ook alleen met een vergunnng of ontheffng toegestaan op 5 lokates (tabel 4). Ook deze lokates zjn opgenomen n tabel A. tabel4 Lokates voor het sptten van zeeaas 'Eland' Lokate Opmerkng Schouwen-Duveland Schelphoek-Oost Kurkenol-Zerkzee 't Stelletje Hoek van Ouwerkerk Grevelngendam St. Phlpsland Krabbenkreek Tholen Stavensse Dortsman Oesterdam Zud-Beveland Roeshoek Krabbendjke Yerseke net tegen de zeewerng aan Kattendjke Noord-Beveland Coljnsplaat Sophahaven 5

18 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde Plankzelen Bjna de helft van de surfers n de Oosterschelde wordt n de Kom (ten oosten van de ljn Gorshoek- Yerseke) gesgnaleerd. Het merendeel daarvan laat bj de Oesterdam hun plank te water. Verder wordt ook nabj Katlendjke vanaf het strand nabj de Sophahaven en n het lage zoute bekken van de Krammersluzen 3.7. Vsserj gesurfd. n de Oosterschelde zjn de schelpderkweek (mosselen en oesters) en schelpdervsserj (mosselzaad kokkels en oesters) de belangrjkste vssserjactvteten. Daarnaast wordt gevst op o.a. platvs sprot garnaal kreeft harder aal en ansjovs. De vsserj op de Oostersehelde s voor een aantal aangrenzende gemeenten van groot belang. Dt geldt vooral voor Yerseke (gemeente Remerswaal) het mddelpunt van de schelpderhandel en -verwerkng [26]. Een deel van deze vsserj s plaatsgebonden. Het gaat herbj om het kweken en verwateren van mosselen en oesters waarvoor percelen n de Oostersehelde zjn aangewezen. Deze schelpderpercelen lggen zowel tegen de djken aan als geheel vrj daarvan. Daarnaast worden grote delen van de djken langs de Oosterschelde gebrukt voor de vsserj met vaste vstugen zoals fuken staand want en kreeftenkorren. Naast een aantal vastgestelde vsvakken (waarvoor een prvaatrechteljke huurovereenkomst geldt) s het gebruk voor de vaste vstugenvssers buten deze vakken geheel vrj [6]. n tabel A s aangegeven waar schelpderpercelen (mossel- en oesterpercelen) tegen de djk aan of dcht n de buurt van de djk lggen. Deze gegevens zjn ontleend aan correspondente met het mnstere van LNV [6]. Bj het verbeteren van de djkbekledng kunnen o.a. het utgraven van de djkteen. het storten van stenen n de kreukel berm en wellcht vertroebelng door vergravng gevolgen hebben voor deze schelpderpercelen. Een zorgvuldge utvoerng van de verbeterng s daarom van belang Woon- en leefmleu Op een aantal plaatsen lggen dorpen campngs of losse boerderjen drect of ets verder achter de te verbeteren waterkerng (tabel A). Bj verbeterng van de djk zal vooral vanwege mogeljke hnder tjdens de utvoerng hermee rekenng moeten worden gehouden Oppervlaktewater Oosterschelde De toevoer van verontrengngen afkomstg van de grote en Brabantse rveren s door de compartmenterng van de Zeeuwse wateren sterk vermnderd. De belastng met zware metalen en organsche mcroverontrengngen s n de jaren tachtg verder afgenomen. De zoetwaterbelastng s door de aanleg van de Phlpsdam en de Oesterdam aanmerkeljk afgenomen. Nu wordt de zoetwaterbelastng grotendeels bepaald door de hoeveelhed neerslag en de utslag van polderwater. Het zoutgehalte s n de gehele Oosterschelde hoog en vertoont weng fluctuates. De belastng met fosfor en stkstof s gehalveerd. Herdoor wordt de waterkwaltet van de Oostersehelde sterker dan voorheen bepaald door de kwaltet van het water van de Noordzee/Voordelta en door verontrengng bnnen de Oostersehelde [26] Beschermng gebeden Hoewel bj natuurwaarden (paragraaf 3.4) her al enge aandacht aan s besteed s de beschermde status van bepaalde gebeden n de Oosterschelde her nog eens samengevat. Natuurmonument n 990 heeft de mnster van LNV belangrjke delen van de Oosterschelde aangewezen als (beschermd) (staats)natuurmonument en daarmee onder de werkng van de Natuurbeschermngswet gebracht. n dt kader s voor deze delen een toegankeljkhedsregelng ngesteld de ook op kaart s vastgelegd [4]. n relate tot de mleu-nventarsate betekent dt dat een gedeelte van de Oosterschelde aangrenzend aan de djk slechts beperkt toegankeljk s (ze ook tabel A). 6

19 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde ntegraal mleubeschermngsgebed Conform een bepalng n de Wet mleubeheer denen natuurmonumenten en wetlands als verplchte mleubeschermngsgebeden te worden aangewezen. Deze aanwjzng s van toepassng op vrjwel de gehele Oosterschelde met utzonderng van enkele havens. Op grond hervan s de Oostersehelde tevens aangewezen als stltegebed. Natonaal Park n februar 999 s zo goed als de gehele Oosterschelde door de staatssecretars van LNV n een regelng aangewezen als natonaal park n oprchtng [5]. Ook enkele bnnendjks gelegen gebedjes vallen onder de regelng. Een daarvoor ngesteld overlegorgaan zal een beheersen nrchtngsplan opstellen dat te zjner tjd de bass vormt voor de beoordelng of het gebed Oostersehelde defntef als natonaal park zal worden aangewezen. De toelchtng op de regelng zegt dat bj de nrchtng en het beheer van het gebed het behoud herstel en ontwkkelng van de potentële en aanwezge natuurwaarden prevaleren boven alle ander ontwkkelngen. Verder wordt n de natonale parken voorlchtng en natuur- en mleu-educate ontwkkeld en gestmuleerd. Daarnaast s er nog een aantal nternatonale verdragen. De Conventon of Wetlands of nternatonallmportance CRamsarconvente) van de Verengde Nates heeft tot doel een halt toe te roepen aan de toenemende aantastng en verdwjnng van de "wetlands" nu en n de toekomst. De defnte van wetlands s 'het gebed waar water tjdens laag water net boven de zes meter komt.' Nederland heeft verschllende gebeden aangemeld als wetland. Dt geldt o.a. voor de gehele Oosterschelde. De Europese Vogelrchtljn (79/409/EEG) heeft betrekkng op de nstandhoudng van alle natuurljke n het wld levende vogelsoorten. Zj betreft de beschermng het beheer en de regulate van deze soorten. Een aantal bedregde soorten wordt regelmatg n en rond de Oostersehelde aangetroffen. n het besef dat vogels vooral worden bedregd door het verdwjnen of het n kwaltet achterutgaan van hun leefgebeden dent een Ldstaat voor de nstandhoudng van deze soorten Specale Beschermngszones (SBZ) aan te wjzen. Wat betreft de Vogelrchtljn s de gehele Oosterschelde als SBZ aangemeld. De Europese Habtatrchtljn (92/43/EEG) heeft als doel bj te dragen aan het waarborgen van de bologsche dverstet door het nstandhouden van de natuurljke habtats en de wlde flora en fauna (utgezonderd vogels). De Habtatrchtljn s hermee complementar aan de Vogelrchtljn. Door het aanwjzen van Specale Beschermngszones dent utendeljk een coherent Europees ecologsch netwerk ("Natura 2000") te worden gevormd. n de rchtljn s een ljst met typen habtats opgenomen de beschermng geneten. Estuara schorren en bj eb droogvallende slkken vallen her o.a. onder. Procedureel dent elke ldstaat een ljst aan de Europese Commsse toe te zenden met vermeldng van de n dt kader relevante habtats en nheemse soorten. Vervolgens zal de Europese Commsse een ljst vaststellen van gebeden van communautar belang waarop gebeden met één of meer proratare typen natuurljke habtats of één of meer prortare soorten staan aangegeven. Bedoelde gebeden denen uterljk zes jaar na vaststellng van de ljst door de ldstaten aangewezen te worden als Specale Beschermngszones. Wat betreft de Habtatrchtljn s de gehele Oostersehelde aangemeld als SBZ. 7

20 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde 4. ngreep 4.. Algemeen n het nventarserend onderzoek van de TAW s per djkvak globaal geïnventarseerd wat de hudge velghedsstuate van de djken langs de Oosterschelde s en welk deel van het talud eventueel zal moeten worden verbeterd. Van ca. 8 km djk s de toestand dusdang dat hervan het talud n eder geval zal moeten worden verbeterd. Van de overge djken vndt momenteel nadere technsche toetsng van de velghedsstuate plaats. Dt betekent dat voor het grootste deel nog net bekend s welke djkvakken en welk deel van het talud moeten worden verbeterd. Het s dus nog net mogeljk aan te geven wat de exacte ngreep per djkvak s en welke typen bekledngen per djkvak n aanmerkng komen voor de verbeterng. n het vervolg s er n relate tot de verbeterng n zjn algemeenhed wel van utgegaan dat er zoveel mogeljk op en vanaf het butentalud zal worden gewerkt. Het vervoer van het benodgde matereel en de materalen zal per as gebeuren Neuwe harde bekledng n deze mleu-nventarsate s ervan utgegaan dat de ngreep zch beperkt tot alleen het vervangen of overlagen van de hudge harde bekledng. Er s daarbj aangenomen dat de gehele gloong zal moeten worden verbeterd. Bnnen het projectbureau Zeewerngen wordt onderzocht welke typen constructes kunnen worden gebrukt voor het verbeteren van de djkbekledngen met een neuwe harde bekledng. Daarbj kunnen twee prncpe-oplossngen worden onderscheden het verwjderen van de hudge bekledng en het op een andere wjze terugbrengen van het vrjkomend materaal of het aanbrengen van een neuwe harde bekledng; het overlagen van de hudge bekledng met steenachtge materalen eventueel vastgelegd met asfalt of beton. n zjn algemeenhed zal de bekledng tot maxmaal enkele decmeters dkker worden. tabel5 Harde constructe-alternateven voor de verbeterng van de djkbekledngen (stuate begn 2000). Zetsteen op utvullaag 2. Asfalt a) vrjkomende natuursteen (basalt granetblokken) b) betonblokken (plat of gekanteld) c) koperslakblokken (alleen boven Gemddeld Hoog Water) d) betonzulen (basalton ptzulen en hydroblocks) a) waterbouwasfaltbeton (boven GHW) b) open steenasfalt (boven GHW) 3. Gepenetreerde bekledngen a) patroon gepenetreerde breuksteen/vrjkomende materalen (met asfalt of beton) b) vol-en-zat gepenetreerde breuksteen/vrjkomende materalen (met asfalt of beton) 4. Losse breuksteen 5. Overlagen a) losse breuksteen b) patroon gepenetreerde breuksteen/vrjkomende materalen (met asfalt of beton) c) vol-en-zat gepenetreerde breuksteen/vrjkomende materalen (met asfalt of beton) 6. Bekledng_van schanskorven 7. Bekledng voor kle- of groene djk 8

21 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde De selecte van constructes de technsch mogeljk s op een bepaalde locate en de zwaarte van de constructe worden bepaald door de ontwerpcrtera als gevolg van de hydraulsche belastngen op de locate. De constructe-alternateven zjn echter nog net per locate geselecteerd en ontworpen. Daarom wordt voor de bepalng van de effecten n de onderhavge nventarsate utgegaan van een algemene ljst met harde constructe-alternateven zoals de begn 2000 bnnen het projectbureau Zeewerngen s opgesteld. Er zjn nmddels voor 3 verschllende bekledngstypen ontwerpregels beschkbaar. Dre daarvan zjn gebaseerd op het hergebruk van materaal dat elders 'onvoldoende' s getoetst. Deze hergebrukvaranten hebben n prncpe de voorkeur boven de andere alternateven. hergebruk van natuursteen (basalt granetblokken) hergebruk van beton- en koperslakblokken net gekanteld hergebruk van beton- en koperslakblokken wel gekanteld. De totale ljst van beschkbare bekledngstypen s opgenomen n tabel 5. Het betreft 4.3. Net-harde bekledng (met taludwjzgng) Behalve het aanbrengen van een neuwe harde bekledng s een andere prncpe-oplossng mogeljk een net-harde bekledng meestal n combnate met verflauwng van het talud. (Ook deze wordt op zjn voor- en nadelen onderzocht bnnen het projectbureau.) Er zjn 2 hoofdvaranten. Bede hoofdvaranten hebben als bekledng een kledek. De aanleg en het beheer krjgt echter vorm vanut twee verschllende nvalshoeken A) Groene djk Een groene djk heeft een kledek als bekledng waarvan de erosebestendghed mede wordt verschaft door de begroeng erbovenop. Een soortenrjke begroeng met een depe gevareerde bewortelng bedt zowel een hoge erosebestendghed als een hoge ecologsche waarde. Het beheer van de groene djk dent op zo'n soortenrjke begroeng afgestemd te zjn. Bj een groene djk wordt een zo natuurljk mogeljk overgang van de vegetate op de djk naar de vegetate op het voorland (schor) - een groene djk komt achter een voorland het meest tot zjn recht - beoogd. n verband met deze overgang voldoet n prncpe een zo flauw mogeljk talud het beste. Vanwege de lggng aan een voorland moet de keuze van het talud echter een afwegng zjn tussen het verkrjgen van een geledeljke overgang en het rumtebeslag op het schor. Een talud van 6 (n de golfaanvalszone) wordt als meest stel gezen. B) Kledjk Bj een kledjk wordt de klebekledng aangelegd vanut een technsche nvalshoek. De bekledng wordt zo gedmensoneerd dat het kale kledek op zch kan voldoen aan de velghedsesen. Het bjbehorende talud wordt n prncpe zo stel mogeljk gehouden. Het beheer s vooral gercht op het nstandhouden van de erosebestendghed en dkte van het kledek op zch. De eventuele vegetate op de klebekledng s een afgelede maar geen doel op zch. 9

22 Mleu-nventarsate zeewerngen Oostersehelde 5. Effecten en potentële waarden 5.. nledng De effecten van de verbeterng van de djkbekledngen kunnen nog net per locate worden beschreven omdat de te verbeteren locates nog net bekend zjn en dus evenmn bekend s welke constructealternateven daar mogeljk zjn. Er zal daarom n de volgende paragrafen n algemene termen worden ngegaan op de effecten van de verschllende alternateven. Er kan wel ets meer gezegd worden over de locates waar het met name voor de ontwkkelng van natuurwaarden van belang s aandacht te besteden aan de keuze van het constructe-alternatef. Tevens zal worden ngegaan op het alternatef groene djk en kledjk. Hoewel hergebruk van djkbekledngsmateralen n het project Zeewerngen wel wordt nagestreefd wordt her net ngegaan op de mleukundge effecten ervan (lea) waarbj wordt gedoeld op de nvloed de hergebruk heeft op de effecten elders veroorzaakt door de wnnng van grondstoffen de nodg zjn voor de vervaardgng van djkbekledngsmateralen Landschap nledng Wanneer bj de verbeterng van de met steen beklede gloongen andere typen bekledngsmateralen worden gebrukt kan de aanpassng van de djkbekledng een effect hebben op het landschappeljke karakter van de djk. Het aanbrengen van een ander type djkbekledng kan tot gevolg hebben dat de djk een andere aanblk krjgt. Dt effect wordt bjvoorbeeld veroorzaakt door een veranderng n structuur en kleur van het butentalud. Vlak na de aanpassng s dt effect het sterkst aanwezg. Het talud s dan nog geheel kaal. Door verwerng en de ontwkkelng van begroeng kan na verloop van tjd het effect mnder scherp worden. Door de zeewerng net als één geheel te beschouwen maar als een aaneenschakelng van aparte djkvakken kan door het zonder orde en dudeljke structuur toepassen van verschllende bekledngsmateralen een djkbeeld ontstaan dat landschappeljk gezen overkomt als een 'lappendeken'. _ Lendscheppelk concept voor verbeterng van de bekledng van de gloong n de Landschapsvse djkverbeterng Oosterschelde [7] s een vse opgenomen voor de vormgevng van de te verbeteren djktrajecten langs de Oosterschelde. Met het verbeteren van bepaalde djktrajecten dent te worden aangesloten bj de kenmerken de unek zjn voor de Oosterschelde. Aangezen er waarschjnljk pleksgewjs tracé's worden verbeterd s het lastg om een eendudg beeld na te streven. Het s echter wel raadzaam om zoveel mogeljk een consequente aanpak te volgen. Als de ngreep dermate klen van maat s en teveel gaat afwjken van de aangrenzende djkvakken s het goed om aan te sluten op de al bestaande stuate. Dt betekent wel dat bj elke ngreep deze afwegng moet worden gemaakt. Bj trajecten de n zjn geheel of grotendeels worden aangepakt verdent het de voorkeur om de volgende prncpe-oplossng toe te passen Ondertafel Bj voorkeur moeten donkere bekledngsmateralen worden gebrukt n de ondertafel. Vanut rumteljk oogpunt maakt dt de onderzjde van de djk zwaar en massef. Boventafel De boventafel dent te worden bekleed met lchter gekleurde materalen. Dt vergroot het ondersched tussen de boven- en ondertafel. Berm/bovenbeloop/krun Het hudge beeld van de berm/bovenbeloop/krun wordt bepaald door de grasvegetate. Dt groene landschappeljke karakter moet behouden bljven. Dt slut aan bj het uneke karakter van de Oosterschelde. 20