E(e)t-hiek bij personen met dementie
|
|
- Vera van Doorn
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 E(e)t-hiek bij personen met dementie Prof Dr Nele Van Den Noortgate Geriater en palliatief arts Dienst Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent Antwerpen, 4 December 2015
2 Casus Simonne 81j VG: Ziekte van Parkinson Dementie vermoedelijk AD (stadium 7) Pneumonie 2 maanden terug Medicatie: Azilect 1x; Sinemet SR 2x1 Sociaal: Thuisverblijvend met echtgenoot die instaat voor de verzorging samen met thuisverpleging (3x daags)
3 Casus Simonne Huidige problematiek Pneumonie vermoedelijk aspiratie Hetero-anamnese Voeden neemt meer en meer tijd (~ 1uur/maaltijd) Gemakkelijk verslikken bij vloeibare voeding Vermagering van 55 kg naar 40 kg laatste jaar Nog gering contact mogelijk; oogcontact, volgt bewegingen Spreekt quasi niet meer, maakt nog enkele geluiden naar echtgenoot en dochter Steeds moeilijker wordende thuiszorg opname in WZC gepland
4 Principes van medische ethiek Wel doen Niet-schaden Autonomie Rechtvaardigheid
5 Ethisch verantwoorde zorg? Zinvolle medische behandeling Kans op succes van de behandeling Ernst van de interventie Levensverwachting/levenskwaliteit van de persoon Zinvolle behandeling voor het individu Wens van het individu
6 Behandeldoel bij personen met dementie J van der Steen; EAPC white paper 2014
7 Casus Simonne Wat is verantwoorde zorg? Behandeling van slikstoornis? Opstarten sondevoeding? Starten antibioticatherapie?
8 Behandeling van slikstoornissen?
9 Slikstoornissen: gevolgen Prevalentie Onvoldoende vochtinname 39% Ondervoeding 100% Pneumonie 50%
10 Ondervoeding: gevolgen Verhoogde morbiditeit en mortaliteit Spieratrofie Decubitus ulcera Precaire immuniteit Infecties Cognitieve disfunctie Anemie
11 Dehydratatie: gevolgen Verhoogde kans op Urineweginfectie Medicamenteuze bijwerkingen Taaier slijm Verwardheid/sufheid Neiging tot hypotensie, valrisico Risico op decubitus
12 Dehydratatie: symptomen Afhankelijk van de oorzaak en snelheid van vochttekort Snel instellende vochtverlies geeft meer symptomen Minder symptomen bij een patiënt die geleidelijk vochtinname vermindert
13 Dehydratatie en dorstgevoel Dehydratatie geeft niet steeds aanleiding tot dorstgevoel Dorstgevoel wordt voornamelijk bepaald door droge mond Droge mond vaak gevolg van iatrogene factoren Medicatie Zuurstof Open mond, droge lucht
14 Behandeldoel bij personen met dementie - Optimalisatie voedselinname - Etiologie van slikstoornis - Ondersteuning slikfunctie - Overwegen sondevoeding J van der Steen; EAPC white paper 2014
15 Behandeldoel bij personen met dementie J van der Steen; EAPC white paper 2014
16 Ondervoeding/dehydratatie Anorexie-cachexie syndroom Anorexie-cachexie syndroom is een frequent symptoom van en bij het naderende levenseinde Tumorale aandoeningen Voornamelijk long, pancreas Niet oncologische aandoeningen Hartfalen, COPD, dementie
17 Anorexie-Cachexie syndroom Circulerende humorale factoren- cytokines geproduceerd door ziekte en/of gastheer zelf Tumor necrosis factor Interleukin-1/Interleukin -6 -interferon In de hand gewerkt door slikstoornissen secundair aan het neurodegeneratief lijden (cognitieve dysfagie; apraxie voor slikken)
18 Anorexie-Cachexie syndroom
19 Anorexie-Cachexie syndroom Ondervoeding bij terminale aandoeningen is verschillend van starvation Circulerende humorale factoren Verminderde eetlust Vertraagde maaglediging Stase sondevoeding en aspiratie door reflux Eiwitafbraak en spieratrofie
20 Anorexie-cachexie syndroom en palliatieve/terminale fase? Doelstellingen als zinvol medisch handelen niet meer mogelijk is Weldoen Pijn en lijden verlichten Niet schaden Niet onnodig verlengen van het leven
21 Anorexie-cachexie syndroom en palliatieve/terminale fase? Is plaatsen van een sonde en starten van kunstmatige vocht en voeding medisch zinvolle zorg?
22 KVV: een medische behandeling? Voeding ook KVV is een basiszorg (dit idee is aanwezig is sommige kulturen, religies) Versus KVV is een medische behandeling (standpunt in onze gezondheidszorg)
23 KVV: een medische behandeling? Fundamentele symbolische waarde Betekenis doel van zorg Versus Technische vraag evidentie efficiëntie
24 Invloed van vocht en voeding op levensverwachting in terminale fase Korter dan een tweetal weken Geen invloed op levensverwachting van vocht toediening of vocht stop zetten Langer dan twee weken Eventuele verlenging van leven afwegen tegen verlenging van mogelijk lijden
25 KVV bij gevorderde dementie Levensverlengend? Geen argumenten in de literatuur dat sondevoeding levensverlengend is Prospective cohort study NH pts 10% PEG geen verschil in overleving (correctie voor factoren die dood beïnvloeden). Slikstoornissen pts- 10% PEG- hogere mortaliteit in de PEG groep. O Brien. J Gen Intern Med 12:364 Mitchell Arch Intern Med 157;327 Mitchell J Gerontol A Biol Sci 53:M207
26 Kunstmatige vocht en voeding is dit comfortzorg? Invloed van voedsel/vocht op symptomen Nadelen van ingreep
27 KV bij gevorderde dementie Invloed op symptomen? Geen argumenten in de literatuur voor Preventie van slikpneumonie Preventie van drukulcera Verbetering comfort Verbetering functionele status Enkel argumenten in CVA patiënten Geen argumenten bij frail ouderen of ouderen met dementie JAMA 282; Davalos.Stroke 27:1028 Fiatarone. N Engl J Med 330:1769
28 KV bij gevorderde dementie Mogelijke nadelen van PEG sonde Risico op verwikkelingen van de PEG Peritonitis, bloeding, infectie, perforatie Secundaire gevolgen van PEG Fixatie aanleiding gevend tot immobiliteit, deconditionering en druk ulcera Blijvend risico op aspiratie Opgelet bij vertraagde maaglediging
29 Invloed van vocht op dorstgevoel in een terminale fase Geen duidelijke relatie tussen dorst en/of droge mond en hydratatietoestand Hydratatie geeft geen aanleiding tot afname van dorstgevoel in eindfase van het leven Hydratatie kan aan aanleiding geven tot Verhoogde productie van secreten Opstapeling van intracellulair vocht en oedeemvorming Burge; J Pain Symptom Manage 8;454 Musgrave; J Palliat Care 11:17-21
30 Mondhygiëne Dagelijks mondinspectie 2x/d tanden reinigen met anti-septisch spoelmiddel of tandpasta Mond en lippen vochtig houden Mondspray, lippenbalsem Bij plaques en debris : tongrug poetsen, tongrasp, natriumbicarbonaatoplossing, zuurstofwater 3%, natuuryoghourt, vitamine C 1/4 co, ijsschilfers van ananas of citroensap ged 3 min
31 KVV in Nederlandse verpleeghuizen Pasman et al. Age and ageing 2001:30:
32 Overwegingen starten KVV Niet overwogen Lichamelijke toestand Verwachte resultaat rehydratie Wens familie Pasman et al. Age and ageing 2001:30:
33 Overleving [%] Overlevingsduur na afzien van vocht en voeding dag 2: 28% dag 7: 59% dag 14: 75% Tijd na besluit [dagen] Pasman et al. Age and ageing 2001:30:
34 Casus Simonne Wat is ethisch verantwoorde zorg? Behandeling van slikstoornis en opstarten sondevoeding? Starten antibioticatherapie?
35 Overleving na pneumonie bij mensen met ernstige dementie
36 Ethisch verantwoorde zorg? Zinvolle medische behandeling Kans op succes van de behandeling Ernst van de interventie Levensverwachting/levenskwaliteit van de persoon Zinvolle behandeling voor het individu Wens van het individu
37 Wat is voorafgaande zorgplanning? Advance Care Planning (ACP) of vroegtijdige zorgplanning is een proces: Het bespreken van wat belangrijk is voor een persoon zijn/haar toekomstige zorg voornamelijk bij het levenseinde Samen met familie/vrienden en zorgverstrekkers (huisarts, ziekenhuis, woon-en zorgcentrum)
38 PATIËNT Weet wat hij/zij belangrijk vindt, wat hij/zij wil ARTS Wetenschapp. expert in ziekte VZP NTR Maakt samen met arts geïnformeerde keuzes voor nu of in de toekomst Bakent medische mogelijkheden af Wet betreffende de rechten van de patiënt 22 augustus, 2002.
39 Casus Simonne: vrouw 81j Antibioticatherapie gestart Opstarten communicatie met echtgenoot Maken van een zorgplan (in overleg met echtgenoot en dochter) Palliatief dossier in WZC Geen reanimatie Geen antibiotica therapie zo recidief pneumonie binnen drie maanden Geen sondevoeding Aangepaste voeding; niet aandringen Symptoomcontrole
40 Take home messages Basisvoeding is een recht, kunstmatige voeding is een medische handeling Ethisch zorgen betekent stilstaan bij zinvolheid van handelen Weldoen en niet schaden Rekening houden met eventuele wens van pt In functie van oorzaak van aandoening en stadium van onderliggende ziekte Symptoomcontrole, dus mondhygiëne is belangrijk
41
Vocht en Voeding bij de oudere in de palliatieve/terminale fase
Vocht en Voeding bij de oudere in de palliatieve/terminale fase Prof Dr Nele Van Den Noortgate Geriater en Palliatief arts Universitair Ziekenhuis Gent Casus Mathilde 87j vrouw, matig dement MMSE 18/30
Nadere informatieVroegtijdige Zorgplanning
Vroegtijdige Zorgplanning Theoretisch kader Dr Ruth Piers Dienst Geriatrie UZ Gent 1 Inleiding Wetgevend kader MAAR praktijk Kanttekeningen vanuit de patiënt Kanttekeningen vanuit de zorgverstrekkers Toegepast
Nadere informatieDefinitie Vroegtijdige zorgplanning is :
Vroegtijdige Zorgplanning : welk belang bij Voeding en vocht in de palliatieve fase? GERDA OKERMAN VORMINGSVERANTWOORDELIJKE PALLIATIEVE ZORG GENT-EEKLO Definitie Vroegtijdige zorgplanning is : HET CONTINU
Nadere informatieHet zorgtraject van de bewoner in De Wingerd
Woon- & Zorgcentrum De Wingerd Het zorgtraject van de bewoner in De Wingerd Dr. Jo Lisaerde Het zorgtraject van de bewoner Belevingsgerichte zorg: wie is deze bewoner? Zorgplanning: wat wenst de bewoner
Nadere informatiePALLIATIEVE ZORG VOOR PERSONEN MET DEMENTIE W Z C D E W I N G E R D
PALLIATIEVE ZORG VOOR PERSONEN MET DEMENTIE W Z C D E W I N G E R D OVERLEVING BIJ DEMENTIE * 2 Invloed van acuut event op prognose Elk acuut event verkort de levensduur Morrison et al.: JAMA 2000; 284:
Nadere informatiecasus Nood aan duidelijke criteria voor het opstarten alsook stopzetten van sondevoeding
Peg of Pech casus casus Bewoonster verblijft vanaf eind jaren tachtig in het WZC en er wordt dan beslist (heel terecht) om een PEG-sonde te plaatsen. Criteria zijn de levensverwachting, kwaliteit van leven
Nadere informatieBeslissing tot opstarten of stopzetten van sondevoeding als voorbeeld van vroegtijdige zorgplanning
Beslissing tot opstarten of stopzetten van sondevoeding als voorbeeld van vroegtijdige zorgplanning casus Nood aan duidelijke criteria voor het opstarten alsook stopzetten van sondevoeding opstarten en
Nadere informatie(potentiële) belangenverstrengeling
(potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk
Nadere informatieRichtlijn bespreking Anorexie en gewichtsverlies
Richtlijn bespreking Anorexie en gewichtsverlies Louise van der Knaap Eric-Jan Wissink Michael van t Hoff Renske Boogaard www.netwerkpalliatievezorg.nl/rotterdam Indeling Welkom Inleiding richtlijn - Renske
Nadere informatieStart, afbouw en stop van voedingstherapie bij zware neuroschade. AZ Nikolaas
Start, afbouw en stop van voedingstherapie bij zware neuroschade Dr. C. Jadoul Neuroloog AZ Nikolaas 1 Casus: recidief slikpneumonie Dame 75 jaar Spoed: algemeen achteruit (mentaal en fysiek) Antec: Parkinson
Nadere informatieVroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra. hype of hulp? Dr. Gert Huysmans, Voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen
Vroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra hype of hulp? Dr. Gert Huysmans, Voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen 2 Historiek medische zorg Besef dat gezondheidzorg bestaat uit meerderheid
Nadere informatieMEER WILSBEKWAAM DAN JE DENKT NATHALIE NELLES MARIE-LOUISE VAN LEEUWEN
MEER WILSBEKWAAM DAN JE DENKT NATHALIE NELLES MARIE-LOUISE VAN LEEUWEN SITUERING Toename van aantal wilsonbekwame personen, overgrote deel: dementie - Verbetering van de medische zorg, men hoeft niet meer
Nadere informatieDe terminale patiënt: Inleiding. Prof Dr Nele Van Den Noortgate Universitair Ziekenhuis Gent PUO VZA 6 november 2007
De terminale patiënt: Inleiding Prof Dr Nele Van Den Noortgate Universitair Ziekenhuis Gent PUO VZA 6 november 2007 Medische beslissingen bij levenseinde Type of deaths 1998 % of all death 2001 Intention
Nadere informatieHet beloop van dementie in het verpleeghuis
Home no. 3 Juni 2017 Eerdere edities Verenso.nl Het beloop van dementie in het verpleeghuis Palliatief beleid inzetten vanaf opname? Eefje Sizoo redactie@verenso.nl Het is een zonnige dag deze 10 april.
Nadere informatieMedische Beslissingen rond het levenseinde
Medische Beslissingen rond het levenseinde Jo Lisaerde Eric Triau Maartje Wils Bewonersadviesraad 7 december 2011 Definitie Palliatieve Zorg Palliatieve zorg is een totaalzorg voor mensen die aan een ziekte
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
EDERLADSE SAMEVATTIG Hoofdstuk 1 Dementie is een van de grootste uitdagingen voor de gezondheid wereldwijd en een aanzienlijk aantal mensen en hun families zullen het lot van dementie treffen. Dementie
Nadere informatieOnderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017
Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017 Deze lijst van onderzoeksvragen kwam tot stand na een bevraging bij de coördinatoren van de regionale netwerken voor palliatieve zorg en de voorzitters van
Nadere informatieKoorts. Diagnostische valkuilen bij de oudere patiënt
Koorts Diagnostische valkuilen bij de oudere patiënt Koorts Sinds de Oudheid weet men dat verhoogde lichaamstemperatuur een teken van ziekte kan zijn Vanaf 16-17 e eeuw worden thermometers ontwikkeld 1868
Nadere informatieLyan de Roos, SO Brabantzorg
Lyan de Roos, SO Brabantzorg Oorzaken van voedingsproblemen bij dementie Behandelmogelijkheden/interventies Ethische dilemma s bij dementie Wie hakt de knoop door bij meningsverschil? Mevrouw A is opgenomen
Nadere informatieVergrijzing van de bevolking in België
Frailty / kwetsbaarheid bij ouderen Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent Oostende, 27 maart 2015 Vergrijzing van de bevolking in België www.statbel.fgov.be/studies/paper10_nl.pdf
Nadere informatieROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES. Gebracht door Nadieh Verhoest
ROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES Gebracht door Nadieh Verhoest Programma Nationaal kankerplan Kankercachexie Voedingsplan bij cachexie Andere voedingsrichtlijnen Nationaal kankerplan L. Onkelinx
Nadere informatieOverdracht in de palliatieve zorg Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant
Overdracht in de palliatieve zorg Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant Marlie Spijkers Arts symptoombestrijding en palliatieve zorg Sint Annaziekenhuis Medisch adviseur netwerk palliatieve zorg
Nadere informatieAdvance care planning, rol verzorgenden en verpleegkundigen
Advance care planning, rol verzorgenden en verpleegkundigen Annemieke Wagemans EPZ MUMC+ Polikliniek MUMC+ Koraal Waar wil ik het over hebben Wat is advance care planning en voor wie Wie van jullie wordt
Nadere informatieIk ben uit de mode. Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn
Ik ben uit de mode Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieOndervoeding bij ouderen
Ondervoeding bij ouderen Caroline Boomkamp Klinisch geriater Bernhoven Inhoud Definities Screening en assessment Prevalentie Oorzaken Gevolgen Behandeling van ondervoeding Definitie geriatrische patiënt
Nadere informatieCOMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???
Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?
Nadere informatieAfbouwen van (kunstmatige) toediening van vocht en voeding in de terminale levensfase
Afbouwen van (kunstmatige) toediening van vocht en voeding in de terminale levensfase informatiefolder voor familieleden en naasten Palliatieve Eenheid Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper
Nadere informatieMasterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019
Masterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019 Palliatieve zorg is alle zorg die er op gericht is iemand met een levensbedreigende ziekte (en zijn naasten) een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven
Nadere informatieVOORBEELDEN VAN OPEN VRAGEN ZOALS DEZE GESTELD GAAN WORDEN IN DE SET VAN LEREN DOKTEREN 5.
VOORBEELDEN VAN OPEN VRAGEN ZOALS DEZE GESTELD GAAN WORDEN IN DE SET VAN LEREN DOKTEREN 5. Let op dit zijn voorbeelden van mogelijke vragen. Vergelijkbare vragen kunnen ook gesteld worden over de andere
Nadere informatieAdvance Care Planning in België
Scientific Institute of Public Health Advance Care Planning in België een studie via de Belgische Huisartsenpeilpraktijken Koen Meeussen -Zorg rond het Levenseinde - VUB Doelstelling Senti-Melc Methode
Nadere informatieAdvanced care planning. Ketenzorg Arnhem
Advanced care planning Advance Care planning = Vroegtijdige zorg planning Continu proces van gesprekken over: Levensdoelen en wensen, hoe zorg daarbij past; Eventuele reanimatie; Opties voor palliatieve
Nadere informatieHoe pak ik vroegtijdige zorgplanning bij mijn patiënten aan? Prof Dr Jan De Lepeleire KULeuven
Hoe pak ik vroegtijdige zorgplanning bij mijn patiënten aan? Prof Dr Jan De Lepeleire KULeuven Outcome: preferred goal of care Levensverlenging Beperkte zorg Comfort zorg Phelps AC, Maciejewski PK, Nilsson
Nadere informatiethuiszorg in de standaardzorg voor
Tijdige integratie van palliatieve thuiszorg in de standaardzorg voor mensen met ernstige COPD Charlotte Scheerens 10 meest voorkomende doodsoorzaken 2008 Mortaliteit COPD/100 000 inwoners, 2011 België
Nadere informatiePALLIATIEVE ZORG. IFPC Turnhout 23 oktober Hilde Michiels coördinator palliatief support team
PALLIATIEVE ZORG IFPC Turnhout 23 oktober 2017 Hilde Michiels coördinator palliatief support team Palliatieve zorg - definitie Palliatieve zorg is de actieve totaalzorg voor mensen die ongeneeslijk ziek
Nadere informatieEd Schenk, MDL-arts Isalaklinieken Zwolle INDICATIE EN PLAATSING PEG (COMPLICATIES)
Ed Schenk, MDL-arts Isalaklinieken Zwolle INDICATIE EN PLAATSING PEG (COMPLICATIES) PEG Percutane Endoscopische Gastro-enterostomie 1980 1 e PEG plaatsing Vervanging van chirurgische gastro-enterostomie
Nadere informatieZorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg
Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg Jeroen Janssens Specialist Ouderengeneeskunde, commissielid 8-12-2016 Opbouw Workshop 1. Vragen
Nadere informatie(On)zin van diabetes behandeling bij ouderen
symposium 11/10/14 (On)zin van diabetes behandeling bij ouderen Dr. K. Mortelmans Endocrinologie RZ HHart Leuven Belang Toenemende prevalentie type 2 diabetes Wijzigende levensgewoonte Vergrijzing Meer
Nadere informatieSterven met dementie in Vlaanderen. Lieve Van den Block Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde, VUB-Ugent
Sterven met dementie in Vlaanderen Lieve Van den Block Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde, VUB-Ugent Sterven met dementie in België Studie Huisartsenpeilpraktijken: sterfgevallen +65jb in 2008 31%
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Geriatrie
PATIËNTEN INFORMATIE Geriatrie 2 Mevrouw, mijnheer Welkom op de afdeling acute geriatrie. De dienst acute geriatrie van het Algemeen Ziekenhuis Lokeren beschikt over 26 bedden en biedt multidisciplinaire
Nadere informatiePalliatief beleid vanuit het ziekenhuis bekeken
Palliatief beleid vanuit het ziekenhuis bekeken Vanuit het Reg. Z.H. H.Hart Leuven Dr. Annke Nelde Dr. Tuur Helsen Dr. Katleen Van Emelen Dr. Katharina Lobisch Huiselijke keuken Hoog-laagbad (erg populair),
Nadere informatieVroegtijdige zorgplanning
Vroegtijdige zorgplanning Een planning die zorg vraagt WZC Onze Lieve Vrouw WAT IS VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING? Welke zorg zou u wensen indien u ernstig ziek zou worden? Wilt u een levensverlengende behandeling
Nadere informatiekunstmatige voeding bij ouderen: medische en ethische aspecten dr. Greet Lambert az Sint-Jan Brugge-Oostende av overzicht
kunstmatige voeding bij ouderen: medische en ethische aspecten dr. Greet Lambert az Sint-Jan Brugge-Oostende av overzicht inleiding belang voeding anorexia of aging behandeling kunstmatig vocht & voeding
Nadere informatieNieuws uit de Federatie. Hasselt, 22 September 2015 Gert Huysmans
Nieuws uit de Federatie Hasselt, 22 September 2015 Gert Huysmans PICT - Naar een nieuwe definitie - Afstemming op zorgnoden Kenniscentrum 2009 Palliatieve zorg voor alle palliatieve patiënten Focus op
Nadere informatieZorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie
Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder kunt u de visie en het beleid van
Nadere informatieVroegtijdige zorgplanning VZP. WZC Sint Anna vzw Behoort tot GVO vzw (Gast Vrij Omgeven)
Vroegtijdige zorgplanning VZP WZC Sint Anna vzw Behoort tot GVO vzw (Gast Vrij Omgeven) Inleiding Gast Vrij Omgeven Ethiek binnen de dagelijkse zorg Stimul (bespreekbaar maken) Ethisch overleg Ieder zijn
Nadere informatieDelirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0
Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0 De informatie over deze CAP-code wordt opgesplitst in twee delen: (I) Betekenis: De betekenis van code 0 bij de Delirium-CAP. (II) Richtlijnen: De stappen
Nadere informatieBehandelbeperkingen, wel of niet reanimeren?
Behandelbeperkingen, wel of niet reanimeren? Wanneer u in Bernhoven wordt opgenomen, wordt met u ook over behandelbeperkingen gesproken. U kunt met uw arts bespreken of u onder bepaalde omstandigheden
Nadere informatiePatiënteninformatie Lage luchtweginfecties
Patiënteninformatie Lage luchtweginfecties Een lage luchtweginfectie is een ontsteking van het onderste deel van de luchtwegen en kan u erg ziek maken. In deze folder vindt u informatie over de klachten,
Nadere informatieLeerdoelen. Advance care planning. Rol ACP in besluitvorming. Health and Retirement study
Advance care planning: voorbereiden op een onzekere toekomst Dr. Daisy J.A. Janssen Specialist ouderengeneeskunde Kaderarts palliatieve zorg Leerdoelen Na deze lezing: Kent u de definitie van advance care
Nadere informatieAdvance Care Planning
Advance Care Planning 23 maart 2017 Gea Antonides, specialist ouderengeneeskunde, Beweging3.0 Marieke de Korte, praktijkverpleegkundige en coördinator zorgprogramma ouderenzorg HE Zorg Inhoud netwerkbijeenkomst
Nadere informatieVroegtijdige Zorg Planning met betrekking tot het levenseinde bij personen met dementie
Vroegtijdige Zorg Planning met betrekking tot het levenseinde bij personen met dementie Prof Dr Nele Van Den Noortgate Dienst geriatrie UZ Gent Korte inhoud Vroegtijdige zorgplanning Wat is dit? Waarom
Nadere informatiePostgraduaat Voeding en Oncologie
Postgraduaat Voeding en Oncologie Opleidingsprogramma: 21 SP OPO: De fundamentele aspecten van kanker en kankerbehandeling : 3 SP 1. Inhoud Fundamentele aspecten van kanker, kankerbehandeling en voedingsinterventies
Nadere informatieWat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf?
21 juni 2016 Franca Horstink; Specialist Ouderen Geneeskunde, SCEN arts Laetitia Schillemans;Gespecialiseerd verpleegkundige oncologie en palliatieve zorg Beide Consulent; Palliatie Team Midden Nederland
Nadere informatiePostgraduaat Voeding en Oncologie
Postgraduaat Voeding en Oncologie Opleidingsprogramma: 21 SP OPO: De fundamentele aspecten van kanker en kankerbehandeling : 3 SP 1. Inhoud Fundamentele aspecten van kanker, kankerbehandeling en voedingsinterventies
Nadere informatieHET NUT VAN WILSVERKLARINGEN
HET NUT VAN WILSVERKLARINGEN IN RELATIE TOT PALLIATIEVE ZORG BIJ LONGFIBROSE Frank Schaapsmeerders, Specialist Ouderengeneeskunde en SCEN-arts Landelijke bijeenkomst Longfibrose Patiëntenvereniging, Nijkerk
Nadere informatieGuy Hannes Coördinator PNAT
Dementie : palliatieve benadering? Guy Hannes Coördinator PNAT Palliatieve zorg = van alle tijden Een waardig afscheid, omringd door geliefden Voedingsbodem vooruitgang van de geneeskunde : we leven langer.
Nadere informatieOngeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen
Ongeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen Uw specialist heeft u verteld dat u ongeneeslijk ziek bent. Niet meer kunnen genezen is een bericht met ingrijpende gevolgen en het valt niet mee om hier
Nadere informatieDe bruikbaarheid van geriatrisch assessments
De bruikbaarheid van geriatrisch assessments Marije Hamaker klinisch geriater Diakonessenhuis Utrecht/Zeist Veroudering maakt een mens uniek Truus Groen 100x100 Inschatting vitaliteit is moeilijk Performance
Nadere informatieZorg. voor het levenseinde
Zorg voor het levenseinde Inleiding Onze campussen en woonzorgcentra streven een christelijk-ethische levensvisie na en dit veronderstelt een zorgzame en zinvolle omgang met het eindigende leven en het
Nadere informatieVoeding- en vochtbeleid in de palliatieve setting
Voeding- en vochtbeleid in de palliatieve setting Sessie: Voeding bij ouderen Tine De Vlieger algemeen coördinator Palliatieve Hulpverlening Antwerpen www.pha.be Programma Betekenis Waarde Context van
Nadere informatieDementie en palliatieve zorg
Dementie en palliatieve zorg Hester Schreiber, consulent PTMN Specialist ouderengeneeskunde, kaderarts palliatieve zorg Petra Blommendaal, consulent PTMN Huisarts/kaderarts palliatieve zorg, scenarts Richtlijn
Nadere informatiePostoperatief opklimmende voeding
1 Postoperatief opklimmende voeding Wetenschappelijke evidentie en praktijk Kelly Van Gasse Klinische diëtiste 2 Inhoudsopgave ERAS Preoperatief beleid Factoren die: De gastro-intestinale functies bepalen
Nadere informatiePalliatieve zorg bij dementie is bijzonder?
Palliatieve zorg bij dementie is bijzonder? Persoonlijke wensen zijn door mensen met dementie niet altijd meer volledig duidelijk te maken Vraagt (nog meer) om verdieping in de relatie Vraagt soms om interpreteren
Nadere informatiePalliatieve zorgen bij neurodegeneratieve aandoeningen. Nu, straks of nooit. Gaëlle Vermeersch 26 oktober 2017
Palliatieve zorgen bij neurodegeneratieve aandoeningen Nu, straks of nooit Gaëlle Vermeersch 26 oktober 2017 Nu, straks of nooit Wanneer starten wij als neuroloog met palliatieve zorgen? Palliatieve zorg
Nadere informatieEpidemiologie van ondervoeding en cachexie bij kankerpatiënten
Epidemiologie van ondervoeding en cachexie bij kankerpatiënten Criem Marie-Cathérine Onco-diëtiste Oncologisch centrum 08 december 2012 Oncologie: een probleem? Kanker Incidentie, n= Mortaliteit, n= Man/Vrouw
Nadere informatieComfortzorg: wat, wie, wanneer en waar? Prof Dr Nele Van Den Noortgate Geriater en palliatief arts Dienst Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent
Comfortzorg: wat, wie, wanneer en waar? Prof Dr Nele Van Den Noortgate Geriater en palliatief arts Dienst Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent Inhoud Wat is comfort/palliatieve zorg? Bij wie en wanneer
Nadere informatieAfspraken maken over uw behandelgrenzen
Algemeen Afspraken maken over uw behandelgrenzen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG044 / Afspraken maken over uw behandelgrenzen / 06-10-2015
Nadere informatieHet toetsingsproces toegelicht
Het toetsingsproces toegelicht Drs. Ronald T.C.M. van Nordennen Specialist Ouderengeneeskunde/ Hospice arts SCEN-arts / RTE-arts. 1 Wat is allemaal geen euthanasie? 1. Staken of niet starten van kunstmatige
Nadere informatieDe lange weg is vaak te kort.
www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw De lange weg is vaak te kort. Dr. F. Krekelbergh Geriater Verantwoordelijke arts palliatieve zorgen Levenseinde is belangrijk moment Vroeg of laat Leven : veel verlieservaringen
Nadere informatie21-01- 13. Dementie bij VB, fysieke gevolgen. dementie, fysieke gevolgen. wat gebeurt bij veroudering 1. wat is veroudering
21-01- 13 dementie bij VB, fysieke gevolgen waar gaat het over? veroudering veroudering bij mensen met een vb dementie dementie bij mensen met een vb Dementie bij VB, fysieke gevolgen palliatieve zorg
Nadere informatie03 mei 2012. Indicatie gebruik PEG-sonde Evaluatie van het gebruik via neurologische ziektebeelden. Dienst neurologie AZ Groeninge
SYMPOSIUM GERIATRIE 03 mei 2012 Indicatie gebruik PEG-sonde Evaluatie van het gebruik via neurologische ziektebeelden Dr. Guy MEERSMAN Dr. Guy MEERSMAN Dienst neurologie AZ Groeninge NEUROLOGISCHE AANDOENINGEN
Nadere informatieDysfagie. Logopedie. Beter voor elkaar
Dysfagie Logopedie Beter voor elkaar 2 Dysfagie Deze folder geeft u uitleg over slikproblemen en hoe u deze zoveel mogelijk kunt voorkomen. De informatie is ook nuttig voor uw omgeving. Laat uw naasten
Nadere informatieVroegtijdige Zorg Planning:
Vroegtijdige Zorg Planning: Waarover maak jij je zorgen? M. Van de Wiele Lid RVB / Ethicus VZW Rusthuizen Zr. Van Berlaar Ethicus RZ H Hart Tienen Psychotherapeut/seksuoloog 1. Inleiding Enkele casussen
Nadere informatieDilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden. Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater
Dilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater Programma Inleiding Casuistiek, in groepen Centrale terugkoppeling Inzicht vanuit geriatrisch
Nadere informatieBIJLAGEN (website) Bijlage 1: Stroomdiagram voor de implementatie van vroegtijdige zorgplanning in woon- en zorgcentra.
BIJLAGEN (website) Bijlage 1: Stroomdiagram voor de implementatie van vroegtijdige zorgplanning in woon- en zorgcentra. 1 2 Bijlage 2: Gesprekssjablonen (naar M. Keirse) STAPPENPLAN VOOR BESPREKING VAN
Nadere informatieDag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie
Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Workshop Paul Vogelaar, verpleegkundig expert palliatieve zorg en pijn Lux Nova, palliatieve zorg & training 2 Work-shoppen 3 Dementie Combinatie
Nadere informatieIt takes two to tango
It takes two to tango Voeding & leefstijl bij kanker 19 november 2016 Ilse Kavak-Scholten Inhoud Kanker Ondervoeding Kankercachexie Voedingsadviezen Beweging Feiten en fabels Rol fitnessprofessional Take
Nadere informatieOncologie als voorbeeld voor palliatieve zorg bij dementie. Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie
Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Radboud University Nijmegen Medical Centre: IQ healthcare Primary and Community Care Kalorama Foundation Oncologie als
Nadere informatiePalliatieve zorg bij COPD
Palliatieve zorg bij COPD Joke Hes Longverpleegkundige Palliatieve zorg bij COPD 26/06/2014 Joke Hes Inhoud presentatie Welkom Wat is COPD Wanneer is er sprake van palliatieve zorg bij COPD Ziektelast
Nadere informatieBetter in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen. zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws
Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws Wie werkt er samen met een diëtist? Wie houdt rekening met voeding bij de behandeling? Slaat
Nadere informatieVROEGTIJDIGE ZORGPLANNING Tips & Trics
VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING Tips & Trics Dario Gaytant, coördinator Netwerk palliatieve zorg De Mantel vzw 1 Wat zien we vandaag o Randvoorwaarden om VZP te implementeren o Leidraad tot de gespreksvoering
Nadere informatieComplexe zorg in de eerstelijn. Een confronterend verhaal uit de dagelijkse praktijk
Complexe zorg in de eerstelijn. Een confronterend verhaal uit de dagelijkse praktijk Visie vanuit een Huisartsenpraktijk Solo huisartsenpraktijk sedert 1982 Permanentie Avondwachtdienst Weekenddienst Bij
Nadere informatieContinue sedatie tot aan het overlijden in Vlaamse woonzorgcentra
Continue sedatie tot aan het overlijden in Vlaamse woonzorgcentra Prof. Johan Bilsen Dr. Sam Rys OZ-groep Mental Health and Wellbeing, Department of Public Health, Vrije Universiteit Brussel Achtergrond
Nadere informatieAdvanced care planning in cardiogeriatrie. Gert Ghijsebrechts Huisarts Cardio 2010
Advanced care planning in cardiogeriatrie Gert Ghijsebrechts Huisarts Cardio 2010 Hartcentrum De wet op de patiëntenrechten (2002) Recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking Behandeling die meeste kwaliteit
Nadere informatieOuderen en ondervoeding
Ouderen en ondervoeding Rens Henquet, Kaderarts ouderengeneeskunde Angela van Liempd, Huisarts/medisch directeur RCH Ellen Mathijssen, Diëtist De Wever Inleiding Casus Ondervoeding in de huisartsen praktijk,
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Geriatrie
PATIËNTEN INFORMATIE Geriatrie Mevrouw, mijnheer Welkom op de afdeling acute geriatrie. De dienst acute geriatrie van het Algemeen Ziekenhuis Lokeren beschikt over 26 bedden en biedt multidisciplinaire
Nadere informatieSAMENVATTING INTRODUCTIE
SAMENVATTING INTRODUCTIE Zorg rond het levenseinde Wanneer patiënten en hun familie worden geconfronteerd met een levensbedreigende aandoening wordt verbetering van de kwaliteit van leven van de patiënt
Nadere informatieZorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie
Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder leest u de visie en het beleid van
Nadere informatieScreening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen
Screening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen Renaldo Secchi 3 juni 2010 Inhoud Introductie Wat is ondervoeding? Gevolgen van ondervoeding? Prevalentie van ondervoeding Voeding
Nadere informatieDNR EEN ZORGVULDIGE AFWEGING VAN WAT MEDISCH NOG ZINVOL IS
DNR EEN ZORGVULDIGE AFWEGING VAN WAT MEDISCH NOG ZINVOL IS Een zorgvuldige afweging van wat medisch (nog) zinvol is... Soms biedt een medische behandeling geen oplossing meer voor een bestaand medisch
Nadere informatieZorg bij dementie: Altijd palliatieve zorg? Prof. dr. Cees Hertogh. 15 januari Ouderengeneeskunde & Ethiek van de zorg
Zorg bij dementie: Altijd palliatieve zorg? Prof. dr. Cees Hertogh 15 januari 2013 Ouderengeneeskunde & Ethiek van de zorg Reis naar het ongerijmde Ignatieff: reis naar het ongerijmde Mysterieuze ziekte:
Nadere informatieMondverzorging bij de oudere patiënt
Mondverzorging bij de oudere patiënt Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen in ons ziekenhuis vanwege ziekte, onderzoeken, een ongeval en/of operatie. Om ervoor te
Nadere informatieBespreek tijdig het levenseinde
metabole en cardiovasculaire aandoeningen info voor familie Bespreek tijdig het levenseinde Wat als een persoon met dementie niet meer kan meebeslissen over de zorg? UZ Gent, Zorgprogramma voor de geriatrische
Nadere informatieParkinson en voeding. Melissa van der Plaats, diëtist Meander Medisch Centrum, voorheen ook Norschoten
Parkinson en voeding Melissa van der Plaats, diëtist Meander Medisch Centrum, voorheen ook Norschoten Wie ben ik? Diëtist Norschoten te Barneveld / Meander Medisch Centrum te Amersfoort Sinds 2012 aangesloten
Nadere informatieDe laatste levensfase: over stervensscenario s. Iridium, 16 maart 2011. Dr. Gert Huysmans
De laatste levensfase: over stervensscenario s Iridium, 16 maart 2011. Dr. Gert Huysmans Oorzaak overlijden Dementie, frailty Orgaanfalen Acuut Kanker - de laatste levensfase - 2 kanker F U N C T I E OVERLIJDEN
Nadere informatiePalliatieve zorg aan kwetsbare ouderen
Palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen Interactieve workshop over kaders van palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen. Niek Olde Bijvank Specialist ouderengeneeskunde, tevens kaderarts Palliatieve Zorg,
Nadere informatieCasus Hoe wensen mensen te sterven? Samen werken rond. vroegtijdige zorgplanning. Samen werken rond. Vroegtijdige Zorgplanning
DEELSEL Gent : (SEL : samenwerking Eerste Lijn) Samen werken rond vroegtijdige zorgplanning Samen werken rond Vroegtijdige Zorgplanning Palliatieve Zorg Gent-Eeklo Uitgangspunt van dit project : Toename
Nadere informatie1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt
1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt Leeftijd Geslacht Diagnose Vragenlijst hulpverlener voor overlijden vraag
Nadere informatiePalliatieve sedatie. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk
Palliatieve sedatie T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont Stalenstraat
Nadere informatieLevenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning
symposium Vroegtijdige Zorgplanning 9 juni 2016 Levenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning dr. Anne Beyen Geriater RZ Heilig Hart Tienen Cure model : gevolgen voor (oudere)
Nadere informatie