WISKUNDE MET EEN GULLE LACH. Nico Kuiper Henk Broer 1979
|
|
- Siebe Wauters
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 WISKUNDE MET EEN GULLE LACH DIRK SIERSMA 1. De stamboom Ik herinner me nog de promotie van Henk op vrijdag 19 october 1979 in Groningen. Wellicht was dat de eerste keer, dat ik hem ontmoette. Op dezelfde dag was er ook de promotie van Albert Hummel. Vanuit Utrecht kwamen Hans Duistermaat en ik per trein naar Groningen en we hebben ons best gedaan om een stukje oppositie te voeren. Tenslotte kregen beide promovendi van Floris Takens hun bul uitgereikt. Met de promotie kwam onze wiskundige familierelatie tot stand. Sindsdien is Henk mijn neefje. Zie hier een stukje van onze stamboom. Nico Kuiper 1946 Leo Corsten 1957 Floris Takens 1969 Eduard Looijenga 1974 Dirk Siersma 1974 Henk Broer 1979 (a) Nico Kuiper (b) Floris Takens (c) Henk Broer Figuur 1. Henk en zijn directe voorouders Henk maakte deel uit van een goede Nederlandse meetkundige traditie, gezien de voorouders en hun promotieonderwerp: David Bierens de Haan, Leiden 1847, De Lemniscata Bernouillana, Pieter Hendrik Schoute, Leiden 1870, Homographie en hare toepassing op de theorie der oppervlakken van den tweeden graad, Willem van der Woude, Groningen 1908, Over elkaar snijdende normalen aan een ellipsoide en een hyperellipsoide, Nicolaas Hendrik Kuiper, Leiden 1946, Onderzoekingen over lijnenmeetkunde, 1
2 2 DIRK SIERSMA (a) David Bierens de Haan (b) Pieter Hendrik Schoute Figuur 2. Dieper in de stamboom (c) Willem van der Woude Floris Takens, Amsterdam(UvA) 1969, The minimal number of critical points of a function on a compact manifold and the Lyusternik-Schnirelmann category. Op de site Mathematics Genealogy Project kan men al de neefjes en nichtjes vinden. Ook de oudoom Struik, die een hoge leeftijd bereikte. Trouwens over het promotiediner in Huize Maas valt nog te vertellen, dat er veel werd gelachen en dat het heel gezellig was. Jammergenoeg moesten Hans en ik voor het toetje weg om nog de laatste trein naar Utrecht te kunnen halen. 2. Samen aan de slag Na zijn benoeming tot hoogleraar in Groningen hebben Henk en ik samen diverse klussen voor de Nederlandse wiskunde uitgevoerd. Ik zal een tweetal hiervan noemen. Allereerst de excercitie rond de samenstelling van de onderzoeksvisitatie commissie wiskunde in Henk was toen voorzitter van de kamer Wiskunde van de VSNU. Henk en ik traden op als formateur van de visitatiecommissie. Dat betekende dat je op zoek moest naar een voorzitter en diverse leden, die het wiskundig veld in Nederland konden overzien. Een procedure met veel inspraak met een gang langs de sektie wiskunde van de KNAW en de Kamer Wiskunde. En dan ook nog de samenwerking met de medewerkers van de VSNU en de overgang daarvan naar de QANU. Geen gemakkelijke opgave; temeer omdat de meningen niet altijd eensluidend waren en de discussies op een onvoorstelbaar niveau plaats vonden. Een voorzitter kwam, maar ging ook weer. Tenslotte hadden we nog rekening te houden met de kermis in De Lutte. Te pas en te onpas ging er bij ons thuis de telefoon, waarbij Henk met volle lach de volgende kastrofe kon melden. Ina riep dan: Dat moet Henk weeer zijn!. Tussendoor waren we nog bezig met een Masterplan Wiskunde en de nieuwe plannen rond Bachelor en Master. De tweede belangrijke excercite was rond de vernieuwing van het wiskundeonderwijs in Nederland. In de tijden van boze beta s en Lieve Maria s (wie weet haar achternaam nog?) vond ik Henk bereid om in ctwo (commissie Toekomst Wiskunde Onderwijs) te gaan zitten om samen met leraren, vakdidactici en wetenschappers een hedentijds wiskundeprogramma voor vwo en havo te ontwerpen. Ook hier kwamen we in een strijdperk terecht, waarin strekkenden met luide stem de rekkelijken tot de orde wilden roepen. Gelukkig kwam er een sterk Gronings geluid: Stop Kaalslag Wiskunde. Tenslotte is het weer goed geworden met Henk en de tijd als bondgenoot. Na 8 jaar werk werd het programma door de Minister geaccoordeerd. Zoals altijd blijft de vraag, wat er van terecht komt. De tijd zal dat leren.
3 WISKUNDE MET EEN GULLE LACH 3 3. Coulomb evenwicht op een ellips Na dit organisatorisch gedoe, wil ik Henk nog een stukje wiskunde aanbieden. Ik verwacht, dat onderstaand onderwerp in zijn interessesfeer past. Recent kwam ik met mijn collega s Gaiane Panina en Georgi Khimshiashvili het volgende probleem tegen: Neem 3 puntladingen op een ellips, wat zijn de equilibria onder de Coulomb potentiaal? Fysici [1] hadden hieraan al gerekend. Hun observaties riepen de nodige vraagtekens op. Met zijn drieën gingen we aan de slag tijdens een Recherche en Trinome op het CIRM in Luminy bij Marseille (Henks s voorkeur gaat uit naar Barcelona). Tenslotte kregen wij een rigorous resultaat, dat geldig is voor gesloten krommen in het algemeen; zie [2]. Ook vonden we een onverwachte relatie met kaustieken. Ik presenteer de resulaten nu voor een ellips. Ik geloof, dat dit een lievingskromme van Henk is. Het interssante is ook, dat soortgelijke resulaten gelden zijn voor andere centrale krachten Drie puntladingen in evenwicht. Neem drie punten P 1, P 2, P 3 op een ellips in het platte vlak, voorzien van ladingen q = (q 1, q 2, q 3 ). De Coulomb potentiaal is E q = q i q j, d i<j ij = p i p j. De Coulomb-krachten zijn F ji = qiqj (p d 3 i p j ) met ij resultanten F i = j i F ji. Laat T i de raakvektor aan de ellips zijn in het punt P i. waar p i = OP i, en d ij Definitie 1. Drie puntladingen op een ellips zijn in Coulomb-evenwicht indien in elk punt P i de resultante van de krachten loodrecht op T i staat. F i, T i = q i q j d 3 p i p j, T i = 0 i. j i ij We noemen de ladingen q evenwichtsladingen voor P 1, P 2, P 3. Dit levert de volgende matrix vergelijking: 0 a 12 a 13 q 1 a 21 0 a 23 q 2 = 0, waarbij a ij = p i p j, T i d a 31 a 32 0 q 3. ij 3 Als de rang van de matrix 3 is, dan bestaat er alleen de nul-oplossing. Voor een niet triviale oplossing moet de rang van de matrix kleiner of gelijk aan 2 zijn. Definitie 2. De punten P 1, P 2, P 3 voldoen aan de corang 1 voorwaarde als rang van de matrix ( pi p j, T i ) (a ij ) = kleiner of gelijk aan 2 is. Als de rang van de matrix (a ij ) gelijk is aan 2, dan heeft de matrixvergelijking en 1- dimensionale oplossingsruimte en definieert een unieke verhouding [q 1 : q 2 : q 3 ] in P 2. Propositie 1. Drie punten op de ellips P 1, P 2, P 3 voldoen aan de corang 1 voorwaarde dan en slechts dan als de drie normalen elkaar in slechts één punt snijden (figuur 3). Bewijs. Na de invoering van de hoeken α i = P i+1, P i Q i, β i = Q i P i P i 1 (met mod 3 regel) en eenheidsraakvectoren T i, merken we op dat a 12 = p 1 p 2, T 1 d 3 12 d 3 ij = sin α 1 d 2, a 13 = p 1 p 3, T 1 12 d 3 13 = sin β 1 d 2, etc. 13
4 4 DIRK SIERSMA Figuur 3. Ortho3been en de stelling van Ceva Dus geldt, dat de rang van (a ij ) kleiner gelijk aan 2 is dan en slechts dan als Deze laatste conditie is equivalent met a 12 a 23 a 31 + a 13 a 21 a 32 = 0. sin α 1 sin α 2 sin α 3 = sin β 1 sin β 2 sin β 3. Via de Stelling van Ceva geldt dat de rechten P 1 Q 1, P 2 Q 2, P 3 Q 3 door één punt gaan dan en slechts dan als de lengten (voorzien van een teken) van de segmenten aan de volgende relatie voldoen. P 2 Q 1 P3Q 2 P1Q 3 = 1, Q 1 P 3 Q 2 P 1 Q 3 P 2 en dat is in ons geval equivalent met sin α 1 sin α 2 sin α 3 = 1. sin β 1 sin β 2 sin β 3 Definitie 3. Een ortho3been is gedefinieerd als een ongeordend drietal (verschillende) punten op de ellips, zodat de normalen door één punt gaan. Het gemeenschappelijke punt noemen we het ortho3centrum. Het is nu direct duidelijk dat Stelling 1. Voor 3 punten op een ellips dan bestaan er ladingen (q 1 : q 2 : q 3 ) zo, dat de punten in Coulomb-evenwicht zijn dan en slechts dan als ze een ortho3been vormen. Voor positieve ladingen geldt: Propositie 2. Als P 1, P 2, P 3 aan de corang 1 voorwaarde voldoen, dan bestaan er positieve evenwichtsladingen dan en slechts dan als de drie normalen in de punten P i elkaar snijden in het inwendige van de driehoek P 1 P 2 P 3 (figuur 4). Bewijs. Voor een oplossing (q 1, q 2, q 3 ) met alle q i > 0, hebben we sign a 12 = sign a 13 sign a 21 = sign a 23 sign a 31 = sign a 32. Op een positieve faktor na is a 12 = p 1 p 2, T 1 and a 13 = p 1 p 3, T 1. Dus volgt dat P 1 P 2 and P 1 P 3 aan verschillende kanten van de normaal in P 1 liggen.
5 WISKUNDE MET EEN GULLE LACH 5 Figuur 4. Ortho3benen met positeve ladingen (links) en verschillend teken (rechts) S=(123) S=(123) (23) (23) (12) R=(234) P=(412) (34) Q=(341) R=(234) Y 134 (12) Y 234 Y 124 P=(412) Y123 (34) Q=(341) Figuur 5. De ellips en zijn kaustiek (links); gebieden met positieve ladingen (links) 3.2. Kaustieken. De evoluut of kaustiek van een gesloten kromme bestaat uit de krommingscentra van alle punten van de kromme. Een andere beschrijvingen is als de omhullende van de normalen op de kromme. De kaustiek van een ellips staat in het linkerplaatje van figuur 5. Wat is nu de relatie tussen de kaustiek en ortho3benen? Voor een ellips geldt, dat elk punt in het inwendige van de kaustiek op precies 4 normalen ligt. Op de randen vallen er 2 samen en in de kusp punten zelfs Topologie van de verzameling ortho3benen. Elk punt binnen de kaustiek correspondeert met 4 verschillende ortho3benen (van de 4 normalen, steeds e e n weglaten). Alsdus kan de configuratieruimte van de ortho3benen worden gemaakt, door 4 kopie n van het (gesloten) kaustiekgebied via de kaustiek aan elkaar te plakken. Hierbij moet er goed opgepast worden welken randen aan elkaar geplakt worden en welke niet worden geplakt. Een voor de hand liggende nummering nummering Y123, etc is daarbij nuttig. Op de randen worden steeds 2 kopie n geplakt; bij een kusp spelen er 3 een rol. Dit plakwerk levert dan het volgende resulaat (Zie de figuren 5 en 6 voor details):
6 6 DIRK SIERSMA R P S Q Q Y 234 Y124 Y S Y 134 R (12) (23) (34) P 34 P Q Figuur 6. Cilinder van ortho3benen op de ellips. De blauwe stippel-lijnen zijn de rand van de cilinder. De twee rode dikke lijnen zijn de segmenten, die worden geplakt. Het groene gebied betreft positieve ladingen. Propositie 3. Voor een ellips geldt: (1) De afsluiting van de verzameling ortho3benen is homeomorf met een cilnder (inclusief de 2 randcomponenten). (2) Ook de ruimte van ortho3benen met positieve ladingen is een cilinder. Tot zover dit stukje wiskunde. Tot slot nog een opgave voor Henk: Wat valt er te zeggen over de stabiliteit van de evenwichtspunten en de stroming, die de Coulomb potentiaal veroorzaakt? References [1] J.Aguirregabiria, A.Hernandez, M.Rivas, M.Valle, On the equilibrium configuration of point charges placed on an ellipse, Computers in Physics 4, 1990, [2] G.Khimshiashvili, G.Panina, D.Siersma, Equilibrium of point charges on convex curves, Journal of Geometry and Physics (to appear) [3] S.Tabachnikov, The Four Vertex Theorem Revisited, Amer. Math. Monthly, 102, 1995, University of Utrecht, Utrecht, The Netherlands, D.Siersma@uu.nl.
TW2040: Complexe Functietheorie
TW2040: Complexe Functietheorie week 4.4, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 9 mei, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 40 Outline 1 f : [a, b] C f : C C Primitieven 2 K.
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE Afdeling Kwantitatieve Economie
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE Afdeling Kwantitatieve Economie Lineaire Algebra, tentamen Uitwerkingen vrijdag 4 januari 0, 9 uur Gebruik van een formuleblad of rekenmachine is niet toegestaan. De
College WisCKI. Albert Visser. 5 december, Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University. Lijn, Vlak, etc.
College WisCKI Albert Visser Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University 5 december, 2012 1 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 3 Vectorvoorstelling Lijn: x = b +
Mirakel van Morley. Vergeten Stelling uit de Vlakke Meetkunde. Ideale oefening als afsluiting van de Goniometrie in 6 VWO. Bruikbaar als P.O.
Mirakel van Morley Jacques Jansen Ideale oefening als afsluiting van de Goniometrie in 6 VWO. Bruikbaar als P.O. Vergeten Stelling uit de Vlakke Meetkunde 1 Instructies van docent Tijdens hun presentatie:
Hertentamen Elektromagnetisme: Theorie (NS-107B)
Hertentamen Elektromagnetisme: Theorie (NS-07B) maandag 9 augustus 203 9:00 2:00 uur Het gebruik van literatuur of een rekenmachine is niet toegestaan. U mag van navolgende algemene gegevens gebruik maken.
wiskunde B vwo 2016-I
wiskunde vwo 06-I Formules Vlakke meetkunde Verwijzingen naar definities en stellingen die bij een bewijs mogen worden gebruikt zonder nadere toelichting. Hoeken, lijnen en afstanden: gestrekte hoek, rechte
uuur , DF en DB met kentallen. b) Laat zien door twee keer de stelling van Pythagoras in een rechthoekige uuur
4 Van D naar 3D Verkennen Van D naar 3D Inleiding Verkennen Bekijk de applet. Met de rechter muisknop kun je het assenstelsel om de oorsprong draaien en de fig van alle kanten bekijken. Beantwoord nu de
Het vermoeden van Poincaré
Het vermoeden van Poincaré Joseph Steenbrink IMAPP, Radboud University Nijmegen 6 februari 2010 Outline 1 Poincaré 2 Het vermoeden 3 Topologie versus meetkunde Henri Poincaré Nancy 1854 - Parijs 1912 Achtergrond
College WisCKI. Albert Visser. 28 november, Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University. Lijn, Vlak, etc.
College WisCKI Albert Visser Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University 28 november, 2012 1 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 3 Vectorvoorstelling Lijn: x = b + λa. b is steunvector
Elliptische krommen en hun topologische aspecten
Elliptische krommen en hun topologische aspecten René Pannekoek 25 januari 2011 Dit is een korte introductie tot elliptische krommen voor het bachelorseminarium van de Universiteit Leiden. De bespreking
Definitie van raaklijn aan cirkel: Stelling van raaklijn aan cirkel:
13.0 Voorkennis Op de cirkel liggen alle punten met een Gelijke afstand tot het middelpunt van de cirkel. Voor een punt p op de cirkel geldt d(p, M) = r Definitie van raaklijn aan cirkel: Een raaklijn
Kegelsneden. Les 1 Gelijke afstand (Deze les sluit aan bij paragraaf 1 van Conflictlijnen van de Wageningse Methode.)
Kegelsneden Les 1 Gelijke afstand (Deze les sluit aan bij paragraaf 1 van Conflictlijnen van de Wageningse Methode.) De verdeling van de Noordzee Het nabuurprincipe: Elk stukje van de zeebodem hoort Bij
Eindexamen wiskunde B1-2 vwo 2007-I
Eindexamen wiskunde 1-2 vwo 2007-I Podiumverlichting Een podium is 6 meter diep. Midden boven het podium hangt een balk met tl-buizen. De verlichtingssterkte op het podium is het kleinst aan de rand, bijvoorbeeld
Opgaven Functies en Reeksen. E.P. van den Ban
Opgaven Functies en Reeksen E.P. van den Ban c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Augustus 2014 1 Opgaven bij Hoofdstuk 1 Opgave 1.1 Zij f : R n R partieel differentieerbaar naar iedere variabele
Examen VWO. wiskunde B. tijdvak 1 woensdag 18 mei 13:30-16:30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Eamen VW 06 tijdvak woensdag 8 mei 3:30-6:30 uur wiskunde ij dit eamen hoort een uitwerkbijlage. it eamen bestaat uit 7 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 77 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat
Vectormeetkunde in R 3
Vectormeetkunde in R Definitie. Een punt in R wordt gegeven door middel van drie coördinaten : P = (x, y, z). Een lijnstuk tussen twee punten P en Q voorzien van een richting noemen we een pijltje. Notatie
Examen VWO. wiskunde B. tijdvak 1 woensdag 18 mei 13:30-16:30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Eamen VW 06 tijdvak woensdag 8 mei 3:30-6:30 uur wiskunde ij dit eamen hoort een uitwerkbijlage. it eamen bestaat uit 7 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 77 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat
Wiskunde D Online uitwerking 4 VWO blok 7 les 2
Wiskunde D Online uitwerking 4 VWO lok 7 les Paragraaf Loodrechte stand en inproduct Opgave De lijnen HM En BD snijden elkaart, want ze liggen eide in het vlak door de punten H, D, B en M Ze snijden elkaar
FLIPIT 5. (a i,j + a j,i )d i d j = d j + 0 = e d. i<j
FLIPIT JAAP TOP Een netwerk bestaat uit een eindig aantal punten, waarbij voor elk tweetal ervan gegeven is of er wel of niet een verbinding is tussen deze twee. De punten waarmee een gegeven punt van
Eigenschappen en Axioma s van de E 6 -meetkunde
Faculteit Wetenschappen Vakgroep Wiskunde Eigenschappen en Axioma s van de E 6 -meetkunde Magali Victoor Promotor: Prof. dr. Hendrik Van Maldeghem Masterproef ingediend tot het behalen van de academische
Hoofdstuk 6 : Projectie en Stelling van Thales
Hoofdstuk 6 : Projectie en Stelling van Thales - 127 1. Projectie op een rechte (boek pag 175) x en y zijn twee... rechten. We trekken door het punt A een evenwijdige rechte met de rechte y en noemen het
Examen VWO. wiskunde B (pilot) tijdvak 2 woensdag 18 juni 13.30-16.30 uur. Achter dit examen is een erratum opgenomen.
Eamen VW 04 tijdvak woensdag 8 juni.0-6.0 uur wiskunde B (pilot) Achter dit eamen is een erratum opgenomen. Dit eamen bestaat uit 6 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Faculteit Wiskunde en Informatica VECTORANALYSE
12 Faculteit Wiskunde en Informatica Aanvulling 2 VECTORANALYSE 2WA15 2006/2007 Hoofdstuk 2 Vectorvelden en lijnintegralen 2.1 De Euclidische ruimte E 3 Zij E 3 de (Euclidische) ruimte. iezen we in E 3
Niet-euclidische meetkunde
Keuzeonderdeel Wiskunde D Hans van Ballegooij Maaslandcollege, Oss Dictaat Versie: 20 februari 2013 Hans van Ballegooij Maaslandcollege Oss Inhoudsopgave 1 De elementen van Euclides 1 2 Niet-euclidische
Vectoranalyse voor TG
college 11 collegejaar college build slides Vandaag : : : : 17-18 11 23 oktober 2017 35 De sterrennacht Vincent van Gogh, 1889 1 2 3 4 5 Verband met de stelling van n 1 VA intro ection 16.7 Definitie Equation
De draadmodellen van P.H. Schoute, hoogleraar wiskunde te Groningen
De draadmodellen van P.H. Schoute, hoogleraar wiskunde te Groningen Jaap Top CUW, 29 november 2016 Pieter Hendrik Schoute (1846 1913): Pieter Hendrik Schoute (1846 1913): 1867 diploma civiele techniek,
a) Bepaal punten a l en b m zó dat de lijn door a en b parallel is met n.
. Oefen opgaven Opgave... Gegeven zijn de lijnen l : 2 + λ m : 2 2 + λ 3 n : 3 6 4 + λ 3 6 4 a) Bepaal punten a l en b m zó dat de lijn door a en b parallel is met n. b) Bepaal de afstand tussen die lijn
Toepassingen in de natuurkunde: snelheden, versnellingen, krachten.
WIS8 8 Vectoren 8. Vectoren Vectoren Een vector met dimensie is een kolom bestaande uit twee reële getallen, bijvoorbeeld [ We kunnen deze meetkundig interpreteren als een pijl in het platte vlak van de
Examen VWO. wiskunde B1,2. tijdvak 1 woensdag 16 mei uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VWO 2007 tijdvak 1 woensdag 16 mei 13.30-16.30 uur wiskunde 1,2 ij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 84 punten te behalen. Voor
UITWERKINGEN VOOR HET VWO
UITWERKINGEN VOOR HET VWO EEL HOOFSTUK 5 GRENZEN Kern FSTNEN a) b) Nee. e zijden a en b zijn samen even lang. b a c ) a) Teken diagonaal In geldt ( ) In geldt 0 ( ) us is b) ijv. ) Te bewijzen: ewijs:
Wat verstaan we onder elementaire meetkunde?
Wat verstaan we onder elementaire meetkunde? Er zijn veel boeken met de titel 'Elementaire Meetkunde'. Niet alle auteurs verstaan hieronder hetzelfde. Dit boek behandelt in de eerste 1 hoofdstukken de
14.0 Voorkennis. sin sin sin. Sinusregel: In elke ABC geldt de sinusregel:
14.0 Voorkennis Sinusregel: In elke ABC geldt de sinusregel: a b c sin sin sin Voorbeeld 1: Gegeven is ΔABC met c = 1, α = 54 en β = 6 Bereken a in twee decimalen nauwkeurig. a c sin sin a 1 sin54 sin64
Je mag Zorich deel I en II gebruiken, maar geen ander hulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmachine etc.)!
Tentamen Analyse II. Najaar 6 (.1.7) Toelicting: Je mag Zoric deel I en II gebruiken, maar geen ander ulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmacine etc.)! Als je bekende stellingen gebruikt
Paragraaf 4.1 : Gelijkvormigheid
Hoofdstuk 4 Meetkunde (V4 Wis B) Pagina 1 van 8 Paragraaf 4.1 : Gelijkvormigheid Les 1 : Gelijkvormigheid Definities sin( A) = Overstaande Schuine cos( A) = Aanliggende Schuine = O S = A S tan( A) = Overstaande
Uitwerkingen toets emv
Uitwerkingen toets emv 24 april 2012 1 (a) Bij aanwezigheid van een statische ladingsverdeling ρ(r) wordt het elektrische veld bepaald door E = 1 ρ(r ) 4π r 2 ˆrˆrˆr dτ, V waarin V het volume van de ladingsverdeling,
Inwendig product, lengte en orthogonaliteit
Inwendig product, lengte en orthogonaliteit We beginnen met een definitie : u u Definitie. Als u =. en v = u n v v. v n twee vectoren in Rn zijn, dan heet u v := u T v = u v + u v +... + u n v n het inwendig
Les 2 Hoekpunten, ribben, vlakken
ONTDEKKINGSTOCHT 2 Aanvullend op het artikel van Stephan Berendonk en Leon van den Broek hierbij het bijbehorende lesmateriaal. In dit document vindt u eerst het leelingmateriaal en verderop het materiaal
3 Cirkels, Hoeken en Bogen. Inversies.
3 Cirkels, Hoeken en Bogen. Inversies. 3.1. Inleiding Het derde college betreft drie onderwerpen (hoeken, bogen en inversies), die in concrete meetkundige situaties vaak optreden. Dit hoofdstuk is bedoeld
Wiskunde D Online uitwerking 4 VWO blok 6 les 4
Wiskunde Online uitwerking 4 VWO blok 6 les 4 Paragraaf 4 Het inproduct om hoeken te berekenen Opgave a e hoek is kleiner dan 4, want het dak zelf staat onder een hoek van 45, en de kilgoot loopt schuin
De Minimax-Stelling en Nash-Evenwichten
De Minima-Stelling en Nash-Evenwichten Sebastiaan A. Terwijn Radboud Universiteit Nijmegen Afdeling Wiskunde 20 september 2010 Dit is een bijlage bij het eerstejaars keuzevak Wiskunde, Politiek, en Economie.
Vectoranalyse voor TG
college 2 Ruimte en oppervlakken collegejaar : 18-19 college : 2 build : 5 september 2018 slides : 25 Vandaag Ruimte 1 Vectoren in R 3 recap 2 Oppervlakken 3 Ruimte 4 1 intro VA Voorkennis uit Ruimtewiskunde
Origami Meetkunde. Peter Lombaers en Jan-Willem Tel 26 mei 2011
Origami Meetkunde Peter Lombaers en Jan-Willem Tel 26 mei 2011 Samenvatting In dit dictaat beschouwen we een manier om hoeken en afstanden te construeren: origami. We vergelijken het met het construeren
vwo wiskunde b Baanversnelling de Wageningse Methode
1 1 vwo wiskunde b Baanversnelling de Wageningse Methode 1 1 2 2 Copyright 2018 Stichting de Wageningse Methode Auteurs Leon van den Broek, Ton Geurtz, Maris van Haandel, Erik van Haren, Dolf van den Hombergh,
1 Vlaamse Wiskunde Olympiade 1989-1990: Tweede Ronde.
Vlaamse Wiskunde Olympiade 989-990: Tweede Ronde Vlaamse Wiskunde Olympiade vzw is een officiële foreign coordinator voor de welbekende AHSME-competitie (American High School Mathematics Examination -
11.1 De parabool [1]
11.1 De parabool [1] Algemeen: Het punt F heet het brandpunt van de parabool. De lijn l heet de richtlijn van de parabool. De afstand van F tot l heet de parameter van de parabool. Defintie van een parabool:
TW2040: Complexe Functietheorie
TW2040: Complexe Functietheorie week 4.3, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 2 mei, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 34 Outline 1 Conforme afbeeldingen 2 K. P. Hart TW2040:
Vlakke Meetkunde Les 3 Koordenvierhoeken en iso-hoeklijnen
Vlakke Meetkunde Les 3 Koordenvierhoeken en iso-hoeklijnen (Deze les sluit aan bij het paragraaf 3 en 4 van Vlakke Meetkunde van de Wageningse Methode. Vlakke Meetkunde kun je downloaden vanaf de site
Wiskunde voor relativiteitstheorie
Wiskunde voor relativiteitstheorie Utrecht Les : Goniometrie en vectoren Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist verzicht colleges. College. Goniometrie 2. Vectoren 2. College 2. Matrixen
Vectoranalyse voor TG
college 1 collegejaar college build slides Vandaag : : : : 14-15 1 25 september 214 28 1 2 3 4 otatie Green De wet van Faraday 1 VA vandaag 4.5.6 ection 16.7 telling Vergeleijking (4.62) Theorem 6 Het
Niet meer dan drie tetraëders in één kubus
Niet meer dan drie tetraëders in één kubus or Hurkens januari 008 Samenvatting Een opgave door Jan van de raats gesteld luidt als volgt: Hoeveel tetraëders met zijde een kun je stapelen in een eenheidskubus?
Huiswerk Hints&Tips Analyse 2, College 26
Huiswerk Hints&Tips Analyse, College 6 [K..]. Tip : Toon aan dat er punten (x, y ) en (x, y ) en scalars m, M R bestaan zo dat m = f(x, y ) f(x, y) f(x, y ) = M. Laat dan zien dat m(b a)(d c) = m f M =
Uitwerkingen van de opgaven bij het vormen van ruimte: van Poincaré tot Perelman
Uitwerkingen van de opgaven bij het vormen van ruimte: van Poincaré tot Perelman Roland van der Veen Inleiding Deze reeks opgaven is bedoeld voor de werkcolleges van de vakantiecursus Wiskunde in Wording,
College WisCKI. Albert Visser. 16 januari, Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University. Loodrechte Projectie
College WisCKI Albert Visser Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University 16 januari, 2012 1 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 3 Zij V een deelruimte met basis v 1,..., v k.
1 Cartesische coördinaten
Cartesische coördinaten Verkennen www.math4all.nl MAThADORE-basic HAVO/VWO 4/5/6 VWO wi-d Analytische Meetkunde Cartesische coördinaten Inleiding Verkennen Beantwoord de vragen bij Verkennen. (Als je er
wiskunde B pilot havo 2015-II
wiskunde B pilot havo 05-II Veilig vliegen De minimale en de maximale snelheid waarmee een vliegtuig veilig kan vliegen, zijn onder andere afhankelijk van de vlieghoogte. Deze hoogte wordt vaak weergegeven
Uitwerking 1 Uitwerkingen eerste deeltentamen Lineaire Algebra (WISB121) 3 november 2009
Departement Wiskunde, Faculteit Bètawetenschappen, UU. In elektronische vorm beschikbaar gemaakt door de TBC van A Eskwadraat. Het college WISB werd in 9- gegeven door Prof. Dr. F. Beukers. Uitwerking
Basiskennis lineaire algebra
Basiskennis lineaire algebra Lineaire algebra is belangrijk als achtergrond voor lineaire programmering, omdat we het probleem kunnen tekenen in de n-dimensionale ruimte, waarbij n gelijk is aan het aantal
Kwantummechanica Donderdag, 13 oktober 2016 OPGAVEN SET HOOFDSTUK 4. Bestudeer Appendix A, bladzijden van het dictaat.
1 Kwantummechanica Donderdag, 1 oktober 016 OPGAVEN SET HOOFDSTUK 4 VECTOREN OVER DE REËLE RUIMTE DUS DE ELEMENTEN ZIJN REËLE GETALLEN Bestudeer Appendix A, bladzijden 110-114 van het dictaat. Opgave 1:
Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW)
Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Citation: A.C. Zaanen, Levensbericht W. van der Woude, in: Jaarboek, 1974, Amsterdam, pp. 196-198 This PDF was made on 24 September
WI1708TH Analyse 3. College 5 23 februari Challenge the future
WI1708TH Analyse 3 College 5 23 februari 2015 1 Programma Vandaag Richtingsafgeleide (14.6) Gradiënt (14.6) Maximalisatie richtingsafgeleide (14.6) Raakvlak voor niveauoppervlakken (14.6) 2 Richtingsafgeleide
Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni uur
Wiskunde B Profi (oude stijl) Eamen VW Voorbereidend Wetenschappelijk nderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni 3.30 6.30 uur 20 0 Voor dit eamen zijn maimaal 78 punten te behalen; het eamen bestaat uit 4 vragen.
Ruimtewiskunde. college. Het inwendig- en het uitwendig product. Vandaag. Hoeken Orthogonaliteit en projecties. Toepassing: magnetische velden
college 2 - en het uitwendig collegejaar college build slides Vandaag : : : : 6-7 2 30 mei 207 30 2 3 4 5 Hoeken Orthogonaliteit en projecties Toepassing: magnetische velden.6-7[2] vandaag meetkundig Section
Wiskunde Uitwerkingen Leerjaar 1 - Periode 3 Meetkunde 3D Hoofdstuk 4 t/m 7
Wiskunde Uitwerkingen Leerjaar - Periode Meetkunde oofdstuk t/m 7 oofdstuk. a). a). a) opp. = ribbe ribbe = ribbe = 8 cm inh. = ribbe ribbe ribbe = ribbe =.78 cm opp. = 00 0 + 0 + 00 = 7.900 cm inh. =
Deeltoets II E&M & juni 2016 Velden en elektromagnetisme
E&M Boller, Offerhaus, Dhallé Deeltoets II E&M 201300164 & 201300183 13 juni 2016 Velden en elektromagnetisme Aanwijzingen Voor de toets zijn 2 uren beschikbaar. Vul op alle ingeleverde vellen uw naam
(10 pnt) Bepaal alle punten waar deze functie een relatief extreem of een zadelpunt heeft. Opgave 3. Zij D het gebied gegeven door
Calculus 3. Tentamen Calculus 3, 8 April 11 Opgave 1. Zij f(x, y, z) = xy z 3xz en g(x, y, z) = x 3 +z sin(y) y sin(z). i) (5 pnt) Laat zien dat p = (, 1, 1) op de oppervlakken {f(x, y, z)} = en {g(x,
Eindexamen vwo wiskunde B 2014-II
Eindeamen vwo wiskunde 04-II Formules Vlakke meetkunde Verwijzingen naar definities en stellingen die bij een bewijs mogen worden gebruikt zonder nadere toelichting. Hoeken, lijnen en afstanden: gestrekte
Aanvullingen bij Hoofdstuk 8
Aanvullingen bij Hoofdstuk 8 8.5 Definities voor matrices De begrippen eigenwaarde eigenvector eigenruimte karakteristieke veelterm en diagonaliseerbaar worden ook gebruikt voor vierkante matrices los
Tentamen Lineaire Algebra UITWERKINGEN
Tentamen Lineaire Algebra 29 januari 29, 3:3-6:3 uur UITWERKINGEN Gegeven een drietal lijnen in R 3 in parametervoorstelling, l : 2, m : n : ν (a (/2 pt Laat zien dat l en m elkaar kruisen (dat wil zeggen
Tentamen Elektromagnetisme 1 (NS-103B)
Tentamen Elektromagnetisme (NS-B) woensdag 8 april 5: 8: uur Het gebruik van literatuur of een rekenmachine is niet toegestaan. U mag van navolgende algemene gegevens gebruik maken. Bij de opgaven zelf
2 1 e x. Vraag 1. Bereken exact voor welke x geldt: f (x) < 0,01. De vergelijking oplossen:
0-II De functie f( ) e Vraag. Bereken eact voor welke geldt: f () < 0,0. De vergelijking oplossen: 0-II De functie f( ) e Vraag. Bereken eact voor welke geldt: f () < 0,0. De vergelijking oplossen: e 00
More points, lines, and planes
More points, lines, and planes Make your own pictures! 1. Lengtes en hoeken In het vorige college hebben we het inwendig product (inproduct) gedefinieerd. Aan de hand daarvan hebben we ook de norm (lengte)
Vector-en matrixvergelijkingen. Figuur: Vectoren, optellen
Vector-en matrixvergelijkingen (a) Parallellogramconstructie (b) Kop aan staartmethode Figuur: Vectoren, optellen (a) Kop aan staartmethode, optellen (b) Kop aan staart methode, aftrekken Figuur: Het optellen
Stelsels Vergelijkingen
Hoofdstuk 5 Stelsels Vergelijkingen Eén van de motiverende toepassingen van de lineaire algebra is het bepalen van oplossingen van stelsels lineaire vergelijkingen. De belangrijkste techniek bestaat uit
De Cirkel van Apollonius en Isodynamische Punten
januari 2008 De Cirkel van Apollonius en Isodynamische Punten Inleiding Eén van de bekendste meetkundige plaatsen is de middelloodlijn van een lijnstuk. Deze lijn bestaat uit alle punten die gelijke afstand
Opgaven bij het vormen van ruimte: van Poincaré tot Perelman
Opgaven bij het vormen van ruimte: van Poincaré tot Perelman Roland van der Veen Inleiding Deze reeks opgaven is bedoeld voor de werkcolleges van de vakantiecursus Wiskunde in Wording, Augustus 2013. 1
Opgaven bij de cursus Relativiteitstheorie wiskunde voorkennis Najaar 2018 Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek
Opgaven bij de cursus Relativiteitstheorie wiskunde voorkennis Najaar 2018 Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek Uitwerkingen worden beschikbaar gesteld op de dinsdagavond voorafgaande aan het volgende college
2WO12: Optimalisering in Netwerken
2WO12: Optimalisering in Netwerken Leo van Iersel Technische Universiteit Eindhoven (TU/E) en Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) 10 en 13 februari 2014 http://homepages.cwi.nl/~iersel/2wo12/ l.j.j.v.iersel@gmail.com
Radboud University Nijmegen
Radboud University Nijmegen BachelorScriptie Lemma van Sperner en Cohomologie Auteur: Erik Bosch 4073460 Coordinator: Dr. M. Müger 9 juli 2014 Lemma van Sperner en Cohomologie Inhoudsopgave Inhoudsopgave
1 Introductie. 2 Oppervlakteformules
Introductie We werken hier met ongeoriënteerde lengtes en voor het gemak laten we de absoluutstrepen weg. De lengte van een lijnstuk XY wordt dus ook weergegeven met XY. Verder zullen we de volgende notatie
Discrete Wiskunde 2WC15, Lente Jan Draisma
Discrete Wiskunde 2WC15, Lente 2010 Jan Draisma Voorwoord Dit zijn aantekeningen voor het vak Discrete Wiskunde (2WC15), gegeven in het lentesemester van 2010. Dit vak bestaat uit twee delen: algoritmische
Examen VWO. Wiskunde B Profi
Wiskunde B Profi Eamen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak Donderdag 25 mei 3.30 6.30 uur 20 00 Dit eamen bestaat uit 7 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een
Hints en antwoorden bij de vragen van de cursus Lineaire Algebra en Meetkunde
Hints en antwoorden bij de vragen van de cursus Lineaire Algebra en Meetkunde Ik heb de vragen die in de nota s staan en de vragen van de samenvattingen samengebracht in deze tekst en voorzien van hints
Ruimtemeetkunde deel 1
Ruimtemeetkunde deel 1 1 Punten We weten reeds dat Π 0 het meetkundig model is voor de vectorruimte R 2. We definiëren nu op dezelfde manier E 0 als meetkundig model voor de vectorruimte R 3. De elementen
3 Hoeken en afstanden
Domein Meetkunde havo B 3 Hoeken en afstanden Inhoud 3.1 Cirkels en hun middelpunt 3.2 Snijden en raken 3.3 Raaklijnen en hoeken 3.4 Afstanden berekenen 3.5 Overzicht In opdracht van: Commissie Toekomst
Lineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.31 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 3 J.Keijsper
6 - Geschiedenis van het getal Pi
6 - Geschiedenis van het getal Pi De opdracht omschrijving voor dit hoofdstuk bestond uit het volgende: F1 - Lees de hoofdstukken 1 t/m 4 en 9 uit het Zebra-boekje Pi. Maak uit de hoofdstukken 2 t/m 4
Ellips-constructies met Cabri
Ellips-constructies met Cabri 0. Inleiding De meest gebruikte definitie van de ellips luidt: Een ellips is de verzameling van punten () waarvoor de som van de afstanden tot twee vaste punten (F 1 en F,
1 Vlaamse Wiskunde Olympiade : Eerste Ronde.
Vlaamse Wiskunde Olympiade 995 996 : Eerste Ronde De eerste ronde bestaat uit 30 meerkeuzevragen, opgemaakt door de jury van VWO Het quoteringssysteem werkt als volgt : een deelnemer start met 30 punten
Samenvatting. Oppervlakken
Samenvatting Deze samenvatting probeert aan lezers die niet bekend zijn met wiskunde een indruk te geven van waar dit proefschrift over gaat. Soms zullen er ook technische termen gebruikt worden (vaak
Lineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.31 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 4 J.Keijsper
Een combinatorische oplossing voor vraag 10 van de LIMO 2010
Een combinatorische oplossing voor vraag 10 van de LIMO 2010 Stijn Vermeeren (University of Leeds) 16 juni 2010 Samenvatting Probleem 10 van de Landelijke Interuniversitaire Mathematische Olympiade 2010vraagt
Les 1 Kwadraat afsplitsen en Verzamelingen
Vwo 5 / Havo 4 Wis D Hoofdstuk 8 : Complexe getallen Pagina van Les Kwadraat afsplitsen en Verzamelingen Definities Verzamelingen Er zijn verschillende verzamelingen N = Natuurlijke getallen =,2,,.. Z
Vl. M. Nadruk verboden 1
Vl. M. Nadruk verboden 1 Opgaven 1. Hoeveel graden, minuten en seconden zijn gelijk aan rechte hoek? van een rechte hoek resp van een 2. Als = 25 13 36, = 37 40 56, = 80 12 8 en = 12 36 25, hoe groot is
f : z z 2 + c. x n = 1 2 z n dan krijgen we z n+1 = z 2 n + a 2 a2 4 De parameter c correspondeert dus met a middels c = a 2 a2 4
Juliaverzamelingen en de Mandelbrotverzameling In de eerste twee colleges hebben we gezien hoe het itereren van een eenvoudige afbeelding tot ingewikkelde verschijnselen leidt. Nu gaan we dit soort afbeeldingen
Een symmetrische gebroken functie
Een symmetrische gebroken functie De functie f is gegeven door f( x) e x. 3p Bereken exact voor welke waarden van x geldt: f( x). 00 F( x) xln( e x) is een primitieve van f( x) e x. 4p Toon dit aan. Het
Les 1 : Vectoren. Hoofdstuk 6 Vectormeetkunde (H4 Wiskunde D) Pagina 1 van 14. Definities Vector x = ( a ) wil zeggen a naar rechts en b omhoog.
Hoofdstuk 6 Vectormeetkunde (H4 Wiskunde D) Pagina 1 van 14 Les 1 : Vectoren Definities Vector x = ( a ) wil zeggen a naar rechts en b omhoog. b Je kunt vectoren tekenen en berekenen. We doen dat aan de
Stevin havo Antwoorden hoofdstuk 3 Vectoren en hefbomen ( ) Pagina 1 van 14
Stevin havo Antwoorden hoofdstuk 3 Vectoren en hefomen (2016-05-24) Pagina 1 van 14 Als je een ander antwoord vindt, zijn er minstens twee mogelijkheden: óf dit antwoord is fout, óf jouw antwoord is fout.
1 Vlaamse Wiskunde Olympiade 1995-1996 : Tweede Ronde.
Vlaamse Wiskunde Olympiade 995-996 : Tweede Ronde De tweede ronde bestaat uit 0 meerkeuzevragen, opgemaakt door de jury van VWO Het quoteringssysteem werkt als volgt : een deelnemer start met 0 punten
IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica juli 2017: algemene feedback
IJkingstoets wiskunde-informatica-fysica 5 juli 2017 - reeks 1 - p. 1/9 IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica juli 2017: algemene feedback Positionering ten opzichte van andere deelnemers In totaal
Examen VWO. wiskunde B. tijdvak 2 woensdag 18 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Eamen VW 04 tijdvak woensdag 8 juni.0-6.0 uur wiskunde ij dit eamen hoort een uitwerkbijlage. Dit eamen bestaat uit 7 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 8 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat