Studiedag SBO Project Talent 25 april 2019

Transcriptie

1 Studiedag SBO Project Talent 25 april 2019 Cognitief sterke leerlingen: Wie zijn ze? Wat doen ze? Wat zijn hun noden? Kennismaking Wie zijn wij? Wie zit er voor ons? Waarom deelnemen aan deze studiedag/sessie? Welke vragen krijgen jullie rond het thema? 1

2 Inhoud Definities en begrippen Twee paradigma s/perspectieven Vaardigheden versus prestaties Modellen van begaafdheid Voor- en nadelen label Prodia-protocol: visie en werkmodel Definities en begrippen Intelligentie (Wechsler) globale of samengestelde capaciteit basis voor doelgericht handelen rationeel denken op een effectieve wijze omgaan met omgeving Cognitieve vaardigheden: kwalitatief onderscheiden elementen vormen samen intelligentie (CHC-model) 2

3 CHC-model CHC-model 3

4 Definities en begrippen Begaafdheid invulling sterk bepaald door maatschappelijke normen waarden sociaaleconomische belangen verschillende verschuivingen van opvatting over begaafdheid en welke personen voldoen momenteel: 2 wetenschappelijke perspectieven talentontwikkelingsparadigma paradigma van het begaafde kind Talentontwikkelingsparadigma Begaafdheid als ontwikkelingspotentieel prestaties op begaafd niveau als resultaat van complex ontwikkelingsproces belang van aanleg (nature) én opvoeding (nurture)! begaafdheid is verantwoordelijkheid van persoon zelf: vaardigheden omzetten naar prestaties omgeving: kansen en middelen bieden ter ondersteuning overeenkomsten van verschillende modellen (cf. verder) gemak/snelheid van leren in min. 1 vaardigheidsdomein individuele kenmerken: creativiteit, motivatie, taakgerichtheid, doelgericht gedrag, persoonlijke belangstelling omgeving: stimuleert wel/niet zichtbaarheid van individuele kenmerken 4

5 Paradigma van het begaafde kind Begaafdheid als asynchrone ontwikkeling kwalitatieve verschillen in het zijn tussen begaafde en niet begaafde personen sterke cognitieve vaardigheden + verhoogde intensiteit kwalitatief andere innerlijke ervaringen en bewustzijn verhoogde kwetsbaarheid voor psychosociale problemen MAAR geen wetenschappelijke bevestiging voor hypothese, integendeel: meest consistente bevinding over studies heen: lagere niveaus van psychopathologie bij cognitief begaafde kinderen/jongeren methodologische kwesties bieden verklaring voor tegenstrijdigheden in resultaten Perspectieven op begaafdheid verschil in essentie van begaafdheid consensus over heterogeniteit van de groep elke begaafde leerling met eigen profiel van sterktes/zwaktes omgeving oefent invloed uit op verdere ontwikkeling van profiel grote verschillen in visie op begaafdheid naargelang cultuur en/of socio-economische status vergelijking met anderen opvatting: ouders, leerkrachten, wetenschappers vaardigheden versus prestaties 5

6 Het verschil tussen vaardigheden en prestaties Giftedness talent Kunnen doen Vaardigheden prestaties Bij een duidelijk verschil tussen vaardigheden en prestaties Absoluut onderpresteren Onder het gemiddelde; Minder goed dan (de meeste) leeftijdsgenoten Relatief onderpresteren Gelijkwaardig aan of beter dan leeftijdsgenoten, maar minder goed dan verwachtingen op basis van mogelijkheden 6

7 Modellen van begaafdheid Lewis Terman (jaren 1920) Intelligentie Sociale factoren Emotionele factoren begaafd gedrag Joseph Renzulli (jaren ) Bovengemiddelde vaardigheden Hoge motivatie Hoge niveaus van creativiteit begaafdheid Franz Mönks ( ): contextfactoren kunnen de ontwikkeling van begaafdheid bevorderen of afremmen. Het triadisch interdependentiemodel van hoogbegaafdheid 7

8 Kurt Heller ( ): meer nadruk op het samenspel tussen factoren & verschillende domeinen van begaafdheid oefening en leerproces Ziegler & Perleth Francoys Gagné ( ): zowel aanleg als competenties zijn onderhevig aan ontwikkeling, zij het via verschillende processen. Het gedifferentieerde model van begaafdheid en talent van Gagné 8

9 Rena Subotnik, Paula Olszweski en Frank Worrell (2011): Megamodel van talentontwikkeling = synthese verschillende uitgangspunten aangeboren vaardigheden = vormbaar en te stimuleren specifieke ontwikkelingstrajecten met variatie in start, piek en einde verantwoordelijkheid van begaafde leerlingen: ontwikkelingskansen grijpen omgeving/samenleving: ontwikkelingskansen bieden psychosociale factoren spelen beslissende rol uitmuntendheid als uiteindelijke doel van onderwijs zelfverwezenlijking naast voordelen voor de maatschappij Rena Subotnik, Paula Olszweski en Frank Worrell (2011): specifieke trajecten van talentontwikkeling 9

10 Label hoogbegaafdheid : voor- en nadelen? Stellingen Het label hoogbegaafdheid is alles of niets : de leerling voldoet aan de criteria of niet. Het label hoogbegaafdheid is te beschouwen als een objectieve probleembeschrijving. Kennis van het label hoogbegaafdheid kan de communicatie tussen leerling, ouders, school en deskundigen bevorderen. Het label hoogbegaafdheid wordt beschouwd als een vaststaand en nauwelijks te beïnvloeden kenmerk. Het label hoogbegaafdheid kan antwoord bieden op een onderkennende vraag en aanleiding geven tot het stellen van verklarende vragen. Checklist voor- en nadelen classificeren (Pameijer & Van Beukering, 2015) vertaling naar onderwijs- en opvoedingsbehoeften en doelen garantie van objectiviteit (validiteit en betrouwbaarheid) wetenschappelijke/empirische ondersteuning transactioneel kader versus focus op kindkenmerken categoriaal versus dimensioneel leerling in ontwikkeling stigmatiserend en/of self-fulfilling prophecy leidt tot inzicht en/of aanvaarding conclusie: meer nadelen/voordelen? 20 10

11 Waarover consensus? Vaardigheden cognitief creatief sociaal zintuiglijk motorisch persoonlijke factoren omgevingsfactoren Prestaties schools/academisch sport en spel Realistisch Intellectueel Artistiek Sociaal Ondernemend Conventioneel Prodia: SDP Cognitief sterk functioneren Focus op cognitief functioneren omwille van impact op schools leren focus in onderwijs en leerlingenbegeleiding meest valide meting Cognitief sterk functioneren hoge intelligentie brede cognitieve vaardigheden schoolse vaardigheden invloed van leerling- en omgevingskenmerken 11

12 Geïntegreerd werkmodel CSF Dimensionele versus categoriale classificatie Dimensioneel: ICF-CY focus op zowel positieve/ondersteunende als belemmerende factoren integratief beeld als antwoord op onderkenning (beschrijving, niveaubepaling, classificatie) cognitief functioneren: top 10% verklaring (cf. wisselwerking werkmodel) handvatten voor indicering (cf. werkmodel) doelen onderwijsbehoeften leerling ondersteuningsbehoeften omgeving 12

13 Conclusie: heel wat elementen om mee te nemen in een HGD traject! Ook heel wat manieren om te onderzoeken: Gesprekken (leerling, leerkracht, ouders) Observaties Analyse van beschikbare gegevens (klaswerk, LVS-toetsen, huiswerk) Aanpak uitproberen en effect nagaan Meting (doortoetsen LVS, intelligentie) Medisch onderzoek / klinisch neurologisch onderzoek Signalen voor cognitief sterk functioneren voor welke signalen ben je best alert? lijst van signalen: vermeld door min. 3 auteurs (cf. van Gerven, 2009) kan in sterkere mate voorkomen maar moet niet geen criterium voor classificatie geen indicaties voor zorgen of problemen, wel voor onderwijsbehoeften 13

14 Kwalitatieve indicaties voor cognitief sterk functioneren snel van begrip verworven kennis goed toepassen groot analyserend vermogen brede algemene interesse hoog leer- en werktempo groot probleemoplossend vermogen verbaal taalvaardig creatief denkvermogen perfectionistische instelling origineel gevoel voor humor out of the box denken wekken indruk van geestelijke vroegrijpheid sterk rechtvaardigheidsgevoel contact zoeken met oudere kinderen stelt regels en goed geheugen goed afspraken in vraag doorzettingsvermogen sterke (bij uitdaging) concentratie grote behoefte (bij interesse) aan autonomie scherpe waarneming vaak doorvragen in staat tot zelfreflectie uitdagingen zoeken Reflectie 14