Continue sedatie tot aan het overlijden in Vlaamse woonzorgcentra

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Continue sedatie tot aan het overlijden in Vlaamse woonzorgcentra"

Bruno van den Broek
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Continue sedatie tot aan het overlijden in Vlaamse woonzorgcentra Prof. Johan Bilsen Dr. Sam Rys OZ-groep Mental Health and Wellbeing, Department of Public Health, Vrije Universiteit Brussel

2 Achtergrond Omvang van de praktijk van continue sedatie (CS) 17% alle overlijdens in UK 12% in Nederland 9% in Italië 5% in Zwitserland 3% in Denemarken en Zweden Vlaanderen: 8% in 2001; 15% in 2007; 12% in 2013 (20 patiënten per dag)

3 Achtergrond Omvang van de praktijk van continue sedatie in WZC Toename CS van 3% in 2001 naar 9.5% in 2007 Vaak zonder toediening vocht en voeding Legale euthanasie komt amper voor in WZC (0,5% in 2007) Restrictief beleid tav euthanasie in vele WZC In welke mate CS als substituut voor euthanasie?

4 Achtergrond Richtlijnen continue sedatie AMA, EAPC, NHPCO, FPZV, RDMA, Terugkerende elementen: Refractair lijden Beperkte levensverwachting Informed consent Meestal zonder artificiële toediening vocht/voeding Om lijden te verlichten, niet om overlijden te bespoedigen Diepte sedatie in proportie tot symptoomlast CS is normaal medisch handelen, in tegenstelling tot euthanasie

5 Ondanks deze richtlijnen : Begripsverwarring Achtergrond Sedatie, Palliatieve sedatie, Terminale sedatie, Trage euthanasie, Verschillende definities, meer/minder normatief CS blijft controversieel: vele vragen?? Onderscheid tussen CS en actieve levensbeëindiging? Slow euthanasia, opdrijven sedativa om dood te versnellen (met of zonder verzoek van de patient), komt dat voor? Combinatie CS en onthouden toediening vocht/voeding komt neer op levensbeëindiging? Grijze zone, CS om euthanasiewet te omzeilen?

Doelstelling studie Doctoraatstudie 2009-2014 met als doel: 1. Wat verstaat men onder CS? (basisconceptelementen; verschil euth?) 2.

6 Doelstelling studie Doctoraatstudie met als doel: 1. Wat verstaat men onder CS? (basisconceptelementen; verschil euth?) 2. Morele overwegingen Vlaamse artsen en verpleegkundigen in WZC tav CS (wanneer toegelaten?, verschil euth?) 3. Eigenlijke praktijk van CS in WZC in Vlaanderen in kaart brengen (karakteristieken artsen, bewoners, besluitvorming, wijze van uitvoering, verschil euth?)

7 Drie sub-studies 1. Kwalitatieve inhoudsanalyse opiniestukken CS in literatuur 2. Focusgroepstudie bij artsen en verpleegkundigen woonzorgcentra 6 focusgroepen, 48 zorgverleners Verschillende soorten woonzorgcentra (affiliatie, regio, grootte) 3. Vragenlijst studie (cross-sectionele survey) in alle Vlaamse woonzorgcentra (n=660) Bevraging van coördinerend en raadgevende artsen (CRA) Bevraging van palliatief verpleegkundigen Aangaande de laatste bewoner behandeld met CS

8 Drie sub-studies 1. Kwalitatieve inhoudsanalyse opiniestukken CS in literatuur 2. Focusgroepstudie bij artsen en verpleegkundigen woonzorgcentra 6 focusgroepen, 48 zorgverleners Verschillende soorten woonzorgcentra (affiliatie, regio, grootte) 3. Vragenlijst studie (cross-sectionele survey) in alle Vlaamse woonzorgcentra (n=660) Bevraging van coördinerend en raadgevende artsen (CRA) Bevraging van palliatief verpleegkundigen Aangaande de laatste bewoner behandeld met CS

9 Resultaten survey Respons 660 artsen aangeschreven 378 CRA s hebben geantwoord (57,3%) 159 CRA s pasten CS toe, (42,1%) Gegevens over 156 bewoners die CS kregen

10 Resultaten survey Karakteristieken bewoner (N= 156) Vrouwen (68%), hoogbejaard (85%), met kanker (47%) of dementie (49%) Belangrijkste fysieke symptoomlast: pijn (86%), uitgeput (80%), motorische rusteloosheid (61%), dyspnoea (57%) Belangrijkste psychisch symptoomlast: interesse verlies (86%), verlangen naar dood (79%), angst (69%), hopeloosheid (65%) Levensverwachting: beperkt tot 2 weken: 89% 88% was reeds gestopt met eten/drinken Competente bewoners: 34%

11 Resultaten survey Karakteristieken uitvoering CS (N = 156) Indien bewoner competent, betrokken in de beslissing : actief: 52% ; vnl. geïnformeerd: 27%; niet: 21% Indien bewoner competent, familie betrokken in de beslissing: actief: 67%; vnl. geïnformeerd: 28%; niet: 5% Indien bewoner niet competent, familie betrokken in de beslissing: actief: 91%; vnl. geïnformeerd: 5%; niet: 5% Paliatieve zorg equipe bij betrokken: 31%!

12 Resultaten survey Karakteristieken uitvoering CS 85% benzodiazepines + opiaten 70% diepe sedatie Kunstmatig vocht en voeding in slechts 7% Duur van sedatie: 35% < 2 dagen; 49% 2d- 1 week; 15% 1-2 weken Ingeschatte levensduur verkorting: geen verkorting: 36%; < 2 dg: 25%; 2dg-2 wk: 21%; > 2 wk: 7% Goede symptoomcontrole: 92% Goede kwaliteit van sterven: 78%

13 Resultaten survey VPK Relatie CS Euth (N= 156) Euthanasie besproken met de bewoner: 28% Euthanasie verzoek van de bewoner: 10% Reden voor het niet uitvoeren van euthanasie (n=16): -om legale procedure te vermijden: 40% -bewoner verkoos uiteindelijk zelf CS: 34% -arts verkoos CS: 27% -onmiddelijke sedatie vereist: 26% -euth niet toegelaten in wzc: 14%

14 Resultaten survey Bijscholing/ kennis arts (N=156) Bijscholing in palliatieve zorgen: geen: 7%, occasioneel: 62%, opleiding: 31% Bijscholing in sedatie: 76% Kennis van Vlaamse richtlijnen mbt palliatieve sedatie: neen: 12%, basiskennis: 16%, redelijke kennis: 41%, gedetailleerde kennis: 31%

15 Resultaten survey CRA 38% gebruikt CS om overlijden te versnellen (5% expliciet) Geassocieerd met: Openbare wzc s Mannelijke artsen Cardiovasculaire aandoeningen Patiënten met langere levensverwachting Competente patiënten Patiënten die sterk naar dood verlangen Euthanasieverzoeken Niet geassocieerd met: Leeftijd arts Ervaring levenseindezorg Scholing in palliatieve zorg Opleiding mbt sedatie Kennis sedatie richtlijnen Type drugs Affiliatie wzc PZ-equipes geconsulteerd (-)

16 Resultaten focusgroepstudie Wanneer verantwoord / relatie CS-Euth Refractair lijden (incl. psych/exist), bepaald door bewoner, moeilijk in te schatten Beperkte levensverwachting, maar moeilijk te schatten Autonomie, informed consent, wens patient is cruciaal, soms moeilijk of onmogelijk door pathologie (dementie!) Combineren met vocht/voeding is contradictie (verlengen situatie) Titreren sedativa is moeilijk, versnellen sterven wordt niet ervaren als echt probleem Ambiguiteit rond doel CS, snel overlijden wordt vaak (mee)nagestreefd Gradueel stervensproces CS is emotioneel minder belasten Druk familie om overlijden te bespoedigen

17 Discussie Anno 2012: Richtlijnen toepassing CS worden vrij goed gevolgd in de WZC (Refractair lijden, beperkte levensverwachting, informed consent, kunstmatig vocht en voeding, intentie, proportionaliteit ) Afwijkingen hebben vaak te maken met verschillende bemoeilijkende factoren specifiek voor WZC -eigenschappen bewoner (incompent, pathologie, ) -hulpverlener (kennis, bijscholing, ) -structuur, werking wzc (geïsoleerd werken, organisatie regels, ) Ambiguïteit mbt de intentie van CS blijft een belangrijk aandachtspunt (o.a. onverwachte factoren die een rol spelen)

18 Suggesties Advance care planning (bij opname) Bijkomende/aparte richtlijnen ontwikkelen in samenwerking met sector woonzorgcentra Betrokkenheid palliatief netwerk verhogen: betere praktijk Ev. registratie en review procedure

Vergelijkbare documenten

PALLIATIEVE SEDATIE

PALLIATIEVE SEDATIE Ik heb er geen bezwaar tegen dat de mensen tijdens de voordracht naar hun horloge kijken, maar ik aanvaard niet dat ze met hun horloge beginnen te schudden om er zeker van te zijn dat het ding nog werkt.