3/30/2011. De Januskop van arbeid. Opbouw. Nu even niet! Of juist wel? De Januskop van herstel rondom arbeid. Deel 1. Jan de Jonge

Transcriptie

1 Opbouw Nu even niet! Of juist wel? De Januskop van herstel rondom arbeid Jan de Jonge Een nieuwe kijk op werken Congres BA&O, Zeist, 1 april 2011 Herstel en moderne arbeid Werking van inspanning en ontspanning Principes van optimaal gebruik van hulpbronnen en herstel: het DISC-R Model Enige bevindingen uit ons herstelonderzoek Conclusies en aanbevelingen C O N C E P T : PAGE 2 Deel 1 De Januskop van arbeid Herstel en moderne arbeid Werking van inspanning en ontspanning Principes van optimaal gebruik van hulpbronnen en herstel: het DISC-R Model Enige bevindingen uit ons herstelonderzoek Conclusies en aanbevelingen Animal Laborans * Moeite * Opoffering * Inspanning In het zweet uwes aanschijns zult gij uw brood verdienen (Genesis 3:19) DOOR WERK GEVLOERD... Homo Faber * Creativiteit * Uitdaging * Ontwikkeling In en door de arbeid wordt de mens tot mens (Karl Marx) DOOR WERK GEVOED... PAGE 3 1

2 Herstel en moderne arbeid (I) Intensivering arbeid leidt tot meer benodigde hersteltijd Vage scheiding tussen werk en privé leidt tot vage scheiding werken hersteltijd 7x24-uurs economie leidt tot werken op tijdstippen die normaliter voor herstel bedoeld zijn Ergo: minder gelegenheid voor herstel Herstel en moderne arbeid (II) Verandering van arbeid van iek naar nitief en tioneel intensivering van arbeid Werk wordt anders georganiseerd dan vroeger Toename ICT (zowel werk als privé): altijd online Minder gebonden aan vaste werkplek 7x24-uurs economie PAGE 5 PAGE 6 Deel 2 Hardwerkende mieren en picknicks... Herstel en moderne arbeid Werking van inspanning en ontspanning Principes van optimaal gebruik van hulpbronnen en herstel: het DISC-R Model Enige bevindingen uit ons herstelonderzoek Conclusies en aanbevelingen PAGE 7 PAGE 8 2

3 Hoe werkt inspanning en ontspanning? Door inspanning worden allerlei systemen geactiveerd, bijvoorbeeld: het hart gaat sneller kloppen de bloeddruk gaat omhoog DIT KOST de ademhaling versnelt ENERGIE er komt meer adrenaline vrij activatie van spieren Na voldoende ontspanning keren deze systemen weer terug naar hun basisniveau Activatie en de-activatie bij werk en rust Normaal werk-rust patroon PAGE 9 10 Werking van inspanning en ontspanning Onvoldoende ontspanning op moment van nieuwe werkdag? Werking van inspanning en ontspanning Onvoldoende ontspanning op moment van nieuwe werkdag? Lichaam moet zich extra inspannen om een nieuwe prestatie te leveren, waardoor het hart nog sneller gaat kloppen de bloeddruk verder omhoog gaat de ademhaling nog meer versnelt er nog meer adrenaline vrijkomt spieren harder moeten werken PAGE 11 PAGE 12 3

4 Werking van inspanning en ontspanning Onvoldoende ontspanning op moment van nieuwe werkdag? Lichaam moet zich extra inspannen om een nieuwe prestatie te leveren, waardoor het hart nog sneller gaat kloppen de bloeddruk verder omhoog gaat de ademhaling nog meer versnelt er nog meer adrenaline vrijkomt spieren harder moeten werken Door de extra inspanning die het lichaam moet leveren ontstaat een grotere behoefte aan ontspanning(-smiddelen) Activatie en de-activatie bij werk en rust Normaal werk-rust patroon Abnormaal herstel en spill-over PAGE Spill-over verschijnselen Werk en rust: samenvatting Normaal herstelpatroon ('homeostase'): via voldoende herstel terug naar uitgangsniveau Werkverslaving Overreactiviteit (iek/tioneel) Sustained activation Slow-unwinding (persoonlijkheid) Riskante gewoonten (palliatief gedrag) Slaapproblemen (door bovenstaande) goed rusten na gedane arbeid Abnormaal herstelpatroon ('allostase'): extra inspanning (normaanpassing en spill-over) door onvoldoende herstel chronische stressreacties en minder productiviteit slecht rusten na gedane arbeid 15 PAGE 16 4

5 Deel 3 Demand-Induced Strain Compensation (DISC) Model Herstel en moderne arbeid outcomes Werking van inspanning en ontspanning Principes van optimaal gebruik van hulpbronnen en herstel: het DISC-R Model Enige bevindingen uit ons herstelonderzoek Conclusies en aanbevelingen taakeise en hulp pbronnen PAGE DISC Model: Cognitieve Match DISC Model: Emotionele Match outcomes outcomes taakeise en hulp pbronnen taakeise en hulp pbronnen

6 DISC Model: Fysieke Match Hoofd-Hart-Hand Model : Integratie van psychologisch loskomen outcomes taakeise en hulp pbronnen Taken Balans Hulpbronnen & Herstel 21 Kernaspecten van herstel binnen DISC(-R) Model De Januskop van herstel rondom arbeid Psychologisch loskomen ( detachment ): volledig losmaken en loskomen van het werk veelal door verrichten van andere veelal ontspannende activiteiten dan op het werk (actief / passief) Drie dimensies: Cognitieve detachment Hoofd Homo Ludens * De zinnen verzetten * Bijtanken * Activatie van andere systemen Homo Sapiens * Problem solving * Creativiteit * Actief leren Emotionele detachment Hart RESTAURATIE VAN HULPBRONNEN... DOOR HERSTEL MINDER CREATIEF... Fysieke detachment Hand 23 6

7 Deel 4 Herstelonderzoek: bevindingen uit de zorgsector (Spoor e.a.) Herstel en moderne arbeid Werking van inspanning en ontspanning Principes van optimaal gebruik van hulpbronnen en herstel: het DISC-R Model Enige bevindingen uit ons herstelonderzoek Conclusies en aanbevelingen PAGE 25 PAGE 26 Herstel-resultaten uit vragenlijstonderzoek (1a) Herstel-resultaten uit vragenlijstonderzoek (1b) De helft van de medewerkers (50%) meldt zelden tot nooit een rustpauze te kunnen nemen als het werk geestelijk erg inspannend wordt De helft van de medewerkers (50%) meldt zelden tot nooit een rustpauze te kunnen nemen als het werk geestelijk erg inspannend wordt Eén op de vijf medewerkers (20%) meldt zelden tot nooit een rustpauze te kunnen nemen als het werk tioneel erg inspannend wordt PAGE 27 PAGE 28 7

8 Herstel-resultaten uit vragenlijstonderzoek (1c) Herstel-resultaten uit vragenlijstonderzoek (1c) De helft van de medewerkers (50%) meldt zelden tot nooit een rustpauze te kunnen nemen als het werk geestelijk erg inspannend wordt Eén op de vijf medewerkers (20%) meldt zelden tot nooit een rustpauze te kunnen nemen als het werk tioneel erg inspannend wordt Iets minder dan de helft van de medewerkers (40%) meldt zelden tot nooit een rustpauze te kunnen nemen als het werk lichamelijk erg inspannend wordt De helft van de medewerkers (50%) meldt zelden tot nooit een rustpauze te kunnen nemen als het werk geestelijk erg inspannend wordt Eén op de vijf medewerkers (20%) meldt zelden tot nooit een rustpauze te kunnen nemen als het werk tioneel erg inspannend wordt Iets minder dan de helft van de medewerkers (40%) meldt zelden tot nooit een rustpauze te kunnen nemen als het werk lichamelijk erg inspannend wordt PAGE 29 PAGE 30 nitieve detachment tionele detachment Gemiddeld genomen meldt één op de zeven medewerkers (15%) dat het zelden tot nooit lukt om na een dienst niet meer aan het werk te denken Gemiddeld genomen meldt één op de zeven medewerkers (15%) dat het zelden tot nooit lukt om na een dienst niet meer aan het werk te denken Eén op de drie medewerkers (33%) meldt dat het zelden tot nooit lukt om na een dienst niet meer geraakt te worden door tionele gebeurtenissen op het werk PAGE 31 PAGE 32 8

9 ieke detachment ieke detachment Gemiddeld genomen meldt één op de zeven medewerkers (15%) dat het zelden tot nooit lukt om na een dienst niet meer aan het werk te denken Eén op de drie medewerkers (33%) meldt dat het zelden tot nooit lukt om na een dienst niet meer geraakt te worden door tionele gebeurtenissen op het werk Gemiddeld genomen meldt één op de dertien medewerkers (7.5%) dat het zelden tot nooit lukt om na een dienst lichamelijk te ontspannen Gemiddeld genomen meldt één op de zeven medewerkers (15%) dat het zelden tot nooit lukt om na een dienst niet meer aan het werk te denken Eén op de drie medewerkers (33%) meldt dat het zelden tot nooit lukt om na een dienst niet meer geraakt te worden door tionele gebeurtenissen op het werk Gemiddeld genomen meldt één op de dertien medewerkers (7.5%) dat het zelden tot nooit lukt om na een dienst lichamelijk te ontspannen PAGE 33 PAGE 34 Detachment versus herstelactiviteiten Detachment versus herstelactiviteiten Type herstelactiviteiten: Huishoudelijke en/of zorgtaken Sociale activiteiten Passieve bezigheden Actieve activiteiten Werkgerelateerde activiteiten Een dutje doen Type herstelactiviteiten (uren per dag): Huishoudelijke en/of zorgtaken: 2-3u Sociale activiteiten: 1-2u Passieve bezigheden: 1-2u Actieve activiteiten: 0-1u Werkgerelateerde activiteiten: 0-1u Een dutje doen: 0-1u H L PAGE 35 PAGE 36 9

10 Detachment versus herstelactiviteiten Voorspellers van nitieve detachment Type herstelactiviteiten (uren per dag): Huishoudelijke en/of zorgtaken: 2-3u Sociale activiteiten: 1-2u Passieve bezigheden: 1-2u Actieve activiteiten: 0-1u Werkgerelateerde activiteiten: 0-1u Een dutje doen: 0-1u H L Type herstelactiviteiten: Actieve activiteiten zoals sporten, fietsen en wandelen Huishoudelijke en/of zorgtaken Geen dutje doen PAGE 37 PAGE 38 Voorspellers van tionele detachment Type herstelactiviteiten: Zo min mogelijk huishoudelijke en/of zorgtaken Voorspellers van ieke detachment Type herstelactiviteiten: Actieve activiteiten zoals sporten, fietsen en wandelen Sociale activiteiten zoals het bezoeken en bellen van bekenden PAGE 39 PAGE 40 10

11 Matching principe: stress situatie Vooralsnog: meeste gevoelens van tionele uitputting (veelal door hoge tionele taakeisen) in geval van weinig tionele hulpbronnen en/of lage tionele detachment Matching principe: stress situatie Vooralsnog: meeste ieke gezondheidsklachten (veelal door hoge ieke taakeisen) in geval van weinig ieke hulpbronnen en/of lage ieke detachment Hart Hand Matching principe: actieve situatie Vooralsnog: minste creativiteit en actief leergedrag (bij hoge nitieve taakeisen én hulpbronnen) in geval van hoge nitieve detachment Hoofd Deel 5 Herstel en moderne arbeid Werking van inspanning en ontspanning Principes van optimaal gebruik van hulpbronnen en herstel: het DISC-R Model Enige bevindingen uit ons herstelonderzoek Conclusies en aanbevelingen 43 PAGE 44 11

12 Conclusie 1a Herstel rondom arbeid is een issue! 7x24u dienstverlening roept om meer tijd voor passend herstel, maar er lijkt steeds minder gelegenheid voor Conclusie 1b Herstel rondom arbeid is een issue! 7x24u online bereikbaarheid roept om heroriëntatie op (nieuwe vormen van) PSA en passend herstel Conclusie 2a Herstel als spiegel van arbeid! Werkbelasting, stress, acute vermoeidheid en productiviteit blijken geen nadelige gevolgen te hebben, zolang adequaat én passend herstel mogelijk is, alvorens opnieuw aan het werk te gaan Conclusie 2b Herstel als (gebroken) spiegel van arbeid! 7x24u online bereikbaarheid is een sluipmoordenaar en ondermijnt op den duur de werking van herstel

13 Conclusie 3a Herstel als Januskop! Detachment blijkt positieve effecten te hebben op de gezondheid en productiviteit van werknemers Conclusie 3b Herstel als Januskop! Detachment lijkt negatieve effecten te hebben op creativiteit en leergedrag van werknemers Aanbeveling 1 Optimal Resourcing in 24u economie: Draaien aan de juiste knoppen ( balansdenken ) Taakeisen Hulpbronnen Herstel Laag Hoog Laag Hoog Laag Hoog MATCH Aanbeveling 2 Biedt als werkgever adequate en passende vormen van herstel aan, zowel binnen als buiten het werk Geef werknemers voldoende (beslissings-)ruimte t.a.v. frequentie en invulling van pauzes én vrije tijd (vergt ook cultuuromslag!) Zowel werkgevers als werknemers dienen zich bewust te zijn van het nut van adequaat én passend herstel in de moderne 7x24u economie, en de mogelijke gevolgen op korte en langere termijn PAGE 52 13

14 Aanbeveling 2 Biedt als werkgever adequate en passende vormen van herstel aan, zowel binnen als buiten het werk BEDANKT VOOR UW AANDACHT...! Geef werknemers voldoende (beslissings-)ruimte t.a.v. frequentie en invulling van pauzes en vrije tijd (vergt ook cultuuromslag!) Zowel werkgevers als werknemers dienen zich bewust te zijn van het nut van adequaat én passend herstel in de moderne 7x24u economie, en de mogelijke gevolgen op korte en langere termijn Prof.dr. Jan de Jonge Technische Universiteit Eindhoven Technische Universiteit Eindhoven Human Performance Management Group j.d.jonge@tue.nl PAGE 53 14