Meer gedaan dan verwacht

Transcriptie

1 Meer gedaan dan verwacht nieuwe woningen erbij in de stadsregio Rotterdam bouwen aan samenhang Meer gedaan dan verwacht 1

2 voorwoord In 2005 heeft de stadsregio Rotterdam met het Rijk en de regiogemeenten afgesproken om woningen toe te voegen aan het woningbestand. Als portefeuillehouder Wonen ben ik de afgelopen zes jaar, vanaf het begin tot en met de afronding, bestuurlijk verantwoordelijk geweest voor deze Verstedelijkingsafspraken. Op het resultaat hiervan ben ik bijzonder trots. Dankzij de inzet van alle partijen is deze opgave in 2011 succesvol afgerond. Succesvol, want niet alleen het afgesproken aantal woningen is gehaald. Ook de andere doelen zijn bereikt. De regiogemeenten hebben samengewerkt aan het realiseren van een toekomstbestendig woon- en leefmilieu. Dit resultaat hebben we in deze betrekkelijk korte periode samen voor elkaar gekregen, terwijl de marktomstandigheden niet erg gunstig waren. Dikwijls waren de plekken waar de woningen zijn gebouwd, niet makkelijk te ontwikkelen, omdat ze voorheen een andere functie hadden of omdat bodemsanering noodzakelijk was. Het waren kortom geen grote woningprojecten op makkelijk te ontwikkelen weilanden, maar vele kleine projecten in het bestaande stedelijke gebied. Hoewel dit in de planvoorbereiding en -uitvoering vele malen gecompliceerder is, hebben we de afgesproken aantallen woningen samen toch voor elkaar gekregen. Nog belangrijker vind ik dat de woningen die we hebben gerealiseerd, inmiddels worden bewoond. We hebben niet voor de leegstand gebouwd, maar kwaliteit toegevoegd, waar mensen, buurten, wijken en regiogemeenten inmiddels van profiteren. Er zijn betere woningen beschikbaar gekomen voor de inwoners van de regiogemeenten. We hebben kwaliteit toegevoegd aan de regionale woningvoorraad. Waarbij het overigens niet alleen om woningen gaat. Ook de woonomgevingen rond de nieuwe woningprojecten zijn in het kader van de Verstedelijkingsafspraken opgeknapt, zodat het er prettig wonen is. Ik durf te stellen dat dankzij de gezamenlijke investering de woonkwaliteit van de stadsregio Rotterdam is toegenomen. Door de toevoeging van woningen wilden we binnen de gemeenten de doorstroming verbeteren. Nog niet overal is die gewenste doorstroming daadwerkelijk op gang gekomen. Er zijn nog diverse obstakels. Maar door de vele seniorenwoningen die gerealiseerd zijn, is het nu wel mogelijk om dergelijke verhuisbewegingen op gang te brengen. Bovendien hebben jongeren die de woningmarkt willen betreden, in hun eigen gemeente meer kans op een woning gekregen. Met dit boekje willen we de resultaten van de Verstedelijkingsafspraken en de lessen die we achteraf hebben getrokken ruim onder de aandacht brengen. We vatten eerst de opgave samen en de wijze waarop we deze hebben gerealiseerd. Na deze algemene inleiding laten we kort per regiogemeente - in een overzicht van cijfers, projecten en beelden - zien wat we hebben bereikt. Zelf ben ik - als fervent fietser - van plan om dit najaar een Verstedelijkingsfietstocht te maken langs de vele projecten die we de afgelopen vijf jaar hebben gerealiseerd. Enkele van deze projecten heb ik de afgelopen maanden onderweg al met veel plezier bekeken, zoals de nieuwbouw in Rozenburg en Crooswijk. De vele aansprekende resultaten inspireren mij - en hopelijk ook u - om ook de komende periode weer de schouders eronder te zetten. Veel leesplezier, Koos Karssen, portefeuillehouder Wonen 2 Meer gedaan dan verwacht 3

3 Foto: Studio Jan Fähmel - Spijkenisse inhoudsopgave voorwoord 3 1. De opgave 7 2. De afspraken 9 3. De uitvoering De resultaten EN NU VERDER 21 Kort overzicht per gemeente 22 Colofon 38 4 Meer gedaan dan verwacht 5

4 1. De opgave Foto: Studio Jan Fähmel - Spijkenisse In de voorbereidingsfase van de Verstedelijkingsafspraken heeft de stadsregio budget- en rolverdelingsafspraken vastgesteld en afspraken gemaakt over het aantal te bouwen woningen en de sociale woningvoorraad. De inhoudelijke aandachtspunten had de stadsregio in 2003 vastgelegd in de Regio Agenda Wonen van de Woonvisie stadsregio Rotterdam. Van VINEX naar Verstedelijkingsafspraken In de VINEX-periode zijn in de stadsregio Rotterdam in tien jaar tijd ( ), zoals afgesproken nieuwbouwwoningen gebouwd. Het planproces dat hierop volgde, wordt Verstedelijkingsafspraken genoemd. In deze periode is in beginsel de VINEX-aanpak voortgezet. VINEX stimuleerde het (her) ontwikkelen van woningen in stedelijk gebied, zodat de open buitenruimte wordt gespaard, er voldoende mensen in de steden wonen om draagvlak voor voorzieningen te houden en de groei van het woon-werkverkeer wordt getemperd. Inhoudelijk week de aanpak van de Verstedelijkingsafspraken niet af van deze lijn. Een belangrijk verschil was dat het Rijk bij de Verstedelijkingsafspraken in de aansturing - en met name de financiering - de integrale aanpak van de aspecten woningbouw, verkeer, recreatie en bodemsanering heeft losgelaten. De stadsregio heeft hierop gereageerd door in de afzonderlijke budgetten van infrastructuur, openbaar vervoer, groen en bodemsaneringen juist wel koppelingen te leggen met woningbouw. De stadsregio wilde daarmee de woningproductie versnellen en extra kwaliteit toevoegen aan de woninglocaties. Een ander belangrijk verschil met de VINEX-periode was dat de periode voor het realiseren van woningbouw korter was, namelijk vijf jaar. Bovendien was nieuw dat in de Verstedelijkingsafspraken alle regiogemeenten betrokken waren, terwijl in VINEX-periode maar in een deel van de regiogemeenten daadwerkelijk werd gebouwd. De Verstedelijkingsafspraken waren kortom een stadsregionale opgave: in de planvorming en uitvoering is veel samengewerkt. De afspraken waren gebaseerd op regionale solidariteit: samen de schouders eronder zetten om als regio meer te realiseren. De bouwopgave: kwantiteit en kwaliteit In 2000 zijn de eerste verkenningen en werkgroepen van start gegaan. Het accent lag op het realiseren van meer kwaliteit en stimuleren van eigen woningbezit. Ogenschijnlijk ruim op tijd, in 2002, begon de stadsregio met het daadwerkelijk maken van de nieuwe verstedelijkingsafspraken. Op basis van de Woonvisie van de stadsregio Rotterdam en de regionale ontwikkelingsvisie (Ruimtelijk Plan 2020) werd als doel vastgesteld een uitbreiding van de woningvoorraad van naar woningen in Om economisch te concurreren moest de regio op termijn minder sociale woningen tellen en meer 6 meer gedaan dan verwacht 7

5 2. De afspraken koopwoningen. Vragen die in de voorbereiding aan de orde kwamen, waren: bouwen we wel de woningen waar de mensen in een bepaald gebied behoefte aan hebben? Hoe kunnen we woningen zo toevoegen dat het woon- en leefklimaat van de stadsregio als totaal verbetert? De stadsregio stelde vast dat er in het centrale stedelijke gebied relatief veel woningen zijn voor mensen die minder geld te besteden hebben en dat de omliggende gemeenten minder van deze woningen en meer woningen voor middeninkomens hebben. Door het toevoegen van sociaal bereikbare woningen in de omliggende gemeenten en meer duurdere woningen te bouwen in de centraalstedelijke gebieden, kon het woningbestand evenwichtiger en toekomstbestendig worden en een einde komen aan het vertrek van mensen met hogere inkomens uit het centrale stedelijke gebied. In de discussienota Elk zijn deel, die in 2001 is uitgebracht, werd dit gezamenlijk belang van een betere balans verwoord. Het Rijk was enthousiast over deze uitgangspunten. Ook de regiogemeenten onderschreven de gedachtegang. Desondanks leverde de uitwerking van dit regionaal woningbouwscenario veel discussie op. Er was twijfel of het na te streven percentage sociale woningbouw binnen vijf jaar haalbaar was. Een ander obstakel was dat gemeenten soms vergaand in gesprek waren of afspraken hadden gemaakt met marktpartijen over bouwprojecten. Ondanks deze obstakels lukte het om met regiogemeenten afspraken vast te leggen. De inhoudelijke-, financiële- en prestatieafspraken zijn vastgelegd in convenanten. Jaarlijks is nagegaan of de realisatie van de afspraken volgens planning verliep. Inhoudelijk: meer balans en extra aandacht voor senioren en starters Voorop stond dat er meer balans moest komen tussen stad en ommeland. Om dat voor elkaar te krijgen zijn er niet alleen afspraken gemaakt over de aantallen woningen, maar ook over de verdeling van de soorten woningen: Waar komen goedkope en waar (middel)dure woningen? Deze afspraken zijn op maat gemaakt, ieder moest zijn deel doen. Hierbij zijn drie categorieën gemeenten te onderscheiden: 1. de grootstedelijke gemeenten Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen en Maassluis; 2. de voormalige groeikernen: Capelle aan den IJssel, Hellevoetsluis, Spijkenisse en Ridderkerk en Rozenburg; 3. de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht, Bernisse, Brielle, Krimpen aan den IJssel, het tegenwoordige Lansingerland en Westvoorne. Een belangrijke afspraak was dat de grootstedelijke gemeenten nog maar maximaal twintig procent sociaal bereikbare huurwoningen zouden bouwen, de groeistedelijke gemeenten minimaal veertig procent en de overige gemeenten minimaal dertig procent van hun totale woningproductie uit sociaal bereikbare huurwoningen zouden laten bestaan. In de Verstedelijkingsafspraken zijn ook andere onderwerpen benoemd die voor de toekomst van de woningvoorraad van belang zijn. De stadsregio heeft afspraken gemaakt over het bouwen voor senioren om de gewenste doorstroming op gang te brengen. Hetzelfde geldt voor het bouwen van starterswoningen om nieuwe kopers een mogelijkheid te geven toe te treden tot de woningmarkt. In ruimtelijk opzicht is gekeken naar het versterken en beter benutten van bestaande historische kernen en het bouwen aan de oevers van de rivier. Deze onderwerpen zijn in de convenanten als voorkeursthema s benoemd. Zij zijn uitgebreid beschreven in de Woonvisie stadsregio Rotterdam en verder uitgediept tijdens regiobijeenkomsten in het kader van de uitvoering van de Woonvisie. Convenanten De afspraken zijn vastgelegd in verschillende convenanten. Op 23 december 2004 legde de stadsregio in het Convenant Woningafspraken de afspraken met het Rijk vast. Aansluitend hierop heeft de regioraad in februari 2005 het woningbouwscenario inclusief het financieel scenario vastgesteld. Deze afspraken zijn vervolgens per regiogemeente vastgelegd. Een belangrijke stap was de inzet van het budget Investering Stedelijke Vernieuwing (ISV 2). Bijzonder was dat de stadsregio zelf - in plaats van de provincie - dit budget beheerde. Bovendien werden bij dit fonds een deel van de ISV-gelden van Rotterdam en Schiedam gevoegd. In dit convenant worden programma- en project- 8 Meer gedaan dan verwacht 9

6 gemeenten onderscheiden. Programmagemeenten ontvangen een investeringsbudget op basis van een programma, projectgemeenten op basis van een projectaanvraag. De spelregels voor het verdelen van deze ISV-gelden zijn in 2004 verwoord in het beleidskader Vernieuwen en Delen. Met Maaskoepel, de koepelorganisatie van woningcorporaties in de regio Rotterdam, heeft de stadsregio prestatieafspraken op regionale schaal gemaakt. Vervolgens hebben woningcorporaties en afzonderlijke gemeenten onderling deze prestatieafspraken vastgelegd. Alle convenanten en verordeningen met afspraken, besluiten en spelregels zijn samengevoegd in een vuistdik document met de titel Verstedelijking , dat tijdens de uitvoeringsjaren een waardevol naslagdocument bleek te zijn. Budget Bij het maken van de financiële afspraken heeft het Rijk de integrale, sectoroverstijgende aanpak van VINEX losgelaten. Dit betekent niet dat het Rijk geen geld beschikbaar heeft gesteld voor het realiseren van bijvoorbeeld bodemsanering en het aanleggen van groen. Verschil was dat ditmaal de rijksbudgetten niet, zoals in de VINEX-periode, aan elkaar gekoppeld waren. Praktisch betekende dit dat er meerdere ministeries betrokken waren, die ieder hun eigen budget hadden en waarover de stadsregio slechts gedeeltelijk regie kon voeren. Ook was vanaf de start duidelijk dat er per woning minder subsidie beschikbaar was dan in de VINEXperiode. Het Rijk stelde voor de woningbouw (via het Besluit Locatiegebonden Subsidies) maximaal 73,3 miljoen beschikbaar, ofwel 2.012,- per woning. Omdat de regio erin slaagde om de gelden voor stedelijke vernieuwing van de provincie Zuid-Holland en de ISV-bijdragen van de gemeenten Rotterdam en Schiedam samen te voegen, ontstond een ISV-2-fonds van 36,7 miljoen. Aanvullend hierop heeft de provincie voor de sanering van bodemverontreiniging bij woningbouw 7,9 miljoen beschikbaar gesteld. Hierover zijn budget- en procedureafspraken gemaakt, net als over de realisatie van een gespecificeerd groenprogramma. Via de Brede Doeluitkering (BDU) is budget beschikbaar gesteld voor openbaar vervoer en infrastructuur. Gelden voor groen en openbaar vervoer kwamen ook uit het zogenaamde Omslagfonds, dat tijdens de VINEX-periode in het leven was geroepen. Dit fonds is tijdens de Verstedelijkingsafspraken voortgezet. Van de financiële afspraken van de stadsregio zijn woningen op de Kop van Zuid uitgesloten, waarover het Rijk en de gemeente Rotterdam rechtstreeks afspraken hadden gemaakt. Naast het eigen ISV-budget voor stedelijke vernieuwing, hebben de gemeenten Rotterdam en Schiedam rechtstreeks van het Rijk een budget voor bodemsanering gekregen. Inkomsten BLS subsidie ISV-2 budget Bodemsaneringsbudget ISV bijdrage Rotterdam en Schiedam Restant ISV-1 en vinex Totaal 73,3 miljoen 17,2 miljoen 7,9 miljoen 10,9 miljoen 8,7 miljoen 118,0 miljoen Prestatieafspraken Het Rijk betaalde een deel van de rijksbijdrage in jaarlijkse termijnen en een deel als prestatiepremie. De stadsregio sprak met de regiogemeenten een vast subsidiebedrag af per opgeleverde woning. Nieuw was dat bij onvoldoende prestatie het Rijk ook (voorschotten op) subsidie kon inhouden. Ook de stadsregio nam in de convenanten met de gemeenten een boeteclausule op van 2.000,- per niet gerealiseerde woning. Aangezien er slechts een beperkte hoeveelheid middelen beschikbaar was, heeft de stadsregio ervoor gekozen om, binnen de regiodoelstellingen, als volgt scherp te prioriteren: 1. het stimuleren van de bouw van sociale huurwoningen met subsidie; 2. het stimuleren van de bouw van woningen in bestaand stedelijk gebied met een subsidie voor woningen die gebouwd worden op zogenaamde functieveranderingslocaties; 3. verdeling van het ISV-2 budget over de programma- en projectgemeenten; 4. verdeling van het beschikbare budget voor bodemsaneringen over de gewenste woningbouwprojecten. Bestedingsvoorstel miljoen Sociale huurwoningen 35 miljoen Functieverandering 16 miljoen ISV programmagemeenten 2,5 miljoen ISV projectgemeenten 14 miljoen VINEX-2 Berkel en Rodenrijs 7,9 miljoen Bodemsaneringen 4,5 miljoen Apparaats-en beheerkosten Omdat de financiële middelen geen belemmering zouden mogen zijn om met de bouw van woningen te beginnen, werd de subsidie bij het begin van de bouw uitgekeerd. De betrokken gemeente ontving bij de start van de bouw van iedere sociaal bereikbare huurwoning een subsidie van 5.000,-. Hier werd 3.000,- aan toegevoegd als het ging om een seniorenwoning. Voor de bouw van woningen op functieveranderingslocaties werd 5.000,- per woning ter beschikking gesteld en werden de subsidies voor investeringsprojecten bij programmagemeenten en projectgemeenten verplicht. Totaal 114,9 miljoen 10 Meer gedaan dan verwacht 11

7 3. De uitvoering Behalve met financiële prikkels is de uitvoering gestimuleerd met inhoudelijke ondersteuning, kennisoverdracht, een bouwregisseur en een aanjaagteam. Jaarlijks is nagegaan of de realisatie van de afspraken volgens planning verliep. Zoals afgesproken is halverwege de rit, in 2007, stilgestaan bij de resultaten en heeft een herijking plaatsgevonden. Inhoudelijke ondersteuning Gemeenten zijn tijdens de uitvoering inhoudelijk ondersteund. Om vertraging op het gebied van bodemsanering te voorkomen, is bij aanvang afgesproken dat gemeenten gratis gebruik konden maken van de adviesmogelijkheden van de DCMR Milieudienst Rijnmond. Stimulerend waren de bijeenkomsten die in het kader van de Woonvisie in de periode plaatsvonden. Thema s die in de woningbouw van belang zijn, werden hier uitgediept en resultaten van onderzoek werden gepresenteerd. De betrokken bestuurders en medewerkers konden tijdens de bijeenkomsten hun netwerk versterken en ideeën en ervaringen met elkaar uitwisselen. Vervolgstudies op de Woonvisie - stadsregio/urhahn, Woonvisie: wonen en hoe? Kwalitatieve kansen voor woningbouw in de stadsregio Rotterdam, Rotterdam stadsregio/urhahn, Pakhuizen en uitzicht - handreiking herbenutting oevers en vastgoed, Rotterdam stadsregio/zandbelt&vandenberg, Plus is Meer - Frisse ideeën voor woningbouw voor senioren, Rotterdam stadsregio/urhahn, Landelijk Wonen - verslag manifestatie Landelijk Wonen, Rotterdam stadsregio/urhahn, Bruggen naar landelijk wonen - instrumenten om landelijk wonen te beïnvloeden, Rotterdam stadsregio/bgh/de Lijn, De som maakt het verschil, Rotterdam stadsregio/urban Unlimited, Wonen rond knooppunten - Handreiking voor wonen rond stedenbaanstations, Rotterdam Monitoring Ieder jaar is het planteam van de stadsregio bij alle gemeenten op bezoek geweest om de vinger aan de pols te houden. Daarnaast heeft het Rotterdams Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) de voortgang van de woningbouw in beeld gebracht. Op basis van de bij het CBS geregistreerde woningen zijn jaarlijks in de Monitor Woningbouwafspraken de resultaten per doelstelling samengevat. Dit beknopte rapport gaf telkens actuele informatie over de nieuwbouwproductie, de in aanbouw zijnde woningen, de productie van sociaal bereikbare huurwoningen, de productie van seniorenwoningen en de productie van woningen door particulieren. 12 Meer gedaan dan verwacht 13

8 Herijking 2007 Halverwege, bij de afgesproken herijking in 2007 is gekeken of de uitvoering inhoudelijk en in de tijd volgens planning verliep. Uit de monitoringrapporten van de eerste jaren was gebleken dat de woningbouwproductie slechts mondjesmaat op gang kwam. Hoewel de productie in 2007 in de lift zit, had die toen nog niet het gewenste niveau bereikt. Het planteam bracht dit bij de herijking bij de gemeenten onder de aandacht. Tijdens het bestuurlijk overleg spraken de wethouders echter de verwachting uit dat ze de taakstelling wel zouden halen. Bijzonder aandachtspunt bij de herijking was het aantal sociaal bereikbare huurwoningen. De bouw bleef achter omdat er onvoldoende plannen beschikbaar waren. Ondanks het subsidiebedrag, kampten plannen nog met een zogenoemde onrendabele top. Dat gold nog meer voor projecten op functieveranderingslocaties, die niet alleen aanzienlijk duurder zijn om te realiseren, maar ook nog eens veel meer tijd en inspanning kosten als gevolg van de regelgeving en bezwaarprocedures. Tijdens de herijking is gezocht naar mogelijkheden om de uitvoering te stimuleren en te versnellen. Besloten werd het budget anders te verdelen, zodat er meer geld beschikbaar zou komen voor sociale woningbouw en het bouwen op functieveranderingslocaties. Zo werd de subsidie voor het realiseren van woningen op functieveranderingslocaties met terugwerkende kracht verhoogd naar 7.500,- per woning en werd nog eens 5.000,- extra subsidie per woning beloofd als de gemeente aan het eind van de periode 92,5 procent van de sociale woningbouwopgave zou hebben gerealiseerd. Voor gemeenten die meer dan 100 procent van de afgesproken taakstelling bouwden, werd eveneens een extra bijdrage in het vooruitzicht gesteld. Naast extra geld heeft de stadsregio in 2007 besloten tot meer regie en ondersteuning. Om tempo te houden in de ontwikkeling is samen met de Maaskoepel een aanjaagteam gevormd dat maandelijks bijeenkwam om voor knelpunten oplossingen te bedenken. Daarnaast is een Task Force Team ingesteld, bestaande uit deskundigen van Rijk, stadsregio en provincie, met als doel de regiogemeenten in de planuitvoering bij te staan bij de procedurele afstemming en de regie over projecten. Dit team heeft gemeenten bezocht en met ontwikkelaars om tafel gezeten, telkens met als doel om oplossingen te vinden voor knelpunten. Op verzoek van diverse gemeenten is in 2007 de directe koppeling van bodemsanering met de woningbouw losgelaten. Door de criteria te verruimen werd het mogelijk om saneringen in de directe omgeving van nieuw te bebouwen of te herstructureren locaties te realiseren. De crisis van 2008 In 2008 werd duidelijk dat de landelijke recessie grote gevolgen zou hebben voor de woningbouw. Om het tempo nog enigszins op peil te houden, heeft het Rijk besloten het nog niet verplichte restant van het BLS-budget in te zetten om de woningbouw te stimuleren: een deel van de projecten, die bouwgereed waren maar nog niet gestart konden worden omdat er te weinig verkoop had plaatsgevonden, heeft van het Rijk een extra subsidie gekregen ( 5.000, ,- per woning) om alsnog vervroegd met de bouw te kunnen beginnen. Dit heeft het Rijk nog tweemaal herhaald. In het gebied van de stadsregio Rotterdam konden op deze wijze diverse projecten toch in uitvoering worden genomen. Ook de stadsregio heeft maatregelen genomen. De voorwaarde om subsidie voor de sociale woningbouw en voor de bouw van woningen op functieveranderingslocaties te verkrijgen, namelijk het opleveren van de woningen voor 2010, werd met een jaar verruimd. Daarmee was het mogelijk om woningen die in aanbouw genomen werden voor 2010, maar nog niet bewoonbaar waren, voor subsidie in aanmerking te laten komen. Woningen die op hoog kwaliteitsniveau werden gerenoveerd, konden onder voorwaarden worden meegeteld als nieuwbouw. 14 Meer gedaan dan verwacht 15

9 Aantal opgeleverde woningen in 2010 taak vanaf De resultaten De stadsregio Rotterdam heeft de afgesproken regionale nieuwbouwproductie in de periode 2005 tot en met 2010 volledig gerealiseerd. Per saldo is samen zelfs meer gebouwd dan de geplande woningen, namelijk woningen. Maassluis Rotterdam Schiedam Vlaardingen Categorie Capelle aan den IJssel Hellevoetsluis Ridderkerk Rozenburg Spijkenisse Categorie Albrandswaard Barendrecht Lansingerland Bernisse Brielle Krimpen aan den IJssel Westvoorne Categorie Totaal stadsregio Toevoegingen anderszins Totale productie Meer gedaan dan verwacht 17

10 Dankzij de maatregelen bij de herijking in 2007 en de extra stimulering door het Rijk en stadsregio in het kader van de economische crisis, is de totale productie aanzienlijk beter geworden dan het zich in eerste instantie liet aanzien. Veel gemeenten hebben aan hun productiedoelstelling voldaan. Door omstandigheden hebben enkele gemeenten hun beloften niet waar kunnen maken. Daar tegenover staat dat een aantal gemeenten iets meer gebouwd hebben dan vooraf afgesproken. Inclusief het productiejaar 2010 is de algemene taakstelling van woningen bereikt: er zijn nieuwe woningen tot stand gekomen. Daarnaast wordt rekening gehouden met een extra realisatie van woningen in Inhoudelijke afspraken In de periode zijn verspreid over de stadsregio meer woningen gebouwd voor mensen met een laag inkomen dan in de VINEX-periode. In totaal zijn er zogenoemde bereikbare sociale huurwoningen bijgebouwd. Een aanzienlijk deel hiervan is bestemd voor senioren. Ook zijn er veel woningen gerealiseerd die door het ontbreken van trappen ook aantrekkelijk zijn voor senioren. In totaal zijn er woningen op locaties gebouwd die voorheen een andere functie hadden, zoals een werf of fabriek. Op dergelijke, moeilijker te ontwikkelen locaties waren bij het afsluiten van de periode nog meer woningen in aanbouw, maar deze konden door bijvoorbeeld scheve prijs-kwaliteitsverhouding, onteigeningsprocedures en de noodzakelijke bodemsanering niet in de planperiode worden gerealiseerd. Om recht te doen aan de doelstelling van het Rijk, was het streven dat 5,3 procent van het aantal woningen door particulieren ( in eigenbouw ) zou worden gerealiseerd. In totaal zijn er woningen op deze manier gebouwd. Dit is 2,6 procent van het totaal. Vrijwel alle gemeenten hebben hun voornemens voor projecten voor stedelijke vernieuwing kunnen waarmaken. Aan de provincie Zuid-Holland is dan ook een uitvoerige rapportage geleverd over de inzet en de resultaten van de gemeenten in de regio. In de convenanten met de gemeenten is een streefgetal van de sociaal bereikbare huurvoorraad in 2010 opgenomen. In de grootstedelijke gemeenten is de sociaal bereikbare huurvoorraad, zoals afgesproken in het convenant, gekrompen met ruim woningen, of wel 10 procent. In de groeistedelijke gemeenten is bij een streven naar een gelijkblijvende sociale voorraad een lichte daling van 5 procent (1.906 woningen) te zien. In de kleinstedelijke gemeenten is in de sociaal bereikbare huurvoorraad een toename van 8 procent geconstateerd. Hiermee is de productie sociaal bereikbare huurwoningen tot en met 2010, inclusief de in aanbouw zijnde woningen, op 450 woningen minder dan de taakstelling blijven steken. Met name de groeistedelijke en kleinstedelijke gemeenten hebben minder woningen dan de taakstelling gerealiseerd. Productieresultaten Totaal zijn tussen 1 januari 2005 en 1 januari woningen opgeleverd. Eind 2010 blijken ruim woningen in de regio in aanbouw te zijn. Van de gemeenten Maassluis, Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen heeft alleen de gemeente Rotterdam ruim de taakstelling gerealiseerd. Wanneer ook de in aanbouw zijnde productie wordt meegeteld, blijkt de gemeente Rotterdam ruim 140 procent van zijn taakstelling te hebben gehaald. De andere gemeenten blijken respectievelijk 80 procent, 78 procent en 81 procent van hun taakstelling te zullen realiseren. Van de gemeenten Capelle aan den IJssel, Hellevoetsluis, Ridderkerk, Rozenburg en Spijkenisse, blijkt dat Capelle aan den IJssel ruim 150 procent van zijn taak heeft gerealiseerd. De gemeenten Rozenburg en Spijkenisse komen op 108 procent en 104 procent, en de gemeenten Hellevoetsluis en Ridderkerk halen hun taak niet: resp. 85 procent en 95 procent. Als de in aanbouw zijnde woningen worden meegenomen blijft alleen Hellevoetsluis met 94 procent nog achter op de taakstelling. Van de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht, Lansingerland, Bernisse, Brielle, Krimpen aan den IJssel en Westvoorne blijkt dat Westvoorne met 152 procent koploper is, gevolgd door Barendrecht en Brielle: beiden 105 procent realisatie van de taakstelling. De gemeente Krimpen aan den IJssel blijft met 53 procent ernstig achter. De andere gemeenten blijven steken op krap 90 procent. Wanneer in aanbouw zijnde woningen worden meegeteld, blijft Krimpen aan den IJssel steken op 76 procent. Wat is ervan geleerd? Vanaf het begin bestond de vrees dat de planperiode te kort was voor het realiseren van de opgave. De praktijk heeft dat bevestigd. Er is meer tijd dan vijf jaar nodig om een hoeveelheid van woningen te realiseren. Dat het uiteindelijk toch is gelukt, kon alleen doordat de stadsregio de gemeenten is tegemoetgekomen met de verlenging van de oplevertermijn met een jaar. Op basis van deze ervaring is ervoor gekozen om bij het maken van de nieuwe afspraken weer uit te gaan van een planperiode van tien jaar: Een forse tegenvaller was, dat de marktomstandigheden tijdens de korte planperiode aanzienlijk veranderden. Achteraf gezien boden de afspraken te weinig ruimte om hier adequaat op in te spelen. De stadsregio heeft - wederom - ervaren dat subsidie een belangrijk sturingsinstrument is. Naast deze financiële prikkel zijn er andere manieren verkend om de woningbouw te stimuleren, zoals de inzet van specialisten om knelpunten op te lossen en kennisdeling. De ervaringen hiermee zijn positief. Voor de bewoners is het onhandig dat de realisatie van scholen en ouderenhuisvesting niet zijn gekoppeld aan de planvorming van de woningbouw en daardoor doorgaans vier jaar later worden gerealiseerd. Praktisch gevolg is dat kinderen hierdoor vaak niet dicht bij huis terecht kunnen voor scholing of dat de scholen zich moeten behelpen met noodlokalen. De Verstedelijkingsafspraken zijn een opmaat geweest voor het verder vraaggericht denken en evenwichtig ontwikkelen van woningbouw in de regio Rotterdam. Hiermee is de gewenste kentering in het denken tot stand gebracht. Niet alleen was er een verandering van het denken in aantallen woningen naar het denken in kwaliteiten en gewenste woonmilieus, maar ook is het besef gekomen dat het voor de regio van belang is op woningbouwgebied samen te werken en vraag en aanbod nog beter op elkaar af te stemmen. Ieder voor zich, gaat niet meer. 18 Meer gedaan dan verwacht 19

11 5. En nu verder Voor de nieuwe periode, hebben de gemeenten van de stadsregio Rotterdam afspraken gemaakt om de gemiddelde kwaliteit van de woningvoorraad omhoog te brengen. Bovendien streven zij opnieuw naar een gelijkmatiger spreiding van verschillende soorten woningen over de regio. De stadsregio wil ook nog beter tegemoet komen aan de vraag van consumenten naar bepaalde typen woningen, zoals de wat ruimere eengezinswoningen en grotere appartementen in rustige wijken. Om tot een goede spreiding te komen, mogen gemeenten met een relatief groot aantal woningen in de sociale sector hun percentage van die woningen sneller later dalen dan andere gemeenten. In Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen en Maassluis zal de voorraad sociale woningen hierdoor geleidelijk afnemen. De aandacht komt hier dus meer te liggen op het bouwen van ruimere en (middel)dure woningen. Aan de hand van deze indeling is goed in kaart te brengen in welke deelgebieden behoefte is aan welk type woonmilieus. Daarnaast biedt de methode de gelegenheid om beter gebruik te maken van de kwaliteiten van de stadsregio. Wegens de crisis op de woningmarkt zijn de aantallen te bouwen woningen zeer onzeker. In 2010 ging de stadsregio nog uit van nieuwe woningen tot Voorlopig zijn woningbouwafspraken gemaakt tot en met 2014, wanneer een herijking zal plaatsvinden. De stadsregio heeft voor de komende jaren 20 miljoen euro beschikbaar gesteld om extra kwaliteit aan de woonomgeving in specifieke wijken en buurten toe te voegen. Er komt geen rijkssubsidie meer voor nieuwbouwwoningen. Om regionaal een gezamenlijk kader voor de verschillende woonmilieus te hebben, is de Rosetta-methode ontwikkeld en toegepast op de regio Rotterdam. Deze methode maakt onderscheid tussen de volgende woonmilieus: grootstedelijk, stedelijk (levendig, rustig of exclusief), suburbaan (compact, grondgebonden of exclusief), dorps en landelijk. 20 Meer gedaan dan verwacht 21

12 kort overzicht per gemeente Sleedoorn Lagewei Albrandswaard totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Barendrecht totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Sleedoorn Viaductweg Land van Barendreght Vrouwenpolder 22 Meer gedaan dan verwacht 23

13 Foto: Studio Jan Fähmel - Spijkenisse Kreken van Nibbeland Bernisse 300 totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Brielle 600 totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Foto: Studio Jan Fähmel - Spijkenisse Kreken van Nibbeland Zuidland Ommeloop 24 Meer gedaan dan verwacht 25

14 Polaris capelle aan den ijssel totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Hellevoetsluis totaal aantal woningen totaal aantal inwoners De Rozenburcht De Hoven De Clausstraat, Ossenhoek Rijksstraatweg, Vronenhof 26 Meer gedaan dan verwacht 27

15 Bloemrijk Meerpolder, Berkplas Krimpen aan den ijssel totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Lansingerland totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Quarakter Quarakter De Tuinen West, t Loo Parkzoom 28 Meer gedaan dan verwacht 29

16 De Vloot Rijsoord Maassluis totaal aantal woningen totaal aantal inwoners ridderkerk totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Burgemeesterswijk Sloop Burgemeesterswijk De Riedertoren Koningsplein 30 Meer gedaan dan verwacht 31

17 Laurens De Schans Rotterdam totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Rozenburg 200 totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Newport Nesselande Park 16Hoven Blankenburg 32 Meer gedaan dan verwacht 33

18 Plantage Overschiesestraat Schiedam totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Spijkenisse totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Centrum Scheepswerf Zomertuinen De Haven 34 Meer gedaan dan verwacht 35

19 Babberspolder Oost, Spiegelhof Vlaardingen totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Westvoorne 300 totaal aantal woningen totaal aantal inwoners Buizengat Kortedijk Buizengat De Ruy, Oostvoorne Stuifakkers, Rockanje 36 Meer gedaan dan verwacht 37

20 Colofon Dit is een uitgave van de stadsregio Rotterdam Samenstelling: Adrie Konijnendijk en Wilma Straathof Vormgeving: Front-taal Druk: Koopmans Drukkerij bv, Zwaag Oplage: 500 exemplaren Dit boekje is ook te bekijken op September 2012 Met speciale dank aan alle gemeenten, woningbouwcorporaties en ontwikkelaars in de regio Rotterdam voor het beschikbaar stellen van achtergrondinformatie en het fotomateriaal. 38

21 stadsregio Rotterdam Meent 106, Minervahuis 1 Postbus AB Rotterdam Telefoon Fax Mail info@sr.rotterdam.nl Internet 40