KIJKWIJZER: THUISTAAL IN EEN KRACHTIGE LEEROMGEVING. Kleuterklas

Transcriptie

1 KIJKWIJZER: THUISTAAL IN EEN KRACHTIGE LEEROMGEVING Kleuterklas Naar: Bultynck, K., Sierens, S., Slembrouck, S., Van Avermaet, P. & M. Verhelst (2008), Vooronderzoek m.b.t. de plaats van de thuistalen van de allochtone kinderen binnen onderwijs en opvang in vier scholen van het project Thuistaal op school. Gent: Steunpunt Diversiteit en Leren & Leuven: Centrum voor Taal & Onderwijs. Gebaseerd op: Verhelst, M. & K. Van den Branden (1999), OBSERVEREN in KLEUTERKLASSEN. Indicatoren voor krachtige leeromgevingen voor taalvaardigheidsonderwijs. Leuven: Steunpunt NT2. Herwerkt door: Ria Carette en Evita Willaert VEILIG KLASKLIMAAT Klasinrichting/opstelling 1. Wat hangt aan de muren? Ligt in de klas? Voorbeelden/specificaties Elementen uit of verwijzingen naar leefwereld van de kinderen: knuffels, foto s,. Werkjes van kinderen hangen in de klas en weerspiegelen diversiteit 2. Klasopstelling. Klassiek, blokken, u vorm, groepen en hoeken, 3. Hoeken. Poppenhoek, leeshoek, luisterhoek, computerhoek, constructiehoek, stempelhoek, Is aanwezig, en min of meer Specifiek toegespitst op thuistaal/thuiscultuur Ik zorg ervoor dat de thuiscultuur en de thuistaal zichtbaar aanwezig zijn in de klas. Is er (in de hoeken) anderstalig materiaal aanwezig? Boekjes, cd s, liedjes, in andere talen. Doe ik dit al? (evt. andere voorbeelden) Leerkrachtencompetenties?

2 Klasmanagement 4. Duidelijke afspraken, doelgericht. 5. Structurele elementen om zelfredzaamheid te bevorderen. 6. Krijgen kinderen keuzes aangeboden in wat ze mogen/moeten? 7. Wordt er gewerkt in kleine groepjes? Welbevinden afgescheiden zodat kinderen bijv. rustig kunnen in een boekje kijken Qua tijd, ruimte, orde, taakuitvoering: kinderen weten wat van hen verwacht wordt, lopen niet verloren Rode draad is zichtbaar (niet van de hak op de tak) Visuele ondersteuning, bijv. pictogrammen, gebruiksaanwijzingen, keuze en takenborden, materiaal op oog en handhoogte van kinderen Dit alles zodat kinderen weten wanneer en waar ze wat moeten doen, wat ze nodig hebben, waar ze het kunnen vinden Zinvol alternatief voor kinderen die niet aan centrale activiteit deelnemen Bieden hoeken voldoende relevante prikkels? Ik moedig kinderen aan om te kiezen voor materiaal in hun thuistaal of andere talen. Ik zet de thuistaal in ter verduidelijking van instructies. Ik gebruik de thuistaal in visuele ondersteuning. Ik zet de thuistaal in om zelfredzaamheid van kinderen te bevorderen. Ik geef kleuters de keuze / moedig ze aan om iets te kiezen in hun thuistaal of andere talen? Ik stimuleer hierbij overleg/interactie/uitleg/hulp in eigen taal? 8. Ik zorg voor welbevinden Op gelijke hoogte gaan zitten, kind op Ik gebruik woordjes in

3 en een veiligheidsgevoel. 9. Ik verhoog het competentiegevoel van de kinderen. 10. Positieve omgang van kinderen met elkaar bevorderen. 11. Ik stigmatiseer zwakkere kinderen niet. schoot nemen, knipogen, oogcontact, Niet enkel talige feedback Bijv. ook door houding/mimiek van de leerkracht Permanente aandacht voor: naar elkaar luisteren, onderhandelen met elkaar, aandacht hebben voor verschillen, elkaar ruimte bieden voor eigen inbreng Impulsiviteit van /monopoliseren door sterkere kinderen onderdrukken, beurten/aandacht verdeeld over alle kinderen Aanhalen op negatieve manier van aspecten zoals taalachterstand, etnische achtergrond, de thuistaal om een kind te troosten, op het gemak te stellen, te begroeten, Ik laat interactie in de thuistaal toe bij informele momenten tussen kinderen (bijv. bij uiten van gevoelens, bij vrije spelmomenten). Wij zingen en beluisteren ook liedjes in de eigen taal van de kinderen. Ik bekrachtig de eigen taal van de kinderen. Ik bekrachtig wat de kinderen meebrengen vanuit hun thuiscultuur. Ik stimuleer waardering en bewondering voor de thuistaal of het gebruik van andere talen door de kinderen. Ik let erop het gebruik van de thuistaal niet als negatief te

4 12. Ik zet aan tot initiatief. Mogen kleuters zelf iets uitproberen, mag er al eens iets misgaan? Talig klimaat globaal over de taken heen 13. Ik reageer (globaal) positief op de thuistaal van de kinderen. Actief Passief stigmatiseren. Laat jij kinderen toe zelf iets uit te proberen in hun thuistaal? En mag er hierbij al eens iets misgaan (bijv. controle)? Ik stimuleer het gebruik van de thuistaal tussen kleuters expliciet op bepaalde momenten / tijdens bepaalde onderdelen van taken. Ik stimuleer het gebruik van de thuistaal door aan kinderen te vragen hoe ze een woord in hun eigen taal noemen, door een voorbeeld van iets te laten geven in de thuistaal. Ik vertaal Nederlandse woorden soms in de thuistaal om een voorwerp of begrip duidelijk te maken. Ik pik in op wat door een kind in de thuistaal wordt aangebracht, ik negeer deze input niet. Ik laat interactie tussen kleuters in de thuistaal toe en

5 14. Ik verplicht kinderen niet om te spreken. 15. Niet te veel nadruk op taalcorrectheid, de boodschap wordt centraal gesteld. BETEKENISVOLLE TAKEN De taken 16. Authentieke, functionele, betekenisvolle taken. 17. Proactief én reactief elementen van diversiteit in de taken incorporeren. Geen systemen van voorzeggen of laten herhalen. Geen pijnlijke stiltes laten vallen. Het communicatieproces wordt niet afgeremd door opmerkingen over taalcorrectheid, uitspraak Dingen van thuis laten meebrengen. Ervaringen en meningen van kinderen betrekken. Kinderen inbreng geven in een thema. ga hier niet expliciet tegen in. Ik ga in eerste instantie in op / ik beoordeel uitingen in de thuistaal vanuit de boodschap, niet vanuit de gebruikte taal. Ik bied taken aan waarin de thuistaal of andere talen functioneel worden ingezet (bijv. bij vrij spel in poppenhoek). Ik stimuleer inbreng in de thuistaal of andere talen in een taak (bijv. ik laat dingen in de thuistaal of andere talen van thuis uit meebrengen). Ik doe iets met dingen die kinderen uit hun thuiscultuur meebrengen. Ik zet taken in met als doel talensensibilisering

6 Motivatie en betrokkenheid 18. Uitdagende motiverende leeromgeving en taken die kinderen gelegenheid geven om te oefenen, dingen te doen. 19. Ik zorg ervoor dat alle kinderen gemotiveerd blijven. Sluiten de activiteiten aan bij de interesses van de kleuter? Zijn ze betrokken? Wordt het leren steeds gekoppeld aan dingen doen? Alle vormen van positieve aandacht, ook fysiek Kansen voor rijk taalaanbod en taalproductie/interactie 20. Natuurlijk, kwalitatief, rijk en functioneel taalaanbod van de leerkracht. 21. Veel variatie in taalaanbod. Taalaanbod dat natuurlijkerwijze uit de taak voortvloeit. Spreektaal, geen schrijftaalwoorden, geen geforceerde woordenschat. Geen babytalk, niet alle moeilijke woorden weglaten. Niet te veel woorden die kinderen niet echt nodig hebben. Geen woordenschatlijstjes rond 1 thema. Verhalen, instructies, liedjes, rijmpjes, poppenkast, spelletjes, andere gesprekspartners, allerhande boekjes om in te kijken, (bijv. ik laat kinderen aanvoelen hoe het voelt om een taal te horen die je niet kent). Ik kies taken die aansluiten bij de thuiscultuur / gebruik maken van de thuistaal van het kind om de motivatie te verhogen. Ik geef leerlingen positieve aandacht wanneer ze hun thuistaal gebruiken. Is er in mijn klas ook taalaanbod in de thuistaal of andere talen? In de klas zingen en beluisteren we ook liedjes in andere talen, spelen we spelletjes in andere talen, lezen we boekjes in andere talen.

7 22. Principe van taalaanbod de hele dag 23. De leerkracht stimuleert interactie in klassikale interactie. 24. De leerkracht stimuleert interactie tussen de kleuters. De kleuterleid(st)er verwoordt elke handeling die hij/zij en de kleuters stellen, plakt begrippen op gezichtsuitdrukkingen, verwoordt niet talige vragen (ook bij instructies voor het verlaten van de klas, jas aandoen, ). De leerkracht biedt veel kansen tot interactie: open vragen, vragen naar meningen en ervaringen, reacties uitlokken via foute veronderstellingen, geen invulzinnetjes, De leerkracht bouwt voort op talige productie of niet talige reacties. De leerkracht verbindt een reactie van de ene leerling met een reactie van een andere. De leerkracht schept kansen voor kinderen om te overleggen, ervaringen en meningen te verwoorden, elkaar uitleg geven, vragen te stellen, in interactie gaan (cf. ook volgend punt). Ik zet ouders in om in hun thuistaal een verhaal te komen vertellen, iets te demonstreren, muziek te maken, Ik laat toe dat kinderen in hun thuistaal communiceren om doorheen de dag hun zelfredzaamheid te bevorderen. Ik bouw ook verder op / verbind ook talige productie van kleuters in hun thuistaal. Ik laat toe dat kleuters dit ook in hun thuistaal doen.

8 Werkvormen 25. Werkvormen die actieve leerhouding stimuleren en kinderen verantwoordelijk maken voor hun eigen leren. 26. De leerkracht zet tijdens groepswerk telkens aan tot interactie. 27. Bewust heterogeen samenstellen van groepjes De leerkracht laat kinderen in duo s of groepjes werken en organiseert het zo dat de samenwerking en interactie bevorderd wordt, dus niet overwegend klassikale/individuele opdrachten. De leerkracht biedt ondersteuning binnen de groepjes. Ik stel groepjes niet steeds met opzet taalheterogeen samen. Ik stel ook met opzet taalhomogene groepjes samen. Ik voorzie werkvormen die aanleiding geven tot interactie in de thuistaal. Tijdens groepswerk zet ik kleuters aan tot interactie in de thuistaal. Tijdens groepswerk laat ik de thuistaal toe Tijdens groepswerk sanctioneer ik het gebruik van de thuistaal niet. Ik stel groepjes soms bewust homogeen samen op basis van de thuistaal, bijv. om het veiligheidsgevoel te bevorderen GERICHTE ONDERSTEUNING 28. De leerkracht is alert voor wat kinderen doen en Ik ga als leerkracht evenzeer in op wat kleuters zeggen in hun

9 zeggen en pikt daarop in. 29. De leerkracht gaat in op problemen die kinderen signaleren, doet zelf pogingen om problemen van kinderen met de taak op te sporen. 30. Kinderen krijgen de kans om zelf oplossing te zoeken, de leerkracht ondersteunt via hints, vragen, hardop reflecteren. 31. De leerkracht controleert het begrip van kinderen en herfraseert uitingen, onderhandelt over de betekenis en/of maakt zichzelf met handen en voeten duidelijk. 32. De leerkracht voorziet ankers waaraan taal kan worden vast gehangen. 33. De leerkracht ondersteunt kinderen in het uiten van een Taal vasthangen aan handelingen, aan visuele, tactiele, auditieve ervaringen, aan taalaanbod dat kleuters al begrijpen, aan eerdere ervaringen. Onaffe boodschappen ontrafelen, betekenisonderhandeling, herformuleren, verwoorden van niet talige reacties. thuistaal. Ik ga als leerkracht evenzeer in op vragen of signalen van kleuters in hun thuistaal. De thuistaal mag hierin voor mij ook een functie vervullen. Ik zet de thuistaal in om begrip van kinderen te controleren (bijv. hoe zeg je dat in je eigen taal? ). Ik herfraseer ook uitingen van kleuters in hun thuistaal. Ik maak zelf gebruik van de thuistaal om mezelf duidelijk te maken. Ik probeer ook (onaffe) uitingen van kleuters in hun thuistaal te ontrafelen.

10 boodschap. In betekenisonderhandelin g wordt ook gebruik gemaakt van de thuistaal van de kleuters. 34. De leerkracht corrigeert taalfouten op een positieve manier. Herformuleren, aanvullen, aandacht blijft bij de boodschap. Ik ga in eerste instantie in op / ik beoordeel uitingen in de thuistaal vanuit de boodschap, niet vanuit de gebruikte taal. Ik herformuleer (delen van) uitingen in de thuistaal.