Waar gaat deze lezing over?

Transcriptie

1 Meer bewegen door kwetsbare ouderen: over valkuilen & implementatieslakken UNO-VUmc symposium 9 December 2009 de praktijk Vu medisch centrum Waar gaat deze lezing over? Hoe gezond is bewegen voor ouderen eigenlijk? Bewegen kwetsbare ouderen genoeg? Wat leert de wetenschap ons over beweeggedrag van ouderen? Wat kan de praktijk hier mee? 2 Hoe gezond is Bewegen? Mate van bewijs Overtuigend bewijs positief effect (+++) Sterke aanwijzingen positief effect (++) Aanwijzingen positief effect (+) Gezondheidsparameters Lichaamsgewicht Vetpercentage Bloeddruk HDL/LDL cholesterol Glucosetolerantie Insulinegevoeligheid Botdichtheid Slaappatroon Coördinatie Reactiesnelheid,-vermogen Geheugen Psychosociaal welbevinden Zelfredzaamheid Zelfvertrouwen Zelfwaarde Ontstaan van ziekten (primaire preventie) Hart- en vaatziekten Diabetes mellitus II Osteoporose Beroerte Depressie Colonkanker Borstkanker Beloop van ziekten (tertiaire preventie) Coronaire hartziekten Diabetes mellitus II CARA Osteoporose Beroerte Angst en depressie Reumatoïde artritis Epilepsie Cystic fibrosis Artrose Bekkeninstabiliteit Nierziekten Lage rugpijn Ziekte van Parkinson Lichamelijke, verstandelijke en zintuiglijke handicap 3 American Prof. Dr. Marijke College Hopman-Rock of Sports Medicine. Med Sci Sports Exerc 1998;30: Mosterd et al, 1996 Update Chodzko-Zajko et al,

2 Momenten van extra achteruitgang door niet bewegen 2 weken bedrust : spiermassa % 3 weken bedrust : ademhalingsvolume 27% (3.3 l/min 2.4 l/min) 4 Gezondheid/Ziekte/ Veroudering Functies Activiteiten Participatie Persoonlijke en externe factoren 5 Bewerkt naar WHO, ICF Major life events Partnerverlies, ziekte (griep), val, verhuizing, chirurgie, condition Critical zone 6 Dia met dank aan dr. Nico van Meeteren Event time Topp et al, 2002, Van der Sluis et al,

3 Prof. Archie Young (1986): Not only can exercise reverse the effects of immobilization, it can readily produce a further 10 to 20% improvement in strength and aerobic power, effectively postponing functionally important thresholds for some 10 to 20 years. Acta Med Scand Suppl. 1986; 711, De Fontein der Jeugd door Lucas Cranach de Oude De boodschap is dat meer bewegen in feite verjongend werkt!!! 7 Nelson et al, MSSE, 2007 Aanbevelingen voor preventieve en therapeutische interventies: Aeroob, kracht, lenigheid, balans 30 minuten per dag bewegen + oefeningen op minimaal 2 dagen/week 8 Nederlandse Norm Gezond Bewegen Tenminste 30 minuten Tenminste vijf dagen per week Matig intensief Porties van tenminste vijf minuten Fitnorm Tenminste minuten Tenminste drie keer per week Intensief Twee maal per week spierversterkende en lenigheids oefeningen In verpleeghuizen: Alle beetjes meer bewegen helpen!!! Bron: Trendrapport Bewegen en Gezondheid, Hildebrandt et al., 2004,

4 Percentage dat voldoet aan gecombineerde normen per leeftijdscategorie Bron: Trendrapport Bewegen en Gezondheid , Hildebrandt et al., 2008 Flyer Bewegen in Nederland ( Trendcijfers Ouderen en Bewegen (Ooijendijk et al, Bewegen Gemeten, 2006) Percentage ouderen met chronische aandoeningen dat inactief/normactief is (gemiddelde 2003 en 2004) inactief normactief Sociodemografische factoren Vrouwelijk geslacht Leeftijd > 75 jaar Indicatief profiel voor ouderen Laag inkomen/lage SES met verhoogd risico op Persoonskenmerken bewegingsarmoede (De Vreede, Lage subjectieve gezondheid/fitheid 2008) Depressie Laag zelfvertrouwen Tenminste 1 lichamelijke beperking Gedrag Roken Weinig/geen historie voor bewegen gedurende volwassenheid Sociaal culturele factoren Weinig sociale steun Fysieke omgevingsfactoren Geen stimulerende fysieke omgeving 12 4

5 Maar als ouderen gaan bewegen gaan ze toch ook meer vallen?...? 13 Vallen en valpreventie 1 van iedere 3 zelfstandig wonende ouderen (65+) valt jaarlijks 1 van iedere 2 verpleeghuis bewoners valt jaarlijks Hoge medische kosten (> M 500 per jaar) Hoge impact op ervaren kwaliteit van leven Uitdaging: Valpreventie! 14 Vallen: een ernstig probleem! Maar zie Geeske Peters proefschrift 2009: voor iedere 30 minuten meer activiteit per dag nam de kans op herhaald vallen met 4% af

6 Bewegen en vallen: een VALKUIL (Wijlhuizen et al., 2009) Vallen en valangst: minder beweging buiten de deur Bewegen buiten Minder conditie Vallen binnen 16 Beweegstimulering bij ouderen Begin zo jong mogelijk met meer te bewegen Indien oud en kwetsbaar: start in veilige omgeving met oefenen 17 Groen=associate partner Gearceerd=collaborating Rood= later aangesloten

7 Kenmerken van succesvolle Nederlandse beweegprogramma s voor ouderen (Tak, De Vreede, Hopman-Rock, 2008 TNO/EUNAAPA zie Meerdere onderdelen (thuisoefeningen, groepsoefeningen en valpreventie) Recreatieve beweegactiviteit Ruim locatieaanbod (sportschool/zaal, wijkgebouw, zorgcentrum) 10 tot 15 personen per instructeur Gezondheidsbevorderende doelstellingen en oefeningen die zich richten op spierkracht, balans &coördinatie en flexibiliteit Op maat Meten fysieke aspecten en tevredenheid van deelnemers 19 FUNTEX: functionele training! Beter dan alleen krachttraining CS-PFP units Bij start 3 maanden 9 maanden kracht training FUNTEX Controle De Vreede et al, JAGS, Natuurlijk beloop van innovaties % Doelgroep bekend bereid tot gebruik gebruik gebruik zoals bedoeld 21 7

8 Samenwerking tussen wetenschap en praktijk: Wie bakt de cake??? 22 Slakken! Hardlopers! 23 Nieuwe Nederlandse coalitie Fit for Life PASEO coalitie is inmiddels een werkgroep

9 Beweegstimulering in de eerste lijn Williams et al, Brit J Gen Pract, 2007: 17 verwijzingen, waarvan 1 patient daadwerkelijk meer gaat bewegen! 25 Background Age/gender Knowledge Education Marital status Lifestyle (alcohol, smoking) Health SELF-EFFICACY Stiggelbout et al, Health Education Research, 2006 N=+/- 2000, gestart met een van 10 beweegprogramma s Rood: significante voorspellers van gedragsbehoud na 6 mnd LAPSES Yes/No Frequency Duration QUALITY OF PROGRAMME ATTITUDE INTENTION MAINTENANCE - SOCIAL NORMS BARRIERS RISK SITUATIONS HABITS COPING RESPONSES 26 Wat motiveert ouderen om te gaan en te blijven bewegen? Competitie 6 Competition 5 MBvO Gezondheid en genezing HiB FysioSport Walking Sports Health Recreation Weight reduction Social contacts Sports FysioSport Walking Health HiB Self esteem Fitness Quality trainer Advice GP MBvO Pleasure Advice GP Fitness Weight reduction Quality trainer Recreation Competition Self esteem Relaxation Ontspanning en plezier -3-4 Pleasure Relaxation Social contacts Stiggelbout e.a., JAPA,

10 Barriers and motivators associated with Physical Activity change in older adults Review Preliminary results (Koeneman et al, to be submitted) Demographics Gender Race Age Education/Income Marital status Retirement Social mobility In groen: onderwerp van aandacht voor praktijkmensen? Social and Environmental Season Social support Loneliness Intervention features Group cohesion Physician advice Financial incentives Social cohesion neighborhood Safety Urban / shops / mall Connectivity Walkability / traffic Public transport Green / open spaces Park (park features) 28 Barriers and motivators associated with Physical Activity change in older adults Preliminary results (continued) 29 Psychological and Physiological Health (functional ability) Perceived health Previous exercise behaviour Fatigue during and after exercise Other health behaviors Perceived benefits Self efficacy Self regulatory strategies Health goals / concerns Optimism Outcome expectancies Subjective norm Perceived behavioural control Locus of control Age expectations Imagery Future orientation Take Home boodschappen / discussie Bewegen voor ouderen is belangrijk om ziektes en beperkingen te voorkomen en maatschappelijke participatie te verbeteren Veel ouderen (vooral chronisch zieken en in instellingen) bewegen veel te weinig Kwaliteit van programma s en aanbieders is essentieel voor gedragsbehoud Valpreventie= starten met bewegen in veilige omgeving Bak eventueel je eigen cake maar wel met de juiste ingrediënten! Monitor opbrengsten en geef positieve feedback TIP: vrijwilligers inzetten om met mensen te wandelen? 30 10

11 Oude Chinese wijsheid: Een pad ontstaat door er op te lopen 31 Bedankt voor uw aandacht! Programmamanager Bewegen en Gezondheid TNO Kwaliteit van Leven, Leiden Co-director onderzoekscentrum TNO VUmedisch centrum, Amsterdam