Hoe gezond is bewegen voor ouderen eigenlijk? Hoeveel ouderen bewegen genoeg om gezond te blijven?

Transcriptie

1 Hoe ouderen blijvend te motiveren voor beweeggedrag Kinesiologie congres 29 Mei 2010 Brussel Innovation for Life Vu medisch centrum Waar gaat deze lezing over? Hoe gezond is bewegen voor ouderen eigenlijk? Hoeveel ouderen bewegen genoeg om gezond te blijven? Wat leert de wetenschap ons over beweeggedrag van ouderen en hun motivatie? Wat kunnen medici en fysiotherapeuten hier in de praktijk mee? 2 1

2 Hoe gezond is Bewegen? Mate van bewijs Gezondheidsparameters Ontstaan van ziekten (primaire preventie) Beloop van ziekten (tertiaire preventie) Overtuigend bewijs positief effect (+++) Lichaamsgewicht Vetpercentage Bloeddruk HDL/LDL cholesterol Glucosetolerantie Insulinegevoeligheid Botdichtheid Slaappatroon Hart- en vaatziekten Diabetes mellitus II Overgewicht Osteoporose Coronaire hartziekten Diabetes mellitus II Overgewicht Sterke aanwijzingen positief effect (++) Beroerte Depressie Colonkanker Borstkanker CARA Osteoporose Beroerte Angst en depressie Reumatoïde artritis Epilepsie Cystic fibrosis Aanwijzingen positief effect (+) Coördinatie Reactiesnelheid,-vermogen Geheugen Psychosociaal welbevinden Zelfredzaamheid Zelfvertrouwen Zelfwaarde Artrose Bekkeninstabiliteit Nierziekten Lage rugpijn Ziekte van Parkinson Lichamelijke, verstandelijke en zintuiglijke handicap 3 American Prof. Dr. Marijke College Hopman-Rock of Sports Medicine. Med Sci Sports Exerc 1998;30: Mosterd et al, 1996 Kan je dood gaan door te weinig te bewegen? Bron: RIVM 4 2

3 Momenten van extra achteruitgang 2 weken bedrust : spiermassa % 3 weken bedrust : ademhalingsvolume 27% (3.3 l/min 2.4 l/min) 5 Gezondheid/Ziekte/ Veroudering Functies Activiteiten Participatie Persoonlijke en externe factoren 6 Bewerkt naar WHO, ICF 3

4 Major life events Partnerverlies, ziekte (griep), val, verhuizing, chirurgie, condition Critical zone 7 Dia met dank aan dr. Nico van Meeteren Event time Topp et al, 2002, Van der Sluis et al, 2007 Prof. Archie Young (1986): Not only can exercise reverse the effects of immobilization, it can readily produce a further 10 to 20% improvement in strength and aerobic power, effectively postponing functionally important thresholds for some 10 to 20 years. Acta Med Scand Suppl. 1986; 711, De Fontein der Jeugd door Lucas Cranach de Oude De boodschap is dat meer bewegen in feite verjongend werkt!!! 8 4

5 Nelson et al, MSSE, 2007 Aanbevelingen voor preventieve en therapeutische interventies: Aeroob, kracht, lenigheid, balans 30 minuten per dag bewegen + oefeningen op minimaal 2 dagen/week Chodzko-Zajko et al, MSSE 2009 Hoeveel en welk bewijs is er voor bewegen voor ouderen? 9 Nederlandse Norm Gezond Bewegen Tenminste 30 minuten Tenminste vijf dagen per week Matig intensief Porties van tenminste vijf minuten Fitnorm Tenminste minuten Tenminste drie keer per week Intensief Twee maal per week spierversterkende en lenigheids oefeningen Bron: Trendrapport Bewegen en Gezondheid, Hildebrandt et al., 2004,

6 Percentage dat voldoet aan gecombineerde normen per leeftijdscategorie Bron: Trendrapport Bewegen en Gezondheid , Hildebrandt et al., 2008 Flyer Bewegen in Nederland ( Wat hangt samen met inactiviteit? (De Vreede et al, 2008) Zie ook Quick Scan Fit for Life 2009 (Mulier/TNO rapport) Alleenstaand / wonend > 75 jaar Roken Lage zelf ervaren gezondheid/fitheid 1 lichamelijke beperkingen Angst om te vallen Overgewicht 12 6

7 Groen=associate partner Gearceerd=collaborating Rood= later aangesloten 13 Kenmerken van succesvolle Nederlandse beweegprogramma s voor ouderen (Tak, De Vreede, Hopman-Rock, 2008 TNO/EUNAAPA zie Meerdere onderdelen (thuisoefeningen, groepsoefeningen en valpreventie) Recreatieve beweegactiviteit Ruim locatieaanbod (sportschool/zaal, wijkgebouw, zorgcentrum) 10 tot 15 personen per instructeur Gezondheidsbevorderende doelstellingen en oefeningen die zich richten op spierkracht, balans &coördinatie en flexibiliteit Op maat Meten fysieke aspecten en tevredenheid van deelnemers Maximale financiële bijdrage van 5,- per sessie 14 7

8 FUNTEX: functionele training! Beter dan alleen krachttraining CS-PFP units Bij start 3 maanden 9 maanden kracht training FUNTEX Controle De Vreede et al, JAGS, Samenwerking tussen wetenschap en praktijk: Wie bakt de cake??? 16 8

9 Nieuwe Nederlandse coalitie Fit for Life Zie Theorieën over gedragsverandering 1. Zelf-management (stellen van persoonlijke doelen) 2. Readiness for Change (transtheoretische model) 3. Sociaal Cognitieve Theorie 18 9

10 1. Zelf management Persoon is actief betrokken in het proces Zet realistische doelen op de korte termijn Bepaalt vertrouwen in bereiken daarvan Krijgt feedback en stelt doelen bij Ontvangt leefstijl/beweeg advies en counseling Ontwikkelt systeem voor sociale ondersteuning (via beweegmaatjes, groepsprogramma s, etc) Readiness for change (Marcus & Prochaska) 20 10

11 3. Sociaal cognitieve theorie 21 Background Age/gender Knowledge Education Marital status Lifestyle (alcohol, smoking) Health SELF-EFFICACY Stiggelbout et al, Health Education Research, 2006 N=+/- 2000, gestart met een van 10 beweegprogramma s Rood: significante voorspellers van gedragsbehoud na 6 mnd LAPSES Yes/No Frequency Duration QUALITY OF PROGRAMME ATTITUDE INTENTION MAINTENANCE - SOCIAL NORMS BARRIERS RISK SITUATIONS HABITS COPING RESPONSES 22 11

12 Wat motiveert ouderen om te gaan en te blijven bewegen? Competitie 6 Competition 5 MBvO Gezondheid en genezing HiB FysioSport Walking Sports Health Recreation Weight reduction Social contacts 1 Sports FysioSport Walking Health HiB 0 Self esteem Fitness Quality trainer Advice GP -1 MBvO Pleasure -2 Advice GP Fitness Weight reduction Quality trainer Recreation Competition Self esteem Relaxation Ontspanning en plezier -3-4 Pleasure Relaxation Social contacts Stiggelbout e.a., JAPA, Sluijs et al, Correlates of Exercise Compliance in Physical Therapy, Phys Ther Drie belangrijkste factoren voor niet meer meedoen zijn: (1) de barrières die patiënten ervaren (2) gebrek aan positieve feedback (3) mate van hulpeloosheid 24 12

13 Beweegstimulering in de eerste lijn Williams et al, Brit J Gen Pract, 2007: 17 verwijzingen, waarvan 1 patient daadwerkelijk meer gaat bewegen! 25 Effectieve programma s en strategieën voor gedragsverandering. Wat is bewijs? Systematic review on methods of promoting PA (Swedish Council, Advice and counselling of patients in everyday clinical practice increases physical activity by 12 50% for at least six months after the counselling session (strong scientific evidence), More frequent, intensive counselling by means of repeated sessions for several months additionally boosts physical activity (limited scientific evidence) Counselling supplemented by prescribed physical activity, diaries, pedometers, informational brochures, etc, increases activity by another 15 50% (limited scientific evidence)

14 Active Aging Today, nieuw internet blad voor professionals of gebied van bewegen en ouderen 27 Kathryn Devereux Acting Manager of Strategic Development / Allied Health Director from Perth Australia 28 14

15 Shortcut to: 29 Take Home boodschappen / discussie Bewegen voor ouderen is belangrijk om ziektes en beperkingen te voorkomen en participatie te verbeteren Veel ouderen bewegen te weinig Advies + Counseling is effectief Kwaliteit van programma s en aanbieders is essentieel voor gedragsbehoud Monitor opbrengsten en geef positieve feedback Verbreed uw professionele blik en werk (lokaal) samen Bak eventueel uw eigen cake maar wel met de juiste ingrediënten! 30 15

16 Oude Chinese wijsheid: Een pad ontstaat door er op te lopen 31 Foto: Marja Westhoff Bedankt voor uw aandacht! Programmamanager Bewegen en Gezondheid TNO Kwaliteit van Leven, Leiden Co-director onderzoekscentrum TNO VUmedisch centrum, Amsterdam