Visies en praktijken in het gelijkekansenonderwijs. Gelijkgestemd op weg?

Transcriptie

1 Visies en praktijken in het gelijkekansenonderwijs Gelijkgestemd op weg?

2 Gelijkgestemd op weg? Visies en praktijken in het gelijkekansenonderwijs Ik laat mijn leerlingen werken aan echte wagens van klanten, dat motiveert hen meer dan aan wrakken te werken Mijn leerlingen laat ik onder geen beding aan wagens van klanten werken, ze plunderen ze leeg en vernielen de wagens!

3 Gelijkgestemd? Visies en praktijken in het gelijkekansenonderwijs Opzet onderzoek Waar staat GOK voor : Gelijke kansen of gelijke behandeling? Visie op de leerling Taalgericht of taalrijk? Omgaan met diversiteit Werken aan welbevinden Hoe organiseer je het: beleidsvoerend vermogen Reflectie door Rudi Schollaert Vragen uit het publiek

4 Onderzoeksvragen: Opzet onderzoek In welke mate leeft er in de school een algemene GOKvisie op de niveaus van school, het ondersteuningsniveau en de leerkracht? Hoe heeft de school deze visie ontwikkeld? Op welke manier stroomt de visie van de school al dan niet door naar alle niveaus binnen de school? Hoe vertaalt de visie van de school zich in concrete doelstellingen en acties? Welk beeld heeft de school van leerlingen?

5 Methode Kwalitatieve methode, semi-gestructureerde interviews, aangevuld met observaties, documenten en literatuur Fase 1 (januari- februari 2008) Zes GOKscholen geselecteerd, 2 de en 3 de graad TSO/BSO Verschillende netten Stedelijk/landelijke Harde sector / zachte sector Geografisch over Vlaanderen verspreid Een school uit de Rand van Brussel

6 Methode Fase 2 (maart juni 2008) Interviews directie / middenkader / zestal leerkrachten per school. Totaal: 75 interviews van ongeveer een uur Een of twee lesobservaties bij de geïnterviewde leerkrachten: 58 leerkrachten. Interviews met betrokkenen binnen de begeleidingsdiensten, netten, inspectie 32 interviews Fase 3 (juli augustus 2008) Neerslag interviews en observaties

7 Methode Fase 4 (september december 2008) Analyse data, documentanalyse, literatuuronderzoek Rapport eind december 2008 Een publieksgericht rapport met een dubbele doelstelling : enerzijds een correcte analyse van de visies en praktijken in het gelijkekansenonderwijs, anderzijds een rapport dat de doelgroep stimuleert tot een goede aanpak van het gokbeleid

8 Waar staat gok voor? Ik zou het niet weten, we gaven de leerlingen al voordat GOK bestond gelijke kansen Als ik voor de klas sta, zijn ze allemaal gelijk Optimale kansen vind ik beter dan gelijke kansen Kansarme leerlingen de zorg geven die ze nodig hebben' Sterke punten herkennen en zwakke compenseren, zodat elke leerling de kans krijgt om zich te ontplooien en een diploma te halen Ik spreek liever van TOK: Te Veel Onderwijskansen

9 Gelijke kansen of gelijke behandeling? Vrijwel iedereen beseft dat leerlingen niet met hetzelfde rugzakje aan de schoolpoort komen. Vrijwel iedereen vindt GOK nodig als antwoord om achterstanden van kansarme leerlingen weg te werken GOKprincipe botst soms met norm van gelijke behandeling, met name bij leerkrachten Twijfels over bijdrage die school aan GOK kan leveren Twijfels over mogelijke negatieve gevolgen van GOK

10 Wat zijn goede GOKpraktijken? Vrijwel iedereen benadrukt het belang van extra ondersteuning voor zwakke leerlingen Die ondersteuning wordt hoofdzakelijk remediërend opgevat: remediëringslessen, individuele steun in de klas, leerlingenbegeleiding, zorgen tijdklassen Veel minder wordt het belang van een krachtige leeromgeving onderschreven Met name leerkrachten denken bij GOK eerder aan leerlingen helpen dan aan anders lesgeven.

11 Van remediëring naar preventie? Geen door iedereen gedeelde visie op GOK Een smalle visie op GOK: het accent ligt meer op zorg en remediëring dan op preventie Niet verbonden met een algemene visie op leren Goede, preventieve praktijken worden vaak niet herkend of erkend

12 Wat denkt men over de leerlingen? Op intellectueel gebied kunnen ze zeer weinig Ik heb eerlijk gezegd nog nooit over hun sterke punten nagedacht. Ik zie niet direct sterke punten, dat is misschien omdat ik teveel naar het schoolse, de resultaten kijk. Ze zijn zeer open en direct, als het hen niet aanstaat zal je het direct weten. Ze weten heel veel van geldzaken omdat ze vaak de gezinsadministratie doen, in mijn vak is dat een enorm voordeel (leerkracht handelsrekenen)

13 Wat zijn de sterke en zwakke punten? Leerkrachten willen goed lesgeven en hebben een groot hart voor de leerlingen Vrijwel iedereen heeft zicht op de thuissituatie van de leerlingen BSO leerlingen, GOK leerlingen, allochtone leerlingen worden beschouwd als de groep van de zwakke leerlingen Leerkrachten leggen vooral de nadruk op wat leerlingen niet kunnen Positieve opmerkingen over schoolse prestaties worden gerelateerd aan TSO/ASO, niet aan BSO Het slechte imago van BSO leeft niet enkel buiten school maar ook binnen de school

14 Deficietdenken Leerkrachten leggen eerder de nadruk op slechte schoolse prestaties en minder op negatief gedrag Positieve opmerkingen over GOKleerlingen gaan zelden over schoolse prestaties maar eerder over natuurlijk gedrag. Deficietdenken leidt tot een remediërende aanpak

15 Hoe verhoog je taalvaardigheid? Scholen zijn zich sterk bewust van een taalprobleem bij kansarme leerlingen Lezen en schrijven worden als het meest problematisch ervaren Het overgrote deel van de leerkrachten is het eens met de slogan Elke leerkracht is een taalleerkracht Scholen zijn heel actief in het opzetten van taalprojecten Vrijwel alle leerkrachten van de niet-taalvakken gaan bewust met taal om Praktijkleerkrachten zijn het meest huiverig om de rol van taalleerkracht op zich te nemen

16 Wat zijn goede taalpraktijken? Merendeel taalprojecten is gericht op remediëring en vindt plaats buiten de les In de les ligt het accent meer op taalkennis en taalcorrectheid dan op taalvaardigheid Er is weinig aandacht voor functioneel lezen en schrijven Thuistaal wordt vooral negatief benaderd

17 Van taalgericht naar taalrijk? De leerling wordt weinig als een actieve taalleerder beschouwd De communicatie tussen leerkracht en leerling wordt weinig gezien als een factor in actieve taalverwerving Hetzelfde geldt voor de communicatie tussen leerlingen De mogelijkheden voor taalrijk vakonderwijs worden nog weinig herkend en erkend De kennis van de praktijkleerkracht mbt taaltaken op de werkvloer wordt nog weinig benut

18 Hoe ga je om met verschillen? Die vreemdelingen zetten heel veel kinderen op de wereld. Dan trekt de vader naar Marokko en blijft de moeder er alleen mee, dan loopt de boel fout. Moeten wij dat recht trekken op school? Als zij eens beginnen met minder kinderen te krijgen en aandacht aan hun kinderen te geven Die allochtone meisjes zorgen vaak voor hun broertje of zusje, ze weten dus heel veel van kinderen. In mijn lessen ontwikkelingspsychologie komt dat goed van pas Als je gaat rekening houden met sociale en culturele achtergronden moet je voorzichtig zijn om de lat niet naar beneden te halen. Mijn klasgroep is te heterogeen om goed les aan te geven

19 Omgaan met diversiteit Weinig scholen kiezen voor het thema Diversiteit wordt ervaren als problematisch, niet als een meerwaarde Diversiteit als buitenschoolse oorzaak van leerproblemen Het verschil in sociale en culturele achtergrond tussen de school en de leerlingen Diversiteit wordt meestal gelijkgesteld met de aanwezigheid van allochtonen Buitenschoolse kennis wordt niet gevaloriseerd binnen de school

20 Probleem of meerwaarde? Diversiteit als probleem binnen de school Probleem van heterogeniteit, teveel nationaliteiten, teveel verschillen in niveau, teveel verschillen in leeftijd. Leerkrachten geven aan dat de huidige manier van les geven onvoldoende is om met heterogene groepen te werken Meer interactief werken om zo de leerlingen beter te betrekken en hun buitenschoolse kennis te erkennen, wordt als een mogelijkheid gezien maar blijkt in de praktijk moeilijk toe te passen.

21 Hoe zorg je dat leerlingen zich goed voelen op school? Vrijwel iedereen beschouwt het welbevinden van de leerlingen als dé basis voor goede schoolprestaties De leerlingen goed kennen vindt men een voorwaarde om aan welbevinden te werken Respect hebben voor leerlingen beschouwt men als het belangrijkste uitgangspunt De schoolteams hebben dan ook veel kennis over de achtergrond van hun leerlingen

22 Wat zijn goede praktijken om aan welbevinden te werken? Men werkt aan welbevinden door: De afstand tussen leerling en leerkracht klein te houden Schouderklopjes te geven, waardering uit te spreken Belangstelling te tonen voor persoonlijke interesses en problemen In de les in te spelen op de leefwereld van leerlingen Er voor te zorgen dat leerlingen elkaar niet discrimineren Acties te ondernemen tegen pesten Activiteiten buiten de les

23 Hulpverlener of coach? De leerkracht ziet zichzelf vaak als een hulpverlener, zelfs als een vader/moederfiguur (helpen, beschermen) Welbevinden wordt nog weinig verbonden met een veilig klasklimaat: kansen krijgen om je competent te voelen kansen krijgen om fouten te maken eigen kennis en ervaring mogen inbrengen positieve benadering van thuistaal

24 Hoe organiseer je het? Van een gezamenlijke visie op GOK is vaak geen sprake Slechts een kerngroep van leerkrachten is op de hoogte van het GOKbeleid Individuele leerkrachten werken vaak met veel inzet aan gelijke kansen, buiten het beleid van de school om: op die manier ontstaan eilandjes van gelijke kansen Leerkrachten die weinig tot geen GOKleerlingen in hun klas hebben voelen zich weinig betrokken bij het GOKbeleid Leerkrachten weten weinig over hoe hun collega s aan gelijke kansen werken

25 Enkele goede praktijken Besluitvorming in samenspraak Een interactieve aanpak van de BSA verhoogt het draagvlak voor het GOKbeleid Samen doelen en acties opstellen Gebruikmaken van deskundigheid binnen de school Doceervrije week Specifieke kennis praktijkleerkrachten Uitwisseling van ideeën Co-teaching Collegiale lesobservaties