Een afbrokkelend taboe: verhoging van de AOWgerechtigde

Transcriptie

1 Grote Bickersstraat KS Amsterdam Postbus AE Amsterdam t f e info@tns-nipo.com Political & Social Rapport Een afbrokkelend taboe: verhoging van de AOWgerechtigde leeftijd Reg van Steen 12 februari 2009 Alle in dit document vermelde gegevens zijn strikt vertrouwelijk. Publicatie en inzage aan derden, geheel of gedeeltelijk, is zonder toestemming van TNS NIPO beslist niet toegestaan. TNS NIPO ISO 9001 rapport nederlands.dot

2 1 Problemen bij pensioenfondsen laten het publiek niet ongeroerd 1.1 Ruime meerderheid verwacht op langere termijn getroffen te worden door ontwikkelingen bij pensioenfondsen Twee van de drie Nederlanders (67%) zien hun vertrouwen in Nederlandse pensioenfondsen geschaad. Het valt op dat leeftijd in dit alles een beperkte rol speelt, al zien we opmerkelijk genoeg dat huidige gepensioneerden wat milder in hun oordeel zijn dan anderen. Ondanks alle perikelen rond pensioenfondsen blijft een kwart van het publiek onveranderd vertrouwen houden in deze fondsen en dit geldt voor altijd nog 37% van alle gepensioneerden. Dit laatste is opmerkelijk omdat gepensioneerden meer dan anderen momenteel al getroffen zeggen te worden. Bijna de helft van hen zegt het te voelen (47%) terwijl slechts 15% van de werkenden die nu pensioenpremie betalen zich hierbij aansluiten. Kortom: ouderen voelen het vaker dan jongeren. Dit beeld kantelt wanneer we naar de langere termijn kijken: dan verwacht 55% van de Nederlanders geraakt te gaan worden, en is er nauwelijks nog een substantieel verschil tussen jongeren en ouderen. Kortom: men beseft dat men op termijn allemaal in hetzelfde schuitje zit. Wellicht dat dit verklaart waarom men minder afwijzend staat tegen harde ingrepen. 1 Denkt u dat u zelf op de langere termijn geraakt zult worden door de ontwikkelingen bij pensioenfondsen? Totaal jaar jaar % % % % Zeker wel Waarschijnlijk wel Waarschijnlijk niet Zeker niet Weet niet TOTAAL (n= )

3 Mede door dit alles vragen twee van de drie Nederlanders zich wel eens af hoe zeker ze kunnen zijn van hun eigen pensioenvoorziening. Vanzelfsprekend speelt leeftijd in dit alles een rol, al zien we dat zelfs bij personen jonger dan 35 jaar altijd nog de helft zich dit wel eens heeft afgevraagd. 2 Heeft u zich wel eens afgevraagd hoe zeker u kunt zijn van uw eigen pensioenvoorziening? Totaal jaar jaar % % % % Ja, vaak Ja, regelmatig Ja, soms Nee, nog nooit TOTAAL (n= ) Werkzame Nederlanders hebben zich dit eveneens vaker afgevraagd dan degenen die niet al met pensioen zijn of anderszins (nog) niet werkzaam zijn (70% vs 56%). 1.2 Het treffen van een extra pensioenvoorziening doet men het liefst geheel in eigen beheer De ontwikkelingen lijken niet alleen de houding van consumenten te beïnvloeden. Het lijkt ook te leiden tot aanpassingen van het gedrag. Zo overweegt 11% om binnen nu en zes maanden (meer) geld apart te gaan zetten voor hun pensioen. Weliswaar betekent dit dat het leeuwendeel van de Nederlanders niet dergelijke plannen heeft, maar voor een onderwerp als pensioenen is het niet te verwachten dat men meteen massaal uit de leunstoel komt. Het zijn vooral (spaar)banken die hiervan lijken te gaan profiteren. Diegenen die plannen hebben voor het treffen van een extra pensioenvoorziening, denken dit bovenal in te vullen door middel van een spaarrekening of spaardeposito (79%). Slechts 16% denkt aan het afsluiten van een aanvullende pensioenverzekering. Men geeft dus veruit de voorkeur aan een voorziening die men helemaal in eigen beheer heeft, boven een constructie waarbij men het volledig uit handen geeft.

4 2 Liever de AOW-leeftijd verhogen, dan morrelen aan premies of uitkeringen Verhoging van de AOW-leeftijd is voor sommige maatschappelijke organisaties a priori onbespreekbaar. Het is echter zinvol om het af te zetten tegen de alternatieven die er op dit vlak zijn. Immers, het staat buiten kijf dat er linksom of rechtsom op dit vlak iets zal moeten gebeuren. Het publiek blijkt aanzienlijk genuanceerder over dit thema te denken. Dit blijkt als wij de volgende keuzes voorleggen: a. AOW gerechtigde LEEFTIJD ieder jaar met 1 maand verhogen (in het jaar 2034 is de AOW-leeftijd van 67 jaar bereikt) b. AOW UITKERINGEN voor iedere gepensioneerde jaarlijks met 3% verlagen (in het jaar 2034 jaar is de AOW-UITKERING gehalveerd in vergelijking met nu) c. AOW PREMIE voor werkenden ieder jaar met 3% verhogen (in 2034 is premie verdubbeld t.o.v. nu) d. NIETS VERANDEREN, laat de AOW zoals hij nu is e. Weet niet 3 Welke oplossing is volgens u de beste? Totaal jaar jaar % % % % AOW-leeftijd jaarlijks verhogen AOW-uitkeringen jaarlijks verlagen AOW-premies jaarlijks verhogen Niets veranderen Weet niet TOTAAL (n= ) Allereerst valt op dat slechts een minderheid van 44% van het publiek vindt dat er niets veranderd moet worden aan de AOW. Het verbaast niet dat ouderen zich vaker op dit standpunt stellen dan jongeren, al is het wel weer opmerkelijk dat slechts 50% van de 55+ers van oordeel is dat er niet aan getornd mag worden. En zelfs bij gepensioneerden is het besef doorgedrongen dat het zo niet langer kan, want slechts 49% van hen wil vasthouden aan de huidige situatie.

5 Voor de anderen is dit wel degelijk bespreekbaar, of men heeft er nog geen oordeel over. Ergo: het afwijzen van veranderingen in de AOW wordt in de samenleving veel minder breed gedragen dan gedacht. Als men open staat voor veranderingen in de AOW, dan is verhoging van de AOWgerechtigde leeftijd veel aantrekkelijker dan het verhogen van de premie of het verlagen van de uitkeringen. We zien ook dat huidige gepensioneerden hier in nog sterkere mate een voorstander van zijn, wat voor de hand ligt omdat zij zelf niet meer getroffen worden. Kortom: de AOW-leeftijd optrekken naar 67 jaar is veruit het meest aaantrekkelijke alternatief als ongewijzigd beleid geen optie mocht zijn. Let wel: twintigers en dertigers denken daar hetzelfde over als veertigers en vijftigers, die door deze verandering per saldo wat minder sterk getroffen zullen worden.

6 3 Maatregelen om de crisis te lijf te gaan De overheid kan uiteenlopende maatregelen treffen om de huidige economische crisis te lijf te gaan. Als het aan de Nederlanders ligt, dan staat het investeren in duurzame projecten bovenaan. De maatregel die men het meest sterk afwijst is het bezuinigen op de AWBZ. Hier staat men veel afwijzender tegenover dan tegen het verhogen van de AOWgerechtigde leeftijd. De volgende tabel biedt een overzicht: 4 Hieronder ziet u een aantal mogelijke maatregelen en bezuinigingen die worden overwogen om de economische crisis te bestrijden. Kunt u aangeven welk van deze maatregelen wat u betreft moeten of mogen worden ingevoerd? En welke maatregelen mogen absoluut NIET worden uitgevoerd? Investeringen in duurzame projecten: goed voor het milieu (schone energie, duurzaam bouwen) en creëert banen Wel uitvoeren NIET uitvoeren % % Fiscale stimulering bedrijven: bedrijven krijgen (tijdelijk) belastingvoordeel zodat ze kunnen (blijven) investeren wat de economie ten goede komt Het beperken van de hypotheekrenteaftrek tot maximaal 42% (is nu 52%). Dit geldt alleen voor nieuwe hypotheken Afschaffen 'aanrechtsubsidie' (belastingkorting voor nietwerkende partners van kostwinners) Verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar naar 67 jaar Verlengen Werktijdverkorting WTV: werknemers werken korter, maar krijgen hun loon aangevuld uit de WW-pot Arbeidstijdverkorting (voltijd werkenden leveren een dag in, dit levert banen voor anderen op) Fiscalisering van de AOW: AOW-ers (ouderen) betalen via de belasting mee aan de AOW Bezuinigen op de AWBZ. Deze wet vergoedt 'onverzekerbare zorg' zoals opname in verpleeg- en verzorgingshuizen 3 54

7 Men geeft duidelijk de voorkeur aan investeringen in duurzaamheid evenals fiscale stimulering. Dat is niet helemaal verbazingwekkend omdat dit de gemiddelde consument gevoelsmatig weinig kost. Niettemin valt op dat beperking van de hypotheekrente in dit verband al op de derde plaats komt. En dit is wel degelijk een maatregel die consumenten kunnen voelen. Het verschil tussen huurders en koopwoning-bewoners is in dit verband minder groot dan gedacht. Ook hier zien we dus dat dit een veel minder controversieel thema is dan gedacht. Sterker nog: per saldo zijn er meer voorstanders van het aanpakken van deze aftrek dan tegenstanders. Bezuiniging op de AWBZ is veruit het meest gevoelige thema. Dit wordt in veel grotere getale afgewezen dan verhoging van de AOW-leeftijd. Fiscalisering van AOW lijkt in dit verband nog gevoeliger te liggen.

8 Onderzoeksverantwoording Het veldwerk voor dit onderzoek is uitgevoerd op 10 en 11 februari Resultaten zijn herwogen op geslacht, leeftijd, opleiding, gezinsgrootte, regio, werkzaamheid en politiek nov Het onderzoek is uitgevoerd in het Leven-in-Nederland-forum, middels de CAWI-methode (computer assisted web interviewing). Via hun eigen pc werken respondenten mee aan het onderzoek. De vragenlijst wordt via een modem naar de respondent verstuurd. Met behulp van NIPO-software kunnen respondenten de vragen beantwoorden en terugsturen naar TNS NIPO. Aan dit onderzoek werkten personen van 18 jaar en ouder mee. TNS NIPO Reg van Steen 22 januari 2009