29 EvacuatiemissieinLibië

Transcriptie

1 TK EvacuatiemissieinLibië AandeordeishetdebatoverdeevacuatiemissieinLibië. Ikheetdeminister-president,deministervanDefensie,de ministervanbuitenlandsezakenendeviceminister-presidentvanhartewelkom. Voorzitter.Kijkenwijnaarbuiten,danzienwijdelente, dearabischelente.inlandenaandegrenzenvaneuropavraagteennieuwegeneratieomverandering,omhervorming,omdemocratie.maarwekijkenooknaarjapan,waar10.000mensen,enmogelijkhetdubbele,de doodvondendooraardbevingenenoverstromingen.in diecontextvragenveelmensenzichaf,waaromdetweedekameruitgebreidstilstaatbijeenmisluktereddingsactie,dieuiteindelijkgoedisafgelopen. Maareindgoed,algoedisnietietswaarmeedeKamer zomaargenoegenkannemen.waaromzoveelaandacht voordezemislukteactie?dezevraagverdientvandaag eenantwoord.ditkabinet,deministervandefensievoorop,staatvooreenaantalbelangrijkeuitdagingen.allereerstdepolitiemissieinkunduz,waarmeenederlandzijn verantwoordelijkheidrichtingdeafghanenenbondgenotenweeroppakt.daarnaasteenwapenembargovoor Libië,handhavingvandeno-flyzoneenmisschienzelfs meer.wantofweookoffensieveactieszullenuitvoeren, isnatienminutenvrijdagseverbalemistvanvicepremier Verhagennogsteedsnietduidelijk.Dezeweekwordtook beslotenhoeditkabineteenmiljardopdefensiebezuinigt.verdernoemikdeintegriteitsschendingenopschepeneninkazernes,diemetgroteregelmaatopdeagenda staan.tenslotte,niettevergeten,hetgebedzonderend overdeopvolgingvandef-16. BijaldezebelangrijkeuitdagingenstaathetministerievanDefensiealsuitvoerdervanbuitenlandsbeleid centraal.diedefensieorganisatiemoetstrakgeleidworden,daarmoetalleaandachtnaartoegaan.dieorganisatiemoetstaanalseenhuis,hethuisvanhillen.dehelikopteractieinsirtegafeenkijkjeindekeukenvandit huis,eenkijkjedatalleentotstandkwamdooreenkamer dieerbovenopzat,dooreenctivddiesneleensnoeihardrapportschreef,endoordememovanroyalhaskoning,dievijfvoortwaalfbinnenkwam.hoeexemplarischishettrouwensdatdezevertrouwelijkememovan RoyalHaskoninggisterenvooralleKamerledenterinzage lag,maarzaterdagalvoorheelnederlandopdesitevan RTLstond?Hoekandat?HetkijkjeinhethuisvanHillen schetsteensomberbeeldengeeftnogaltijdgeenantwoordopdehoofdvraag,devraagdervragen:waarom moestdezeevacuéperseopdiebewustezondagmiddag weg?ikvraagdeministerditnogeensinzijneigenwoordenhelderuiteentezetten. VaststaatdatDefensie,integenstellingtoteerdereacties,geenrisicoanalysehadvandeMIVD. Vaststaatdat demivdopzondagblijkbaargeslotenis.vaststaatdatde marinetopgepasseerdis.vaststaatdatdefensieonderdelenvollediglangselkaarheenhebbengewerkt.vaststaat datderegieuitdenhaagfaalde.vaststaatdatdeevacuatiemeteenzweedsedieweloptijdwas,sowiesomislukt was.totslotstaatvastdatdeministertotnutoenietover zichzelfgeoordeeldheeft.daarvoorditdebat. Deministerplaatstzichzelfwatmijnfractiebetreftte vaakbuitendediscussie.bijhetintegriteitsdebatlagde schuldbijdedefensiematerieelorganisatie.dezekeer wijstdebeschuldigendevingernaardecommandantvan Hr.Ms.Tromp,wantdiehadmaarmoetenbellenmetde MIVD. NaardeMIVD,dietochgeengoedeinformatieleveren.NaarhetZweedseministerievanBuitenlandseZaken,waareencommunicatiestoorniszouzijngeweest. Kennelijksuggereerthetkabinetnoglievereenlekdan geklungelteerkennen.graaghoorikhieropeenreactie. WijzienministerHillenzijnschoudersophalenende kritiekbagatelliserendwegwuiven.wijhoordenhemvrijdaglaconiekzeggendathijalskamerlidookweleens verontwaardigdwas.devleesgewordenarrogantievan eenoud-collega.vervolgenszatenerdriestaatsburgers, driemilitairen,drienavo-militairen,ingijzelingbijeen volstrektonberekenbaredictator.dehoudingvandeministerismisschiennogwelhetgrootsteprobleem."ondercuratele",washetoordeelvanmijnfractienadeintegriteitsschandalenbijdemarine."curatele"brengtde plichtmetzichtotstraktoezichtenextracontrole.daaromverlangikvanhetkabinet,endeministervandefensieinhetbijzonder,datzijvandaagheldereantwoorden geven,tegenstrijdighedenverklarenennietalleendeverantwoordelijkheidopzichnemen,maarvooralookeen scherppolitiekoordeelvormenoverheteigenhandelen. DezeKamerisuiterstterughoudendgeweesttoende driemilitairenvastzaten.erzijnindieperiodegeenvragengesteld,geenspoeddebattengehoudenenzelfsde commissievoordeinlichtingen-enveiligheidsdiensten wenstegeenvertrouwelijkebriefing.maarnudedrietot opluchtingvaniedereenvrijzijn,ishettijdvooreenreconstructieeneenoordeel. WatgebeurdeerpreciesophetstrandvanSirteenhoe konhetmisgaan?dieverantwoordingisdestemeernodiggezienhetbijzonderekaraktervandefensie,eenorganisatiewaargeenopdrachtenwordengegeven,maarbevelen.militairenmoetendusblindkunnenvertrouwenop deordersdiezijkrijgenenophetfeitdat,alsheteenkeer misgaat,daarmaximaaltransparantverantwoordingover wordtafgelegd. Ondanksallepuzzelstukjeszijnernogvelevragen, nietalleendevraagdervragenoverdedirectedringendenoodzaak.klopthetdatdehelikopternietopdeafgesprokenpleklandde,zoalsdeingenieurzelfverklaartin hetfeitenrelaasvanroyalhaskoning?klopthetdatde helikopterachtereenstapelrotsblokkenlandde,waardoor debemanningdeingenieurnietmeerkonzienenomgekeerd?waaromisnietbeternagegaanoferanderevluchtenvanuitsirtevertrokkendiedeingenieurkondenmeenemen?waarblijfthetantwoordvandebosniërs?waaromishetresortvandeaanhangersvankadhafioverhet hoofdgezien?zelfsgooglemapslaateenkaartzien.ziet hetkabinet,netalsmijnfractie,indateenpaaruurextra voorbereidingduidelijkhadgemaaktdatdemivdgeen antwoordhad?waaromwerddecoördinatievanhetcrisisberaadaaneenwerkoverlegovergedragenendusnaar eenlagerplanverwezen?waaromnietomhoog,naarde ministerzelf?wiewistenvolgensdeministerdatdeevacuatiegeheimwas:deingenieurvanroyalhaskoning, N.N.,deZweedse,dezoonvandeZweedse,hetZweedseministerievanBuitenlandseZaken,hetcoördinatiepunt opmalta?erzittennog28nederlandersinlibië.wasdat

2 Pechtold TK bekendop27 februari?warenalhunwensenoveraldan nietblijventoenbekendenwanneerzijndiegeïnventariseerd?waaromvonddeministeriëlekerngroepspeciale Operaties,deMKSO,eigenlijknietfysiekplaatsofineen conferencecall?deeltdeministerdemeningdatditkabinetmetdithelikopterdebacledeinternationalegemeenschapinverlegenheidheeftgebracht?debosnischeevacuatiewerddoordezemislukteactieeenweekvertraagd, enderestvaltnieteensteoverzien. "BuitenlandsbeleidiservoorNederlandendeNederlanders",zegtonzeministervanBuitenlandseZaken. Maarzelfsdatmislukte.Bijdezehelikopteractiezijnopvelemomentenbijteveelbeslissingenfoutengemaaktdie nietzomaaralsinschattingsfoutenkunnenwordenafgedaan.overdiefoutenverwachtikvandaagvanhetkabineteenpolitiekoordeel. Mevrouwdevoorzitter.InditdebatmoetdeKamertot eenoordeelkomenoverdevraagofhetkabinetverantwoordheeftgehandelddoorop27 februarizondertoestemmingvandelibischeautoriteitenmetmilitairemiddeleneenevacuatieuittevoeren. Eengrootaantalfeitenstaatvast.Depersooninkwestiewastotenkeleurenvoordeevacuatievanmeningdat ergeennoodzaakwastotmilitaireevacuatie.hijvoeldezichzelfrelatiefveilig.erwasgeenlevensgevaar.dat roeptdevraagopwaaromisbeslotenomtochopdie zondagdeevacuatieuittevoeren.erwarennamelijknogalwatcomplicerendeenrisicoverhogendefactoren,zoals deregeringookerkent.complicerendwashetfeitdater geentoestemmingvoordeevacuatiegevraagdkonworden,omdathetrelevanteloketbijdelibiërsdichtwas.er leekgeenkansopsnelletoestemming,schrijfthetkabinet. Wemoetenvaststellendatnieteensisgeprobeerdom dietoestemmingtekrijgen.tochwarendelibischeautoriteitenindiedagenzeerbereidwillig.ergoldzelfseenalgemenetoestemmingvoorzowelcommerciëlealsmilitairetoestellenomhetlibischeluchtruimbinnentetredenvoorevacuatie.voorlandingoptripoligoldzelfsdat erwerdgevlogenzonderformeletoestemmingvoorafen datdietoestemmingindeluchtwerdgevraagdenveelal verkregen. Waaromwerdbijdezeevacuatieditrisicogenomen? ZondertoestemmingSirtenaderenenlandenzougemakkelijkopgemerktenverhinderdkunnenworden.Libische militairenhaddenmethetgrootstegemakdehelikopter uitdeluchtkunnenschieten.datergeengeweldisgebruikt,ismeergelukdanwijsheid.erkentdeministervan Defensiedatditmilitairepersoneelbijhetnaderenvan dekustenbijdelandingindirectlevensgevaarheeftverkeerd? Voorafgaandaandelandingheefthetkabineteeninschattinggemaaktvandenoodzaakdaterjuistdangeëvacueerdwerd.OmdathetNederlandseschipendehelikopterindeomgevingwaren,washetmomenteenlogistiekebuitenkans,zomeenthetkabinet.Hetoordeelwas ookdatdeveiligheidssituatieverslechterde.waarwas datoordeelopgebaseerd?hetkabinetbeschiktenietzelf overinlichtingendietotdieconclusieleidden,maarbaseerdezichkennelijkalleenopdeinformatievandewerkgevervandeevacué.isdatjuist?ishetverantwoordom militairenopdiebasisintezetten? Waaromiseenantwoordophetverzoekominlichtingenomtrentdeveiligheidterplekke,zoalsgedaanbij demilitaireinlichtingen-enveiligheidsdienst,nietafgewacht?waaromisnahetuitblijvenvaneenantwoordvan demivdnietgevraagdwaaromergeenantwoordisgekomen?moetdeconclusiezijndatdemivdopereertop grondvanhetmotto:geenberichtisgoedbericht?deelt hetkabinetdeopvattingdathierietsernstigmisisgegaanendaterkennelijkverbeteringenindeprocedures moetenkomenomervoortezorgendatditiniedergeval nooitmeerfoutkangaan? Waaromisernietmeergereageerdopeendoorde evacuéingesprokenberichtbijdecoördinatorvandefensie?kandeministeropzijnminstbevestigendatdevoic ditinkomendeberichtjeheeftgeregistreerd?waaromlezenweditfeitnietinhetfeitenrelaasdathetkabinet naardekamerheeftgestuurd?welezenhetinhetfeitenrelaasvanhetbedrijfdatisgeopenbaarddoorrtl. Watvaststaat,ishetfeitdatbijhetbedrijfenbijdeevacuédekennisaanwezigwasdatdelocatiewaardehelikopterzoulanden,indedirecteomgevinglagvaneen verblijfplaatsvankadhafi-getrouwen.laterspreekthet bedrijfvaneenviphotelvoordevriendenvankadhafi.uit nietsblijktdatdieinformatiebijdefensieterechtisgekomen.hoebeoordeelthetkabinetdezekennisachterstand? OverdeonderhandelingvoordevrijlatingvandeNederlandsemilitairenzijnookvragentestellen.Watis ergebeurdindeperiodetussendeaanhoudingenhet tweedegesprekmetdetijdelijkelibischezaakgelastigde, hierindenhaag,op4 maart?naarverluidzijntoenpas deverlangdetegenprestatiesaannederlandbekendgemaakt.deavondervoorzijndeze,kennelijkinformeel,ook alaandenederlandseambassadeurintripolibekendgemaakt.watiserdanaandeordegeweestindeveelvuldigecontactentussendesecretaris-generaalvanbuitenlandsezakenenzijnlibischeambtsgenoot?deviervolle dagendiedanverstrijken,tillenhetmislukkenvandeevacuatie,deaanhoudingvandenederlandsemilitairenen hetopenbaarwordenvandezeactieendemislukkingervaninnederlandcomfortabeloverdeverkiezingenvoor deprovincialestaten.hetdiplomatiekeverkeertussenlibiëennederlandbeperktzichindiedagentothetuitwisselenvanprotestnota's. Op26 februarihebbendeverenigdenatieseenresolutieaangenomen,dieeistdatdedirecteofindirectebezittingenvankadhafienzijnkinderenwereldwijdwordenbevroren.ookinnederlandbeschiktekadhafiover miljarden.na2 maartwordtruim3mld.vandietegoedenbevroren.op11 maartbesluitdeeuropeseunietot aanvullendesancties.watiserindeperiodetussen2 en11 maartgebeurdteruitvoeringvandievn-resolutie? Heefthetkabinetzichtopdebedragendieindieperiode mogelijkaanrekeningenvankadhafiinnederlandzijn onttrokken?hetisopzijnminstwaarschijnlijkdaterin deperiodedatdenederlandsemilitairenvastzaten,isgetrachtomgeldaandierekeningenteonttrekken. Opbasisvanhetfeitenrelaasendebeantwoordingvan devragentotophedenkomtdesptoteenvoorlopige conclusie.erisbeslotentoteenriskanteinzetvannederlandsemilitairenmetbijzonderkwetsbaremilitairemiddelenineenvijandigeomgeving,metvolkomenvrijzicht enopklaarlichtedag.daarbijbeschiktemennietover nauwgezettekennisvandeomgevingomeenpersoonte evacuerendienietinlevensgevaarverkeerdeendiezelf totenkeleurenvoordieevacuatieookgeenbelangstellinghadvoordiemilitaireevacuatie.

3 VanBommel TK Datiseenstapelingvanfeiten,diebijzondermoeilijkte verklaren,laatstaanteverantwoordenis.mijnfractiezal deverdereantwoordenvanhetkabinetzorgvuldigwegen omtoteenpolitiekoordeeloverhetoptredenvandiversebewindspersonentekomen.daarbijzullenwijooklatenmeewegenofdiebewindspersoneninstaatzijnzichzelfendedienstenwaarvoorzijverantwoordelijkzijn,een spiegelvoortehouden. DeheerHernandez(PVV): Voorzitter.WatdePVVbetreftheeftdekrijgsmachtonder anderedetaakomnederlandsestaatsburgerswereldwijd tebeschermenalshetgastlanddatnietmeerkan.43nederlandersen83buitenlanderszijnmetsuccesdoordefensieuitlibiëgeëvacueerd.eénkeerginghetfouttijdensdezerisicovollemissies;daaromditdebat. Zondagmiddag27 februariwerdenrond17.00uurtijdenseenevacuatieoperatiedrienederlandsemilitairen gearresteerdinsirte.uithetfeitenrelaasbleekdatdehelikopterbemanningoppadwasgestuurdopbasisvaninlichtingenvangoogleearthenopbasisvangegevens overdesituatiediedoordeevacuézelfwarenverteld.van tevorenisergeenverkenninggeweest,enhetfregatlag buitenradarbereik. ZoweluithetfeitenrelaasalsuithetmemovanRoyal Haskoningblijktnietdatdeevacuéindirectlevensgevaar verkeerdetentijdevandeevacuatie.daarnaastisgeblekendaternogeentweetalvluchtenvanuitsirteisvertrokkenwaarindeevacuéplaatshadkunnennemen.de evacuékreegnotabenevaneengriekseaannemerhet aanbodommetdeeerstevluchtnaargriekenlandmeete vliegen.eendaglatervloogerooknogeenbosnischtoestel. Dehamvraagluidtalsvolgt.WaaromisbeslotenN.N. teevacueren?ikwilhetverduidelijkthebbenaandehand vandevoorbereidingstijdendeinlichtingenpositievan DefensieomN.N.daarwegtehalen.N.N.zounamelijkin hettijdslotvan16.00uurtot18.00uuropgepiktmoeten worden.decommandantvanhetfregathadslechts45 minuten,namelijkvan14.39uurtot15.14,omdezeoperatievoortebereiden.dievoorbereidingmoestbinnen45 minutenplaatsvindenopbasisvaninlichtingenengegevensuitopenbronnenenopbasisvangegevensvande evacuézelf. IkhebtweevragenaandeheerHernandez.Hijgaatuit vaneenbosnischtoestel.ikhebuitdeantwoordenniet kunnenafleidendatereenbosnischtoestelwas.erisalleensprakevaneeninterviewvaneenbosnischeminister,diezeidatbosniëdatzouwillen.maarwellichtheeft deheerhernandezandereinformatie. VoortsgeeftdeheerHernandezaandateenstaatsburgerinlevensgevaarmoetverkerenvoordathijkanwordengeëvacueerd.Daaroverwilikgraagietsmeerweten. Ikkanmijnamelijkvoorstellendatdesituatiedoordete evacuerenpersoonnietgoedgeduidkonworden.dieziet alleenzijndirecteomgeving.hetkanweldegelijkzozijn datbijvoorbeeldzijnbedrijfachtdathijinlevensgevaar verkeertendatdepersoondenktdathetallemaalwellosloopt. DeheerHernandez(PVV): DeinformatieoverhetBosnischtoestelisonswaarschijnlijkviadezelfdebronalsdeheerOrmelteroregekomen. Ikvindnietdatdaarafdoendeantwoordopisgegeven. Vandaardatikopdatpuntnogeensomopheldering vraag.tenaanzienvanhetevacuerenvannederlandse staatsburgersdelenwij,zodenkik,dezelfdemening.het gaaternietalleenomofdepersoondieinschattingkan maken.hetgaaterookomdathetdetaakisvandenederlandsestaat,ookalshetbedrijfdataangeeft,omde veiligheidvannederlandseburgersinhetbuitenlandte garanderenalshetgastlanddatnietmeerkan. MagikuithetantwoordvandeheerHernandezconstaterendathetfeitofiemandinlevensgevaarverkeertnietde doorslaggevendefactorhoefttezijnbijdekeuzeomiemandteevacueren? DeheerHernandez(PVV): Alsiemandnietinlevensgevaarverkeert,hoeftdieook nietgeëvacueerdteworden. HetverzoekominlichtingenbijdeMIVDbleefonbeantwoord.DeMIVDwasimmersevengeslotendatweekend. KandeministervanDefensiemijuitleggenwaaromde MIVDdatweekendverminderdinzetbaarwas,terwijler allerleicrisisteamsvanbuitenlandsezakenendefensie deklokrondaanhetwerkwarenomtebekijkenwelkmogelijkhedenerwarenomnederlandersuitlibiëteevacueren?demivdwasdatweekendevennietaanwezigom zijntakenuittevoeren,terwijleenoperationelecommandantominformatiezattespringen.graageenreactie. ZelfshetvoormalighoofdvandeMIVDspreektvaneen foutdoordemivdhiernietbijtebetrekken,zekerinzo'n situatie.isdeministervandefensiehetmetmijeensdat demivd,zekerindezesituatie,24uurperdagen7dagen perweekbeschikbaarmoetzijnvoorhetgenererenvan "intel"?watgaatdeministereraandoenomditeenvolgendekeertevoorkomen?alswijhethebbenovereen gebiedwaaroverzoweiniggegevensbekendzijn,enwaar zoveelaandehandis,ishetdanwelverstandiggeweest omtebesluitenomtochtegaanopbasisvandeze"intel"enopbasisvandegegevensvaneenevacuézelf,die volgenszijneigenbedrijfopdatmomentdesituatieniet goedhadkunneninschatten?kleindetailisdatnaastde landingsplaatseenviphoteleneenprivépaleisvankadhafiblekentestaan.haddemivddezeinformatieecht nietkunnengaranderen?waaromheeftroyalhaskoning dezecrucialeinformatienieteerderverstuurd?zijwaren immersopdehoogtevandeevacuatie.graageenreactie. Uithetfeitenrelaasblijktdatop27 februariom14.39 doorhetwerkoverlegmetdeevacuégesprokenisover hettijdslot,van16.00tot18.00,waarophijgereedmoest staanéndathijermetniemandovermochtpraten.de evacuégaftijdensdatgesprekaandathetrustigwasen datergeengewapendepersonenindeomgevingwaren. Ikwilcontrolerenofwijdezelfdevraagstellen.Uitdeantwoordendiewijalhebben,blijktdatdeinschattingvan deplekereenisgeweesttussenn.n.endenederlandse kant.royalhaskoningwist,volgenshunmemo,dathet paleisenhetresorterwaren.datweetroyalhaskoning waarschijnlijknietvandenhaag,maarvann.n. Deheer Hernandezishettochmetmijeensdathetgekisdat,

4 Hernandez TK waarvolledigopn.n.werdvertrouwdomeeninschatting temakenvaneengeschikteplekeneengeschiktmoment, deinformatieoverresortenpaleiskennelijkindenhaag, bijroyalhaskoningbekendwas,maarnietbijdegenen diehetbesluitmoetennemen? DeheerHernandez(PVV): Daaromvraagikhetook.AlsdeheerPechtoldeenklein beetjegeduldheeft,komikdaarinmijnbetoogmisschien nogopterug. Om15.05isvanafdeTrompnogmaalsmetdeevacué gecommuniceerddathijalleenopgepiktzouwordenindienhijalleenwasénopdeafgesprokenplekzoustaan. Vanuithetperspectiefvandehelikopterbemanningvoldeedbetrokkeneaangeenvanbeidevereisten.Hijwas nietalleenenhijstondnietopdeafgesprokenplek.uit hetfeitenrelaasblijktdatn.n.aangeeftdatdebewakerafscheidvanhemkwamnemen.hoewistdebewakerdat N.N.wegging,terwijlhijermetniemandovermochtpraten?Hoekanverklaardwordendatdeevacuévijftienminutenvooraanvangvandeevacuatienogaangafdatde situatierustigwasendatergeengewapendemensenin zijnomgevingwaren?graageenreactie. UitdeinfovanRoyalHaskoningblijkthetomgekeerde hetgeval.juistdeevacuéstondopdeafgesprokenplek, terwijldehelikopteropdeverkeerdeplekzouzijngeland, nadatdiewaarschijnlijkeerstnogeenpaarrondjesheeft gecirkeld,mogelijklangshetbewaaktepaleisvankadhafi.inhetverslagvanroyalhaskoningwaseroverigens ookgeenbewakeraanwezigbijdeevacué.kandeministeringaanopdevraagofdezezakendeoperatienietverradenhebben?ikbenbenieuwdnaardeuitlegvandeministersaangaandedezetegenstrijdigeverklaringenen waaromdehelikopteruiteindelijktochaandegrondisgezet.watzijnde omdewoordenvanministerrosenthal tegebruiken lessonslearned? DeministervanDefensiegeeftinzijnantwoordenaan daterdriekeermetdeevacuéisgesprokenviaeenonbeveiligdetelefoon,maardatdekansopafluisterenminimaalwas.eenvreemdantwoordvandeministervan Defensie.Volgensmijisdeafgelopenjarenaanalleuitgezondenmilitairen ikbenvastnietdeenige vantevoren vertelddatzenooitoperationeleinformatiemogendelen overeenonbeveiligdeverbinding.alleinlichtingendienstenluisterennamelijkmee.alshiervangeensprakeis, waardoorisdandemissieverraden?mogelijktochdoor datrondjeteveelvliegen?graageenreactie. TenslottederolvandesgBuZa.DezemanisdehemelingeprezenomzijndiplomatiekeinzetomeenNederlandsemilitairvrijtekrijgen.Ditwasdejuistepersoon metdejuistediplomatiekeingangeninlibië,diehijzou hebbenopgedaantijdensdeafhandelingvandevliegramp.uithetfeitenrelaasblijktechterdatdevrijlating metnameaandegriekseendemalteseregeringistoete schrijven.desgistottweekeertoevoornopafgereisd, eerstnaarmaltaenlaternaarathene.bijgeenvandebesprekingenmetdelibischeautoriteitenishijaanzetgeweest.depvvisbenieuwdwaaromdesgernietinisgeslaagdzijncreditsbijlibischeautoriteitenteverzilveren. InhetinterruptiedebatmetdeheerOrmelgingheteven overdevraagwienoudeinschattinghadgemaaktofer sprakewasvanlevensgevaar.aanheteindvandieinterruptiezeideheerhernandez:"alsiemandnietinlevensgevaarverkeert,hoeftdieooknietgeëvacueerdteworden."devraagisofersprakewasvanlevensgevaar.ditis ookindeschriftelijkerondeaanhetkabinetvoorgelegd. Opdevraag"Verkeerdedezeevacuéinlevensgevaar?" antwoordthetkabinet:"neen."opbasisdaarvanachtik deconclusiegerechtvaardigddatdeheerhernandezvan meningisdatdezeevacuéniethoefdetewordengeëvacueerd.isdateenjuisteaanname? DeheerHernandez(PVV): DanheeftdeheerVanBommelnietgoedgeluisterd.Ik hebookgezegddathetnietalleengaatomhetoordeel vandemanzelf.hetkanookhetoordeelvanhetbedrijf zijngeweestdathijinlevensgevaarwas. Belangrijkerdanhetoordeelvanhetbedrijfisnatuurlijk hetoordeelvandeministerdienederlandsemensenlevensinzetomdieevacuatieuittevoeren.overigenslees ikooknergensdathetbedrijfzegtdatersprakeisvanlevensgevaar.zelfsalsdatwelzozouzijngeweest,sluithet kabinetzichdaarnietbijaan.hetkabinetzetnederlandse mensenlevensinenishierindusdebepalendefactor.of vindtdeheerhernandezdatiederwillekeurigbedrijf,zelfs alshetkabinetgeenlevensgevaarziet,kanzeggen:jongens,hetmoetnugebeuren,diemilitairenmoetenwordeningezet? DeheerHernandez(PVV): Ikbenmijnbetoogbegonnenmettevertellendatheteen taakisvandekrijgsmachtomnederlandseburgersin hetbuitenlandtebeschermen,metnamealseenbuitenlandsemogendheid inditgevalhetgastland nietmeer kangaranderendatonzestaatsburgersergensveiligkunnenverblijven.alsalleoptieszijnuitgeput,ishetuiteindelijkaanderegeringomtebeslissentotinzetvanmilitairemiddelenvoorevacuatie.natuurlijkzaleenregering allemogelijkebronnenaanborenomditfatsoenlijkvoor tebereidenetcetera.alshetallemaalgoedverlopenwas, danhaddenwijhiernietgestaan. Hetkenmerkvaniederegeschiedenisisdatzijhaaralternatieveloopverhult.Wijmoetendussprekenoverdegeschiedenisdiezichhierheeftafgespeeldenhetrisicodat doorhetkabinetisgenomen.ikherinnerslechtsaande woordendiedeheerhernandezzelfheeftgesproken:"als iemandnietinlevensgevaarverkeert,hoeftdieookniet geëvacueerdteworden."datoordeelis,geziendeinzet vandekrijgsmacht,aanhetkabinet,inhetbijzonderde ministervandefensie.ikvraaghetoordeelvandeheer Hernandez:bentuopbasisvandeinformatiewaarover ubeschikt,vanmeningdathetkabinetdekrijgsmacht moestinzettenomdezeevacuatieuittevoeren? DeheerHernandez(PVV): Ikkanmijnantwoordweerherhalen:hetgaatnietalleen omhetoordeelvandeteevacuerenpersoon,hetgaatom meerfactoren.ikvoelmijnietgeroepenommijnheleantwoordteherhalen;ikbenerduidelijkovergeweest. DeheerVoordewind(ChristenUnie): Voorzitter.Ikbeginmethetuitsprekenvanonzedankbaarheidvoorhetfeitdatdedriemilitairenenookdeevacués weerveiligthuiszijn.namensmijnfractiespreekikons

5 Voordewind TK respectuitvoordedriemilitairendieonderheelmoeilijke omstandighedenhunwerkhebbenmoetendoen. Defensieheefteenevacuatieactieuitgevoerddierisicovolwasvoordelevensvandedriemilitairen.Hetadvies vandemivdkonnietoptijdwordengegevenenookniet wordenafgewacht,ookomdatdemivdmetonderbemensingzatvanwegedezondag.uweet,voorzitter,datde ChristenUnievoorstanderisvandezondagalsrustdag, maarinsommigeberoepenmoetjenueenmaaldoorwerkenopzondag. IkgadooropderolvandeMIVD. HetadviesvandeMI- VDwordtnietopenbaargemaakt,duswijzullennooitwetenwathetadviesisgeweest.Wijwetenweldateractie isondernomenzonderhetadviesvandemivd,duszondereenrisicoanalyse.ikwilgraagklip-en-klaarvandeministersweten,metnamevandeministervandefensie,of dittotdenieuweprocedurehoort,dusvoordatermissies wordenopgestart.ofzegtdeministerdatditechteenuitzonderingisgeweestendathetbijdevaststaandeprocedurehoortomeenmivd-adviesdaarbijtebetrekken, voordatookmaarwelkeevacuatiemissieofanderemissieswordenuitgevoerd?kandeministervandefensie hierklip-en-klaarantwoordopgeven? IkkombijdevraagofdeDefensiestafdeMIVDerniet bijhadmoetenbetrekken.dedefensiestafhadookeen belletjekunnengeven.hetvoormaligehoofdvande MIVDheeftdatookgesuggereerd.AlsdeDefensiestaf datbelletjewelhadgegeven,uiteigenoverweging,dan haddemivdmeteenopgeschaald,zoalshetvoormalige hoofddatindemediaheeftverklaard.danwasbeeldmateriaal,danwarenluchtfoto's,endanwasinternetverkeer metlocalseninformatievanzusterorganisatiessnelleren mogelijkmisschienoptijdbeschikbaargeweest. Daneenopmerkingoverdehoudingvandeminister. Anderenhebbendaarookaangerefereerd.Deminister zegtoverhetnietafwachtenvanhetmivd-advies:"maar datzoutochnietrelevantzijngeweest."dieopmerking valtbijdechristenunieechtverkeerdenindecategorie "eensmaarnooitweer".eenministerhoortvooralzijn manschappentestaan. Dandealternatievevluchtroutes.Deingenieurheeft zelfaangegevendathijineersteinstantienietdewens hadomgeëvacueerdteworden.erwarenmisschiennog anderemogelijkheden.erwaseventueelnogeenevacuatieteamvanuittripolionderweg.erzoueenbosnisch vliegtuigzijngeweest,maardaarhebbenwijnoggeen concreteinformatieover,althansikhebdelaatsteberichtenvandeministernognietgezien.ikmoethetmetde informatiedoendiebeschikbaarwastothetmomentvan hetdebat.detrompheeftbeslotendehavenvansirte nietbinnentevaren,terwijlwijvananderefregattenwetendatanderehavenswelzijnbinnengevaren.waaromis ernietnagedachtoverdealternatieven?graagophelderingdaarover. Danhetlekken.Hetblijftonduidelijk deministersgevendaargeenduidelijkheidover hoehetkwamdatdie 30manplotselingomdehelikopterstond.Waarishet lekpreciesgeweest?deministersgevenaandatzijdit nietmeerkunnenachterhalen,maardaarmeeblijftzo'n lekbovendezemissiehangen.wijhoudenargwaanals hetgaatomdevolgendemissies.hoekunnenwijdelekkenvoordevolgendekeerdichten?wijmoetenertoch vanuitgaandatdeinformatiebijonsblijftendatende gepleegdecommunicatie,ookviadetelefoonlijnen,niet wordtafgetapt? HetbelangrijkstevoordeChristenUnieinditdebatis datdeministerslessentrekken.wijmoetenonsnietopsluitenindezecasus.hetiscruciaaldaterlessenworden getrokken.hetkabinetheeftaangegevendathetproces vanlessonslearnedalisingezet.datisprima,maarin ditdebatwilikduidelijkheidhebbenoverdielessen.wij staanperslotvanrekeningaandevooravondvantwee nieuwemissies,kunduzendeeventueledeelnameaan deno-flyzone.wijmoetennuallessentrekken.daarkunnenwijnietnogeenpaarwekenofmaandenmeewachten. Wijwillenvandebewindsliedenhorenwelkefoutener concreetzijngemaaktenwatwijvanafditmomentbeter gaandoen. Voorzitter.Naeeneerderemislukteevacuatiemetde boordhelikoptervandetrompwordtbeslotennogmaals eenexperimentjetewagen.debootlagertoevallig,de werkgeverdrongaanenerwaszosnelevengeenanderemogelijkheid.toestemmingvragenwaslastigopzondagenwachtenopinlichtingenwasnietnodig.eenambtenaardoeteenbelrondjeenministeriëlegoedkeuringis geregeld.achterafkrijgenwijbeetjebijbeetjedeinformatieoverdemisluktehelikopteractie.hetlijktalsofereen doelredeneringisgecreëerdoverdevraagwaaromdeactienoodzakelijkwasenveiligleek.waaromhetfoutisgegaanblijftonhelder. Bijmijnfractieishetbeelddathiersprakeisvaneen onzorgvuldigafgewogenvoorbereideenuitgevoerdeactie.datroeptveelvragenop,tebeginnenbijdenoodzaak vandeoperatie.watwasdenoodzaakomallewettente brekenoméénpersoonteevacueren?opbasisvanwelkeinformatieprecies waarkwamdezevandaan? isgeconcludeerddatdeactienoodzakelijkwas?wareneralternatieven?indeeerstebriefisalsbelangrijksteoverwegingaangegevendatergeenalternatievenwaren.erwas tochsprakevaneenbosnischvliegtuig?iserwelgezocht naaralternatieven?zijnzeoverwogen? Dankomikbijdevoorbereiding.WatwasdeinlichtingenpositievanDefensie?IndeeerstebriefgeefthetkabinetaandatdeMIVDnietbeschikteovereenbijzondereinlichtingenpositieaangaandeLibiëenSirte.Uitde briefvandectivdblijktechterdatdemivdbijdeevacuatiepoginginzakemisuratawelgewaardeerdeinformatiekongeven.waaromschrijftdeministerindebriefmet hetfeitenrelaasvan21 maartdatergeeninlichtingenpositiewas,terwijl,zoalslaterbleek,demivdnaaraanleidingvaneeneerderverzoekvandetrompwelinlichtingenovermisurataheeftverschaft? OokblijftdevraagstaanofdeMIVDbereikbaarwas. Opzondagwerktdedienstkennelijkmeteenlagerebezetting.Waaromisernietgebeld?WaaromheeftDefensie demivdnietgeattendeerdophetverzoek?werddeinformatienietnoodzakelijkgeacht?bovendienblijktuitde brievendatisafgegaanopdeinlichtingenvanaanwezigenederlanders:bijdeeerstemislukkingdooreengroep vanzesnederlandersenbijdetweedemislukkingdoor deingenieur.ismeninderdaaduitgegaanvandeinschattingvandezepersoon? OokheeftDefensiezichlatenadviserendoorRoyal Haskoningoverdenoodzaakomteevacueren.Klopthet datdezeinformatiededoorslagheeftgegevenvoorhet besluittotevacuatie?waaromisdezeinformatiewelseri-

6 ElFassed TK eusgenomenenhetberichtwaarinroyalhaskoningaangafdatdeingenieurgeengoedbeeldhadvandesituatieterplekkeendezeteveiligschatte,niet?waaromkon nietwordengewachttotdatdeinlichtingenbeschikbaar waren?hebbendebetrokkenbewindsliedendevraaggesteldofmenvoldoendeopdehoogtewasvandesituatieinsirte?hebbendebewindsliedengevraagdofervoldoendeinlichtingenwaren? Hetvolgendepuntbetreftdetoestemmingvoordeactie.ErwerdgeentoestemminggevraagdomhetluchtruimvanLibiëbinnentetreden.Ikkomweerterugopde vraagnaardenoodzaak.ikvroegofhetkabinetalternatievenheeftoverwogen.alsdezeactiehetenigealternatief was,danmoesterjuridischgezientochsprakezijnvan eendringendenoodzaak,eenzodanigbedreigendesituatiedatnietlangergewachtkonworden?wasinditgeval sprakevaneenzeerbedreigendeofmedischenoodzaak? Hetvragenvantoestemmingzourisicoverhogendwerken.Hetniet-vragenvantoestemmingook.Tochisvoor hetlaatstegekozen.bijontbrekenvanacuutgevaarvoor deevacuéishetdevraagwaaromgekozenisvoorhet niet-vragenvantoestemming.anderelandenkregenvan LibiëeendagvoorSirteweltoestemmingvoorevacuaties.ZohebbenDuitsetoestellenmensenkunnenevacuerenuitNafurah.Zehoefdennieteenseentussenlanding temakenintripoli.wasdatbekenden,zoja,isditmeegewogen? WaaromheefthetministerievanBuitenlandseZaken zulkegroterisico'sgenomenindecommunicatiemetde Zweedseregering?Zoalsgeconcludeerd,zoudeheleoperatieookalmisluktzijnalsdeZweedsedocenteophet juistemomentopdejuisteplekhadgestaan.hetfeitdat viaviadezezweedseonderdaangeïnformeerdis,valt nietterijmenmethetsupergeheimekaraktervandeze missie.welkeconclusiesheeftdeministertenaanzien hiervangetrokken? Hetvolgendepuntbetreftdeverantwoordelijkheidvan deleidinggevendeinhetgevalvaneenspecialeoperatie.bijwiekwamhetinitiatiefvandaanomdezeoperatieuittevoeren,deministervandefensieofdeminister vanbuitenlandsezaken?opwelkemanierisvervolgens tothetbesluitgekomen?wieheefteenbelrondjegemaakt?isdatinderdaadeenkwestievaneenambtenaar vanbuitenlandsezakendieeenvooreendebewindsliedenbeltvoorgoedkeuring?heeftertussendebewindsliedenoverlegplaatsgevonden?watzouergebeurdzijn alseenvandebewindsliedennietakkoordwasgegaan? Enwieheeftuiteindelijkdeknoopdoorgehakt? Dandevraagwaaromhetfoutisgegaan.Deenigereactievanhetkabinet eenantwoorddurfikhetniette noemen isdathetverrassingselementwegwasvanwegevoorkennisbijdelibischeautoriteiten.alseenhelikopterdriekwartiernodigheeftomvaneenschipnaar dekusttevliegen,ziejehemvanverreaankomen.zo'n toestelmaaktbovendieneenenormeherrieenvliegtop klaarlichtedag.jehoeftgeenexperttezijnomtebedenkendatdatrisico'smeebrengt.datzeierikoostwegel, topmanvanroyalhaskoning,ditweekendopgezagvan PaulinNRCHandelsblad.Bijhetaanvliegenzietdebemanningnietalleendebetrokkeningenieur,maarookiemandanders.Degezagvoerderbreektdeoperatieaf.Volgensdeingenieurdraaitdehelikoptereenpaarrondjes. Inhoeverrewaserdansprakevaneenverrassingseffect? Ditzijndevelevragendiemijnfractienogheeft.Dat geeftaandatwijniettevredenzijnmetdewijzewaarop hetkabinettotnutoedekamerheeftingelicht.erzijn groterisico'sgelopendie,gelukkigvoordebetrokkenen, goedzijnafgelopen.ditdebatzietmijnfractiedanook alseenserieusverantwoordingsmomentvoordebetrokkenministers.dekamerheefteerderdeministervandefensieminofmeerondercuratelegesteld.metdegrote uitdagingenwaarhetministerievandefensievoorstaat, moetereenministerzijninwiedekamerhetvertrouwen heeftdathijdieuitdagingenaankan.hoekijktdeministervandefensiehiertegenaan?watishetoordeelvande premier?wijwillenduidelijkheidoveralleonhelderheid dieisblijvenbestaan.bovendienwillenwijziendaterlessenwordengetrokkenuitdezeblamage.welkelessen heefthetkabinetnueigenlijkgetrokken? DeheerVanderStaaij(SGP): Voorzitter.Alsjeeindelijklichtzietaanheteindevaneen tunnel,ishetwaarschijnlijkdekoplampvaneennaderendetrein.dezemodernevariantvandewetvanmurphy schootmijtijdensdevoorbereidingopditdebatdoorhet hoofd,wantdefensieheefthetdelaatstemaandenzwaar teverduren.enophetmomentdatjedenktdatjeerdoorheenbent,doemtweereenanderetegenslagop.eenopeenstapelingvanincidentenbinnendeorganisatie,hettumultronddeintegriteitsschendingenennueenmislukteevacuatievanuitsirte,waarbijookveiligheidvanmilitaireninhetgedingwas.erzijnserieuzetwijfelsgerezenoverdecommunicatietussendefensieonderdelenen overdeprofessionaliteitvanhetoptreden.hetisdaarom goedomdaarvanavondbijstiltestaan. Hetisbelangrijk,ookterwillevanhetimagovande veelgeplaagdekrijgsmacht,datdeministervandefensie inditdebattoontdathijcontroleheeftoverzijndepartementendatdeprofessionaliteitisgewaarborgd,juistnu NederlandalmilitairenheeftuitgezondennaarhetoorlogsgebiedinLibiëenerookverdergaandeoperatiesin hetverschietliggen.daarbijkomtdatdeministerdekomendemaandenookhetontslagvanvelemensenmoet regelen.gezag,overwichtencontrolezijnhierbijnoodzakelijk. DedesbetreffendeNederlandseburgerendedrieNederlandsemilitairenzijnveiligenwelinNederlandterug. Daarvoorzijnwijdankbaar,maar datzegikdegenenna diediteerderhebbengezegd daarmeeishetniet:eind goed,algoed.hetisgepastom,daarhetomeenmislukteevacuatiegaat,terugtezienenlessentetrekken.een mislukteevacuatiebetekentnatuurlijknietperdefinitie datervermijdbarefoutenzijngemaakt.hetkanooksimpelwegzozijn wijaccepterendat dat,ondankshetfeit datjebepaalderisico'shebtgenomen,helaasdierisico's zichhebbenverwezenlijktmaardatje,alsjeterugziet, moetzeggendatvolgensdehoogstenormenvanprofessionaliteitisgehandeld.ikvinddatditscenarionaeen mislukteoperatieookonderogenmoetwordengezien. Hetisechterookgoedomeerlijkteanalyserenenvast testellenoferookvermijdbarefoutenzijngemaakt.dan gaathetnietomhetkunnentoespelenvanzwartepieten, maarjuistomhetkunnenlerenvoordetoekomst.datis dehoudingwaarmeedesgp-fractieinditdebatstaat.als wehetzobekijken welkevermijdbarefoutenzijnernu eigenlijkgemaaktenwelkelessenkunnenwedaaruittrekkenvoordetoekomst? krijgenwetotnutoevandebewindsliedennogonvoldoendehelderheid.wewillendus nogeenaantalpuntenlangslopen.hetzijngeennieuwe punten,voorzitter,maarstaatumijtoetochnogtebe-

7 VanderStaaij TK klemtonenwatvoordesgp-fractiebelangrijkepunten zijn. Mijneerstepuntisdeinschattingvandedringende noodzaak.deevacuatiepogingstraalthaastuit;zoveel haastdatzelfsnietgewachtkonwordenopdeinformatie vandemivd. Waaromdiegrotehaast? Hettweedepuntisdegebruikmakingvandemilitaire expertise.hebbendebewindsliedendemilitaireadviezen indezenvolledigopgevolgdofhebbenzedeelseeneigen koersgevolgd?ditiseenvraagdiebijonzefractieleeft. Hetderdepuntisdegeconstateerdeonbereikbaarheid vandemivd. Dieroeptveelvragenop.Isditsoortincidenteneerdervoorgekomen?Opwelkewijzewordtherhalingvoorkomen?Indebriefwordtuitvoerigdeachtergrondvandebeperkteinlichtingenpositiegeschetst.We snappendatdemivdnietalleskanweten.wasdeinformatiepositieniettekrijgendoorsamenwerkingmetpartnerdiensten,bijvoorbeelddeamerikaanse?welkepogingenzijngedaanomtochmeerinformatieteverkrijgen? Datraaktookderisico-inschatting.Jehoeftnieteensuperdeskundigetezijn hetwasnamelijkalgemeenbekend omtewetendatsirteeenbolwerkwasvankadhafi-getrouwen.hoeismentochtoteenwatoptimistische risico-inschattinggekomen? TotslotisereenlaatstepuntwaardeSGP-fractiegraag helderheidoverwil.voordeevacuatieiseen33jaaroude helikoptergebruiktmetditouitrusting.deskundigenzeggendatdelibischegrondtroepenmetmodernermaterieelzondermoeitetijdigzoudenzijnontdekt.deeltdeministerdieconclusie?hoevaltteverklarendatwemetzo'n antiekehelikopteraandiereddingsoperatiemoestenbeginnen?overlessentrekkengesproken,isereigenlijkniet teveelbezuinigdopdefensieenwordtermomenteelniet teveelbezuinigd?ditgaatimmersooktenkostevande kwaliteitvanhetmaterieel.dezeintrigerendevraagwilik graagaandebewindsliedenvoorleggen. Voorzitter.Op27 februariisdeevacuatieuitsirtevaneen Nederlandsstaatsburgermislukt.Debemanningvande helikopterisvastgenomenennaartripoliovergebracht, netalsdenederlandereneenzweedsstaatsburger.gelukkigzijnzeallemaalweerveiligthuis.decda-fractie hadvelevragen,maarinmiddelszijnveelvragenbeantwoorddoordebrievenvanderegeringendoordeverklaringvanhetbedrijfroyalhaskoningenisveelduidelijkgeworden.ditdebatisvanbelangvoorderegering omverantwoordingafteleggenenomtebezienofuitde gangvanzakenlessenzijntetrekkenvoordetoekomst. DevragenenopmerkingennamensdeCDA-fractieconcentrerenzichronddenoodzaaktotevacuatieendegebeurtenissenronddeevacuatiezelf. Eerstwilikechterenkeleopmerkingenvoorafmaken. WijwillenvooropstellendatwijnetalsderestvandeKamerderegeringuitbundighebbengeprezeninhetdebat tijdenshetvoorjaarsrecesop23 februarioverdelibische crisis.wijhebbenderegeringgeprezenvanwegehetkordatebesluitomdehr.ms.trompintezettenomnederlandersteevacueren.mijncollegaferrierheeftalsenige gevraagdnaardetakenvanhetfregat.ministerrosenthal dietoenaanwezigwasnamensderegering,antwoordde dathijhettakenpakketvandehr.ms.trompnietwilde aankaartenindatdebat.daarnamdecda-fractieopdat momentgenoegenmeeendeandereaanwezigefracties ook. Iederemilitaireoperatieheeftinherenterisico's.Daaromsturenwedeprofessionalsvandekrijgsmachterheen ennieteenveerbootbemanning.alserzakenmisgaan, kunnenenmoetenwedaarvanleren,vooralomdatde CDA-fractiehooptopeenblijvendeinzetvanonzekrijgsmachtomstaatsburgersteredden.Wijzijnvanmening dathetmogelijkmoetblijvenombesluitentenemen,om bovenprotocollenuittestijgeninnoodsituatiesenom mogelijkverkeerdebesluitentenemen. HetismijnietduidelijkwatdeheerOrmelbedoeltmetde opmerkingdatalleenzijnfractieheeftgevraagdwatde Hr.Ms.Trompdaargingdoen.Watsuggereerthijdaarmee? Iksuggereerniets,maarikgeefweerwaterinhetdebat op23 februariisgebeurd.daarinheeftdekamerkennis genomenvanhetfeitdatdehr.ms.trompnetdoorhet Suezkanaalwasgevaren,maarterugkeerdeomaande LibischekustNederlandersteredden.Demanierwaarop,hoe,enwelkemiddelendaarvooringezetzoudenworden,hebbenwijopdatmomentverderniettersprakegebracht. Watsuggereertu?VindtudatdeKamerhadmoetenvragenwatdeTrompvoordekustgingdoen;werkenze metboten,methelikopters;hoeoudzijndiehelikopters; wordtermivd-informatiebijbetrokken?watsuggereert unu?alsuzegtdatdekamerookeensteekheeftlaten vallenmaardatdecda-fractiebijmondevanmevrouw Ferrieralwelinzichthad,vindikhetbelangrijkdatuaangeeftwelkevragengesteldhaddenmoetenworden.Mijn standpuntisvooralsnogdatalshetkabinetzegtwathet daargaatdoen,wijervanmogenuitgaandatwijmetde uitvoeringvandatsoortzakengeenbemoeienishebben. Sterkernog,ikzoumeenigszinsbezwaardvoelenomte vragen:ikwilvandehoedenderandweten,hoegaatu hetdaarallemaaldoen? Daarbenikhetvolledigmeeeens.Ikzegooknietdatwij stekenhebbenlatenvallen.ikzegdatwijopdatmoment deregeringhebbengeprezenvoorhetfeitdatdehr.ms. TrompwerdingezetomNederlandersteevacueren.Wij voerdeneendebatoverdecrisisdiezichtoenalinlibiëaftekende.hetwas23 februari;benghaziwerdbijnabestormdenerwasallerleionduidelijkheid.wijvondenallendatnederlandersgeëvacueerdmoestenworden,datdaarvoordekrijgsmachtmoestwordeningezet endatdaarbijrisico'skondenwordengenomen.hetisterechtdatwijdaaropdatmomentnietophebbendoorgevraagd,maardaarmeehebbenwijlatenziendatwijhet ermeeeenswarendatdetrompwerdingezet. Iksnapdeporteevanditstukvandewaarheidsvinding volstrektniet.laatikvanmijnhartgeenmoordkuilmaken:usuggereertdatdekamerwistdatdebootdoorhet Suezkanaalvoer,daarvoordekustlag,enbijevacuatiemissiesbetrokkenzouworden.Jazeker,wijvindenhet fantastisch!alsuzegtdatdekamernogeensmoetvast-

8 Ormel TK stellendatanderezakengoedzijngegaan,prima!maar watsuggereertunu?haddenwijhetkunnenweten?dat gevoelwilikuiten. AlswijwetendatdeHr.Ms.Trompwordtingezetvoor evacuatiepogingen,danwetenwijdatditrisico'smetzich brengtendaterzakenkunnenmisgaan.datplaatstdit debatookinhetlichtvandatwijhettoenalwisten. IkgaerookvanuitdatdeMIVDerbijbetrokkenwordt alshetgebeurt.dangaikerookvanuitdathetzorgvuldiggebeurt.dangaikvanheelveelmeerdingenuit.wij moetenvandaagechtervaststellendaterietsismisgegaan.hetlijktnualsofutegendekamerzegt:luistereens Kamer,jewistdathetdaargevaarlijkzouworden,jewist daterevacuatieswarenendusligthetookvooreenstuk bijjullie.voorzitter.daarvoeltmijnfractiezichnietdoor aangesproken.ikvindhetooknietpassendindezewaarheidsvinding. DeCDA-fractieheeftookvragen,maardiekomennog.Zij heeftookkritischevragen.wijmoetenookzogrootszijn omhetvolgendetezeggen:alswijtoenwistendatdehr. Ms.Trompwerdingezetvoorevacuatie,wistenwijook daterrisico'sgenomenzoudenwordenendatdemogelijkheidbestonddaterietsmiszougaan. DeheerOrmelroeptnaarmijnindrukteveeldeemotie opdatinhetdebatwaarinmevrouwferrierhetlichtzag, derestvandekamereenblancochequeaanderegering heeftafgegeven:uhebtdaareenboot,uhebtdaareen helikopter;doetumaarwatugoeddunkt,metofzonder toestemming,informatieetc.vandatstandpunthoudik mijverre.hetisaandekameromtekomentoteenoordeeloverdevraagofhetkabinetjuistheeftgehandelden ofhetkabinettoestemminghadmoetenvragenaande Libischeautoriteiten,zoalsanderelandenookdedenbij evacuatie.datisdekernvandezaak:wasernaarhetoordeelvanhetkabinetsprakevaneenacutedreiging;was ernaarhetoordeelvandecda-fractiesprakevaneen noodsituatie? Natuurlijkgevenwijnooitblancocheques,maaralswijin eendebathorendathr.ms.tromprechtsomkeertmaakt enzalwordeningezetvoorevacuatieuiteenoorlogsgebied,alswijvragenwatdetrompdaargaatdoenende ministerzegtdathijzichdaarovernietwenstuittelaten enalsdekamerdaarvervolgensnietopdoorvraagt,dan gevenwijdaarmeeaandatwijdatkunnenbegrijpenen datwijhetprettigvindendatnederlandsestaatsburgers wordengeëvacueerddoordetromp.andershaddeheer VanBommelopdatmomenttochbezwaargemaakt? Ditgaateentandjetesnel.AlsdekrijgsmachtwordtingezetenNederlandsemilitairenmogelijkgeweldzullengebruiken,dandienthetkabinetdeKamerdaaroverteinformeren.Daarbijgaathetbijvoorbeeldovervragendie samenhangenmethettoetsingskaderenhetmandaat. Wanneermagergeweldwordengebruikt?Inwelkemate? Datishierallemaalnietaandeorde.Tochwektdeheer OrmeldeindrukdatdeKamerdaartoestemmingvoorgegevenheeftdoorhierüberhauptgeenpuntvantemaken. Datisniethetgeval.IkvinddatdeheerOrmeldatdientte erkennen.ikvindhetnogbelangrijkerdathijnamensde CDA-fractieaangeeftoferbijdezeevacuatiealdanniet sprakewasvaneennoodsituatie. Ikbennogmaarbijhetbeginvanmijnbetoog.Dielaatste vraagzaldusnogbeantwoordworden.overderolvan dekamerinzo'ndebat:deregeringgafaandatzijeen schipzoulatenopstomennaardekustvaneenoorlogsgebiedmetdebedoelingomteevacueren.hoezietde geachteafgevaardigdevanbommeldatvoorzich?denkt hijdatwijdenederlandersevacuerendoorzemetpaspoortentoestemmingineennormalelijnvluchttezetten enzevervolgensperparachuteopdetromptelatenlanden?datlijktmetochookdeverkeerdevoorstellingvan zaken. Datisnatuurlijkeeneigenaardigeschetsvandegangvan zaken.overigenswarenerindiedagengewoonlijnvluchtenenisdieoptieserieusoverwogen.deheerormelbeschrijftdesituatienuvolstrektandersdanzijwas.ikstel vastdathijdaarmeevoorbijgaataandesituatieenaande toestemmingdiedecda-fractiekennelijkimplicietheeft gegeven. Alsertoeninderdaadgewoonlijnvluchtenwaren,zoals deheervanbommelzegt,waaromheefthijindatdebat dangeenbezwaaraangetekendtegenhetlatenopstomen vanhr.ms.tromp? Ikzalevenhelpen.Ikwaszelfbijhetdebatop23 februari.deterechtecomplimentenaanhetkabinetindatdebatgingenoverdeevacuatievaneengrootaantalnederlandsuittripoli,mettoestemming.dekamergingerop datmomentdusvanuitdatzo'nevacuatiegoedgeregeld zouworden.volgensdeheerormelhaddekamertoen vragenmoetenstellenoverdetromp.ikgingerpersoonlijkvanuitdatdetrompzouwordeningezetomopplaatsenwaargeenvliegveldenzijn,mensenteevacuerenuit eenhaven.alsikhetzelfdehadgewetenalsnademislukteevacuatie,danzouikuiteraardvragenhebbengesteld, maarjegaatervanuitdatdezakennormaalverlopenen zorgvuldigwordenafgewogen,datrisico'swordeningeschatendattoestemmingwordtgevraagdwanneerdat nodigis. Ditisgeenvraag.Ditismeereenconstatering.IkconstateerdatHr.Ms.TrompisopgestoomdnaardeLibischekust.DeheerElFassedhadblijkbaardeindrukdat detrompgewoonzouafmerenineenhavenommensen teevacueren.datkanzozijn,maarkennelijkwasdebedoelinganders.dekamerheeftdaarindatdebatnietverderopdoorgevraagd.deministerheeftbovendienaangegevendathijdaarovergeendetailswildegeven,watik opzichookbegrijp.erwasnamelijksprakevaneensituatiewaarinjejekaartenvoordeborstmoethoudenomte voorkomendatnederlandersinonveiligesituatiesbelanden.

9 Ormel TK IkbegrijpdeheerOrmelnietenzekernietzijnperceptie vanhetdebat.hijwaszelfinhetbuitenlandopdatmoment.welkevraaghaddenwijmoetenstellenenwatwas deredenomdievraagtestellen? Ikgeeftoedatiknietbijhetdebatwas,maarikhebhet debathelemaalkunnennalezenenmetdewoordvoerder besproken.alsderegeringinhetdebataangeeftdatde Hr.Ms.TrompopstoomtnaardeLibischewateren,lijkt hetmijlogischalsdevraagwordtgesteldwathijdaar gaatdoen.datvervolgensdeministerantwoordtdathij datnietvertelt,vindikopdatmomenteenbegrijpelijk antwoord.daarhebbenwijhetbijgelaten. MijnheerElFassed,totslot. Ikhebmaaréénvraag:dus? Dusgeefikaandatwijdatdanookmoetenmeenemenin onswaardeoordeeloverderegering. DeheerVoordewind(ChristenUnie): HetlijktweldatdeCDA-fractiezegtdatwijopdatmomentnietaandebelhebbengetrokkenendatwijalles watdaarnaisgebeurd,onszelfmoetenaanrekenen.ik hoopnietdathetcdadatbedoeltenikhoopdathetcda bereidisomlessentetrekken.datistevensookmijn vraag.welkelessenzouhetcdanutrekken,geziende informatiediewijhebbengekregen?kandeheerormel eenaantalzakennoemendiedeministersfouthebben gedaaninditproces? Voorzitter,ikbennogslechtsbezigmetmijninleiding, waarinikvoordevolledigheideenfacetnoemdatdoor deanderewoordvoerdersnognietisgenoemd. Ikkomnutotdevragendieikaanderegeringwilstellen,totdefoutenendevraaghoewijdaaruitlessen kunnentrekken.ikbenhetnamelijkgeheelmetdeheer Voordewindeensdatwijuitwatdaarisgebeurd,lessen moetentrekkenvoordetoekomst. DeheerVoordewind(ChristenUnie): WijkregenevendeindrukdatdeheerOrmelnietverdergingdanalleenmaarhetgoedpratenvanhetfeitdathet schipdaarnaartoeisgegaan,dathetbeschikbaarwasen datdeevacuésdaarwerdenopgepiktendatwijvervolgensgeenkritischevragenmeermogenstellen.ikben erggeïnteresseerdinhetvervolgvanzijnbetoog,wantik wilinderdaadwetenopwelkepuntenhijtegendeministerswilzeggendatdaardeplankechtmisisgeslagen. Nuverbindtuweerconclusiesaaneenbetoogwaarmee ikeigenlijknogmoetbeginnen.ikheblouterdecontext geschetstwaarinwijhierpraten.wijpratenovereenevacuatiedieisaangekondigddoorderegeringaandekamer.daaroverhebbenwijvoorafgaandvragenkunnen stellen.dathebbenwijtoennietgedaan.daarmeezegik nietdatwijnuhelemaalgeenvragenmeermoetenstellen.datmagweldegelijk,diegaikookstellen.wijmoetenechterookziendatevacuerenuiteenoorlogsgebied risico'smeebrengt;datkondenwijookvoorafbeseffenen nietalleenachteraf. DeheerVoordewind(ChristenUnie): Uiteraardzijnerrisico's,wanthetiseenrisicovolgebied. Daarzijnwijhetheelsnelovereens.Ikwachtechterhet betoogafenikhoopdatdeheerormelheelkritischevragenaanhetkabinetstelt. Voorzitter.Ditwasmijninleiding.Ikwilvervolgenmet tweepunten,denoodzaaktotevacuatieendepogingtot evacuatie,endaarnakomternogeenkortnastuk. Denoodzaaktotevacuatie.DeNederlandseregering heefteeninventarisatiegemaaktvannederlandersinlibiëengeassisteerdbijdeevacuatievanvelenederlandersuitlibië.velenhebbenhetlandmetcommerciële vluchtenverlaten.erwaseencentruminmaltawaarde regeringincontactwasmetanderelandenomzakente coördineren.sommigenederlanderszijndusmetvluchtenvananderelidstatenvandeeuropeseunieofandere landenlibiëuitgegaan.hoeishetopditmoment?hoeveelnederlanderszijnernunoginlibiëenliggenernu nogverzoekenomevacuatie?kanderegeringaangeven hoeinalgemenezinaanvragenvannederlandsestaatsburgersdiezichinhetbuitenlandineenpenibelesituatie achten,wordenbeoordeeldengewogen?wanneerwordt welenwanneerwordtgeenhulpgeboden?watdecdafractiebetreftmoetennietalleenburgersinlevensgevaar wordengeholpen,maarookburgersdiezichinpotentieel levensgevaarbevinden.daarbijbetogenwijooknadrukkelijkdathetvoormensendieineenlokalesituatiezitten, volkomenonmogelijkisomeengoedoordeeltehebben overhuneigensituatie.houdtderegeringdaarrekening meeenvervultbuitenlandsezakenhierineencoördinerenderol? Hetkabinetgeeftindebeantwoordingaandatergeenlevensgevaarvoordeevacuéwas.Bijhetzondertoestemminghetlandbinnengaanspreekthetkabinetvantwee redenen.eendaarvaniseendringendenoodzaak.erwas geenlevensgevaar,maarzietdeheerormelweleendringendenoodzaak? Ja,diezieikwel.Uitdeverslagenvanderegeringenhet verslagvanhetbedrijfroyalhaskoningblijktdathetvoor dezestaatsburgernietmeermogelijkwasomsirteover dewegteverlaten.pogingenommeteenvliegtuigtelandenzoudenwaarschijnlijknietmeerlukken.erwaseen invalinhetbedrijfgeweestwaarbijerindeluchtwasgeschotenenmeteengeweerkolfopeenhoofdwasgeslagen.hetisuithetverslagnietduidelijkwienshoofdhet betrof.maardatdateenonrustigesituatiewas,isdeheer VanBommelhopelijkmetmijeens. Eenonrustigesituatieabsoluut,maarwijpratenhierover eendringendenoodzaak.datgeeftaandateracuutgevaarmoetzijn.dáthoorikdeheerormelnietzeggen. Eenonrustigesituatieiswatandersdaneendringende noodzaak.

10 Ormel TK Nuikvanuitdiversebronneneenbeschrijvinghebgezien vandesituatieinsirteopdatmoment vrijweliedere niet-libiërwasalgeëvacueerd kanikmijvoorstellendat ereenbedreigendesituatiewas,eenpotentieellevensbedreigendesituatievoordezenederlander.ikkanbegrijpendatmentotdieconclusieisgekomen. Totslot,mijnheerVanBommel. Hetkabinetzegt:geenlevensgevaar.Demaninkwestie zegteenpaaruurvoordeevacuatie:ikkannogweleven wachten,ikhebgeenmilitaireevacuatienodig.hetkabinetheeftgeengoedbeeldvandeveiligheidterplekke.demaninkwestiewel,alhoewelhijzichdaarkennelijkinvergisteindezindaterwelkadhafi-getrouwenin debuurtzijn.entochspreekthetcdavaneendringende noodzaak.ikhoorgeenargumentenvandecda-fractie waardiedringendenoodzaakuitbestaat.waaromzouer bijvoorbeeldnieteendaggewachtkunnenwordentotdat hetinlichtingenrapportvandemivderzouzijn? Inmijninbrenghebikproberenduidelijktemakendat wijdaarvragenoverhebben.hoewordtdatbeoordeeld? Wiecoördineerthet?GaathetviaBuitenlandseZaken? Watwordtermeegenomenindieafweging?Datzijnallemaalvragenwaardooreruiteindelijkeenbesluitwordt genomenomdeeneburgerwelteevacuerenendeandereburgerniet.datzijnbesluitendiegenomenwordenopbasisvaneenforsaantal"inputs",waarbijonder anderedebeoordelingvandestaatsburgerzelfeenrol speelt,maarikhebalaangegevendatdatwaarschijnlijkdemeestonbetrouwbareinformatieis.deinformatie vanhetbedrijfisheelbelangrijk.ikhebdaarkritischevragenover.ookdebeoordelingvandealgehelepolitieke situatieisvanbelang.zokomjetoteenoptelsom,waarineruiteindelijkeenbesluitwordtgenomen.daarhebik eenvraagovergesteld,geenoordeelovergegeven.hoe wordtdatbeoordeeld,wiecoördineertdat? MijnheerVanBommel,uhebtaleenslotopmerkinggemaakt. MijnconclusieisdatookdeCDA-fractiemetalhaarvragennogniettothetoordeelisgekomendatersprakewas vaneendringendenoodzaakomopdatmomentdeevacuatieuittevoeren. Datisopzichcorrect,hoeweldevragendieiktotnutoe hebgesteldmeerzijngerichtopdevraaghoehettotnu toegaat,hoedieafwegingwordtgemaakt.ikhebalvan allefeitendieikhebgehoordaangegeven ikbengeen deskundige,ikbengeenleunstoelgeneraal,ikbeoordeel hetpolitiek dathetbehoorlijkonrustigwasinsirte. DeheerOrmelverklaardezojuistdatvoordezeevacuatie eenforse"input"overdesituatiebekendwas.hijzei:dat isnietalleendeevacuézelfgeweest.kanhijmijvertellen, welkeforseinputernogmeerisgeweest,alshijnualdie vragenenantwoordenleest? Dathebikgevraagdaanderegering.Excusesvoorhet Engelsewoord:ikbedoelmetinputgewooninformatie. Erkomttalvaninformatievanallekanten.Wijkrijgeninformatieuitdekranten,erzijnoorlogscorrespondenten terplekke,demivdheefteenrisicoanalysegemaaktvan hethelegebied,endiebeoordeeltdesituatieook.erzijn contactenmetanderelanden,diedaarookevacueren.ik neemaandaterduseenheelnetwerkvancontactenis, waaruituiteindelijkeenconclusiemoetwordengetrokken.wietrektdieconclusie,enwiecoördineertdat? Hoekuntunuonderbouwendatereenforsaantalcontactenwasgeweest?Ikhebvraagenantwoordsecuur gelezen:demivdwasjuistnietbetrokken,enandereinlichtingendienstenzijnnietgeraadpleegd.unoemdezojuistzelfevenroyalhaskoning,maardatbedrijfzitinden Haag,inNederlanddus.Watisnudeforseinputwaarop allesisgebaseerd?datgebruiktunuomtezeggendatop gronddaarvaneenafwegingisgemaakt.ikkannietandersdanvaststellendathetalleendewaarnemingvande ingenieurzelfis. Ikhebtocheenanderbeelduitdeveleberichtengekregen.Ikhebbijvoorbeeldgelezendaterdagelijkscontact watmetdenederlandseambassadeintripoli,diebeeldengafvanhoedesituatiezichontwikkelde.ikhebgelezendatercontactenwarenmethetevacuatie-coördinatiecentrumopmalta.ikhebgelezendatdemivdeen soortbredeanalysegaf,dieookaanwezigwasophr.ms. Tromp.Iknoemnudrievoorbeeldenwaaraleenveelheid aaninformatiebijelkaarkomt,waarbijhetvolgensmij vanbelangisdatdieinformatiegecoördineerdwordt.ik herhaalmijnvraagaanderegering:gebeurtdat,enzoja, waarendoorwie?ikneemaandatbuitenlandsezaken datdoet. Tripoliligtnaarmijnmening200kilometervanSirte,en Maltaligtdaarnogeenveelvoudvandaan.Hetalgemeen beeldvandemivdisnietdatgenewatbleekmistegaan, namelijkdathetcruciaalwasofjeaandeenekantvan dehoopstenen,ofaandeanderekantvandehoopstenenlandde,enhoeverhetresortmettientallenbewakers daarvanverwijderdwas.ikkrijghetgevoeldatuzegt:er washeelveelmeerinformatie,terwijlikleesdathetde ingenieurwas.daarisvolledigopblindgestaard,alshet gingomhetwegenvanveiligofnietveilig.ikvraaguw oordeelofdatvoldoendewas. Datiseendeelwaariknognietaantoebeninmijnbetoog.Ikbetoognuoverdevraaghoedenoodzaakvan evacuatievannederlandsestaatsburgerswordtgewogen.waaromwordtbeslotentotevacuatievaneennederlandsestaatsburgerdiezichineenrisicovolgebiedbevindt.alsjedattoespitstoplibië,beniknognietzover datikbenaangekomenbijdespecifiekeevacuatievandezeingenieur.maaralsjekijktwaaromwebesluitenomiemandteevacueren,iserveelinformatiediemoetworden gecoördineerd.ermoetergenseenbesluitwordengeno-