Ronde van Vlaanderen 2008 Hasselt Oostende - Schaarbeek. Taalvaardigheidsonderwijs

Transcriptie

1 Ronde van Vlaanderen 2008 Hasselt Oostende - Schaarbeek Taalvaardigheidsonderwijs

2 Programma Algemene inleiding (voormiddag) Taalvaardigheid omschrijving (stellingen) Taalvaardigheid praktijk (casus) Afsluiting

3 Wat is... taalvaardigheid = de vaardigheid om taal op een adequate manier te gebruiken binnen relevante communicatieve situaties = de vaardigheid om functionele boodschappen te begrijpen en op adequate wijze te produceren binnen relevante communicatieve situaties. taalvaardigheidsonderwijs Staat voor alle inspanningen die een schoolteam doorheen haar onderwijscurriculum neemt om de taalvaardigheid van haar leerlingen te verhogen Niet beperkt tot het vak taal

4 Taalvaardigheid taalkennis

5 Functionele boodschap Productieve en receptieve vaardigheden

6 Relevante communicatieve situaties

7 Opdracht 1 Taalvaardigheid : omschrijving (stellingen) Bespreek onderstaande schoolsituaties met je buur. 1. Hebben ze volgens jullie te maken met taalvaardigheid? 2. Zo ja, zijn het dan praktijken die de kansen van alle leerlingen verhogen? (Ja, maar )

8 Liesje zit in de tweede kleuterklas en kiest spontaan voor de boekenhoek. Ze kan er kiezen uit een breed gamma van boeken (beeldwoordenboeken, badboekjes, prentenboeken, tijdsschriften, voelboeken,...)

9 Krachtige taalleeromgeving POSITIEF, VEILIG en RIJK LEERKLIMAAT

10 Positief, veilig en rijk leerklimaat Open voor de inbreng van leerlingen Fouten niet afstraffen Positieve feedback Met oog voor noden van alle leerlingen

11 Meester Jan vindt het belangrijk dat zijn kinderen goed kunnen luisteren, daarom hecht hij veel belang aan luisteroefeningen. Een oefening die hij jaarlijks aan zijn leerlingen geeft: Welk woord hoort niet thuis in de rij?, Wie zegt het tegen wie?, tekendictee, herken het dier in de zin,...

12 Krachtige taalleeromgeving POSITIEF, VEILIG en RIJK LEERKLIMAAT BETEKENISVOLLE TAKEN

13 Betekenisvolle taken functioneel motiverend relevant (ODET) uitdagend kloof aanzettend tot intensieve interactie

14 Taak: De heksenkapper

15 Meester Tom leest elke dag een prentenboek voor in het eerste leerjaar. Hij wil dat elk kind betrokken is bij het verhaal en dat alle kinderen goed kunnen volgen. Hij legt daarom vooraf de moeilijke woorden uit. Om interactie in te bouwen tijdens het voorleesmoment vraagt hij aan de kinderen om te benoemen wat er op de prent staat (Wat zie je hier, welk dier is dit?,...).

16 Krachtige taalleeromgeving POSITIEF, VEILIG en RIJK LEERKLIMAAT BETEKENISVOLLE TAKEN ONDERSTEUNING DOOR INTERACTIE

17

18

19 Ondersteuning door interactie leerling leerling interactie door motiverende wereldverkennende taken waarin taal een middel is om een doel te bereiken in paren of in groepen groepswerk = moment van écht samenwerkend leren leerkracht leerling interactie motiverend interactietrechter procesgericht probleemoplossend gedifferentieerd reflectie betekenisonderhandeling

20 Taalverwerving: onderzoek 1 1 interactie: leerkracht - kleuter AMINE ADNANE MOHAMED AHLAME AMELINE ELISSA YOUNESS AMIRA ANISSA YASMINA ABDEL

21 Snelst verworven passieve woordenschat Boekentas (997) Trein (297) Kus (691) Sjaal (182) Plasticine (392) Kind (1782) Hoofd (501) Plaats (193) Bak (389) Knippen (94) Kauwgum (14)

22 Hoe verwerven kinderen taal? Op natuurlijke wijze Veel en begrijpelijk taalaanbod Motivatie Met kennis van de wereld (actie) Interactie

23 School 4 neemt 3X per jaar het CSBO leerlingvolgsysteem (spelling-technisch lezen) af. De resultaten worden besproken op het MDO en de kinderen worden op basis van deze gegevens in drie groepen verdeeld: de zonnetjes, de maantjes, de sterren, waarbij elke groep aangepast oefenmateriaal krijgt.

24 D2: zicht hebben op de ODET D3: screeningsinstrumenten hanteren Weten we dat, overeenkomstig de Ontwikkelingsdoelen/eindtermen, de leerlingen in de allereerste plaats taal moeten gebruiken, met name in voor hen relevante concrete situaties? Zijn we in staat de vorderingen van de leerlingen op vlak van de 4 vaardigheden breed in kaart te brengen aan de hand van diverse evaluatievormen (van toetsen tot observatie-instrumenten)? Gebruik je de toets- en andere evaluatieresultaten van je leerlingen om je onderwijs te kunnen richten op de vastgestelde zwaktes en sterktes in taalvaardigheid?

25 Het team van school 5 heeft beslist dat elke leerkracht vanaf nu systematisch gebruikt maakt van een bouwhoek. In de bouwhoek worden de kinderen geconfronteerd met verschillende werkvormen: schermspelletjes, opdrachtkaarten, foto's,...

26 D4: een interactieve aanpak hanteren Hanteren de leerkrachten een krachtige, interactieve didactiek door mogelijkheden te scheppen om de leerlingen hun taalvaardigheid op een actieve wijze te laten ontwikkelen vanuit betekenisvolle opdrachten activiteiten waarbij ze taal op communicatieve wijze moeten gebruiken? Je doet dit door leerlingen systematisch te laten samenwerken (in duo's of grotere groepjes) zelf in interactie te treden

27 Sedert twee jaar vult schoolteam 6 het niveaulezen anders in. In plaats van in homogene groepjes hardop in het zelfde boekje te lezen, lezen ze nu stil een zelfgekozen boek. Aan het einde van de leestijd bespreken ze in heterogene groepjes hun leeservaring.

28 D5: taalheterogeniteit van de groep positief kunnen aanwenden Gaat het team in de klas en in de school positief om verschillen tussen leerlingen op vlak van taalvaardigheid, thuistaal en taalgebruik door leerlingen met een verschillend taalvaardigheidsniveau geregeld samen te doen werken? Zo zorgen we ervoor dat de taalvaardigheid van zowel zwak- als sterktaalvaardigheden toeneemt! Krijgt het dialect of de thuistaal een plaats op school en in de klas? Zijn hierover afspraken binnen de school?

29 Tijdens een bewegingsparcours in de turnles krijgen 4 leerlingen ruzie. Meester Wim neemt het groepje belhamels apart en gaat een gesprek aan met hen om de ruzie uit te praten.

30 D6: Taal de hele dag! bewust kunnen omgaan met taal en taalvaardigheid bevorderen in alle activiteiten Zijn we ons bewust van de drempels die 'schooltaal' voor leerlingen kan opwerpen bij het verwerven van kennis en vaardigheden? Hanteren we een aanpak die zoveel mogelijk deze drempels voorkomt door Ruimte te scheppen voor zelfontdekkend en probleemoplossend leren? Creëren we voldoende kansen om de taalvaardigheid van leerlingen in ALLE vakken te bevorderen door Gebruik te maken van interactieve werkvormen?

31 Het team van school 8 heeft beslist dat elke leerkracht vanaf nu systematisch gebruik maakt van hoeken- en contractwerk.

32 D7: op een planmatige wijze hulp bieden bij taalproblemen Zijn we in staat om ons een duidelijk beeld te vormen van de verschillende taalproblemen die bij afzonderlijke leerlingen zich voordoen? Zijn we er ons van bewust dat de problemen zich in de eerste plaats oplossen door ze te voorkomen (preventie) door een rijker aanbod van goede taaltaken aan de hele klas? Indien remediëring toch nodig blijkt dan stemmen we deze af op wat in de 'gewone' les gebeurt doen we dit kortstondig en intensief

33 Juf Mieke is zorgcoördinator. Ze is erg geïnteresseerd in werkvormen i.v.m. coöperatief leren. De directie schrijft juf Mieke in voor een nascholing over het onderwerp.

34 D12: professionalisering Voert de school een actief professionaliseringsbeleid zodat het team zich verder kan ontwikkelen door zicht te hebben op de individuele deskundigheid van leerkrachten? voldoende kansen te geven aan leerkrachten om zich te professionaliseren? voldoende kansen te geven om van elkaars deskundigheid gebruik te maken?

35 In school 10 stelt men vast dat er in de eerste graad van het lager onderwijs heel wat kinderen zijn die jaar na jaar problemen hebben met rekenen. Op een overleg wordt beslist om vanaf het kleuteronderwijs meer aandacht te besteden aan rekenvaardigheden. Zo wordt systematisch in hoekenwerk gezocht naar activiteiten waarbij de kleuters op hun niveau inzicht krijgen in concepten als optellen, splitsen, aftrekken

36 D8/9/10: teambetrokkenheid, schoolleiding, overleg Is het hele schoolteam betrokken bij de permanente cyclus van doelbepaling, planning en bijsturing op basis van evaluatiegegevens door samen doelen na te streven en acties te plannen? Ondersteunt de schoolleiding actief het team bij de uitvoering van het GOK-plan door feedback te geven aan leerkrachten over de uitgevoerde acties? Worden er voldoende kansen benut om binnen het team te communiceren en te overleggen over taal in de school door overleg te organiseren dat leidt tot duidelijke afspraken over taalvaardigheidsonderwijs?

37 Bij aanvang van het schooljaar doet school 11 met de ouders van elke nieuwe leerling een intakegesprek. Het is daarbij de regel dat het gesprek in het Nederlands verloopt of dat de ouders voor een tolk zorgen. Tijdens het gesprek informeert de school de ouders over het reilen en zeilen binnen de school en formuleert een aantal verwachtingen naar de ouders toe.

38 D11: samenwerken met externen, inclusief ouders Bouwen we een actieve relatie uit met ouders waarbij informatie over het thema, en over het leren en de ontwikkeling van hun kinderen wordt uitgewisseld door Het organiseren van formele en informele contactmomenten die voldoende laagdrempelig zijn? Bouwen we de nodige externe relaties uit met het oog op het vergroten van de deskundigheid m.b.t. het thema taalvaardigheid? Doen we voldoende een beroep op externen ter verhoging van de effectiviteit van onze werking?

39 Taalvaardigheid/taalbeleid taalvaardigheidsonderwijs POSITIEF, VEILIG, RIJK LEERKLIMAAT BETEKENISVOLLE TAKEN Ondersteuning door interactie BSA 12 doelstellingen Leerlingniveau : D1 Leerkrachtniveau : D2-7 ODET screeningsinstrumenten interactieve aanpak taalheterogeniteit taal de hele dag! remediëring Schoolniveau : D8-12 teambetrokkenheid ondersteuning schoolleiding overleg samenwerking met externen professionaliseringsbeleid

40 Opdracht 2a Taalvaardigheid : praktijk (casus 1) Overloop de verschillende stappen die deze school heeft gezet om tot acties te komen m.b.t. taalvaardigheidsonderwijs. Ga na: Is de keuze van dit thema gebaseerd op een goede analyse? Zijn de doelstellingen goed gekozen? Zijn de acties goed gekozen? Is een duidelijke link tussen de beginsituatie, de doelstellingen en de acties? Zo ja, licht toe. Zo nee, hoe kan het dan wel?

41 Kwaliteitscirkel GOK

42 Opdracht 2b Taalvaardigheid : praktijk (casus 1) Overloop de verschillende stappen die deze school heeft gezet om tot acties te komen m.b.t. taalvaardigheidsonderwijs. Bedenk minstens drie acties die de school kan opzetten om de gekozen doelstellingen te bereiken.

43 Afsluiting: visietekst Schooltaalvaardigheid Taal als middel Taal in alle vakken Relevante doelen Uitdagende taken Motivatie Variatie aan taken Interactief leren Leerlingen Leerkracht Heterogene groepen Leerkrachtig klasklimaat Taalbeschouwend weken aan technische aspecten

44 Contactgegevens Jozefien Loman / Marijke Ceunen Steunpunt GOK Centrum voor Taal en Onderwijs Blijde Inkomststraat 7 bus Leuven Tel: 016/