«,~* x* ««.. A CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHOUDING. Beregening bij tulpen op zandgrond. C. G. Toussaint

Transcriptie

1 NN31545,0388 «,~* x* ««.. A CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHUDING, NTA 388, d. d. 7 april 1967 Beregening bij tulpen p zandgrnd C. G. Tussaint Drev,-,:'. ƒ>;:: 6700 AB ""tisa Nta's van het Instituut zijn in principe interne cmmunicatiemiddelen, dus geen fficiële publikaties. Hun inhud varieert sterk en kan zwel betrekking hebben p een eenvudige weergave van cijferreeksen, als p een cncluderende discussie van nderzeksresultaten. In de meeste gevallen zullen de cnclusies echter van vrlpige aard zijn mdat het nderzek ng niet is afgeslten. Aan gebruikers buiten het Instituut wrdt verzcht ze niet in publikaties te vermelden. Bepaalde nta's kmen niet vr verspreiding buiten het Instituut in aanmerking. *,>J I I * 62 V}<SM I $

2

3 INHUDSPGAVE Inleiding 1. Biz. Uitvering van de preven 2 Prefmstandigheden 2 Weersgesteldheid 2 Teeltg_egevens_ 4 Prefpzet 4 Het vchtgehalte in de grnd 5 Bespreking van de resultaten 7 a. grei en ntwikkeling van het gewas 7 b. invled van beregening p de blpbrengst 8 c. invled van beregening p de srtering^ 11 d. invled van beregening p de huidkwaliteit 14 Waterverbruik 14 Samenvatting en cnclusies 15 literatuur 19

4

5 Inleiding nder de in Nederland geteelde blgewassen nemen tulpen verreweg de belangrijkste plaats in. Het beteelde ppervlak van de hfdblgewassen bedreg in 1965: vr tulpen 5630 ha, vr hyacinthen 340 ha en vr narcissen 1300 ha. Het areaal tulpen is ten pzichte van 1955 verdubbeld (SLTWEG (6)). Vrheen was de teelt sterk gecncentreerd p de ze e zandgrnden, thans is er nder andere dr de steeds tenemende stadsuitbreiding een duidelijke tendens gaande naar een grtere cncentratie p klei- en zavelgrnd, waarp zich mmenteel 50 à 60% van het tulpenareaal bevindt (STADHUDERS (7)). In de tekmst zal ernstig rekening meten wrden gehuden met een steeds grter verlies aan zgenaamde ude bllengrnden. Uitbreiding van de teelt p klei- en zavelgrnd kan hier een plssing bieden. m dit te realiseren zal aanpassing aan de veranderde mstandigheden ndig, echter niet altijd gemakkelijk zijn. Men denke aan de meilijkere be werkbaarheid van deze grnd, hetgeen vral bij het planten en rien zijn bezwaren plevert (VAN DER KliES (2)). Bvendien is de huidkwaliteit van de bllen p de zware grnden minder ged dan p de lichtere (VAN DER VALK en SCHNE VELD) (11)). In dit verband kan wrden gesuggereerd f naast klei-, zavel- en zeez an dg rnden k andere grndsrten geschikt zuden zijn vr de bllenteelt. Prfielpbuw en waterhuishudkundige testand van de grnd zijn van grt belang vr de bllenteelt (VAN DER VALK en SCHNE VELD (11)). Vr de zandgrnden is de kennis ver de invled van de watervrziening p de prduktie relatief gering. Dr BLAAUW (1) en KRAAYENGA (4) werd in respectievelijk 1935 tt en met 1937 en 1952 tt en met 1954 alleen de invled van de grndwaterstand p de pbrengst nagegaan in duinzandgrnden. riënterende preven p klei- en zavelgrnd hebben aangetnd, dat beregening de pbrengst verhgde (KRAAYENGA en SCHUTEN (5), VAN DER VALK en SCHNEVELD (10)). Exacte gegevens ver het vchtverlp in de grnd en het waterverbruik gedurende het greiseizen ntbreken evenwel. Teneinde de kennis mtrent de reactie van tulpen p beregening te vergrten zijn vanaf I960 preven uitgeverd p het prefterrein van het Instituut vr Cultuurtechniek en Waterhuishuding "Sinderheve" te Renkum.

6

7 Uitvering van de preven Pref mstandigheden De grnd waarp de preven werden uitgeverd is te karakteriseren als een gede haarpdzlgrnd (humeuze bvenlaag circa 30 cm dik). Uit de granulaire samenstelling van de grnd blijkt, dat de bvengrnd zwak tt sterk lemig is, het zand matig grf tt grf en de grfheid van het zand in het prfiel van bven naar beneden teneemt. Plaatselijk kmen in de ndergrnd grindbanken vr (KRAANEN en Y AN D ER VRT (3)). Dr het vrij hge humus- en leemgehalte hudt de grnd een vrij aanzienlijke heveelheid vcht vast. De maximale heveelheid pneembaar water in de drwrtelbare laag van 0-40 cm bedraagt 70 mm. Elders in ns land, vrnamelijk in Nrd- Brabant, vindt men verspreid ver de prvincie vrij veel haarpdzlgrnden die enigszins vergelijkbaar zijn met de grnd p Sinderheve (STICHTING VR BDEMKARTERING (8)). De bemesting van deze betrekkelijk arme zandgrnd werd aangepast aan de eisen die de bllenteelt stelt en bedreg 122 kg P^,- en 200 kg K- per ha. De ph-kcl in de bvengrnd (0-20 cm) werd van 4, 5 naar 5, 4 gebracht dr middel van bekalking met 5200 kg dlcal per ha (tabel 1). Tabel 1. Grndanalyse van prefterrein Sinderheve (P-Al, K en Mg in mg/l00 gr drge grnd; slib en zand in gewichtsprcent) ph _ A. K- M n rg f / Slib Laa S (KCl)?- M getal M S stf <16/u tui % Zand ^ cm 5, cm 7,4 3, Weersg_e steldheid De belangrijkste weergegevens tijdens de prefperiden zijn samengevat in tabel 2. De gegevens zijn afkmstig van het weerstatin ter plaatse.

8

9 cd S a. «< c- i T»: i:,*> Ä fi fi TH h- v m ««TH TH * r- r- m 00 "5-1 C C * m» C 00 ^ in c «d C TH TH *' c Tl TH n < TH TH f- 3 «J a) C +J h C S» ),Q u ß G bfj «5 & «ö r-< Fi <D (J Ti TJ T! 2 h b ^ *-" > w gin? v 0) 0X)TH *-> 4J a> a) CU C *^ u <u v c ß v b ^ nj <u t-l 'T) w h ß 0) -I-I <U.. ß c i < sc rn i (V) «c-f v«s > T-I v» T-: c V0 Vi m '«Ti w E-i S b-d u! H ß H ba Z, 55 H H 2 S e a M ß a fi ui s s a a S W ß u fi fi c TH TH TH m c c in c c m sh P v c c c v t c c v j c v H i n v P (\] %C> M3 C TT T"i C TJI in v V3 C v TH T-iT-ic'0 T #, tf, minvq C! r- v v ^ vu» 00 s N <* ti e» C "sf F TH "^ vi m C TH TH V C TH TH c M ^ T - i i n r - - m N M T i T i v û c ^ r ' N T-l m t^ c sd «rl (1 C 00 v "H TH Tl TH r^ e* TH C C 4» N C C T-i ik m (M C 00 c TH v t> TH c C I*- C C v 00 TH t». C C T H C r - I ^ T H T j «C ««A f t («<» «k t««k ft ^ c c M c m c c M v m cmt^-tfcmcmr-vm'- C i n t ^ - T t l C T H C ^ T - l TH ^< TH 00 r- TH 00 1 ß 8 u 1 % u u 13 1H u fi 3 S h cd 0 u 4) «+H 4-> U cd cd U cd CU fi fi 3 -

10

11 -4- Vanaf 1963 werd in de peride vanaf april tt de gst de natuurlijke neerslag van het gewas afgehuden dr middel van rlkappen bestaande uit een frame van stalen buizen afgedekt met gewapende plyester glfplaten (fig. 1). Na het bereiken van vastgestelde uitdrgingsgrenzen werd de grnd met behulp van een regeninstallatie weer p veldcapaciteit gebracht. In fig. 2 is een verzicht van het prefveld met de in werking zijnde regeninstallatie weergegeven. Van de vijf prefjaren vallen vrnamelijk de lage temperaturen in de winterperide en in het vrjaar van 1965 p. De strenge winter in de eerstgenemde peride heeft enige schade aan het gewas verrzaakt, vrnamelijk p de niet met sneeuw bedekte velden, daar de vrst hier veel dieper de grnd in drng. Het vrjaar van 1965 was bijznder nat en kud. Teeltgegevens De vrvrucht was vr elk prefjaar niet gelijk. De gewassen, die in het vrafgaande seizen werden geteeld, waren vr I960, 1961 en 19Ó5 aardappelen, vr 1963 bruine bnen en vr 1964 phacelia, het laatste als grenbemesting. Bij de preven in I960 en 1961 werden de bllen p bedden geplant, bij de latere preven p rijen met een nderlinge rijenafstand van 25 cm. Het aantal bllen (zift 10 cm) bedreg circa 96 per var wat vereenkmt met een gewicht van circa 150 kg plantged per are van de cultivars Rse Cpland (I960 en 1961), Kleurenpracht (1963 en 1964) en Glden Harvest (1965). De bllen werden met de hand geplant en vóór de winter afgedekt met een laagje turfmlm. Als veiligheidsmaatregel werd vanaf 1963 bvendien met str gedekt m eventueel uitvriezen te vrkmen. Prefpzet m een indruk te verkrijgen van de teeltmgelijkheden met tulpen cp een hge, matig humushudende zandgrnd werd in I960 en 1961 een eenvudige vchttrappenpref uitgeverd. Er waren drie vchtbehandelingen in drievud (VI, V2 en V3). Van 1963 af werden de preven nder rlkappen vrtgezet teneinde nafhankelijk van de natuurlijke neerslag de gewenste vchtte -.tand p de verschillende bjecten te kunnen handhaven. De kappen werden alleen gedurende regenperiden bven het gewas gerld. In periden met wisselvallig weer bteeen ze wel eens enkele dagen achtereen het gewas afdekken. In 1963 werden in de pref vier vchtbehandelingen in viervud, in 1964 v er

12

13 5- behandelingen in drievud, pgenmen (VI, V2, V3 en V4). Naast de verschillende vchtbehandelingen kwamen in 1963 twee stikstf bjecten vr. p het ene bject werd een ttale gift van 180 kg stikstf per ha vóór het begin van de bladntwikkeling tegediend; p het andere bject 90 kg vóér het begin van de bladntwikkeling en 90 kg krt vóór de blei. In 1964 kwamen vier stikstftrappen vr, namelijk 70, 100, 145 en 220 kg stikstf per ha. In 1965 werd naast de vchttrappenpref (vier trappen in zesvud) een tweede aangelegd, waarbij in verschillende greistadia de beregening gestpt werd, ttdat circa 80% van het pneembare water verbruikt was. Buiten deze periden werd een hg vchtniveau gehandhaafd (vier periden in zesvud). Het schema van de behandelingen is in tabel 3 gegeven. Tabel 3. Behandeling s schema van de beregeningspreven, gebaseerd p een watergift bij een bepaalde verbruikte heveelheid beschikbaar water in de grnd (in % en in vlume %) Behandeling Behandeling Jaar a,, verbruikt vcht,-, Jaar.,. % vl. % pf nr ' P eride v ê ls 1960 t/m 1965 VI 80 14,4 3, PI 15/3-20/5 VI I960 t/m 1965 V ,8 2,90 20/5-2/7 V3 I960 t/m en 1964 V3 V ,4 5,4 2,45 2, P2 15/3-6/5 6/5-11/6 V3 VI (vanaf blei V3 40 V4 20 ) 7,2 3,6 2,60 2, P3 11/6-2/7 I5/3-I4/5 I4/5-I5/6 V3 V3 VI 15/6-2/7 V P4 15/3-25/5 25/5-2/7 V3 VI Het vchtgehalte in de grnd Peridiek (één- en tweewekelijks) werden grndmnsters genmen, m het verlp van het vchtgehalte in de grnd na te gaan. Uit het verlp bleek, dat in de meeste jaren pas vanaf de blei belangrijke verschillen in vchtgehalte ptraden. Het bereiken van een vastgestelde uitdrgingsgrens was afhankelijk van klimatlgische mstandigheden (. a. neerslag en verdamping) en de grei van het gewas. m een indruk te verkrijgen van de frequentie,

14

15 6- waarmee de gestelde uitdrgingsgrenzen werden bereikt en de hiermee gepaard gaande beregening is in tabel 4 een verzicht per prefjaar weergegeven. Tabel 4. Frequentie van uitdrging en heveelheid beregeningswater in mm Behang, dmjng aantal keren I960 mm 1961 aantal keren mm 1963 aantal keren mm 1964 aantal keren mm aantal keren 1965 mm VI V V V V V Uit de gegevens van tabel 4 blijkt, dat nder geheel natuurlijke mctandigheden (I960 en 1961) de laagste uitdrgingsgrens (pf = 3, 35) niet we -d bereikt (bject VI). Als gevlg van tijdige aanvulling van het vchttekr dr regenval werd in I960 als laagste vchtspanning pf = 3,2 gemeten; p dit tijdstip was 70% van het beschikbare vcht verbruikt (fig. 3a). Gezien de natte maanden april en mei van 1961 (128 mm) was de beschikbare heveelheid water z grt, dat slechts een geringe uitdrging van de grnd kn wrden verwacht. Het verlp van het vchtgehalte in fig. 3b geeft dit duidelijk weer. Dr afscherming van de regen dr rlkappen kn vanaf 1963 de gewenste vchttestand beter wrden gehandhaafd. Van belang hierbij was k dat de laagst gestelde uitdrgingsgrens kn wrden bereikt. De frequentie van vrkmen werd in vergelijking met een jaar als I960 echter vergrt (zie fig. 3c, 3d en tabel 4). Een uitzndering hierp is 1965, waarin ndanks afscherming van de regen een minder frequente uitdrging plaats vnd. De verschillen in vchtgehalten waren minder grt (fig. 3e), hetgeen vermedelijk een gevlg is van het lagere verdampingsniveau in de peride april tt en met juni. Het verlp van het vchtgehalte in de peridieke uitdrgingspref tnt aan, dat dr de keuze van de greistadia, waarp de uitdrging begn, de lengte van de periden verschilde (fig. 3f en tabel 3).

16

17 Vr peride PI waren 66 dagen ndig m de uitdrgingsgrens van pf = 3, 35 te bereiken, vr P2, P3 en P4 respectievelijk 36, 33 en 38 dagen. Bespreking van de resultaten a. Grei en ntwikkeling van het gewas De ntwikkeling van het gewas verliep in de verschillende prefjaren gunstig. Het tijdstip, waarp de bladntwikkeling begn, was afhankelijk van de vrafgaande winterperide. Een vrege f late gewas ntwikkeling in het vrjaar echter bleek geen nemenswaardige invled te hebben p het tijdstip van ttale bladafsterving en de gst. Dr de geringe uitdrging van de grnd behefde in de meeste jaren vóór de blei niet beregend te wrden. p dit tijdstip werd veelal de maximale bdembedekking bereikt. Tijdens het uitgreien van de hfd- en bijbllen (vanaf het knpstadium) had beregening een duidelijk effect phet tijdstip en de snelheid van bladafsterving. Bij een hg vchtniveau (bjecten V3 en V4) begn de afsterving gemiddeld 2 à 3 weken later en verliep regelmatiger dan bij een laag vchtniveau (bject VI, fig. 4). Deze waargenmen effecten hangen sterk samen met de mate van uitdrging van de grnd. In 1961, nder natte mstandigheden, was het tijdsverschil bij 50% bladafsterving tussen frequent-beregende en nberegende planten circa 4 dagen; in dagen; bij sterke uitdrging (I960) circa 30 dagen. In dat jaar werd bvendien een duidelijk verschil in snelheid van afsterven waargenmen. Het tijdsverschil bij 70% afsterving bleek ng grter (fig. 4 en 5). Deze greiduurverlenging dr beregening is van grt belang vr de blprduktie, drdat deze verlenging ptreedt in de peride van de hgste straling (juni). p de bjecten met een laag vchtniveau (VI) was het tijdstip, waarp alle bladeren waren afgestrven, 3 â 4 weken vreger dan p de bjecten met frequente beregening (V3 en V4). Deze verschillen in afsterving wrden gedemnstreerd in fig. 6. p kleigrnd werd gevnden, dat een ntwatering dieper dan 60 cm eveneens aanleiding gaf tt vrtijdige afstervingsverschijnselen (VAN DER VAL.K en SCHNE- VELD (11)). Bij de berdeling van het gewas te velde is vrts gebleken, dat aantasting en uitbreiding van 'vuur' (Btrytis tuiipae) alleen dan dr beregening werden bevrderd, indien de weersmstandigheden krt daarna ngunstig waren (hge relatieve luchtvchtigheid bij hge temperaturen). Dr gede en intensieve bespuitingen, p het juiste tijdstip uitgeverd, kn het ptreden

18

19 van vuur tt een minimum wrden beperkt. Te lang drgeverde beregening vertraagde de afrijping van de bllen, Een ged resultaat ten aanzien van de ribaarheid en de blkwaliteit werd verkregen indien circa 3 weken vóór de gst met beregening werd pgehuden, b. Invled van beregening p de blpbrengst Alvrens de invled van de vchtbehandeling p de pbrengst te beschrijven lijkt het gewenst nader in te gaan p eventuele verschillen ten aanzien van de greimstandigheden die kunnen zijn ntstaan dr tijdelijke afdekking van het gewas met rlkappen. m enige infrmatie hierver te verkrijgen werd in 1964 en 1965 dagelijks de panv er damping gemeten. Uit de resultaten blijkt, dat de ttale verdamping in 1964 ver de peride april tt en met juni circa 25 mm hger en in 1965 circa 29 mm lager was dan p de percelen znder afdekking. Wrden de gemeten waarden tegen elkaar uitgezet, dan blijkt dat er een redelijk verband bestaat tussen de verdamping gemeten met en znder gewas afdekking (fig. 7). Hieruit vlgt, dat de verdamping niet nemenswaardig is beinvled dr tijdelijke afdekking van het gewas. De resultaten ten aanzien van de bl pbrengst zijn samengevat in tabel 5.

20

21 CU u cd b AS Ö t e eu a 0 r-<,q CU T3 ft b ö fh j-h cu ja CU - > M U CU S«eu 4J cu ffi m i eu r (3 H f * * > (0 eu > h ni a Ci eu -a i-h Ü 5 u ni & S eu eu T> 9 i i 0) c IT) ^rt Th s Tl C NC T* r-f N Ti v Tl 4 ( i J, t > T &6Z -9 *-* ^ ft CD ^ h > CU cd \ &0 AS»^ fcs «* CU l U ft cu u cd b AS ^ CU JD u ft CU u cd N AS ï CU,Q h ft CU rt \ S 5 Ai ^,4 h CU JD n ft CU u cd S * CU J3 H ft CU rd \ b AS.> j u -» 3 ) 00 TH C T* ft 00 r>- t^ c c T* c Tl r~ c- Tl m 00 T< «rt > T-l IT> in T< r- TH 00 sd <M <*< t^ T«C C > in m c T-l v 00 (M 00 T» N N C > m 00 m m r- TH C TH 00 * > -6-

22

23 -10- Beregening verrzaakte een duidelijk psitief effect p de ttale blprduktie. Bij Rse Cpland bedreg de geard ddelde depressie ten pzichte van de maximale pbrengst 45 (12%) en 75 kg (29%) bllen per are bij een uitdrgingsgrens van respectievelijk pf = 2, 90 en 3, 45 (bject V2 bij een verbruik van 60% en bject VI bij een verbruik van 80% van de beschikbare heveelheid water).beregening na verbruik van circa 30% van het beschikbare water (22 mm) uit de laag 0-40 cm (uitdrgingsgrens pf = 2, 45) gaf de hgste pbrengst (bject V3). Bij Kleurenpracht nder de rlkappen ( ) kn een duidelijk vchteffect p de blpbrengst wrden aangetnd. De gemiddelde depressie ten pzichte van de maximale pbrengst (bject V4) bedreg: 87 kg bllen per are f 29%, wanneer in de hfdgreiperide de grnd telkené tt pf = 3, 35 uitdrgde alvrens aanvulling plaats vnd (VI); 43 kg per are f 14% bij uitdrging tt pf = 2, 90 (V2); en 17 kg per are f 5% bij uitdrging tt pf = 2, 45 vanaf het begin van de bladntwikkeling. De hgste pbrengst werd bereikt wanneer telkens na uitdrging van de grnd tt pf = 2, 45 vanaf de blei het tekrt dr beregening werd aangevuld (V4). p dit tijdstip was 30% f 22 mm van het beschikbare water uit de laag 0-40 cm verbruikt. In 1965 werd de blpbrengst van Glden Harvest niet dr het vchtgehalte van de grnd beinvled (tabel 5). Dit kan vermedelijk wrden tegeschreven aan de nvldende verklistering, verrzaakt dr een njuiste vrbehandeling van de bllen en het vrij lage verdampingsniveau. Het ttale aantal bijbllen, dat mede bepalend is vr een gede kg-pbrengst was blijkbaar te gering m duidelijk te kunnen reageren p de verschillende vchtniveau's in de grnd. Het is merkwaardig dat dit gewas wel duidelijk reageerde p gelijke uitdrging van de grnd in verschillende greistadia. Eenmalige uitdrging tt vchtspanning pf = 3, 35 (bij deze grens is 80% van het pneembare water verbruikt) in de peride vanaf het begin van de bladntwikkeling tt en met de blei gaf ten pzichte van het referentieniveau (V4) een pbrengstverhging van 21 kg bllen per are f 8%; in de periden vanaf blei tt gst (P2, P3 en P4) een pbrengstdepressie van gemiddeld 16 kg per are f 6% (fig. 8). De verschillen tussen de bjecten bleken zeer significant. Hieruit zu vlgen dat, wanneer het gewas in de peride vóór de blei rijkelijk van water is vrzien, de geveligheid vr uitdrging daarna (bjecten P2, P3 en P4) blijkbaar grter is dan wanneer vr die tijd weinig

24

25 -11. water is gegeven (bject PI). Er was een duidelijk verschil in vchtgehalte vódr de blei tussen het bject PI enerzijds en P2, P3 en P4 anderzijds (fig. 3f). Uit de resultaten van de beregeningspreven blijkt verder dat er een nauwe crrelatie bestaat tussen bl pbrengst en gemiddelde vchtspanning in de grnd en eveneens tussen de drge stf pbrengst en gemiddelde vchtspanning. De pbrengst neemt lineair te van pf = 2, 90 (uitdrgingsgrens pf = 3, 35) tt pf = 2, 2 (grens pf = 2, 45) waarbij een ptimum werd bereikt (fig. 9). Dit effect werd p klei en zavelgrnden eveneens waargenmen, wanneer een te hge grndwaterstand vrkwam. Uiteraard was de gemiddelde pf hier lager (VAN DER XLES (2)). Deling van de stikstfgift, waarbij de tweede helft krt vóódide Mei werd gegeven, had in 1963 geen effect. Evenz leverden de verschillende N-heveelheden in 1964 geen significante verschillen p. Gezien de ttale stik stf pname dr het gewas, na stikstf- en grenbemesting (Phacelia), bleek geen psitief effect te verwachten. Z bedreg bij een N-bemesting van 70, 100, 145 en 220 kg per ha de ttale N-pname dr bllen en blad respectievelijk 207, 230, 255 en 250 kg peer ha (TUSSAINT (Ç)). c. Invled van beregening p de srtering^ Een gunstige srtering is vral bij blgewassen zals tulpei van verwegend belang vr de gewichts- en geldelijke pbrengst en de instandhuding van de partij (kraam). Een grt aantal leverbare bllen en een ruime heveelheid plantged is hiervr essentieel. In tabel 6 wrdt een verzicht gegeven van de resultaten ten aanzien van de srtering bij deze beregeningspreven.

26

27 * 0) '5(5. r- a i <#. «LA 8 V Pu? IA -ac 2 8 IA a K c IA c^ I ä «CD «*. M a 8 «8 V S c? 00 c v IA K\ v 8 r- 8 «R fc & C 8 IA 8 -a- r- a S» CD 'ïr. * 8 U fc, <S t. CD a. a S-i a. c a> f* s CD i-i M (A v? a 2* v- a 8 RJ vu & S (l m $ I 8 2^ * 8? a SI EA S 0) "ös. vu "% -a- 3 g -* <D ^& Li CU T3 C ** vd 8 r- CD "A (H -P 33 ' -sft. S 8 IA S m X> «EH I JD eu T3 > 'Zl-

28 13- Uit de gegevens in tabel 6 blijkt, dat beregening, behalve bij de vcht - trappenpref in 1965, een duidelijk effect had p de srtering. De grtste depressie ten pzichte van de maximale pbrengst bedreg bij Rse Cpland 1970 (25%) en 2820 (46%) bllen per are vr respectievelijk maat 10 en 11 cm en grter bij een uitdrging tt pf = 3, 35 in de hfdgreiperide (bject VI). De hgste pbrengst,uitgedrukt in aantal bllen per are zwel van de maten 10 als 11 cm en grter, werd bereikt wanneer een uitdrgingsgrens van pt = 2, 45 niet werd verschreden. p dit tijdstip was 30% f 22 mm van het beschikbare water uit de laag 0-40 cm verbruikt (bject V3). Bij Kleurenpracht kn in 1963 en 1964 een duidelijk vchteffect p de srtering wrden aangetnd. De grtste depressie ten pzichte van de maximale pbrengst (V4) bedreg gemiddeld 3650 bllen per are van de maat 10 cm en grter f 59%, wanneer in de hfdgreiperide de grnd telkens tt pf = 3, 35 uitdrgde alvrens aanvulling plaats vnd (VI), een depressie van circa 2470 stuks per are van maat 11 cm en grter f 78%. Bij frequenter beregenen nam de depressie af. De hgste pbrengst, uitgedrukt in aantal bllen per are zwel van de maten 10 als 11 cm en grter werd bereikt wanneer telkens na uitdrging van de grnd tt pf = 2, 45 vanaf de blei het tekrt dr beregening werd aangevuld (V4). üi 1965 kn bij Glden Harvest geen duidelijk vchteffect p de srtering wrden aangetnd echter wel een effect p uitdrging van de grnd in verschillende grei stadia. Eenmalige uitdrging tt pf = 3, 35 in de peride vanaf het begin van de bladntwikkeling tt en met de blei gaf ten pzichte van een hg vchtniveau (V4-1965) een pbrengstverhging van 1470 blïen per are van maat 11 cm en grter f 26% (PI); in de periden vanaf de blei tt de gst een pbrengstdepressie van gemiddeld 930 bllen per are cf 16% (P2, P3 en P4). De pbrengst aan plantged (zift 7 tt en met 9 cm) was in alle prefjaren vr alle vchtbjecten nageneg gelijk. Het vchteffect kwam dus uitsluitend tt uiting in de grte blmaten. Gezien het feit, dat het aantal bllen van maat > 10 en > 11 cm sterk gecrreleerd was met de grtte van de prduktie (fig. 10a en 10b) kan wrden gecncludeerd, dat beregening een duidelijk effect heeft gehad p de srtering. Een belangrijk aspect hierbij is echter, dat wel het ttale aantal te gsten bllen vraf kan wrden beinvled, nder andere dr schuurbehandeling, dch in mindere mate de grtte. Het uitgreien tt nder andere leverbare maten wrdt k dr andere factren beinvled. Uit de in deze preven verkregen resultaten blijkt, dat verandering van het

29

30 -14- vchtniveau in de grnd dr middel van beregening duidelijke invled heeft gehad p het uitgreien van hfd- en bijbllen waardr een aanzienlijk gunstiger srtering werd verkregen, d. Invled_van beregening p de huidkwaliteit Het tijdstip van beregening had invled p de huidkwaliteit. Grte fluctuaties in het vchtgehalte van de grnd, die ntstnden dr beregening na langere periden van drgte (na circa 80% waterverbruik) verrzaakten scheuren van de blhuid. Bij frequenter beregenen trad geen schade aan de huid p, indien vregtijdig met beregenen werd gestpt. Aan de hand van peridieke berdelingen kn wrden vastgesteld, dat na circa 50% bladafsterving niet meer mest wrden beregend; dit kwam bij deze preven vereen met ngeveer drie weken vddr de gst. Bij de hier beprefde rassen heeft beregening geen invled gehad p de aantasting van 'zuur' (Fusarium xysprum). W ate r ve rb ruik In verband met de watervrziening is het belangrijk te weten, hev. el water een gewas tulpen kan verbruiken. In de literatuur zijn gegevens bekend ver de verdamping van tulpen. Vr het ras Krelage's Triumph bedreg deze in een peride van circa 40 dagen (1 mei tt en met 10 juni) gemiddeld 2, 5-4, 8 mm per dag en vr Glden Harvest 8 mm p prfielen met grndwaterstandsinvled (KRAAYENGA (4)). Deze bepalingen werden verricht dr middel van het cntinu wegen van een aantal planten. Enkele vragen hierbij zijn f het gewichtsverlies uitsluitend dr verdamping verrzaakt is en in heverre deze metingen vergelijkbaar zijn met het verbruik van een 'vl veld' tulpen. In de in dit artikel beschreven preven werd het waterverbruik bepaald uit de veranderingen van het vchtgehalte in de grnd vermeerderd met de neerslag. Het gemiddelde verbruik lag beneden de gemeten waarden van Kraayenga en kwam ngeveer vereen met de gemiddelde verdamping (3\ mm per dag) die dr VAN DER VALK en SCHNEVELD (10) werd gebruikt vr de berekening van het vchttekrt p zand-, zavel- en kleigrnd. Vr het verkrijgen van de ptimale prduktie was het waterverbruik na 100 greidagen (1 april tt en met 9 juli) circa 300 mm. Dit kmt vereen met gemiddeld 3, 0 mm per greidag.

31

32 -15- In figuur 9 is de drge- en verse stfpbrengst weergegeven tegen het waterverbruik. Hieruit blijkt, dat de pbrengst lineair teneemt met tename van het waterverbruik tt een ptimum van 300 mm. Zals reeds vermeld trad in 1965 bij Glden Harvest geen beregeningseffect p, vermedelijk mede als gevlg van het lage verdampingsniveau, waardr een aanzienlijke reductie in waterverbruik ptrad bij een vr dit ras te laag pbrengstniveau. Tussen het waterverbruik en de gemiddelde vchtspanning in de grnd bestnd een ged verband (fig. 9). Hierdr kn wrden aangetnd, dat de watervrziening dr middel van beregening ged is geweest. In een zandgrnd als hier beschreven is tussen pf = 2, 0 en pf = 2, 45 (bij pf = 2, 45 werd in de meeste gevallen de hgste pbrengst bereikt), bij een drwrtelbare diepte van 40 cm, circa 22 mm watex beschikbaar. Bij een waterverbruik van 300 mm en een gemiddelde regenval van 150 mm (gemiddeld ver 30 jaar) in de peride vanaf 1 april tt en met 9 juli (100 greidagen), zal ngeveer eenmaal in de 14 dagen water meten wrden tegeverd. In een peride van 100 greidagen met dan 7 maal wrden beregend. In periden znder regenval wrdt de frequentie uiteraard grter. p grnden, waarbij capillaire nalevering uit de ndergrnd van betekenis is (lage zandgrnden, klei en zavel), aal beregening nauwelijksndig zijn. Hierbij dient echter wel in het g gehuden te wrden dat de bewrtelingsdiepte van een ttilpengewas gemiddeld niet grter dan 40 à 45 cm is (VAN DER KLES (2)). p vele van zulke grnden zal daarm in een peride van drgte nvldende water uit de ndergrnd wrden aangeverd; beregening zal dan hier eveneens ndig zijn. De beregeningsfrequentie zal in het algemeen evenwel kleiner zijn dan p de hge zandgrnden. Samenvatting en cnclusies nder de in Nederland geteelde blgewassen nemen tulpen verreweg de belangrijkste plaats in. In tien jaar tijds werd het areaal verdubbeld en bedreg in 1965 circa 5630 ha. Dr een steeds tenemende stadsuitbreiding in gebieden met ude bllengrnden neemt de cncentratie p de kleien zavelgrnden te. Mmenteel bevindt zich hierp 50 à 60% van het tulpenareaal. Bij eventuele verplaatsing van de bedrijven naar de gudgrnd zal aanpassing aan de veranderde mstandigheden niet altijd gemakkelijk blijken (meilijkere bewerkbaarheid in verband met nder andere planten en rien p zwaardere grnden). Exacte gegevens ver het effect van

33

34 16- watervrziening bij tulpen ntbraken. Teneinde de kennis mtrent de reactie p beregening te vergrten, werden vanaf I960 preven uitgeverd p een matig humushudende zandgrnd met de cultivars Rse Cpland, Kleurenpracht en Glden Harvest. Grnden, die enigszins vergelijkbaar zijn met de grnd p Sinderheve, vindt men vrnamelijk in Nrd-Brabant. m de gewenàs uitdrging van de grnd te verkrijgen werd het gewas vanaf 1963, krt na het begin van de bladntwikkeling, tijdens natuurlijke neerslag afgedekt dr middel van rlkappen. De greimstandigheden werden dr de tijdelijke asfdekking slechts weinig beinvled, wat bleek uit de geringe verschillen in verdamping. Cnclusies ten aanzien van de verkregen resultaten kunnen in de vlgende punten wrden samengevat: 1. Beregening vrkwam vregtijdige bladafsterving. In een vrij drg greiseizen (I960) bedreg het tijdsverschil bij circa 50% bladaf ster - ving tussen een frequent beregend en een nberegend gewas zelfs 30 dagen (fig. 4). Het tijdstip waarp de afsterving begn en de snelheid van afsterving hingen sterk samen met de mate van uitdrging van de grnd. 2. Beregening had een duidelijk psitief effect p de blprductie. Bij Rse Cpland (I960) werd de hgste pbrengst bereikt dr aanvulling van het vchttekrt, wanneer maximaal 30% van het beschikbare water in de bewrtelbare laag van 0-40 cm (pf = 2,4) was verbruikt. De gemiddelde depressie ten pzichte van de maximale pbrengst bedreg 45 (12%) en 75 kg (29%) bllen per are bij een uitdrgingsgrens van respectievelijk pf = 2, 90 en pf = 3, 35, bij verbruik van respectievelijk 60 en 80% van de beschikbare heveelheid water. Bij Kleurenpracht ( ) werd de hgste pbrengst bereikt met een matige beregening vóór de blei (uitdrging tt 50% verbruik) en een frequente beregening daarna (uitdrging tt maximaal 30% verbruik van het pneembare water). Bij matige en geringe beregening vanaf het begin van de bladntwikkeling (uitdrging tt 60 en 80% verbruik; pf = 2, 90 en pf = 3, 35) bedreg de pbrengstdepressie ten pzichte van de hgste pbrengst respectievelijk 43 en 87 kg bllen per are f 14 en 29%. Vral de resultaten met Glden Harvest (1965) gaven weer, dat de peride vanaf de blei tt

35

36 -17- enkele weken v66c.de gst het meest gevelig was vr vchttekrt. De pbrengst neemt lineair te van pf = 2,9 (uitdrging pf = 3, 45) tt pf = 2,2 (grens pf = 2, 45) waarbij een ptimum werd bereikt (fig. 9). 3. Met beregening werd een duidelijk gunstiger srtering verkregen. Bij Rse Cpland (i960) bedreg de grtste depressie circa 1970 (25%) bllen per are van maat 10 cm en grter en circa 2820 (46%) stuks van maat 11 cm en grter bij uitdrging tt pf = 3, 35 in de hfdgreiperide. De gunstigste srtering v/erd bereikt dr beregening na 30% verbruik van het beschikbare water (pf = 2, 45). Bij Kleurenpracht (1963, 1964) werd de gunstigste srtering verkregen met een matige beregening v66r de blei (na 50% verbruik) en frequente beregening daarna (na 30% verbruik). De grtste depressie ten pzichte van de gunstigste srtering bedreg circa 3650 bllen per are van maat 10 cm en grter en 2470 stuks van maat 11 cm en grter, respectievelijk 59 en 78%, wanneer beregend werd na 80% verbruik (uitdrging tt pf = 3, 35). De peride vanaf de blei bleek ten aanzien van de srtering het meest gevelig vr vchttekrt (Glden Harvest, 1965). 4. Het tijdstip van beregening had invled p de huidkwaliteit. Aanvulling van vchttekrt na langere periden van drgte (na circa 80% waterverbruik, uitdrging tt pf = 3, 35) verrzaakte scheuren van de blhuid. Dit trad eveneens p bij te lang drgeverde beregening. Als veilige nrm vr beëindiging van de beregening kan ten minste 3 weken v66r de gst wrden aangehuden. p dit tijdstip was ngeveer 50% van het blad afgestrven. Aantasting en uitbreiding van 'vuur' (Btrytis tulipae Land) werden dr beregening alleen dan bevrderd, indien de weersmstandigheden krt daarna ngunstig waren (hge relatieve luchtvchtigheid gepaard gaande met hge temperaturen). Beregening had geen invled p de aantasting dr 'zuur' (Fusarium xysprum). 5. Bij een maximale prduktie van 320 kg per are bedreg het verbruik gemiddeld ver 100 greidagen (1 april tt en met 9 juli) 3, 0 mm per dag. De pbrengst aan drge- en verse stf neemt lineair te met tename van het waterverbruik tt een ptimum van 300 mm (fig. 9). p zandgrnden met een vergelijkbare vchtvrraad zal gemiddeld een-

37

38 -18- maal per 14 dagen meten wrden beregend. Vr een klei- en zavelgrnd zal in verband met nder andere de geringe bewrtelingsdiepte van tulpen eveneens beregening ndig zijn, waarschijnlijk met geringere frequentie. 6. p een drge, matig humushudende zandgrnd knden met succes tulpen wrden geteeld, mits het vchttekrt in de grnd tijdig met behulp van beregening werd aangevuld. Het pbrengstniveau kan in vergelijking met die p klei- en zavelgrnd redelijk tt ged wrden genemd. De verwachting is, dat de resultaten representatief zullen zijn vr andere zandgrnden in ns land, k daar waar iets minder humus vrkmt.

39

40 19- Literatuur 1. BLAAUW, A.H De betekenis van de grndwaterstand vr blembllencultuur. Verh. Kn. Acad. Wetensch. Amsterdam 2e sectie, 37: KL.DS, L. J. J. VAN DER Bdemkundige aspecten van de teelt van enige tuiribuwgewas sen. Versl. Landb.k. nderz KRAANEN, Chr. J. M. en W. J. M, VAN DER VRT De bdemgesteldheid van het prefterrein 'Sinderheve' in de gemeente Renkum. Rapp. Stichting Bdemkartering KRAAYENGA, D. A. I960. Greimetingen bij de tulpenbl. Med. Landbuwk. Wageningen, 60, 8: en A. SCHUTEN Beregening van tulpen. Pr iktijkadvies 57, R. T. C. Hrn. 6. SLTWEG, A. F, G Teelt en afzet van blembllen. Med. Dir. Tuinb. 9: STADHUDERS, P. J De structuur van het blembllenbedr-jf p de kleigrnden. Med. Dir. Tuinb. 9 : STICHTING VR BDEMKARTERING De bdem van Nederland. Telichting bij de bdemkaart van Nederland, schaal 1 : , Wageningen, blad TUSSAINT, CG Beregening en slikstfbemesting bij tulpen. Nta I. C. W VALK, G.G.M. VAN DER, en J. A. SCHNEVELD Watervrziening bij de teelt van tulpen. Med. R. T. C. Hrn, 7. 4 : en J. A. SCHNEVELD De reactie van tulpen p grndwater diepte en prfielbpbv.w. Med. Dir. Tuinb. 12 : Med. L C. W. 78.

41

42

43 Jfc'. >. - a

44

45

46 & WABENINGENl Frqulityflije Wageningen UR library P..Bx HA Wageningen the Netherlands \ «