Nader uitgewerkte. Ontwerpopgave N34 - Raakpunt. Engelandse Bos

Transcriptie

1 Nader uitgewerkte Ontwerpopgave N34 - Raakpunt Engelandse Bos Versie def hvx

2 1. Inleiding De N34 wordt tussen 2012 en 2014 ingericht als een stroomweg waar 100 km/uur gereden mag worden. Dit heeft niet alleen invloed op hoe de weg straks wordt ingericht met allerlei eisen m.b.t. duurzaam veilig en Essentiële Herkenbaarheidskenmerken. Uit het startdocument MER-notitie, dd : Op hoofdlijnen betreffen de maatregelen het ongelijkvloers maken van kruisingen en het inrichten van de weg tot een regionale stroomweg met een snelheidsregime van 100 km/uur. De N34 zal worden verbreed van circa 7,20m (de breedte varieert licht over het totale wegvak) naar 8,50m. Aan weerszijden komt een obstakelvrije zone van 8 meter. In gevallen wordt volstaan met een minimale obstakelvrije zone van 6 meter in het geval van lastig te saneren obstakels. De herinrichting zal ook invloed hebben op hoe de automobilist de omgeving ervaart en voetgangers, fietsers en waterrecreanten de weg en haar omgeving ervaren. In het kader van de reconstructie, het Actieprogramma Cultuur & Ruimte en aansluitend op het programma Ruimte voor de Vecht, de realisatie van het Vechtpark bij Hardenberg en als verdere invulling van de kunstroute Kunstwegen is gekozen voor een markante locatie voor de kunsttoepassing bij het Engelandse Bos. Op dit ene punt van de N34 is een weids zicht op de meanderende Vecht. Daarnaast raken hier twee transportsystemen (water weg) en twee snelheden (auto (100 km/u) fiets (20 km/u), voetganger en waterrecreant (5 km/u)) elkaar. Tenslotte ligt er aan de westelijke zijde van de N34 een oude begroeide Vechtarm, die meer zichtbaar en beleefbaar gemaakt kan worden. Kortom, een plek die aan veel ruimtelijke kwaliteit kan winnen door hier een (landschappelijke) kunsttoepassing/beeldende herinrichting te realiseren.

3 Pieterpad Door middel van een kunsttoepassing/herinrichting wil de opdrachtgever provincie Overijssel deze bijzondere plek dramatiseren ofwel verhevigen. De werktitel van het project is Raakpunt N34. Zicht vanaf de vluchthaven richting Hardenberg

4 2. Toelichting op de kunstopdracht Het doel van het Raakpunt N34 is het versterken van de bestaande kwaliteiten, het ervaarbaar maken van de verborgen kwaliteiten en het toevoegen van nieuwe kwaliteiten van het bijzondere punt waar de N34 de Vecht raakt. In zijn algemeenheid gaat het om het verhogen van de kwaliteit van de leefomgeving door de beleefbaarheid en ervaarbaarheid van het landschap te vergroten en de herkenbaarheid van het Vechtdal en zijn cultuurhistorische aspecten te versterken. We maken een verschil tussen passanten die in hoog tempo de bijzondere plek passeren en bezoekers die in laag tempo de plek passeren of bezoeken: - voor de passant op de N34 het versterken van het zicht op de Vecht en daarmee de herkenbaarheid van het Vechtdal; - voor de passant het versterken van de beleefbaarheid en herkenbaarheid van het specifieke landschap van het Vechtdal; - voor de bezoeker het versterken van de herkenbaarheid van de Vecht als identiteitsdrager van het Vechtdal; - voor de bezoeker het manifest maken van de Vecht als voormalige transport-as en de N34 als huidige transport-as. De manier waarop het raakpunt van Vecht en N34 een ruimtelijke uitdrukking krijgt, is de uitkomst van een creatief ontwerpproces. De vorm daarvan willen we niet bij voorbaat opleggen. We spreken dan ook van een kunsttoepassing in plaats van een kunstwerk. Wij streven naar een landschappelijke (her)inrichting, waarbij o.a. de voormalige vechtarm beter herkenbaar wordt, versterkt door een kunsttoepassing van (inter)nationale allure. Een kunsttoepassing die zich op zijn minst kan meten met de reeks van bestaande kunstwerken van Kunstwegen. 3. Context Context van de locatie De herinrichting van de N34 is de directe aanleiding voor het project. De samenwerking met het Actieprogramma Cultuur & Ruimte resulteert in de concrete opgave voor het gebied nabij het Engelandse Bos. De realisatie van Raakpunt N34 loopt min of meer parallel aan de herinrichting van de N34. Maar er zijn nog andere aanknopingspunten: - het programma Ruimte voor de Vecht. Het programma besteedt onder meer aandacht aan het versterken van de sociaal-culturele identiteit van het Vechtdal en wil graag dat de mensen (bewoners en bezoekers) de Vecht in het hart sluiten en hierdoor draagvlak ontstaat voor de verdere ontwikkelingen rondom de herinrichting van de Vecht. Het toepassen van kunst is één van de mogelijke middelen voor het realiseren van dit onderdeel van het programma. Hierbij zijn cultuurhistorische verhalen én (gemeenschappelijke) verhalen van bewoners een logisch aanknopingspunt; - het Vechtpark Hardenberg. De gemeente Hardenberg vormt de komende jaren het Vechtdal om tot een aaneengesloten park met verschillende intensiteiten van gebruik en inrichting. Bij de inrichting van het Vechtpark heeft kunst een uitgesproken plaats. Raakpunt N34 sluit aan bij deze ambitie; - Kunstwegen is een ca 140 km lange route langs de Duitse en Nederlandse Vecht en vormt met meer dan 60 sculpturen één van de grootste open musea van Europa. Na een periode van onachtzaamheid aan deze kant van de grens, wordt het Nederlandse deel van Kunstwegen op het ogenblik in ere hersteld en de banden met het Duitse deel geïntensiveerd. De afgelopen periode zijn zes kunstwerken aan Nederlandse zijde

5 toegevoegd, waarvan drie in gemeente Hardenberg (Martijn Schoots, Poortlijn (informatievoorziening over de parels van de Vecht; Jeroen Doorenweerd, Anerdijk, uitkijkpunt met geluidsfragmenten over de historie van de Vecht; beeldengroep ROC, Koopman en Bolink), twee in Zwolle (de glazen engel, Herman Lamers, Call me, Arnoud Holleman) en een in Dalfsen (zwevende kei, Bas Maters). De nieuwe kunsttoepassing/ herinrichting bij het Engelandse Bos gaat onderdeel uitmaken van Kunstwegen en vormt een nieuwe impuls voor deze beeldenroute van internationale allure. Context met provincie Drenthe - In provincie Drenthe wordt de N34 ook gereconstrueerd tot een stroomweg. Hier realiseert het CBK Assen in samenwerking met Stichting Kunst en Openbare Ruimte een aantal kunstprojecten langs de weg. Naast een drietal publicaties (thema Zand, Bos en Vakantie) en een expositie tot de zomer van 2011 zullen drie kunstenaars een sculpturaal of architectonisch werk vervaardigen voor een van drie verzorgingsplaatsen, die aan de N34 liggen. Kunst langs de N34 heeft als doel de blik van passanten op het landschap te sturen vanuit een kunstperspectief. Bovenstaande programma s, plannen en projecten versterken Raakpunt N34. De (financiële) ondersteuning vanuit het programma Ruimte voor de Vecht vergroot de mogelijkheden om een (inter)nationale ambitie te realiseren. De opname van Raakpunt N34 in de recreatieve structuur van het Vechtdal (rondje Vecht) vergroot de zichtbaarheid en het aantal bezoekers. Het aansluiten bij het Vechtpark Hardenberg haalt Raakpunt N34 uit zijn relatieve isolement en plaatst het in het kader van het Vechtpark. Dat is inhoudelijk en promotioneel van belang. Dat laatste geldt ook en in versterkte mate voor de aansluiting bij Kunstwegen. Kunstwegen is ook de aangewezen organisatie om het onderhoud en beheer van Raakpunt N34 te verzorgen. Het programma Ruimte voor de Vecht is op de hoogte van Raakpunt N34 en heeft van harte haar financiële medewerking toegezegd. Gemeente Hardenberg en de stuurgroep van de N34 zullen op 16 juli hun standpunt kenbaar maken (naar verwachting hun goedkeuring). De Nederlandse organisatie van Kunstwegen omarmt het plan, ondersteunt de ambitie van een kunstwerk van (inter-)nationale allure, wil het project onderdeel laten uitmaken van Kunstwegen en is dan ook bereid het beheer en onderhoud op zich te nemen. Via stichting Kunstwegen zal de gemeente Hardenberg betrokken zijn bij het beheer en onderhoud van de kunsttoepassing.

6 Fotoimpressie van de locatie genomen vanaf de N34 vluchthaven Kijkend richting Gramsbergen Kijkend richting Gramsbergen, links de contouren van de begroeide oude vechtarm Kijkend naar het westen, Engelandse Bos, verder volgend naar Hardenberg Kijkend vanaf de dijk, richting Hardenberg, richting Gramsbergen

7 4. Ontwerpopgave Bij het Engelandse Bos, iets ten noorden van Hardenberg, raakt de N34 de Vecht. Dit bijzondere punt is een van de weinige plekken waar de automobilist op de N34 zicht heeft over het water. Het raakpunt van de kaarsrechte weg met het winterbed van de meanderende rivier is nergens zo sterk ervaarbaar als hier en leidt het oog van de automobilist in het weidse landschap. De blik wordt ook gestuurd naar die open ruimte omdat aan de westzijde het Engelandse Bos het zicht afkadert, opnieuw in beide rijrichtingen. In die open ruimte bevindt zich in noord-oostelijke richting een klein buurtschap met Vechtdalboerderijen en oude (verdwenen) havezaten, Anevelde en in zuidelijke richting wordt het oog getrokken door de Jodenbergje. Aan de westzijde van de N34 vormt een beboste, oude Vechtarm de grens van een akker naar het Engelandse Bos. Op dit moment is deze Vechtarm nauwelijks beleefbaar, zeker niet vanuit de auto. Aan de oostzijde van de N34 is de strang niet meer aanwezig in het landschap. En dat is jammer omdat hier landschappelijk zichtbaar en beleefbaar gemaakt kan worden dat de Vecht van oorsprong een meanderende rivier is. Het raakpunt is ook het raakpunt tussen de snelheid van de automobilist en het tragere tempo van de fietser, voetganger en de waterrecreant. En het raakpunt is ook cultuurhistorische aspecten en (gemeenschappelijke) verhalen van omwonenden zichtbaar te maken. De opgave betreft een bijzondere, landschappelijke (her)inrichting van deze locatie in samenhang met de realisatie van een kunsttoepassing. De nieuwe inrichting en de kunsttoepassing geven een ruimtelijke uitdrukking aan dit bijzondere punt, maakt het ervaarbaar en beleefbaar. Het benadrukt het raakpunt en dramatiseert het uitzicht, begeleid de blik op de open ruimte. Het versterkt bestaande en verborgen kwaliteiten van de ruimte en voegt nieuwe kwaliteiten en betekenissen toe. Daarbij is het belangrijk dat de ervaring voor de automobilist in ieder geval niet doorbroken wordt door bij de weg horende elementen (zoals eventueel een vangrail). Doel is om de ruimtelijke kwaliteit te verhogen door de karakteristieken en kwaliteiten van de plek en het omliggende landschap beleefbaar en ervaarbaar te maken en de herkenbaarheid van het Vechtdal en haar cultuurhistorische aspecten te versterken. Daarbij is het werken met gebiedseigen culturele waarden van cruciaal belang. De vele geschiedenissen en gebeurtenissen, herinneringen en verhalen, de waarden die bewoners en gebruikers hechten aan de regio, de verlangens en perspectieven, kortom al die culturele betekenissen zijn een onlosmakelijk onderdeel van het fysieke landschap van het Vechtdal. We kunnen dit het mentale landschap van het Vechtdal noemen (zie ook KCO, handreiking Kunstwegen, 2009). 5. Ontwerpopgave in context met ruimtelijke en verkeerskundige ontwikkelingen Langzaamverkeersroute: Het gebied Anevelde, ten noord-oosten van de locatie, wordt met de reconstructie op een andere wijze ontsloten: de gelijkvloerse aansluiting op de N34 met de Pothofweg verdwijnt. Een gewenste onderdoorgang van de N34 wordt op dit moment te kostbaar geacht. Het gemotoriseerd verkeer kan bij de bestaande ongelijkvloerse aansluiting bij Ane haar alternatieve route vinden. Basisscholieren kunnen het bestaande fietspad richting Ane nemen. Middelbare scholieren echter hebben op dit moment geen mogelijkheid langs de N34 naar Hardenberg te fietsen. s Zomers kunnen zij het fietspontje naar de Loozensche Linie nemen, in de winter is er geen alternatief. Op dit moment is er nog geen tracékeuze gemaakt, maar er wordt gedacht aan twee varianten: Een fietspad dat vanaf het fietspontje recht door Anevelde, afbuigend naar de N34 tussen de Vecht en de provinciale weg richting Hardenberg gaat lopen. Dit fietspad kan tevens dienen als recreatieve

8 route, die aansluit op de Loozensche linie. Een alternatief is het fietspad vanaf het fietspontje over de Vechtdijk te leggen, maar hier zijn vanuit ornitologische argumenten bezwaren tegen geuit (in dit gebied leven veel wulpen). Ruimte voor de Vecht: In het kader van Ruimte voor de Vecht speelt de wens om oude structuren in het Vechtdal te herstellen. Sinds 1951 doorsnijdt de N34 dit gebied. Hierdoor is het Engelandse Bos en de oude Vechtarm afgesneden van de Vecht. Het herstellen van deze relatie maakt de Vecht beter beleefbaar en zichtbaar dat het een meanderende rivier is. Ten behoeve van het verder ontwikkelen van recreatie langs en op de Vecht worden mogelijkheden voor milieuvriendelijke bootjes en de exploitatie daarvan onderzocht. N34 ter plekke van de locatie: Er is op enig moment sprake geweest van een rustplek voor de automobilist langs de Vecht op deze locatie. Deze is vanwege argumenten m.b.t. verkeersveiligheid afgeschreven en dus geen optie meer. 7. Planning, randvoorwaarden en kaders Het is de bedoeling dat de uitvoering van de kunsttoepassing in het voorjaar van 2012 zal starten. Daarom hanteren we de volgende planning: 8 september introductieworkshop op de opgave 17 november presentatie schetsontwerpen Week presentatie definitief ontwerp Dit betekent dat: het ontwerp/de visie moet passen binnen de algemene randvoorwaarden van het bestemmingsplan, het (voor)ontwerp van de N34, (verkeers)veiligheidseisen en specifieke eisen m.b.t. de waterhuishouding, ecologie, milieu en duurzaamheid en beheer en onderhoud. Het ontwerp/de visie past binnen de eigendomsverhoudingen van de direct betrokken partijen zijnde de provincie en gemeente Hardenberg cq. tot overeenstemming wordt gekomen met andere grondeigenaren over de herinrichting en kunsttoepassing (Staatsbosbeheer, Waterschap Velt en Vecht, particuliere grondeigenaren). Zie hiervoor ook de eigenarenkaart (bijgevoegd als bijlage of uitgereikt op 8 september). Het kunstbudget inclusief honorarium bedraagt