S TIKS TOF BEMES TINGS PROEVEN BIJ TULP Samenhang tussen opbrengst en stikstofgehalte van blad, bol en grond

Transcriptie

1 INTITUUT VR BDEMVRUCHTBAARHEID RAPPRT 973 TIK TF BEME TING PREVEN BIJ TULP amenhang tussen pbrengst en stikstfgehalte van blad, bl en grnd Rapprteur: dr. ir. J. VAN DER BN amenwerkende instellingen: Instituut vr Bdemvruchtbaarheid, Haren(Gr.) Preftuin vr Blembllenteelt p zandgrnd, Breezand Preftuin vr Grente en blembllenteelt, Ens Preftuin vr Blembllencultuur, Lisse Preftuin vr Blembllen en grenteteelt p klei en zavelgrnden, Wie ringerwerf Cnsulentschap vr de tuinbuw vr verijssel en de IJsselmeerplders, Emmelrd Cnsulentschap vr de tuinbuw, Hrn Cnsulentschap vr de tuinbuw, Lisse Rijkstuinbuwnsulentschap vr Bdemaangelegenheden, Wageningen 973 Instituut vr Bdemvruchtbaarheid, sterweg 92, Haren (Gr.) Inst. Bdemvruchtbaarheid, Rapp. 97 3

2 INHUD In leiding 5 Invled van de bemesting p het stikstfgehalte van het tulpeblad 7 Invled van de bemesting p het stikstfgehalte van de tulpebl 0 Het stikstfgehalte van blad en bl en de heveelheid beschikbare stikstf in de grnd 4 Het verband tussen het stikstfgehalte in het blad en dat in de nieuwe bl 8 De pbrengst en de heveelheid beschikbare stikstf in de grnd 20 De pbrengst en het stikstfgehalte van het blad 27 De pbrengst en het stikstfgehalte van de bl 30 amenvatting 32 Bijlage: Effect van heveelheid en tijdstip van stik 35 stfbemesting p pbrengst en srtering van de tulp gedurende drie prefjaren p vier preftuinen 39973

3 INLEIDING Gedurende drie jaren zijn p vier plaatsen landelijke stikstfbemestingspreven uitgeverd bij de tulp dr samenwerking van nsulentschappen vr de tuinbuw, preftuinen en het Instituut vr Bdemvruchtbaarheid. In de preven waren gevarieerd: de heveelheid stikstf, de verdeling hiervan ver winter en vrjaarsbemesting en de verbemesting in mei. De s tik s tf trappen in winter/vrjaar 970/97 waren: 0, 50, 00, 200, 300 en 400 kg zuivere stikstf per ha in de vrm van kalkammnsalpeter, waaruit p de afznderlijke prefvelden drie, vier f vijf trappen werden gekzen. De verdeling van de stikstf ver twee tijdstippen was als vlgt: 00% in de winter, Tl; 75% in de winter en 25% in het vrjaar, T2, en verder T3, T4 en T5 met resp, 50, 25 en 0% in de winter en de rest in het vrjaar. De bijbemesting bestnd uit 50 kg N/ha in de vrm van kalksalpeter, gegeven na de blei in mei. p het tijdstip van de vrjaarsgift werd de grnd in drie lagen bemnsterd: 020, 2040 en 4060 cm. Deze bemnstering werd herhaald net vr het mment van de verbemesting. Vr het verbemesten werd k een bladmnster genmen en wel het nderste blad. Na de gst werden per veldje 05 bllen van ziftmaat verzameld vr het stikstfnderzek. In dit verslag wrdt gerapprteerd ver het stikstfnderzek van blad en bl: de invled van de bemesting p de Ngehalten van blad en bl, het verband tussen deze gehalten en het grndnderzek, en de samenhang tussen de pbrengst en de stikstf gehalten in grnd, blad en bl. De gegevens van het laatste prefjaar, het nderzek in I970/97, wrden gedetailleerd besprken. De resultaten van de vrige prefjaren zijn vermeld in de nta's C773 en C7699 en nta vdb 7222/60. Aan het eind van elke paragraaf wrdt een samenvatting gegeven ver de drie prefjaren.

4 Vr een verzicht van de data van bemesting en bemnstering in I970/I97I wrdt verwezen naar tabel in laatstgenemde nta. In bijlage I wrdt de reactie van de pbrengst p de behandelingen vr de drie prefjaren weergegeven.

5 INVLED VAN DE BEMETING P HET TIKTF GE HAL TE VAN HET TULPEBLAD Na de bleiyvóór de verbemesting werd het nderste blad bemnsterd vr nderzek p stikstf. De stikstfbemesting heeft niet alleen invled p het gehalte maar k p de uitgrei van het blad. Bij een matige stikstfgift kan het blad wel z sterk uitgreien dat het gehalte aan stikstf in het blad niet stijgt, en sms wel daalt, vergeleken met nbemest. Daarm wrdt in tabel het drggewicht van de bemnsterde bladeren weergegeven. Afgezien van telfuten zal in alle mnsters per prefveld en waarschijnlijk k tussen de prefvelden hetzelfde aantal bladeren in het mnster aanwezig zijn. Met de bemesting stijgt het gewicht van het blad tt een bepaald maximum, dat p de preftuin Lisse bij 00 kg N/ha ligt, en in Ens en Wieringerwerf bij 200 kg. p de preftuin Breezand was er tussen weinig en veel bemest geen duidelijk stijgende lijn. De verdeling van de stikstfbemesting ver de tijd heeft ver de prefvelden gezien niet dezelfde invled p de bladntwikkeling gehad. TABEL I, Heveelheid drg materiaal (g/20 bladeren) in bladmnster gerangschikt naar heveelheid (kg N/ha) en tijdstip van stikstfbemesting Prefveld Bemesting (kg N/ha) van gem. Breezand 2,6 2, 22, 22,7 2,9 Lisse 8,6 9,3 9, 8,8 8,9 Ens 8,7 9,5 20,0 9,9 9,6 Wieringerwerf 7,3 9,9 20,0 22,3 20,0 9,9 Tijdstip Tl T2 T3 T4 T5 gem. Breezand 22, 24,4 22,2 2,4 9,4 2,9 Lisse 8,0 8,7 9,6 9,5 9, 8,9 Ens 20, 20,0 8,8 9,3 9,6 9,6 Wieringerwerf 2,5 9,5 9,7 8,8 20,2 9,9

6 8 TABEL II. Het stikstf gehalte van het blad in begin mei 97 (N % p drge stf) Tijd. stippen M eststfgiften i (kg N/ha) N NI N2 N3 300 N4 400 N4 gem. Tl T2 T3 T4 T5 Gem, B r e e z and 2,68 2,67 2,48 2,52 2,70 2,6 2,87 3, 0 2,93 3,08 3,23 3,04 3,24 3,33 3,4 3,29 3,22 3,30 3,40 3,53 3,4 3,62 3,58 3,5 3,05 3,5 3,06 3, 3 3,8 3,08 Tl T2 T3 T4 T5 Gem. L i s s e 2,94 2,92 2,84 2,87 2,88 2,89 3, 2 3,23 3, 7 3,08 3,02 3, 2 3,37 3,42 3,43 3,4 3,32 3,39 3,00 3,40 3,36 3,4 3,40 3,3 3,0 3,24 3,20 3,9 3,5 3,8 Tl T2 T3 T4 T5 Gem. E n s 2,52 2,62 2,84 2,74 2,4 2,60 2,70 3,9 3,0 3,07 3,0 2,99 3,53 3,58 3,53 3,02* 3,48 3,53 3,54 3,68 3,57 3,5 3,55 3,58 3,09 3,26 3,23 3, 3, 3,5 Tl T2 T3 T4 T5 Gem. W i e r in g e r w e r f 2, 94 2, 94 3,25 3,9 3,9 3,6 3,34 3,23 3,55 3,48 3,5 3,57 3,67 3,56 3,57 3,83 3,73 3,57 3,70 3,68 3,59 3,76 3,76 3,93 3,78 3,76 3,49 3,57 3,55 3,56 3,63 3,56 * Afwijkende waarde, bij het middelen weggelaten

7 Zals uit tabel II vlgt, heeft de bemesting het stikstf gehalte van het blad verhgd. Bij 50 kg N/ha is het gehalte van het blad in Breezand en Ens het laagst, dan vlgt het gehalte in Lisse, terwijl de gehalten van nbemest en 50 kg N in Wie ringerwerf ng hger liggen. De tulp heeft dus in deze pref p de zavelgrnd in Wieringerwerf meer stikstf weten p te nemen. De bladmassa blijft p dit prefveld niet achter, het is dus geen kwestie van mindere grei en hger gehalte. Bij de hgste gift is het stikstf gehalte in het blad in Wieringerwerf k het hgst, maar de uiteindelijke stijging is vergeleken met de laagste trappen, die al hger in s tik s tf gehalte waren, geringer. De verdeling van de stikstfbemesting ver de tijd lijkt k invled gehad te hebben p het stikstfgehalte van het blad in mei. Bij de vlledige gift in de winter is het gehalte van het blad het laagst. De verdeling met 75% van de stikstf in de winter en 25% in midden februaribegin maart gaf het hgste f het p èèn na hgste gehalte aan stikstf in het blad. Terwijl de twee daarp vlgende verdelingen leidden tt wat lagere gehalten, was het stikstfgehalte van het blad in twee van de vier gevallen weer hger bij een vlledige stikstfgift in het vrjaar. De nclusie van het vrige jaar dat een laag gehalte vral vrkwam bij lage en vrege gift ging dit jaar in zijn algemeenheid niet p. amenvattend ver de laatste twee prefjaren kan wrden gesteld: () Het stikstfgehalte van het blad was in de pref p klei in de Wieringermeer het hgst bij alle stikstftrappen. Bij 50 kg N/ha was het stikstfgehalte in Ens het laagst. (2) Het stikstfgehalte van het blad steeg dr de stikstfheveelheid in de bemesting en wel het sterkst p de preftuin Ens. (3) Van de verdeling ver de tijd ging een geringe invled uit, die vr beide jaren niet dezelfde was. In beide jaren was wel het stikstfgehalte van het tulpeblad het laagst, als alle stikstf in de winter, was gegeven. In het tweede prefjaar werd het maximum meestal bereikt bij een gift van 75% in de winter en 25% in het vrjaar, maar in het eerste prefjaar gaf, behalve in Breezand, vrjaarstediening van alle stikstf f 75% van de stikstf het hgste gehalte.

8 0 INVLED VAN DE BEMETING P HET TIKTFGEHALTE VAN DE TULPEBL Bij de gst werden 05 bllen per veldje verzameld van ziftmaat m na te gaan, he de stikstfbemesting had gewerkt p het stikstfgehalte van de nieuwe bl. In tabel III staan de gemiddelde en uiterste waarden van het drggewicht en het drgestfgehalte van de bllen in de mnsters vermeld; bvendien zijn de gemiddelde waarden per meststfgift berekend. TABELTIL Drggewicht en drgestfgehalte van geanalyseerde bllen znder huid: laagste, hgste en gemiddelde waarde, gemiddelde waarde per meststfgift Prefter re in Drggewicht, g uiterste gemidd. gemiddelde waarde bij een bemesting met verbemesting (kg N/ha) geen wel W Breezand,864,09 3;0 3,35 3,2 2,90 23 ^ ^W Lisse 9,00,57 9,8 9,90 0,00 9,68 9,65 9,74 9,89 Ens 0,42,9,09,40,00 0,92,04,0,08 Wieringerwerf 0,625,49 3,66 4,4 3,79 3,59 3,20 3,56 3,75 3,56 Drgestfgehalte, % Breezand 4,9 44,9 43,28 43,6 43,24 43,3 42,74 43,22 43,4 Lisse 4, 48, 44,8 44,44 44,55 43,79 43,93 44,40 43,96 Ens 40,043,9 4,80 42,7 4,67 4,36 4,45 4,9 4,68 Wieringerwerf 43,2 47,6 45,8 45,5 45,3 44,98 44,83 45,27 45,37 44,99 De gemiddeldedrggewichten per bl lpen tussen de prefvelden ngal uiteen. Het lijkt erp dat niet dezelfde ziftmaat is ingestuurd. m de invled van de stikstfbemesting p het stikstfgehalte van de bl via pbrengstvermeerdering en vergrting van de bl uit te schakelen, is per prefveld dezelfde ziftmaat genmen. Inderdaad blijken de gemiddelde waarden per meststf gift weinig uiteen te lpen.

9 Net zals het vrige jaar lpt bij hgere stikstfgift het drggewicht wat terug. Dit zu hierdr te verklaren zijn, dat bij de hgere pbrengst dr een ruimere bemesting k de niet rnde, niet Abllen, die bij gegeven ziftmaat lichter in gewicht zijn, meer uitgreien en een grtere ziftmaat bereiken,, k het drgestfgehalte neemt iets af bij een zwaardere bemesting, wat eveneens een lager drggewicht bij tenemendsmeststfgift kan verrzaken. De zwaardere stikstfbemesting zu dus leiden tt een vergrting van de pbrengst aan tulpebllen, waarbij per bl echter minder assimilaten zijn afgezet. De stikstfbemesting heeft het stikstfgehalte van de bl duidelijk verhgd (tabel IV). Bij de laagste meststfgift hebben de bllen van de Preftuin in Ens het laagste gehalte. Bij de hgste meststfgift lpen de gehalten niet ver uiteen. k het stikstfgehalte van de bl van de Preftuin in Wieringerwerf steekt er niet bven uit. De verbemesting in mei heeft het stikstfgehalte van de bl duidelijk verhgd bij de laagste gift. Deze verhging wrdt kleiner bij de zwaardere bemesting in winter en vrjaar. Wat de verdeling van de stikstfheveelheid ver winter en vrjaarsgift betreft, hiervan gaat geen unifrme invled uit. p drie prefvelden is het gehalte van de bl hg, als de stikstf geheel in het vrjaar was gegeven, maar vr de gegevens van de Preftuin in Lisse ligt de zaak precies andersm. amenvattend ver de drie prefjaren wrdt het vlgende vastgesteld: () Binnen ziftmaat is de nieuwe bl wat lichter en het drgestfgehalte wat lager bij de zwaardere stikstfgiften. (2) De stikstfheveelheid heeft duidelijk het stikstf gehalte van de bl verhgd. (3) verbemesting in mei verhgde in twee van de drie prefjaren het stikstfgehalte, vral bij de lagere basisbemesting in winter f vrjaar. In één prefjaar werd het stikstfgehalte van de nieuwe bl p de nbemeste veldjes in de Wieringermeer zeer sterk verhgd, wat werd verklaard dr pname en phping van stikstf znder dat daarbij een greistimulans ptrad.

10 2 ~ ih cn E CU «C l IT CM d* <J LA CM d" LA LA LA LA LA CA (^ CM T" LTN LTN LTN d" d" cj d N T d MD d d~ LTN L d % *\ A % >>» CM LfN L LfN LfN L LfN LA ; i CU» d CVJ er ir N tr ^ ^ T ^ \ T 4 N V d CM MD tr cr T T V" V V T ta <^ ^ i ai jx. C3 3 T_ 'n g MD N t LfN N LT MD N D ^ ^ ^ ^ ^ ^ T N ir r r ^^~v"v"v" T, > d v L MD T ^ T T ^ Y d v d E IT T ^ T T \ V l CM N T CM d~ er tr e ^ Y" V" T V T c\i CM m T '^ cn MD MD M> LTN MD T ; T T T ï _c: v~ z ' MD MD d" d CM d" t c^. L m * * * <» M, ^ ' T ^ \ \ T MD N <TN MD LTN L MD MD MD MD T T ^ ^ T ^ _ic: Q " N CM sf. V Z MD C" ^ ^,. ^ ^ ^_ MD IT MD MD MD MD LTN d" MD T T T T V T E CU l v T N v 4" \ 0 MD MD MD C" MD Y ^ Y Y v Y~ MD MD N y MD MD Lf\ ~4 MD ^ T T ' ^ \ L V LfN MD MD MD ^ T_ T, T y CM N ca, d MD LfN MD MD MD MD T Y T t T V H M _cz z l Ü N MD d" N MD MD MD MD Z MD MD CA CM I A LT LA LA V MD ^ T Y~ T" Y~ Y~ <TN N N d MD MD LTN 'TN d" MD CT <TN N CM CM LTN MD LTN LTN MD V T T T V T tr d MD L7 CM V CTN LfN CM LTN LfN MD MD MD MD T ^ V T ^ T MD LA T MD LTN d MD LfN MD MD MD *t «t n ««*t d N T d IA MD MD MD MD MD T V ^ T t T s_ ~ " '. X Ä M ^~* T \ H ^^ Z3L l _ü ^ E CU l ^ ca s N N Y T,3 d _ct _^ T Y~ T T Y~ Y T N N Y~ LA d" LA LA d" LA V 'T T T V \ MD, MD LA d" CM CM CM cn pr\ Y~ T 'T" T T Y~ N CM N N d 3 d CM <TN ~3 T ï ^ X ^ T d" T d" LTN d" LTN d" d, M T r v y tr d" LTN LTN * v (TN 0~\ T~ r T T T T d MD ^ 3" MD ^ ^ T ^ T T MD LfN MD L~ d d MD d * V T \ V T TT LfN N LfN CM T V T T T CM d LA D CT LA d d d ï d d T ^~ T T ^ ^ CM C A CM CM r LA IA LA LA LA L T T r~~ T" T T MD L d* CM N =r 3 d T T ^ V T T J rh.8 as 3: =3 a> = t zsz e CU > ^ ^ L MD Y~ * s v Y T T LA d r cn CM d" d" LA LA d" \ T T T T T C ^ ^ C M ^ ^ T T T ^ LfN r N LA d d 4" (VN N ^ V V T T" T CM LfN N N T ^ N r r r N LfN CM LfN. N N CM CM N A *\ % * % «M T T T 'ï CM MD CM Q N CM CM CM ^ T T ^ ^ T^ \~ ^ MD d~ d* MD d T T ^ T ^ ^ er ca > rh 03 l 4 4 _>c It +> M CU rr: i I i & <x i l _*: LA = ^ l CU ai _î< «CL r, H H ^ " C ca M CU CU _ d" T CM r Y Y~ CM CM T T Y Y T Y T E «T CM ^j LA CU (. [ en cu t ri LTN f d" d N T ï v~ r T ; * v \ T r B m T CM ^ dr LTN. i! l c: LU LA CM 4* LA r N T N N r r # e= T CM d" LA CU H h UI CM CM CM CM CM M T T V T T T E CU ^ N MD V CM CU l T CM d N CZ CM CM T ' CM v s_ CU LA Ç3 d H N N N :x T v T * E= ^ CM d LTN CU j _ (_ j _, l

11 3 (4) Met betrekking tt de verdeling van de stikstf ver winter en vrjaarsgift werd p de drie in het prefjaar 968/969 nderzchte prefvelden het hgste f bijna het hgste gehalte bereikt na de vlledige vrjaarsgift. In het tweede prefjaar was dat het geval vr de bllen van de pref te Lisse en Ens, en in het laatste prefjaar was het gehalte ver het algemeen k stijgend naarmate meer stikstf was gegeven in de vrjaarsgift, uitgeznderd p het prefveld van Lisse. (5) In de eerste twee prefjaren was het stikstf gehalte van de bl afkmstig van Breezand het laagst, zwel bij de lichte als bij de zware bemesting. Dr de stikstfbemesting steeg het stikstfgehalte van de bllen van Ens gemiddeld het sterkst.

12 4 HET TIKTFGEHALTE VAN BLAD EN BL EN DE HEVEELHEID BECHIKBARE TIKTF IN DE GRND Het stikstfgehalte van het blad, gevnden na de blei bij bemnstering p 35 mei 97 en het stikstf gehalte van de nieuwe bl na de gst werden grafisch uitgezet tegen de heveelheid in water plsbare stikstf, aanwezig in de laag van 060 cm in begin mei, en tegen de heveelheid beschikbare stikstf, aanwezig juist vr het tijdstip van de vrjaarsbemesting in midden februaribegin maart, vermeerderd met de heveelheid stikstf van die vrjaarsbemesting. Het stikstfgehalte van het blad vertnde een vrij gede samenhang met de heveelheid in water plsbare stikstf in de laag van 060 cm in begin mei p de prefvelden te Breezand (fig. ) en Wieringerwerf, maar de samenhang p de twee andere prefvelden was matig. Het verband was duidelijk beter als de s tik s tfhe veelheid p het tijdstip van de vrjaarsbemesting werd genmen, vermeerderd met de p dat mment te geven heveelheid stikstf (zie bijv. fig. 2). Vr de gegevens van Ens en Lisse vertnde het stikstf gehalte van de bl, vergeleken met dat van het blad, eveneens een matig althans geen beter verband met de in mei aanwezige stikstfheveelheid. De samenhang vr de beide andere prefvelden was beter (zie bijv. fig. 3). De rrelatie verbeterde aanzienlijk als de beschikbare stikstfheveelheid van midden februaribegin maart werd genmen, waarbij de heveelheid van de vrjaarsgift was pgeteld (fig. 4). De geringere samenhang in mei det vermeden dat een deel van de gegeven stikstf al dr de plant is pgenmen, zdat de samenhang met de in de grnd achtergebleven stikstf vermindert. amenvattend ver drie prefjaren kan wrden vastgesteld: () Het stikstf gehalte van de nieuwe bl vertnde ver het algemeen een gede samenhang met de heveelheid in water plsbare stikstf in de laag van 060 cm in begin mei. Alleen in het derde prefjaar was deze samenhang vr de gegevens van de pref te Ens en Lisse maar matig.

13 5 N 0 / blad 3.60 X A D X D A D X a j /.0 «X D 0 Breezand T, T 2 T, T 4 T 5 x A a kgn/ha60cmp4/5 Fig.. tikstf gehalte van het blad, uitgezet tegen de in mei aanwezige heveelheid beschikbare stikstf in de grnd N /blad A X D A X 0 c D Wieringerwerf T, T 2 T, T 4 T 5 X A 0 0! kgn/ha 060cm p 7/2* vrjaarsgift Fig. 2. tikstfgehalte in het blad, uitgezet tegen de in februari 97 aanwezige heveelheid beschikbare stikstf in de grnd, vermeerderd met de vrjaarsgift

14 6 N'/. bl ler A.50 è ï.0 *' Wieringerwerf B0 B, T, T; T, \ T5 T, T, T, T4 Ts x A x A kgn/ha 060cmp 4/5 Fig. 3. Het stikstf gehalte van de bl uitgezet tegen de in mei 97 aanwezige heveelheid beschikbare stikstf in de grnd,90 Q D.80 X * * 0. 0 X A X ü X 6 s D A fi 0 0 a A» A X* T, X LQ kgn/ha 060cm pl6/2* vrjaarsgift B, T. A h Q Ens B, T, T, T, T, Ts X j g Fig. 4. Het stikstfgehalte van de bl, uitgezet tegen de in februari 97 aanwezige heveelheid beschikbare stikstf in de grnd, vermeerderd met de vrjaarsgift

15 7 (2) Het verband was even ged, en in het laatste prefjaar beter als de heveelheid beschikbare stikstf aanwezig in de laag van 060 cm in midden februaribegin maart werd genmen, waaraan tegevegd de heveelheid van de vrjaar s gift. (3) Vr het stikstf gehalte van het blad, dat alleen in de laatste twee prefjaren werd nderzcht, werd hetzelfde gevnden.

16 8 HET VERBAND TUEN HET TIKTFGEHALTE IN HET BLAD EN DAT IN DE NIEUWE BL Daar nder invled van de tenemende stikstfbemesting zwel het stikstfgehalte van het blad als dat van de nieuwe bl stijgt, is er per prefveld een samenhang te verwachten tussen déze gehalten (fig. 5). De helling van de regressielijn blijkt vr de prefvelden niet dezelfde te zijn. De stippenzwermen van de gegevens van Lisse en Ens. vertnen praktisch dezelfde helling, maar vr de gegevens van Breezand geldt dat bij een laag stikstfgehalte van het blad een hger stikstfgehalte van de bl vrkmt, en vr de gegevens van Wieringerwerf, waar de stikstfgehalten van.het blad hger liggen dan elders, zijn de bijbehrende stikstfgehalten van de nieuwe bl lager. N% blau 4.00 ~ AA 3.80 X X D X a. D ù 0 ' a *x B 3,20 *C 3.00 D a ù * a X Wierinqerwerf B B, T 3 T t T 5 T, T 2 T, \ T 5 ù. a» x A D 2.40 i i i , N'U bl Fig. 5. Het stikstfgehalte van het blad, uitgezet tegen dat van de bl.

17 9 amenvattend ver de laatste twee prefjaren kan het vlgende wrden pgemerkt: () Er is een duidelijke samenhang tussen het stikstfgehalte van het nderste blad, bemnsterd in begin mei en het stikstfgehalte van de nieuwe bl, bemnsterd p het tijdstip van de gst; maar: (2) De helling van de lijn die het verband aangeeft tussen stikstfgehalte van blad en dat van bl is niet dezelfde vr de diverse prefvelden binnen4ietzelfde jaar, nch vr de gegevens van hetzelfde prefveld vr de twee prefjaren. In het laatste geval treden vrij grte verschillen p in niveaus.

18 20 DE PBRENGT EN DE HEVEELHEID BECHIKBARE TIKTF IN DE GRND De pbrengst per plant en het percentage 2/p werden in verband gebracht met de heveelheid beschikbare stikstf in de grnd, aanwezig p het tijdstip van de vrjaarsbemesting in midden februaribe gin maart, vermeerderd met de vrjaarsgift, en met de heveelheid stikstf, begin mei aanwezig in de drie nderzchte lagen van de grnd. Dit werd uitgeverd p twee manieren. Via een tweedegraadsvergelijking werden llectieve rrelatieëfficiënten berekend vr het verband met de heveelheid stikstf in de vlgende lagen: 020 cm, 040 cm en 060 cm. Bvendien werden pbrengst en percentage 2/p grafisch uitgezet tegen de stikstfheveelheid in de laag van 060 cm p de twee bemnsteringstijdstippen. Wat de gegevens van het laatste prefjaar betreft, is de samenhang van de pbrengst met de heveelheid stikstf in de laag van 060 cm f aanwezig in februarimaart, vermeerderd met de vrjaar s gift, beter dan met de heveelheid stikstf die in begin mei in het prfiel tt deze diepte aanwezig is. Z vertnen de gegevens 97 van de preftuin in Breezand een behrlijk duidelijk verband, als men de fut van de stikstfbepaling van de grnd, de bemnsteringsfut, in aanmerking neemt (fig. 6). Bij de hge stikstfvr raden treden pbrengstdepressies p, vral in de gegevens van Lisse. Vlgens de grafische bewerking is het verband tussen het percentage 2/p en de stikstfvrraad in de grnd wat minder duidelijk dan dat van de ttale pbrengst per plant met genemde vrraad. k hier is de samenhang met de stikstfvrraad in de grnd in het vrege vrjaar, waarbij de vrjaarsgift is pgeteld, beter. De gegevens van Lisse laten weer duidelijk een ngunstige reactie zien van stikstfvermaat (fig. 7). In tabel V staan de significante llectieve rrelatieëfficiënten vermeld vr het verband van pbrengst en kwaliteit met de heveelheid beschikbare stikstf in drie grndlagen na de vrege vrjaarsgift en p het tijdstip van de verbemesting in mei. De gegevens van het prefveld vap Wieringerwerf zijn bewerkt znder en met de nultrap.

19 2 pbrengst in g/plant g 0 A a* 0 a x * X * X 2 0 A X 4 _ a a 0 A fi ù a a 34 X A X X â T, B fjt3 X B reezand 3 \ A T5 0 T, h X B, h \ \ A B0 320 kgn/ha 060cmp 7/2»vrjaarsgift Fig. 6. De pbrengst per plant uitgezet tegen de in februari 97 aanwezige heveelheid beschikbare heveelheid stikstf in de grnd, vermeerderd met de vrjaarsgift /.2/p m aantal Lisse van pkmst B B] 42 Ti h h T» Ti T, T2 T, T«T, x «x â x 2 û G I 30 ± B Û kg N/ha 060 cm p 2/2 + vrjaarsgift Fig. 7. Percentage 2/p, uitgezet tegen de in februari 97 aanwezige heveelheid beschikbare stikstf in de grnd, vermeerderd met de vrjaarsgift

20 22 "? a v T LfN t f I V d~ V L «*» fl» fc 4 LfN t D C A d" CJ ^J N C * v d d, % «* C=> 5 V N Y"~» " V N N L d L if L L ** * * t> 0,50 0,55 V N Ï?V3>3; * ** * I L * I t I uv t I ( d^ t N LN Q J t V I A " * * * T V N \ 0 N CzTcD* ** ^: 52 ] V LTN d d N L N d d L ** * I V N N LfN LfN I d" V c~ C»N d L h N N v N I A * ir\. T r MA V L * d* «k C N v d" ^ N N i IT L e» M at CM T T N d" T LfN L LfN N d" I LfN N CM d" N d d N N N L L LTN L T N d * * * C^N N N 3 V L V I ' c^ «c~ l N v * C"N C~ L it^ L N L V *5 * ««N N N I N N N C. LT\ v V ET *** * N v d N L L v v M * Ä L N N L C~ N N I I N, v V L T V V » k *t dta en v <t t' 0,555 0,596 d N r V NC>»» > LTN d v v LfN T N N LfN *àp. LfN LfN LfN C5* T 4" LTN d" N 3 «* M * =t N = N * " * ' CA 0 < n N L I VC3 V VC3 ^ * «s 't N d T [: C* N V * t V N r: CM d 3= d us * ^* * 4 v (TN d * * C^ LTN T v T V Cr\ d L «* * d v L V L *C3** N I N d N d" LTN * e« C\ N LTN * r T v Lf\ N N c~ «*» *» V d r fcd* LTN LTN V ** ** L ^ it d I ««IN C3 r V v it d N v v d * * * Cvf d v d 9* A ««k L L L!> LC\ L * * * N 03 N i V N LTN LTN L d" «v ^ c ^3 LTN v N ij. F CQ 8 LTN» Ä» N LTN d" V d" T d LfN L V * ^ «0 I LTV LfN d" ^ d Lf LTN V» e* t» i t V L d* IA V Q L L 3 * * * d" L t * «N T v ï d ^ KU h N N N d" N N V d" T *t * «t *t d" d" <33 sa? =t d N V C d dff» *» ««I C~ L L IA r v L d V I T T v N v vc G V I N g ÇNJ N d" N N T N N EH * e\ C =h L v* <* m.», d v d d L d v t fa I. E " = H d H» ai c: M 35 CU M i 4 i 3! ca _ '«. H _J cn c. _ T ^*. LU *<. en E.H

21 23 Als drempel vr de statistische betruwbaarheid is aangehuden P = 0, 0. De tabel geeft een verzicht ver alle drie prefjaren. In de tabel kmt een bepaalde laag niet duidelijk als beste naar vren. ms is de stikstfheveelheid van de laag van 020 cm meer maatgevend vr de pbrengst, sms die van de laag van 060 cm. Daar de rrelatie vr de laag van 020 cm sms in verhuding sterker achterblijft (Wieringerwerf), terwijl de bijdrage van een diepere bemnstering van 40 tt 60 cm meestal niet grt is en deze bemnstering in de uitvering veel inspanning vraagt, leiden de resultaten tt de aanbeveling m de laag van 040 cm als mnsterdiepte te nemen ter bepaling van de beschikbare stikstf en vr de vrspelling van de reactie van het gewas. De rrelatie is verigens met de stikstfvrraad in midden februaribegin maart beter dan met die in mei. Dit is k te verwachten, daar de laatste k reeds weerspiegelt wat dr het gewas niet is pgenmen van de gegeven bemesting. De rangschikking naar de hgte van de rrelatieëfficiënten van prefvelden binnen prefjaren en mgekeerd van prefjaren binnen hetzelfde prefveld is niet dezelfde. Wel steekt Breezand eruit met hge rrelatieëfficiënten vr de bemnstering in februarimaart. De berekende llectieve rrelatieëfficiënten zijn van dezelfde rde van grtte vr ttale pbrengst en vr het percentage 2/p. Als de verbemesting in begin mei de pbrengst beïnvled heeft, is het te verwachten dat de rrelatie tussen pbrengst en stikstfvrraad in de grnd (znder verbeme stings gift) afneemt. Dit kmt echter maar in bepaalde jaren en p enkele prefvelden vr (Breezand 970 en 97, Ens 969 en 97). Dr het in de berekening pnemen van de nultrap zijn de rrelatieëfficiënten van de gegevens van Wieringerwerf gestegen. Vr een gede schatting van de pbrengstreactie is de bemnstering van de 040 cm laag k hier vldende. In de gemaakte grafieken werden de maximale pbrengsten en de daarbij behrende ptima vr de stikstfheveelheden geschat. Deze wrden in tabel VI vermeld met de resultaten van de twee vrige prefjaren. Het geschatte ptimum vr de beschikbare stikstfheveelheid in de peride late wiitervrege vrjaar ligt ver het algemeen hger vr de ttale pbrengst dan vr het percentage 2/bpi

22 24 TABEL VI. Uit grafieken geschatte ptima vr stikstcfheveelheden in het prfiel in midden februaribegin maart, vermeerderd metde vcrjaarsgift, en in midden mei in de laag van060 cm diepte, vr het stikstfgehalte van het blad in midden meien vr het stikstf gehalte vandenieuwe bl. ptima zwel vr demaximale pbrengst per plant als het hgste percentage 2/p kg N/ha, midden februaribegin maart in grnd * vrjaarsgift 968/ / /97 kg N/ha, mei in de grnd 968/ / /97 GRNDNDERZEK ptima vr maximale pbrengst per plant Breezand Lisse Ens Wiering er werf ? ? 40 80? 220 ptima vr percentage 2/cp Breezand Lisse, Ens Wieringerwerf ?? ?? 40?? 00? 6080 GEW A NDERZEK tik stfpercentage in blad in beginmei tikstfpercentage in nieuwe bl na de gst ptima vr maximale pbrengst per plant Breezand 3,703,80 3,40,60,40,60 Lisse 3,50 3,20?,20?,40,50 Ens 3,70 3,03,20,70,60,38,40 Wieringerwerf 4,C 3,70?,40*,50,60,40,50 ptima vr percentage 2/8p Breezand 3,70 3,40??,60,40,50? Lisse 3,50 2,90??,0,40 Ens 3,70 3,0,70,60,60 Wieringerwerf 3,95 3,20,40*,40,60,40 * afgezien van nulbject

23 25 amenvattend ver de drie prefjaren kan het vlgende wrden gencludeerd: () Er is per prefveld meestal een statistisch betruwbare samenhang tussen pbrengst en de heveelheid beschikbare stikstf in de grnd in midden februaribe gin maart, vermeerderd met de heveelheid van de vrjaarsgift, en in mindere mate met de heveelheid beschikbare stikstf in de grnd in begin mei. (2) De samenhang neemt sms af als de stikstfheveelheid van diepere lagen mede in de berekening wrdt pgenmen, maar vaker te. Gemiddeld kmt men het beste uit als de laag van 040 cm wrdt bemnsterd m de heveelheid beschikbare stikstf te bepalen en de reactie van het gewas te vrspellen. (3) Het verband was de eerste twee prefjaren praktisch even sterk vr beide bemnsteringstijdstippen, maar vral in het derde prefjaar was de samenhang met de stikstfvrraad in de grnd in begin mei minder duidelijk dan die vr het andere tijdstip. (4) De sterkte van de samenhang tussen pbrengst en stikstfheveelheid wisselt naar prefjaar en prefveld, alleen die vr de gegevens van Breezand met de eerste bemnstering staat ver het algemeen bvenaan. (5) De afgelezen ptima zijn in een bepaald prefjaar niet dezelfde vr de nderscheiden prefvelden, nch vr hetzelfde prefveld ver de drie prefjaren. De ptima p het prefveld te Lisse liggen veelal duidelijk lager, de ptimale giften p de slibhudende grnd van de Wieringermeer liggen hg. In de laatste twee prefjaren was daar een heveelheid van 70 kg N per ha ndig m de maximale pbrengst te verkrijgen en in het eerste prefjaar was een vrraad van 250 kg N per ha ndig. (6) De samenhang van het percentage 2/p met de stikstfheveelheid was ver het algemeen even sterk f iets minder sterk dan éise van de pbrengst per plant. (7)De ptimale giften vr het percentage 2/p lagen ver het algemeen wat lager dan vr de ttale pbrengst. (8) Daar de rrelatie van de pbrengsten van de veldjes met verbemesting met de bepaalde stikstfheveelheden in slechts enkele geval

24 26 len minder sterk was dan de rrelatie van de pbrengsten znder verbemesting, met de verbemesting maar in enkele gevallen duidelijk hebben gewerkt.

25 27 DE PBRENGT EN HET TIKTFGEHALTE VAN HET BLAD Vrdat de verbemesting in begin mei werd uitgeverd, werd het nderste blad bemnsterd. De verschillen in stikstfgehalte daarin zijn dus.a. verrzaakt dr heveelheid en tijd van winter en vrjaarsbemesting. Bij het bepalen van de samenhang tussen pbrengst en stikstf gehalte van het blad, numeriek en grafisch, bleek deze maar matig te zijn (tabel VII). De beste samenhang vr de prefresultaten van 97 werd ng gevnden vr de gegevens van Breezand en vervlgens vr die van Ens. De twee hgste stikstftrappen in de preven in Lisse en Ens gaven extra hge stikstfgehalten in het blad en duiden p pbrengstdaling dr vermaat (fig. 8). De rrelatieëfficiënten waren lager dan die vr het verband van pbrengst met de beschikbare stikstfvrraad in de grnd na de vrjaarsgift. Het stikstfgehalte van het blad in Wieringerwerf vertnde in de twee prefjaren maar één keer een statistisch betruwbare rrelatie met de pbrengstbepalingen. pbrengst in g/plant 39r A > A ft 2 A Ä» A r A Q a A fi a B Ens T, T2 T, T«T5 T, T, T3 T, T5 X A D X A D B I' I I I I , N blad 4/5/7 Fig. 8. pbrengst per plant, uitgezet tegen het stikstfgehalte van het blad p4mei 97

26 28 TABEL VII. Cllectieve rrelatieëfficiënten van het verband van prduktie van tulp met stikstfgehalte van blad in mei en dat van nieuwe bl verbemesting N % blad 969/ 970/ N % bl 968/ 969/ / 97 Breezand pb r en g s t/plant znder 0,565 0,565 0,896 0,66 0,680 met 0,582 0,563 0,800 0, 63 0,475 % 2/p znder 0,588 0,875 0,72 met 0, 52 0,867 0,45 Lisse pbrengst/plant znder 0, 565 met 0,76 0,80 0,840 % 2/p znder 0, 637 0,8 0,407 met 0,687 0,425 0,860 0,757 Ens pbrengst/plant zender , 69 0, 674 0, in et 0,592 0,72 0, 384 % 2/p znder C\ 383 0,57 0,882 0,529 0,775 met 0,453 0,483 0,708 Wieringerwerf pbrengst/plant znder 0, 633 0,504 met 0,405 0,4 % 2/p znder 0,684 0,702 0, 509 met 0,483 Wieringerwe r i met nuitrap pbreng st/plant znder met 0,76 0,757 0,856 0,459 0,640 0,785 0,703 % 2/p znder 0,78 0,890 0,723 0,862 met 0,454 0, 363 = niet significant (P>0, 0)

27 29 Vr het percentage 2/p werd eveneens een matige samenhang gevnden met het. stikstf gehalte van het nderste blad in begin mei. De ptimale stikstfgehalten in het blad in 97 (tabel VI) liggen wat lager dan die in het vrige jaar,. Het ptimum ligt tussen 3 a % N p de drge stf vr de gegevens van Ens en 3 7% vr die van Wieringerwerf. Het stikstfnderzek van het tulpeblad ver de laatste twee prefjaren samenvattend kan wrden vastgesteld. () Er is een samenhang tussen pbrengst en stikstf g ehalte van het tulpeblad in begin mei; deze samenhang is echter in bepaalde prefjaren en p bepaalde prefvelden maar matig» (2) De samenhang is vlgens de berekende llectieve rrelatieëfficiënten minder sterk vr het stikstfgehalte van het blad dan vr de beschikbare stikstfheveelheid in de grnd na de vrjaarsbemesting. (3) De ptimale stikstfgehalten lpen binnen de prefjaren uiteen naar het prefveld en per prefveld wrden vr de verschillende prefjaren niet dezelfde ptima gevnden. (4) De gevnden ptima vr vier prefvelden en twee prefjaren liggen tussen 3, en 4, 0% N p de drge stf» Vr de gegevens van Lisse is het laagste gevnden gehalte praktisch ptimaal. (5) k met het percentage 2/p is er een verband. Vr de gegevens van Lisse kmt vr beide prefjaren duidelijk een dalende lijn naar vren in het percentage 2/p met tenemend stikstf gehalte van het blad.

28 30 DE PBRENGT EN HET TIKTFGEHALTE VAN DE BL Er is een samenhang tussen de pbrengst in 97 en het stikstfgehalte van de nieuwe bl bij de gst. De rrelatieëfficiënten zijn het hgst vr de gegevens van Breezand en Ens (Tabel VII). k het percentage lz/p is gerreleerd met het stikstfgehalte van de bl. Bij de gegevens van Lisse kmt een pbrengstdaling bij de hgere stikstfgehalten van de bl duidelijk tt uiting (fig. 9). Zals reeds is vastgesteld, det de verbemesting het stikstfgehalte van de nieuwe bl ver het algemeen stijgen. Als deze stijging niet vergezeld gaat van een pbrengststijging dr de verbemesting, zal de rrelatie, naar is te verwachten, minder wrden. In tabel VII is dit het geval vr de drie prefjaren in de Wieringermeer,maar het kmt k p de andere prefvelden vr, in de twee laatste prefjaren in Ens en in het laatste prefjaar in Breezand. % 2/p in aantal van pkmst D A e A X 3 X x Ù D a ê À 26 X T, Bc h h X \ Lisse Ti Ti h X Bi TI 0 T» ê h fi M '/. N bl Fig. 9. Percentage 2/p, uitgezet tegen het stikstf gehalte van de nieuwe bl.

29 3 De rrelatieëfficiënten tussen pbrengst en stikstf gehalte van de bl zijn van dezelfde rde van grtte als die tussen pbrengst en de stikstfheveelheden in de grnd na de vrjaarsgift. Hewel de uit de grafieken geschatte ptima uiteenlpen naar prefveld en prefjaar, liggen deze ptima binnen vrij nauwe grenzen, zeker als dè gegevens van Lisse van het prefjaar 969/970 buiten beschuwing wrden gelaten (tabel VI). De ptimale gehalten liggen dan tussen, 35 en, 70% N p de drge stf. Het nut vr de praktijk van de gevnden samenhangen is niet z grt. Achteraf kan men bij tegenvallende gst ng nagaan, f dit het gevlg is van nvldende stikstfvrziening. amenvattend kan ver de drie prefjaren gencludeerd: wrden () Er is een verband van pbrengst en percentage 2/p met het s tik stf gehalte van de nieuwe bl bij de gst. (2) Dit verband is het ene jaar beter dan het andere en p het ene prefveld duidelijker dan p het andere. (3) Deze samenhang is van dezelfde rde van grtte als de samenhang tussen pbrengst en beschikbare stikstfheveelheid na de vrjaarsgift. (4) De gegevens van Lisse vertnen in tegenstelling met de andere prefvelden een duidelijke daling in pbrengst bij de hge stikstfgehalten. (5) De vastgestelde ptima lpen uiteen naar prefveld en naar zich tussen prefjaar, maar tch bevinden de gevnden ptimayvrij nauwe grenzen bij uitsluiting van de gegevens van Lisse in 969/970. De ptima liggen dan tussen,35,70%. (6) nder praktijkmstandigheden zu aan het stikstfgehalte van de nieuwe bl kunnen wrden nagegaan f een tegenvallende pbrengst inderdaad met wrden tegeschreven aan een nvldende stikstfvrziening.

30 32 AMENVATTING Gedurende drie jaren werden p vier plaatsen stikstfbeme stings preven genmen bij de tulp. De stikstfheveelheid werd gevarieerd en de stikstf verdeeld ver een winter en vrege vrjaarsbemesting. Bvendien werd al f niet verbemest in begin mei. p het mment van de vrjaarsbemesting in midden februaribegin maart en p dat van de verbemesting in begin mei werd de grnd bemnsterd vr de bepaling van de beschikbare heveelheid stikstf en wel in drie lagen. In het begin van mei werd het nderste blad genmen vr nderzek p stikstf, terwijl na de gst het stikstfgehalte van de nieuwe bl van een bepaalde ziftmaat werd vastgesteld. In dit verslag wrdt de invled van de bemesting p het stikstf, gehalte van blad en bl behandeld, terwijl k de samenhang van deze gehaltes en van de beschikbare heveelheid stikstf in de grnd met de pbrengst en de kwaliteit (srtering) werd bestudeerd. Het stikstfgehalte van het nderste blad in mei was gestegen nder invled van tenemende stikstfheveelheid, maar de verdeling van de stikstfbemesting ver winter en vrjaar had maar een geringe invled, die ver de twee prefjaren niet gelijk was, Het stikstf gehalte van de nieuwe bl na de gst was gestegen dr de stikstfbemesting en in twee van de drie prefjaren k dr de verbemesting in mei. ver het algemeen was het gehalte hger, naarmate een grter deel van de stikstf in het vrjaar was gegeven in plaats van vóór de jaarwisseling. Er was per prefveld een gede samenhang van stikstfgehalte van blad en bl met de heveelheid beschikbare stikstf in de grnd in midden februaribegin maart, vermeerderd met de vrjaarsgift en k, maar sms in mindere mate, met de heveelheid beschikbare stikstf in de grnd in mei. Het verband tussen stikstfgehalte van het blad en dat van de bl na de gst per prefveld vertnde niet dezelfde helling en hetzelfde niveau vr prefvelden en prefjaren.

31 33 Er was per prefveld meestal een statistisch betruwbare samenhang van pbrengst met de beschikbare heveelheid stikstf in de grnd na de vrjaarsgift, en k, hewel in het derde prefjaar minder duidelijk, met de heveelheid beschikbare stikstf in de grnd in begin mei. m de stikstfbehefte van het gewas te peilen zal een bemnstering van 040 cm gemiddeld het beste zijn. De uit grafieken geschatte ptima liepen echter uiteen naar prefveld en prefjaar. Het ptimum p het prefveld te Lisse lag duidelijk lager, de ptimale giften p de slibhudende grnd in de Wieringermeer waren hg. k met het percentage 2/p werd een verband gevnden, maar de ptimale giften waren ver het algemeen wat lager dan vr de pbrengst. De samenhang tussen pbrengst en stikstfgehalte van het nderste blad in méi was minder uitgesprken dan die tussen pbrengst en beschikbare stikstfheveelheid in de grnd. De gevnden ptima, die uiteenliepen naar prefveld en prefjaar, lagen tussen 3, en 4, 0% N p de drge stf. Vr de gegevens van Lisse was het laagste gevnden gehalte praktisch ptimaal. De samenhang tussen pbrengst en s tik stf gehalte van de nieuwe bl na de gst was van dezelfde rde van grtte als die tussen de pbrengst en de beschikbare stikstfheveelheid in de grnd«. De ptima vielen binnen vrij nauwe grenzen en bij weglating van de gegevens van Lisse van het prefjaar 969/970, waar met tenemende stikstfgehalten spedig een pbrengstdaling ptrad, lagen deze ptima tussen, 35 en,70% N p de drge stf. Bij tegenvallende pbrengst kan dus aan het stikstfgehalte van de nieuwe bl wrden nagegaan f er sprake is geweest van een nvldende stikstfvrziening.

32 35 BIJLAGE Effect van heveelheid en tijdstip van stikstfbemesting p pbrengst en srtering van de tulp ge durende drie prefjaren p vier preftuinen

33 37 Inleiding In de tabellen t/m 8 zijn de gemiddelden per behandeling weergegeven vr de pbrengst per plant en het percentage 2/p. De preven zijn in tweevud uitgeverd. De tabellen 9 en 0 geven de resultaten weer van een glbale statistische tetsing in de vrm van de Fwaarde, zijnde de verhuding tussen de variantie van een behandeling en de restvariantie. Resultaten Preftuin Breezand (tabel en 2) De pbrengst steeg nder invled van de stikstfbemesting, in het eerste prefjaar was alleen de lineaire mpnent statistisch betruwbaar. De ptimale gift met ten ng duidelijk bven 200 kg N per ha gelegen hebben. De vlgende twee prefjaren was k de kwadratische mpnent betruwbaar, in het laatste prefjaar gaf de gift van 200 kg N per ha de hgste pbrengst. De verdeling van de stikstfbemesting ver winter en vrjaar verrzaakte alleen het eerste prefjaar duidelijke pbrengstverschillen, een grtere stikstfgift in het vrjaar gaf een beter resultaat, T4 met 75% van de stikstfbemesting was het beste. In het derde prefjaar was er een statistisch betruwbare interactie tussen stikstfheveelheid en stiktetfverdeling: de hgste gift (300 kg N/ha) werkte nadelig als alles f een grt deel in het vrjaar werd gegeven. De verbemesting in mei had geen effect. Er was een statistisch betruwbare interactie tussen verbemesting en de kwadratische mpnent van de stikstfverdeling in het tweede prefjaar: znder verbemesting was als in het eerste prefjaar T4 het beste, met verbemesting gaven nu Tl en T5, ttale giften in winter resp. vrjaar, de hgste pbrengst. Het percentage 2/p reageerde in grte lijnen p dezelfde wijze. k hier weer in het derde prefjaar een interactie tussen stikstfheveelheid en verdeling, maar nu met een duidelijke kwadratische mpnent: bij een hgere stikstfheveelheid wrdt een hger percentage 2/p Verkregen dan wanneer een grter deel van de Nbemesting in

34 38 de winter was tegediend. Er was in het laatste prefjaar bvendien een statistisch betruwbare interactie tussen de lineaire stikstfmpnent en de verbemesting: verbemesting gaf bij de laagste stikstfgift in winter en/f vrjaar een verhging van het percentage 2/p en bij de hgste stikstfgift een daling. Deze interactie was in het tweede prefjaar andersm, zij het niet statistisch betruwbaar. / ' Preftuin Lisse (tabel 3 en 4) ~2,...,. " ''". De pbrengst werd benadeeld dr giften bven 00 kg N/ha. De verdeling van de stikstf ver de twee tijdstippen werkte het ene jaar tegengesteld aan die van het andere. In het jaar 969/970 was het beter alle f de meeste stikstf in de winter te geven en in het vlgende seizen in februari, en dan vral de hge gift (Nlin.X Tlin. betruwbaar). In het prefjaar 970/97 werkte verbemesting in mei gunstig bij de lage stikstftrappen en ngunstig bij de hge trappen. Het percentage 2/p reageerde p de stikstf p dezelfde wijze, maar de interacties waren minder duidelijk^ Preftuin Ens (tabel 5 en 6) De pbrengst werd dr de stikstfheveelheid verhgd, in de twee laatste prefjaren vlgens een statistisch zeer betruwbaar kwadratisch verlp. De stikstftrap van 200 kg N/ha gaf de hgste pbrengst. In het eerste prefjaar was T2 het beste, waarbij 75% van de stikstf al in de winter werd gegeven. Het vlgend prefjaar was deze verdeling k het beste, echter dit was statistisch niet betruwbaar aan te tnen. Wel was er ten een betruwbare interactie tussen heveelheid en verdeling: bij de grte stikstfheveelheflen was het nadelig alles f bijna alles in het vrege vrjaar te geven. Dit kwam in het laatste prefjaar k min f meer tt uiting. verbemesting werkte gunstig in het eerste prefjaar bij de lage stikstftrappen, dit was in het prefjaar 970/97 k ng bij de laagste stikstftrap het geval (eerstgenemde Nlin.X verbem. interactie statistisch betruwbaar en laatstgenemde bijna betruwbaar). Het percentage 2/p werd dr de tenemende stikstfheveelheid verhgd, in 968/969 tt en met de hgste trap van 400 kg N per ha

35 39 en in de twee vlgende ja.ren was het percentage het hgst bij een gift van 200 kg N per ha. In 968/969 nam het percentage IZ/p te als meer stikstf was gegeven p het tweede tijdstip, maar in het tweede prefjaar werkte dit nadelig bij de twee hgste trappen, als alles f driekwart in het vrege vrjaar werd uitgestrid. In het eerste prefjaar vergrtte verbemesting in mei het percentage 2/p bij de lage stikstftrappen. Preftuin Wieringerwerf (tabel 7 en 8) tatistische verwerking werd uitgeverd znder en met de nultrap«in deze bespreking valt vral de nadruk p de eerste verwerking m een gede vergelijking te hebben met de bespreking van de vrige preven, waarin de nultrap ntbrak. De pbrengst werd dr stikstf verhgd, de trap met 200 kg N per ha was ver het geheel ptimaal. Het effect van de stikstf t. a.v. de laagste gift van 50 kg N/ha was truwens in het tweede prefjaar maar gering, k gering in vergelijking met de pbrengst p de nultrap. Verdeling van de stikstf ver de twee tijdstippen was als hfdeffect statistisch niet betruwbaar. In het laatste prefjaar 970/97 was er een betruwbare Nlin. X Tkwinteractie: de hgste gift van 400 kg N per ha was minder ged als deze ineens werd gegeven, in winter f vrege vrjaar. verbemesting in mei werkte in het eerste prefjaar ngunstig (bijna betruwbaar), en k in het laatste (niet betruwbaar), maar was in het tweede prefjaar wel van vrdeel» Het ngunstige effect in het eerste prefjaar trad vral p bij de giften ineens in winter f vrjaar. Het percentage 2/p steeg dr de stikstfbemesting tt de trap van 00 kg N per ha in 970/97 en tt die van 200 kg N per ha in de eerste twee prefjaren. Dit effect was alleen vr de gegevens van 968/969 statistisch betruwbaar aantnbaar. In het effect van de verdeling van de stikstf ver twee tijdstippenp het percentage 2/p zit geen duidelijke lijn. In het prefjaar 969/970 verhgde verbemesting het percentage 2/p, het effect was echter niet statistisch betruwbaar, nch werd het teruggevnden in. de twee andere prefjaren.

36 * 40 en rh a\ <t t N tn C^\ CT\ N CT\ CM I A r r^\ T 4 T C CM N TMncn en en r LA er T I W LA N R N 4 N M N (A UMM r \ N ( A l N I A en LA r CCI T E CU ca 0\V ) * CA ^ er v N >i? s^i «N LfN N N N T N T IA N N cn N jt N f d" t \ p L d" 4 T cn! cz> Ên" IA C3N IA fa V CM r r en! ènïn CM LA f LA CM N C* rf LA LA LfN, LA LA r IA N N (TN N CA N CM *» m,» M c* N ä* N IA LTN LTN CA CA CA N CA»dh LTN CTN v * N N N r T» <* «*» f% CA CA CA CA CA CA L. ai <r\ CM CA [> r 4 4 CA s T N N d LA LTN d LA LA ir\ T CM t T d* ^ 0*» <»» % 3" LA ÜÄ LA LA LA T CA =J T CM ir C> J " v v ^ CA CA LA CA CA CA LA CM LTN CA NC' LfN N N LA LTN LfN V LfN CA IA CA CA CA CA CA CA LTN 0"\ N V~ d" CA M» * *» s * ^ C N LTN^Q V CA CA CA CA CA CA N 4" IA CA LTN T LfN T M CM * * «* M ^ * Ç Ç LTN CA CA CA CA CA CA CM T" LT, CA VÛ CA N T * 2? ^ V LA CA N LTN r. N CM T N d~ CA r CM CT N M CJ (X) V CM CA d N LTN w 4 \ an 'N IA CA CA CA CA CA CA E" CT N v d LA N CM LA CM N CT N N M M ta CA CA CA CA CA ca <) T CM CA LfN LA N N D "î N ïn Cn en cn LA CA d" CA Cn N N L d" N d d L d M d CM N LA M "J" et" en? d jt d CA N a«lfn en en L en en L e» d L den en <D > M E= ai i L ca ca N LfN L> N N T L en N N ƒ ig ig? ƒ MD M t?~ CM CA CM LA T CA * * * * ^3 ^igig^ CM CM d" M \ CA CM LA LA CA r N CA d CA CA IA LA LA T L 00 CA CM d CA (TN LA T cn cz 0 p H C I P *rl. *» «l e CL I H N N N N N T CM CA d" LA N N N N \ <YN d" L \ en 4 L e N (.(! f! ai 3

37 4 T4 ra va \ ' I I N LA» an N d N» N N N LA d" d" INI IA (^ r VÛ IA N CA N N T 4* «t «h e» «v * 05 ^ * QQ l I d d N N N d d d T d K N ïr N r d d d > l <v\ tf\ I œ t s i T T N N I * V P N d" N d d I d N d N T I N N N d N N cr 8 d I N N N I N N N Ö N N N D d N N. I LA N LA N N (AN CM 3 T Cr N er er N N t» t d" N N LTN LTN N» M»» B* * C LA IACAK L^ IA V C\ T T LTN d" LA N N d I T d N I CQ IA L A l A n C~ * N N N I N I N V d N N N R er er er ^^ 5.g 4 N + N N I Cr I d" d N N N N N N N N N LA. N N N d N N d N 9t ^ % * LALALA N V N T T N V I N N I C d" T N d d N I CM C N N L N N N N N N N T F f e* ««c» N T d d N d LA er er 9* I & LTN 0\ N N N d" N N N N T T d AIA LA C* cvj M m cn t CM CMT\ (VN, r LTN 0~\ T 0"\ N J d" N d" d T \ N N Y tt. Z Q..» 'H N ^ L A Ö LAV C M A N L> T =f* \ V 3 ~3F 3h LT\ LT\ U N T I N d N (TN V T =t V LT\ N Lf\ N T N Ri N N N T I N d" N N ' I N N \ N N ^\ N N s CU 2» C en r c: a. H s g CT i a> CU CU

38 42 y Cs! N C! N * Q CJ R» r l 3Ë ^ CI CJ CJ N CJ d V3 Ci ^ CJ CJ s LT CJ s LT CJ urs s LT CJ N N CJ CJ CJ CI < MD CJ s CJ s CJ T CI CJ s s s CJ T CJ s s CJ LT CJ K CJ * CI N s CJ IT CJ CZ> N CJ 5N * N CJ N CJ? N CJ CJ s CJ «CI CJ IT CJ N CJ R d CJ R CJ N CJ CJ r CJ set CJ N CI N CI s * N CJ a N CJ N 8 N N CJ s CJ 3 CI sc CJ N N s CI "T" 8 l "Ï N V =t CI CJ CI s N s csl Csj & CJ csl CJ TT CI» CJ N CI 3> CI CJ CI s CJ 3 CJ d bg 5 * N CJ N CI N N CI CI cq N CJ C* CI ch cq N l CI 8 CJ 3> CJ us CI s N CJ N CJ N N N C* N CJ U CJ N T CI N d" CI CI Cs3 CJ N * N CJ N CI N. CJ * CI CJ N T CJ N CJ 8 N CJ N. CJ ch N CJ LTN CJ N CI N CI CI N N N CI CJ CI N CI CJ ch * CI CI cx) N CI i? CI F; CI ä N l =f I (TN N s CJ N N CI ^ CI ires! CI s N ircsi & w I ' I H N N N tr N N CJ N 8 CI \ CJ s. s CI CI s N CJ CI N CI CJ N N CJ t CI c CJ d N N CI N T N N T CI ^ CJ N r : en en er. en ri c: W H ca E <D erbe rbem > ) r» c: s ^ CT I* u a

39 43 en i H CT ï s t. en s s _ 4 cd :? ÏJ s* y «c T ï esi. U"\ Lf CM?0 ÉÖ irs v Lf T N CVJ d N d V. d T c3 v Lf CvJ v T N Lfs P=, s Lf d Lf CVJ N T üf Lf % * CVJ LTN T V CVJ vg d ' d Lf d A c Lf d^ d N a T CVJ CVJ * CVJ V CVJ s v CVJ s s» v R V Lf 5 V s s s * «5 s s s Lf d s=; LT d 9 83 R v" s T d Lf CM CVJ s Lf Lf 8 N" CVJ R 4% R. R CvT a IT IT R V d Lf R CvJ Lf L ft Lf L d" Lf L» CvJ a T Lf Lf Lf LT Lf * d» d Lf Lf Lf CvJ R» CVJ R * CVJ R R cq c a Lf» V 9* CvJ s c d» Lf a«it v G e» Lf c a«v Lf d ^ Lf CVJ l.5 E _ i < CT :* I * s

40 44 N LTV. V V V LTV V "p en c. v C^N C~\ Cn C>\ C"N çr\ V V V V V <TN 0*\ tr\ CA Cn ca d" V L V L LfN c ^ c n c A c ^ r ^ cn N N J Cn Cn CV] CV] CJ V LTV L V cn ~\ enenenen V V LfN V LfN LT\ en en en en en s LTV V. 00 CVJ LTV LTV V v CVJ CVJ LT\ IT N J Cv] 3 CT\ CVJ V V L Lf\ V enen m cn cn cn LTV d" L V LfN L enmenmmen N ck} ^ Y en en N cv] cv] v v N CV] V D ET L J V cncncncncncn «T C" L LT\ 3 V enen men en en cvj cvi cvj en cvj N N d en en en en en tr i Cr\ çr\ çr\ cr\ c! Cvï cq N N Y [T N cvj cvj cvj en cvi cvj» L LfN LTV N T N N CVJ cn cvj en cvj cvi N encnenenmen C =tt C" d r f3 V v s CJN \ v CVJ il N 55 v 5 V T C * s r. v v. " \ [ v Cvj CVJ CVJ CVJ CVJ Cvj & m N cn ^ CVJ d en v en en c^cn cn T LTN C N L v v Cvj en v v ir v v en en en en en cn ; v L!T V LTV ' tt V V V C en en en cn en en RT en v LTN V cn cn cn cn cn en LfN CV! CVJ cvj cvi cvj cvj V C" N CV cvj Cvj CV] CV] Cvi TT ÇP. Vj cn Lf\ en CVJ N v v en LfN rr ' LTN v v v* en en cn cn en en.^ ^ LfN ET LfN V C V cn cn en cn cn en N v» ^t V V ET LfN V cn en cn cn cn cn d~ LTN LTN LfN cj LfN en en en en cn en cn =t T v v c^v v V d v en cn cn cn' cn cn T d J =t* LfN =tcn en cn cn cn cn N v N v N CV] cn =J LfN Cl) ir N N V N CV] cn 3" Lf \ 05 ir v cvj cn ~=t LTN Y

41 45 rä N N.V LA \û V» *% <» ^ «* "* 3 r tr LA LA T LA T LA LA d" C^ CT, A CA N v C A CA CT\ C A >! r c ^ v T V LA d" LA d~ r L 0*» «f<«c* <tt M ^ C v d" CA J fav CM C^\ V 4" l N N N V* \ N <?* ««<? ^ * q <} LA cr\ IAV N c\ ^b N r d CT\ CA CA C7\ <h N ET J CT\ d" c' T LA LA D N v d ch LA ITN Lf\ c CA v~ PRI J t A CA v N CA CA LA LA C~J 3 ^ X Q. I I A N N I> IA r 53 IT, V K>! N ia ö v LT, d" a M A LA r r L'N CA t V ) T ~d~ CA CT* T d" M A V LA V I V N IT C^ LA LA <NI CA LA LA CA CA Ç d" LC\ 3> «%» ^ w> ^ K^i? * s CI v \ 4 * CVI ^ l 3> * N T s> T_ 5<* «^ V N N. LA 0 ^ I C D v I A. I J <h 3 3 N LA. d~ T V LA CA L LA Y v v d CA r d T T v» «* "* ** *» ^ ;CA'= T cnj ex] C D LA 3* I ~ A LA LA LA N " N LA V CA T I d d CA v d d N LA 3 R IA IA CA CA LA LA ) d" d" M e* * «j*» «* d" (..D LA CM N =h v CA LA J J N N N e««t J vp L 3F LTN CVI N Ü > Ä LA LA LA LA. CA N LA d~ T d" g tl N V N V LA LA LA LA T CA V d" LA CA N LA CA CA LT CA N V LA V CT LA LA V d V N CA N. *» V N K^ IXN \ 3> CV LT\ s" \ 0 v CA d~ CA CA N LA CA CA N T" N IT C d LA N N CA T et CA CA CA CA r r C 3 5 ^ 5 s I A CA d" N d V N j C D T C D v N LA I N [> CA T N LA d N CA LA LA d" N V T N LA T d" N C d V I CA T CA. CJ, Ç A N v er CT» N N N ET N _Q h > as ^3 0) > c r) H m CU " ih i C3 V N I CA ^t LA N V N N n I CA 4 LA