Niet meer dan drie tetraëders in één kubus
|
|
- Ida Smet
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Niet meer dan drie tetraëders in één kubus or Hurkens januari 008 Samenvatting Een opgave door Jan van de raats gesteld luidt als volgt: Hoeveel tetraëders met zijde een kun je stapelen in een eenheidskubus? Het antwoord hierop luidt: drie. Een stapeling van drie tetraëders was al eerder gegeven, zie figuur. We laten zien dat er geen oplossing met vier tetraëders bestaat. Tetraëders in een kubus Jan van de raats stelde in de Pythagoras de volgende vraag: Hoeveel tetraëders met zijde een kun je stapelen in een eenheidskubus? Kun je beredeneren dat je antwoord niet verbeterd kan worden? Het antwoord was een stapeling van drie tetraëders, zonder bewijs van optimaliteit. Zie figuur ter illustratie. Hieronder geef ik een bewijs dat vier tetraëders niet in een kubus passen. e oplossing met drie tetraëders is uniek, op rotatie en spiegeling na. Ik geef ook hiervoor een bewijs. We beginnen eerst met een beschrijving van een eenheidstetraëder. Zie figuur. e ribben,,,,, hebben elk lengte. Lijnstuk E heeft lengte, E en E lang. e hoogtelijn F is hebben lengte. e lengte van EF is, en F is lang. e kern van de redenatie is de plaats van het middelpunt van de kubus ten opzichte van de tetraëders in de kubus. Er is ten hoogste een tetraëder dat het kubus-middelpunt in zijn inwendige kan hebben. Elk ander tetraëder heeft, op symmetrie na, drie plaatsen waar het kubusmiddelpunt zich kan bevinden. E F Figuur : drie in een kubus; basistetraëder
2 Figuur : Middelpunt in kegel, respectievelijk prisma eschouw een tetraëder met hoekpunten,, en, en tegenoverliggende zijvlakken respectievelijk α, β, γ en δ. Laat het tetraëder de doorsnede zijn van de vier corresponderende halfruimten ax a 0, bx b 0, cx c 0, dx d 0. We kunnen dan de mogelijkheden voor het kubusmiddelpunt M als volgt beschrijven.. M ligt in de kegel met als hoekpunt, gegeven door vergelijkingen ax a 0, bx b 0, cx c 0. Zie figuur. an heeft M afstand tot vlak δ tenminste (hoogte van eenheids-tetraëder) en dus afstand tot een van de punten,,, van tenminste ( ) + ( ) = = >. it is dus een onmogelijk geval.. M ligt in het prisma grenzend aan hoekpunten en, gegeven door vergelijkingen ax a 0, bx b 0, cx c 0, dx d 0. Zie figuur. Merk op dat de zijden en loodrecht op elkaar staan en loodrecht op de lijn tussen ( + ) en ( + ). eze punten hebben afstand. Merk op dat M tot of een afstand groter dan ( ) + ( ) = = heeft, tenzij M precies samenvalt met ( + ).. M ligt in de afgeknotte kegel met hoekpunten,,, gegeven door ax a 0, bx b 0, cx c 0, dx d 0. angezien de afstand van M tot niet meer dan is ligt M ingeklemd tussen vlak α en de bol rond met straal. Laten we dit gebied aangeven met (α) = {x ax a 0, bx b 0, cx c 0, dx d 0, x }. Zie figuur. Merk op dat de punten ( + ), ( + ) en ( + ) op de rand van deze afgeknotte bol liggen. We mogen uitsluiten dat M met een van deze drie samenvalt omdat dit valt onder geval. Het bolsegment steekt ɛ := uit boven het zijvlak. 4. M ligt in het inwendige van een tetraëder. it tetraëder kan in een stapeling alleen worden gecombineerd met een tetraëder van type, hierboven beschreven. at heeft alleen kans van slagen wanneer M niet te ver van de rand af ligt. We kunnen dus aannemen dat M op afstand niet meer dan ɛ van het vlak α ligt. ovendien kan M niet verder dan van af liggen, dus kunnen we het driehoekig plakje doorsnijden met de cilinder rond de verbinding van en ( + + ) met straal 4 ( ɛ). Zie figuur 4. We geven het gebied aan met T (α).
3 Figuur : Middelpunt in bolsegment Figuur 4: Middelpunt in inwendige, dichtbij zijvlak
4 M Figuur 5: Kubus minus bol met straal e hoekpunten van het tetraëder die op afstand ± ɛ van M liggen noemen we tophoekpunten. eschouw nu een bol rond het kubusmiddelpunt met straal (hoogte van tetraëder). Het snijpunt met een kubusribbe ligt op afstand 9 van het midden van de ribbe en dus op een afstand := van het afgeknotte kubushoekpunt. Zie figuur 5. We definiëren verder een bol rond het kubusmiddelpunt met straal ɛ. Het snijpunt met een kubusribbe ligt op afstand ( ɛ) van het midden van de ribbe en dus op een afstand := ( ɛ) van het kubushoekpunt. We zullen aantonen dat elk van de acht componenten van de kubus met weglating van ten hoogste één tophoekpunt kan bevatten. ovendien is er een beperking op de combinaties van tophoekpunten gelegen nabij naburige kubushoekpunten. ls gevolg kunnen maximaal zes van de componenten door maximaal drie tetraëders benut worden. nalyse van de posities van tophoekpunten We stellen dat als gevallen 4 tweemaal optreden, de bijbehorende tetraëder-hoekpunten en niet dicht bij elkaar kunnen liggen. fstand d(, ) 0. ls en op een afstand van minder dan.0 van elkaar liggen dan liggen ze zelfs op afstand niet meer dan < van elkaar, vlakbij een kubushoekpunt. Ze liggen dan ook dichtbij een scheidend hypervlak en dan kunnen de respectievelijke afgeknotte bolsegmenten (α) en (α ) of driehoeken T (α), of T (α ) geen middelpunt M gemeen hebben. Immers, als de doorsnede M bevat dan betreft het de samenvallende punten M = ( + ) = ( + ), en dan hebben punten en afstand tot elkaar tenminste, en afstand tot M van exact. it is onmogelijk. fstand d(, v) d(, v) <. Hierin is v een vlak dat de tetraëders scheidt. ls deze situatie voorkomt en bijbehorend plakjes hebben een punt M gemeen dan kan dat alleen als het de samenvallende punten M = ( + ) = ( + ) betreft. it is alleen mogelijk als beide tetraëders van type zijn. 4
5 fstand d(, v) < d(, v). Hierin is v een vlak dat de tetraëders scheidt. kan niet van type 4 zijn. ls van type is moet dat ook zijn. Er is dan weer sprake van samenvallende punten M = ( + ) = ( + ). ovendien geldt dan dat d(, v) en dus is d(, ). We concluderen dat hoekpunten en dan diametraal tegenover elkaar liggen, en d(, ). ls van type is, en d(, v) <, dan kunnen we inzien dat de hoek tussen P ( ), ( + ) en kleiner is dan π, waarin P ( ) de projectie is van op hte sche- didend vlak v. Hieruit leiden we af dat d(, M) ɛ > ɛ. us is ook een tophoekpunt en ligt vlak bij een kubushoekpunt. Verder geldt dat d(, v) en dus is d(, ). We concluderen opnieuw dat hoekpunten en dan diametraal tegenover elkaar liggen, en d(, ). fstand d(, ), niet beide van type. Wanneer de afstand tussen en ongeveer bedraagt, dat wil zeggen niet meer dan + < +, en d(, v) d(, v), dan geldt zeker dat d(, v) Uit voorgaande volgt nu dat d(, ) moet zijn wat in tegenspraak is met het uitgangspunt. e situatie doet zich dus niet voor. fstand d(, ), beide van type. Uit bovenstaande volgt dat de ribben en loodrecht op elkaar staan. fstand d(, ). ls en een afstand hebben van tenminste > ( ) +, volgt dat punten en dichtbij diametraal tegenover elkaar liggende kubushoekpunten moeten liggen. In dit geval liggen de overige kubushoekpunten altijd op afstand van een van deze twee. Zo n hoekpunt kan alleen gebruikt worden als het van type is, en dan volgt dat alle hoekpunten van type moeten zijn. Er is dus sprake van de bekende oplossing met drie tetraëders zoals in figuur, óf er is geen ruimte meer voor een derde tetraëder. Er zijn verschillende oplossingen mogelijk met twee tetraëders: beide type, beide type, een combinatie van en, of een combinatie van types en 4. fstand d(, ). Tenslotte is er de situatie waarin en op afstand ongeveer liggen, dicht bij kubushoekpunten in een zelfde kubuszijvlak, diametraal gelegen. ls d(, v) d(, v) dan is de afstand d(, v) ls d(, v) volgt met bovenstaande redenatie dat het punt dicht bij het kubushoekpunt, diametraal tegenover gelegen, moet liggen. Eenzelfde conclusie trekken we ook voor d(, v) >, maar dit vereist iets meer werk. e afstand van tot M wordt dan onderschat door het snijpunt te bepalen van het bolsegment (α ) of het plakje T (α ) met een vlak parallel aan v op afstand ɛ =. We moeten er dan rekening mee houden dat de hoek tussen P ( ), ( + ) en groter is dan π. Zie ook figuur. Met e = ɛ en h = d(, v) volgt dat e f = 4 h /. Uit h = d(, v) 0.59 volgt dat d(, M) f ɛ ɛ. Omdat d(, M) ɛ volgt dat dicht bij een kubushoekpunt ligt. Verder geldt dat d(, v) 0.85 is zodat d(, ) is, waaruit we ook mogen concluderen 5
6 dat en diametraal tegenover elkaar liggen. onclusie: Niet meer dan drie tetraëders Zoals gezegd is er een veelvoud aan oplossingen met twee tetraëders hangend in diametrale kubushoekpunten, van verschillende types. ls we een stapeling van drie tetraëders maken moeten hoekpunten, en op onderlinge afstand van circa liggen. Laten we uitgaan van de situatie dat en diametraal tegenover elkaar liggen. Een derde tetraëder heeft hoekpunt op afstand van zowel als. Uit de analyse volgt dat er een tetraëder punt diametraal tegenover moet liggen, of een punt ˆ diametraal tegenover. it laatste geval kan niet optreden omdat er dan in het tetraëder van twee hoekpunten en ˆ zouden moeten zijn op afstand. e punten liggen immers tegenover en. Maar hoekpunten van een tetraëder hebben afstand en dus kan dit niet. ijgevolg mogen we concluderen dat tetraëder punt diametraal tegenover ligt. naloog volgt dat een hoekpunt diametraal tegenover ligt. e zes genoemde hoekpunten liggen elk zeer dicht bij een kubushoekpunt en vormen een configuratie die heel erg lijkt op de bekende oplossing van drie tetraëders in de kubus, elk van type. Op de twee niet gebruikte hoekpunten is geen plaats voor een tophoekpunt. Het ene hoekpunt ligt op afstand van de punten, en. Het andere punt ligt weliswaar op afstand van deze drie punten, maar als dit punt een hoekpunt (4) zou herbergen, dan zou er of een tetraëderhoekpunt ˆ diametraal tegenover (4) moeten liggen, of een punt (4) tegenover. e eerste optie is onmogelijk. naloog moet het vierde tetraëder een hoekpunt ˆ (4) tegenover bevatten. Maar (4) en ˆ (4) liggen dan op afstand en dat kan ook weer niet. Uniciteit van de oplossing met drie tetraëders. Uit bovenstaande volgt dat een stapeling van maximaal drie tetraëders mogelijk is. ls daarbij een tetraëder van type 4 meedoet kan er wellicht gecombineerd worden met twee tetraëders van type. Een andere mogelijkheid is een combinatie van type en. Wat we graag zouden aantonen is dat de combinatie van driemaal type de enig mogelijke is. Hieronder volgt een bewijs, dat dat zo is. Uit bovenstaande analyse volgt dat een eventuele oplossing met drie tetraëders een cyclische ordening heeft met zeg tegenover, tegenover en tegenover. Voor het vlak v dat de tetraëders van en scheidt geldt dan dat d(, v) < d(, v). ijgevolg kan niet van type 4 zijn. Op grond van symmetrie is dus geen van de hoekpunten van type 4. naloog volgt dat het niet mogelijk is dat van type en van type is. Op grond van symmetrie mogen we concluderen dat de hoekpunten alledrie van type zijn of alledrie van type. Veronderstel nu het laatste. Stel dat het middelpunt M op afstand κ van het vlak α ligt. We beredeneren nu dat voor de afstand van M tot het vlak α, λ, geldt dat λ κ 4 f e = d(,q) d(p,q h, waarin h de afstand van tot zijn projectie op v is. Zie figuur. Er geldt d e = d f ). We weten dat h +. an volgt dat λ κ, als κ > 0. oor opnieuw de rotatie symmetrie te gebruiken vinden we dat κ = 0, en M = ( +), dat wil zeggen dat we alsnog een oplossing van type hebben.
7 R h d f e P Q Figuur : zijaanzicht 7
wiskunde B havo 2015-II
Veilig vliegen De minimale en de maximale snelheid waarmee een vliegtuig veilig kan vliegen, zijn onder andere afhankelijk van de vlieghoogte. Deze hoogte wordt vaak weergegeven in de Amerikaanse eenheid
Nadere informatieUITWERKINGEN VOOR HET VWO
UITWERKINGEN VOOR HET VWO EEL HOOFSTUK 5 GRENZEN Kern FSTNEN a) b) Nee. e zijden a en b zijn samen even lang. b a c ) a) Teken diagonaal In geldt ( ) In geldt 0 ( ) us is b) ijv. ) Te bewijzen: ewijs:
Nadere informatieEstafette. De langste zijde wordt in twee ongelijke stukken verdeeld. Laat x de lengte van het ene stuk zijn, dan is het andere stuk 25 x.
7 e Wiskundetoernooi Estafette 08 Uitwerking opgave e langste zijde wordt in twee ongelijke stukken verdeeld. Laat x de lengte van het ene stuk zijn, dan is het andere stuk 5 x. x 5 x at de twee rechthoeken
Nadere informatieWiskunde Uitwerkingen Leerjaar 1 - Periode 3 Meetkunde 3D Hoofdstuk 4 t/m 7
Wiskunde Uitwerkingen Leerjaar - Periode Meetkunde oofdstuk t/m 7 oofdstuk. a). a). a) opp. = ribbe ribbe = ribbe = 8 cm inh. = ribbe ribbe ribbe = ribbe =.78 cm opp. = 00 0 + 0 + 00 = 7.900 cm inh. =
Nadere informatieEstafette. 36 < b < 121. Omdat b een kwadraat is, is b een van de getallen 49, 64, 81 en 100. Aangezien a ook een kwadraat is, en
26 e Wiskundetoernooi Estafette 2017 Uitwerking opgave 1 Noem het getal dat gevormd wordt door de laatste twee cijfers van het geboortejaar van rnoud a en de leeftijd van rnoud b. Dan is a + b = 2017 1900
Nadere informatieAchter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen.
Examen HAVO 05 tijdvak donderdag 8 juni 3.30-6.30 uur wiskunde B Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen. Dit examen
Nadere informatieWiskunde D Online uitwerking 4 VWO blok 6 les 4
Wiskunde Online uitwerking 4 VWO blok 6 les 4 Paragraaf 4 Het inproduct om hoeken te berekenen Opgave a e hoek is kleiner dan 4, want het dak zelf staat onder een hoek van 45, en de kilgoot loopt schuin
Nadere informatie1 Vlaamse Wiskunde Olympiade : Eerste ronde.
1 Vlaamse Wiskunde Olympiade 1998-1999: Eerste ronde De eerste ronde bestaat uit 30 meerkeuzevragen Het quoteringssysteem werkt als volgt: per goed antwoord krijgt de deelnemer 5 punten, een blanco antwoord
Nadere informatieAntwoorden De juiste ondersteuning
ntwoorden De juiste ondersteuning a. De straal van de cirkel waarover het beweegt is 5. De maximale hoogte van het is dus 5. Het moet dus dm omhoog. b. Het van het tweede blok beweegt over een cirkel met
Nadere informatiewiskunde B pilot havo 2015-II
wiskunde B pilot havo 05-II Veilig vliegen De minimale en de maximale snelheid waarmee een vliegtuig veilig kan vliegen, zijn onder andere afhankelijk van de vlieghoogte. Deze hoogte wordt vaak weergegeven
Nadere informatieWISKUNDE-ESTAFETTE KUN Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 500
WISKUNDE-ESTFETTE KUN 2002 60 Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 500 1 (20 punten) In een zeker land zijn er munten van 1, 2 en 5 thaler in omloop. Je hebt van alle drie soorten
Nadere informatieREKENEN. Les Probleemoplossend Rekenen. Hoofdstuk 13 -
REKENEN Les 2.3.7 Probleemoplossend Rekenen Hoofdstuk 13 - VANDAAG Studiewijzer Terugblik Probleemoplossend Rekenen Tijd om te oefenen Opgaven Proefexamen STUDIEWIJZER 2.3.2 Lengte en Oppervlakte 2.3.3
Nadere informatieDe constructie van een raaklijn aan een cirkel is, op basis van deze stelling, niet zo erg moeilijk meer.
Cabri-werkblad Raaklijnen Raaklijnen aan een cirkel Definitie Een raaklijn aan een cirkel is een rechte lijn die precies één punt (het raakpunt) met de cirkel gemeenschappelijk heeft. Stelling De raaklijn
Nadere informatieVectormeetkunde in R 3
Vectormeetkunde in R Definitie. Een punt in R wordt gegeven door middel van drie coördinaten : P = (x, y, z). Een lijnstuk tussen twee punten P en Q voorzien van een richting noemen we een pijltje. Notatie
Nadere informatie1BK2 1BK6 1BK7 1BK9 2BK1
Kern Subkern Leerdoel niveau BK begrippen vmbo waar in bettermarks 1.1.1. Je gebruikt positieve en negatieve getallen, breuken en decimale getallen in hun onderlinge samenhang en je ligt deze toe binnen
Nadere informatieNiet-euclidische meetkunde
Keuzeonderdeel Wiskunde D Hans van Ballegooij Maaslandcollege, Oss Dictaat Versie: 20 februari 2013 Hans van Ballegooij Maaslandcollege Oss Inhoudsopgave 1 De elementen van Euclides 1 2 Niet-euclidische
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde B. tijdvak 1 woensdag 18 mei 13:30-16:30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Eamen VW 06 tijdvak woensdag 8 mei 3:30-6:30 uur wiskunde ij dit eamen hoort een uitwerkbijlage. it eamen bestaat uit 7 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 77 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde B. tijdvak 1 woensdag 18 mei 13:30-16:30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Eamen VW 06 tijdvak woensdag 8 mei 3:30-6:30 uur wiskunde ij dit eamen hoort een uitwerkbijlage. it eamen bestaat uit 7 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 77 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat
Nadere informatieWISKUNDE-ESTAFETTE 2015 Uitwerkingen
WISKUNDE-ESTAFETTE 2015 Uitwerkingen 1 (20 punten) Omdat de som van a en c deelbaar is door 4 en kleiner is dan 12, is deze som 4 of 8. Daarom zijn a en c ofwel de getallen 1 en 3 ofwel de getallen 3 en
Nadere informatiePlatonische lichamen en andere reguliere polytopen
Platonische lichamen en andere reguliere polytopen Bernd Souvignier Voorjaar 005 Inhoud De platonische lichamen. Reguliere veelhoeken.......................... Reguliere veelvlakken.........................
Nadere informatieWISKUNDE-ESTAFETTE 2010 Uitwerkingen
WISKUNDE-ESTAFETTE 010 Uitwerkingen 1 We tellen het aantal donkere tegels in elke rij. Rij 1 (en rij 19) bestaat uit 10 witte tegels. Rij (en rij 18) bestaat uit 11 tegels, waarvan 6 wit en 5 donker. Rij
Nadere informatieHoofdstuk 3 - Piramides - uitwerkingen
Wiskunde Leerjaar 1 - periode Ruimtemeetkunde Hoofdstuk - iramides - uitwerkingen 1. iramide Hiernaast staat een regelma/ge vierzijdige piramide met (dus) een vierkant grondvlak. e hoogte van deze piramide
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde B (pilot) tijdvak 1 woensdag 18 mei uur
Eamen VW 016 tijdvak 1 woensdag 18 mei 13.30-16.30 uur wiskunde (pilot) it eamen bestaat uit 16 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 79 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een
Nadere informatiewiskunde B vwo 2016-I
wiskunde vwo 06-I Formules Vlakke meetkunde Verwijzingen naar definities en stellingen die bij een bewijs mogen worden gebruikt zonder nadere toelichting. Hoeken, lijnen en afstanden: gestrekte hoek, rechte
Nadere informatieWISKUNDE-ESTAFETTE KUN 2002 Uitwerkingen
WISKUNDE-ESTAFETTE KUN 00 Uitwerkingen 1 Omdat de totale waarde van het geld in je zak niet zou veranderen als elke van de vijfthalermunten drie thaler minder waard zou worden en elke van de eenthalermunten
Nadere informatiewiskunde B bezem havo 2017-I
Voornamen Mensen die een kind krijgen, moeten dit melden bij de Sociale Verzekeringsbank (SV) om kinderbijslag te ontvangen. De SV beschikt hierdoor over de voornamen van vrijwel alle kinderen die in een
Nadere informatieHoofdstuk 6 Driehoeken en cirkels uitwerkingen
Kern Meetkundige plaatsen a Zie afbeelding rechts. b In het niet-gearceerde deel. c Op de middenparallel. l m 2 a Teken lijn m en lijn n, beide evenwijdig aan l en op een afstand van 3 cm van l. b Punten
Nadere informatieHoofdstuk 1 LIJNEN IN. Klas 5N Wiskunde 6 perioden
Hoofdstuk LIJNEN IN Klas N Wiskunde 6 perioden . DE VECTORVOORSTELLING VAN EEN LIJN VOORBEELD. Gegeven zijn de punten P (, ) en Q (, 8 ). Gevraagd: de vectorvoorstelling van de lijn k door P en Q. Methode:
Nadere informatieWISKUNDE-ESTAFETTE RU 2005 Uitwerkingen
WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2005 Uitwerkingen 1 We proberen alle mogelijkheden van klein naar groot: p = 1 is uitgesloten: dan zou elke dag hetzelfde resultaat geven. p = 2 is uitgesloten: dan zouden dag 1 en
Nadere informatie1 Vlaamse Wiskunde Olympiade : eerste ronde
1 Vlaamse Wiskunde Olympiade 2005-2006: eerste ronde 1 11 3 11 = () 11 2 3 () 11 5 6 () 11 1 12 11 1 4 11 1 6 2 ls a en b twee verschillende reële getallen verschillend van 0 zijn en 1 x + 1 b = 1, dan
Nadere informatie8.0 Voorkennis. Voorbeeld 1: Bereken het snijpunt van 3x + 2y = 6 en -2x + y = 3
8.0 Voorkennis Voorbeeld 1: Bereken het snijpunt van 3x + 2y = 6 en -2x + y = 3 2x y 3 3 3x 2 y 6 2 Het vermenigvuldigen van de vergelijkingen zorgt ervoor dat in de volgende stap de x-en tegen elkaar
Nadere informatie1 Junior Wiskunde Olympiade : tweede ronde
1 Junior Wiskunde Olympiade 200-2005: tweede ronde De tweede ronde bestaat uit 0 meerkeuzevragen Het quoteringssysteem werkt als volgt: per goed antwoord krijgt de deelnemer 5 punten, een blanco antwoord
Nadere informatieDe vergelijking van Antoine
De vergelijking van Antoine Als een vloeistof een gesloten ruimte niet geheel opvult, dan verdampt een deel van de vloeistof. De damp oefent druk uit op de wanden van de gesloten ruimte: de dampdruk. De
Nadere informatieWISKUNDE-ESTAFETTE 2014 Uitwerkingen
WISKUNDE-ESTFETTE 014 Uitwerkingen 1 Onderstaande figuur verschilt van die in de opgave, want de cirkels zijn nu gedeeltelijk doorzichtig getekend. Zo zien we hoe de inkleuring van het door de cirkels
Nadere informatieEindexamen wiskunde B havo II
Opgave 1 Een functie e functie f is gegeven door figuur 1 2x 40 f (x) =, waarbij x 19. x 19 In figuur 1 en op de bijlage is de grafiek getekend van f en de verticale asymptoot x = 19. 6p 1 Los op: 0
Nadere informatieOppervlakte en inhoud van ruimtelijke figuren
4 Oppervlakte en inhoud van ruimtelijke figuren BALK EN KUBUS hoogte Figuur lengte reedte In figuur is een alk getekend. Bij een alk zijn steeds de twee tegenover elkaar liggende vlakken gelijk. Alle vlakken
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Dinsdag 22 juni uur
Wiskunde rofi Eamen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak Dinsdag juni 13.30 16.30 uur 19 99 Dit eamen bestaat uit 15 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatieHoofdstuk 6 Inhoud uitwerkingen
Kern Prisma en cilinder a De inhoud is G h=,5 = 4,5cm. b Die inhoud is even groot. a De inhoud is G h= ( 4) 8 = 64 cm b Op iedere hoogte geldt dat de doorsnede van het rechte prisma dezelfde oppervlakte
Nadere informatieExamen HAVO. tijdvak 1 vrijdag 19 mei uur
Examen HVO 2017 tijdvak 1 vrijdag 19 mei 13.30-16.30 uur oud programma wiskunde Dit examen bestaat uit 20 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel
Nadere informatie2 Gemengde opgaven. Bladzijde 94. a * b Er onstaat eenvoronoi-diagram met ëe n knooppunt, namelijk het middelpunt van de cirkel. c Teken een lijn k.
2 Gemengde opgaven ladzijde 94 54 a * b r onstaat eenvoronoi-diagram met ëe n knooppunt, namelijk het middelpunt van de cirkel. c Teken een lijn k. c 3 ies punten en op k. Teken de cirkel met middelpunt
Nadere informatieRakende cirkels. We geven eerst wat basiseigenschappen over rakende cirkels en raaklijnen aan een cirkel.
Rakende cirkels Inleiding We geven eerst wat basiseigenschappen over rakende cirkels en raaklijnen aan een cirkel. De raaklijn staat, in het raakpunt T, loodrecht op de straal. Bij uitwendig rakende cirkels
Nadere informatieDriehoeksongelijkheid en Ravi (groep 1)
Driehoeksongelijkheid en Ravi (groep 1) Trainingsdag 3, april 009 Driehoeksongelijkheid Driehoeksongelijkheid Voor drie punten in het vlak A, B en C geldt altijd dat AC + CB AB. Gelijkheid geldt precies
Nadere informatie1 Introductie. 2 Oppervlakteformules
Introductie We werken hier met ongeoriënteerde lengtes en voor het gemak laten we de absoluutstrepen weg. De lengte van een lijnstuk XY wordt dus ook weergegeven met XY. Verder zullen we de volgende notatie
Nadere informatieHoofdstuk 5 - Definities en stellingen
Hoofdstuk 5 - efinities en stellingen Voorkennis: ijzondere figuren ladzijde 30 V-a 50 60 = 80 50 60 = 70 d Ja, de zwaartelijnen gaan door één punt: het zwaartepunt Ja, de hoogtelijnen gaan door één punt:
Nadere informatieCollege WisCKI. Albert Visser. 5 december, Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University. Lijn, Vlak, etc.
College WisCKI Albert Visser Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University 5 december, 2012 1 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 3 Vectorvoorstelling Lijn: x = b +
Nadere informatieKies voor i een willekeurige index tussen 1 en r. Neem het inproduct van v i met de relatie. We krijgen
Hoofdstuk 95 Orthogonaliteit 95. Orthonormale basis Definitie 95.. Een r-tal niet-triviale vectoren v,..., v r R n heet een orthogonaal stelsel als v i v j = 0 voor elk paar i, j met i j. Het stelsel heet
Nadere informatieOverzicht eigenschappen en formules meetkunde
Overzicht eigenschappen en formules meetkunde xioma s Rechten en hoeken 3 riehoeken 4 Vierhoeken 5 e cirkel 6 Veelhoeken 7 nalytische meetkunde Op de volgende bladzijden vind je de eigenschappen en formules
Nadere informatie5 Inleiding tot de groepentheorie
5 Inleiding tot de groepentheorie Oefening 5.1. Stel de Cayleytabel op voor de groep van de symmetrieën van een vierkant. Bewijs dat deze groep de viergroep van Klein bezit als deelgroep van index 2. Oplossing
Nadere informatieUitwerkingen oefeningen hoofdstuk 4
Uitwerkingen oefeningen hoofdstuk 4 4.4.1 Basis Lijnen en hoeken 1 Het assenstelsel met genoemde lijnen ziet er als volgt uit: 4 3 2 1 l k -4-3 -2-1 0 1 2 3 4-1 -2-3 n m -4 - Hieruit volgt: a Lijn k en
Nadere informatie2. Waar of vals: Als een rechte a evenwijdig is met een vlak α en dat vlak staat loodrecht op een vlak β dan staat a loodrecht op β.
1 Synthetische RM 1. (a) Geef de definitie van de loodrechte stand van twee vlakken. (b) Geen stellingen die voorwaarden uitdrukken opdat twee vlakken orthogonaal zijn. (c) Steun op 1a of 1b om te bewijzen
Nadere informatie1 Vlaamse Wiskunde Olympiade : tweede ronde
1 Vlaamse Wiskunde Olympiade 005-006: tweede ronde Volgende benaderingen kunnen nuttig zijn bij het oplossen van sommige vragen 1,1 3 1,731 5,361 π 3,116 1 Als a 1 3 a 1 3 a m = a met a R + \{0, 1}, dan
Nadere informatieNiet-euclidische meetkunde. Les 3 Meetkunde op de bol
Niet-euclidische meetkunde Les 3 Meetkunde op de bol (Deze les sluit aan bij de paragrafen 2.1 en 2.2 van de tekst Niet-Euclidische meetkunde van de Wageningse Methode) Kun je het vijfde postulaat afleiden
Nadere informatieHoofdstuk 6 : Projectie en Stelling van Thales
Hoofdstuk 6 : Projectie en Stelling van Thales - 127 1. Projectie op een rechte (boek pag 175) x en y zijn twee... rechten. We trekken door het punt A een evenwijdige rechte met de rechte y en noemen het
Nadere informatieDomein A: Inzicht en handelen
Tussendoelen wiskunde onderbouw vo vmbo Preambule Domein A is een overkoepeld domein dat altijd in combinatie met de andere domeinen wordt toegepast (of getoetst). In domein A wordt benoemd: Vaktaal: het
Nadere informatie3 Hoeken en afstanden
Domein Meetkunde havo B 3 Hoeken en afstanden Inhoud 3.1 Cirkels en hun middelpunt 3.2 Snijden en raken 3.3 Raaklijnen en hoeken 3.4 Afstanden berekenen 3.5 Overzicht In opdracht van: Commissie Toekomst
Nadere informatieTussendoelen wiskunde onderbouw vo vmbo
Tussendoelen wiskunde onderbouw vo vmbo Domein A: Inzicht en handelen Subdomein A1: Vaktaal wiskunde 1. vmbo passende vaktaal voor wiskunde herkennen en gebruiken voor het ordenen van het eigen denken
Nadere informatieVoorkennis meetkunde (tweede graad)
Voorkennis meetkunde (tweede graad) 1. Vlakke meetkunde Lengten van de zijden en grootte van de hoeken van driehoeken en vierhoeken - De som van de hoeken van een driehoek is 180 - Bij een rechthoekige
Nadere informatieBij deze PTA-toets hoort een uitwerkbijlage, die behoort bij opdracht 4c. Pagina 1 van 8. Vestiging Westplasmavo
Vestiging Westplasmavo vak : Wiskunde leerweg : TL toetsnummer : 4T-WIS-S06 toetsduur: : 100 minuten aantal te behalen punten : 56 punten cesuur : 28 punten toetsvorm : Schriftelijk hulpmiddelen : Geodriehoek,
Nadere informatieNoordhoff Uitgevers bv
Vlak en kegel bladzijde a Als P ( x,, ) de projectie van P op het Ox-vlak is, dan is driehoek OP P een gelijkbenige rechthoekige driehoek met OP P = Dan is OP = x + en is PP = z Met de stelling van Pthagoras
Nadere informatie10.0 Voorkennis. y = -4x + 8 is de vergelijking van een lijn. Hier wordt y uitgedrukt in x.
10.0 Voorkennis y = -4x + 8 is de vergelijking van een lijn. Hier wordt y uitgedrukt in x. Algemeen: Van de lijn y = ax + b is de richtingscoëfficiënt a en het snijpunt met de y-as (0, b) y = -4x + 8 kan
Nadere informatieInwendig product, lengte en orthogonaliteit
Inwendig product, lengte en orthogonaliteit We beginnen met een definitie : u u Definitie. Als u =. en v = u n v v. v n twee vectoren in Rn zijn, dan heet u v := u T v = u v + u v +... + u n v n het inwendig
Nadere informatie15 Uitwerkingen Lineaire Algebra
5 Uitwerkingen Lineaire lgebra 5 Uitwerkingen hoofdstuk s Figuur 5: De som van twee vectoren b a d c Figuur 5: Het verschil van twee vectoren v d Figuur 5: De vector van naar c a + b b b c b + c a a a
Nadere informatie1 Vlaamse Wiskunde Olympiade : tweede ronde
1 Vlaamse Wiskunde Olympiade 006-007: tweede ronde 1 In een rechthoekige driehoek verdeelt de bissectrice uit een scherpe hoek de overstaande zijde in twee stukken met lengten 4 en 5 (zie figuur) De oppervlakte
Nadere informatieWiskundige Technieken
1ste Bachelor Ingenieurswetenschappen 1ste Bachelor Fysica en Sterrenkunde Academiejaar 014-015 1ste semester 1 oktober 014 Wiskundige Technieken 1. Beschouw een scalaire functie f : R R en een vectorveld
Nadere informatieDE AFWIKKELING VAN EEN AFGEKNOTTE KEGEL
DE AFWIKKELIG VA EE AFGEKOTTE KEGEL F. BRACKX VAKGROEP WISKUDIGE AALYSE UIVERSITEIT GET. PROBLEEMSTELLIG Beschouw de afgeknotte kegel die ontstaat door een rechte circulaire kegel te snijden met een vlak
Nadere informatieVlakke meetkunde. Module 6. 6.1 Geijkte rechte. 6.1.1 Afstand tussen twee punten. 6.1.2 Midden van een lijnstuk
Module 6 Vlakke meetkunde 6. Geijkte rechte Beschouw een rechte L en kies op deze rechte een punt o als oorsprong en een punt e als eenheidspunt. Indien men aan o en e respectievelijk de getallen 0 en
Nadere informatieVerdieping - De Lijn van Wallace
Verdieping - e Lijn van Wallace ladzijde 4 ac - d Nee, want als ijvooreeld en samenvallen dan geldt = op en = op, dus = = maar dan moet ook S met samenvallen, dus ligt S niet uiten de driehoek en dat is
Nadere informatieRuimtemeetkunde deel 1
Ruimtemeetkunde deel 1 1 Punten We weten reeds dat Π 0 het meetkundig model is voor de vectorruimte R 2. We definiëren nu op dezelfde manier E 0 als meetkundig model voor de vectorruimte R 3. De elementen
Nadere informatieOpmerking Als de punten A en B op de juiste plaats getekend zijn, maar iedere toelichting ontbreekt, drie punten toekennen.
Een functie f(x) = geeft sin(x + 6 π) = x = π x = 5 π f(x) < geeft π < x < 5 π f (x) = cos(x + 6 π) f (0),7 ( f (0) = ) De hoek van l met de x-as is 60 De hoek van l met de y-as is 0 Trailer-tafel Het
Nadere informatieKernbegrippen Kennisbasis wiskunde Onderdeel meetkunde
Kernbegrippen Kennisbasis wiskunde Onderdeel meetkunde Aanzicht Een ruimtelijk figuur kun je van verschillende kanten bekijken, je noemt dat aanzichten. Er zijn 5 aanzichten: Vooraanzicht (van voren).
Nadere informatieHoofdstuk 10 Meetkundige berekeningen
Hoofdstuk 10 Meetkundige berekeningen Les 0 (Extra) Aant. Voorkennis: Hoeken en afstanden Theorie A: Sinus, Cosinus en tangens O RHZ tan A = A RHZ O RHZ sin A = SZ A RHZ cos A = SZ Afspraak: Graden afronden
Nadere informatieuuur , DF en DB met kentallen. b) Laat zien door twee keer de stelling van Pythagoras in een rechthoekige uuur
4 Van D naar 3D Verkennen Van D naar 3D Inleiding Verkennen Bekijk de applet. Met de rechter muisknop kun je het assenstelsel om de oorsprong draaien en de fig van alle kanten bekijken. Beantwoord nu de
Nadere informatie1. Ik kan vormen en figuren herkennen en gebruiken met bijbehorende wiskundige vaktaal.
LEERLIJN WISKUNDE VMBO-BKTG (Leerjaar 1-periode 1) VMBO BKTG LJ1 Vmbo BKTG Periode 1 Wat ga ik leren? Wanneer? Welke inhoud heb ik nodig? Wat ga ik doen om dit te leren? Hoe bewijs ik dat ik dit geleerd
Nadere informatieRuimtemeetkunde deel II. Cursus voor Latijn-Wiskunde, Wetenschappen-Wiskunde en Economie-Wiskunde
Ruimtemeetkunde deel II Liliane Van Maldeghem Hendrik Van Maldeghem Cursus voor Latijn-Wiskunde, Wetenschappen-Wiskunde en Economie-Wiskunde 2 Hoofdstuk 1 De reële euclidische ruimte 1.1 De euclidische
Nadere informatieExamen Meetkunde, 1ste bach ir wet Academiejaar , tweede examenperiode
Examen Meetkunde, 1ste bach ir wet Academiejaar 2006 2007, tweede examenperiode Vraag 1 De doorsnijdingskromme C van de volgende twee oppervlakken: het omwentelingskegeloppervlak K met de Z-as als omwentelingsas
Nadere informatieEindexamen vwo wiskunde B 2013-I
Formules Vlakke meetkunde Verwijzingen naar definities en stellingen die bij een bewijs mogen worden gebruikt zonder nadere toelichting. Hoeken, lijnen en afstanden: gestrekte hoek, rechte hoek, overstaande
Nadere informatieOver het Monge-punt van een viervlak
Over het Monge-punt van een viervlak Dick Klingens Krimpenerwaard College, Krimpen ad IJssel september 2005 Inleiding Het is mogelijk door elke ribbe van een viervlak een vlak aan te brengen evenwijdig
Nadere informatieWillem-Jan van der Zanden
Enkele praktische zaken: Altijd meenemen een schrift met ruitjespapier (1 cm of 0,5 cm) of losse blaadjes in een map. Bij voorkeur een groot schrift (A4); Geodriehoek: Deze kun je kopen in de winkel. Koop
Nadere informatieExamen HAVO. wiskunde B (pilot) tijdvak 2 donderdag 18 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen HAVO 05 tijdvak donderdag 8 juni 3.30-6.30 uur wiskunde B (pilot) Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 0 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 78 punten te behalen. Voor
Nadere informatieExamen HAVO en VHBO. Wiskunde B
Wiskunde xamen HVO en VHO Hoger lgemeen Voortgezet Onderwijs Vooropleiding Hoger eroeps Onderwijs HVO Tijdvak 2 VHO Tijdvak 3 insdag 22 juni 13.30 16.30 uur 19 99 it examen bestaat uit 15 vragen. Voor
Nadere informatie5.7. Boekverslag door P woorden 11 januari keer beoordeeld. Wiskunde B
Boekverslag door P. 1778 woorden 11 januari 2012 5.7 103 keer beoordeeld Vak Methode Wiskunde B Getal en ruimte Wiskunde Hoofdstuk 1 Formules en Grafieken 1.1 Lineaire verbanden Van de lijn y=ax+b is de
Nadere informatieEindexamen vwo wiskunde B pilot 2013-I
Eindeamen vwo wiskunde pilot 03-I Formules Goniometrie sin( t u) sintcosu costsinu sin( t u) sintcosu costsinu cos( t u) costcosu sintsinu cos( t u) costcosu sintsinu sin( t) sintcost cos( t) cos t sin
Nadere informatieWISKUNDE-ESTAFETTE 2012 Uitwerkingen. a b. e f g
WISKUNDE-ESTAFETTE 202 Uitwerkingen Noem de zeven cijfers even a t/m g. a b c d + e f g Omdat de twee getallen die we optellen beide kleiner zijn dan 00 moet het resultaat kleiner dan 200 zijn. Dus e =.
Nadere informatieExamen VWO. Wiskunde B Profi
Wiskunde B Profi Eamen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak Donderdag 25 mei 3.30 6.30 uur 20 00 Dit eamen bestaat uit 7 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een
Nadere informatiea) Bepaal punten a l en b m zó dat de lijn door a en b parallel is met n.
. Oefen opgaven Opgave... Gegeven zijn de lijnen l : 2 + λ m : 2 2 + λ 3 n : 3 6 4 + λ 3 6 4 a) Bepaal punten a l en b m zó dat de lijn door a en b parallel is met n. b) Bepaal de afstand tussen die lijn
Nadere informatieUitgewerkte oefeningen
Uitgewerkte oefeningen Algebra Oefening 1 Gegeven is de ongelijkheid: 4 x. Welke waarden voor x voldoen aan deze ongelijkheid? A) x B) x [ ] 4 C) x, [ ] D) x, Oplossing We werken de ongelijkheid uit: 4
Nadere informatieBasiskennis lineaire algebra
Basiskennis lineaire algebra Lineaire algebra is belangrijk als achtergrond voor lineaire programmering, omdat we het probleem kunnen tekenen in de n-dimensionale ruimte, waarbij n gelijk is aan het aantal
Nadere informatie3. Beschouw een zeer goede thermische geleider ( k ) in de vorm van een cilinder met lengte L en straal a
1. Op een vierkantig substraat bevinden zich 4 IC s (warmtebronnen), zoals op de bijgevoegde figuur. Als een van de warmtebronnen een vermogen van 1W dissipeert als warmte (en de andere geen vermogen dissiperen),
Nadere informatie13 Vlaamse Wiskunde Olympiade : Tweede ronde.
13 Vlaamse Wiskunde Olympiade 1999-000: Tweede ronde De tweede ronde bestaat eveneens uit 30 meerkeuzevragen Het quoteringssysteem is hetzelfde als dat voor de eerste ronde, dwz per goed antwoord krijgt
Nadere informatieBijkomende Oefeningen: Les 1
1 Inhoudstafel ijkomende Oefeningen: Les 1...2 ijkomende Oefeningen: Les 2...3 ijkomende Oefeningen: Les 3...4 ijkomende Oefeningen: Les 4...5 ijkomende Oefeningen: Les 5...6 ijkomende Oefeningen: Les
Nadere informatieEscher in Het Paleis. Wiskundepakket. Ruimtelijke figuren
Escher in Het Paleis Wiskundepakket Ruimtelijke figuren Ruimtelijke figuren Escher maakt in EEN AANTAL prenten gebruik van wiskundig interessante ruimtelijke vormen, zoals Platonische lichamen en Möbiusbanden.
Nadere informatieHandig met getallen 4 (HMG4), onderdeel Meetkunde
Handig met getallen 4 (HMG4), onderdeel Meetkunde Erratum Meetkunde Je vindt hier de correcties voor Handig met getallen 4 (ISBN: 978 94 90681 005). Deze correcties zijn ook bedoeld voor het Rekenwerkboek
Nadere informatied = 8 cm 2 6 A: = 26 m 2 B: = 20 m 2 C: = 18 m 2 D: 20 m 2 E: 26 m 2
H17 PYTHAGORAS 17.1 INTRO 1 b c d 1 4 4 = 8 cm 6 A: 6 1 5 1 4 = 6 m B: 6 1 4 4 = 0 m C: 6 1 3 3 4 = 18 m D: 0 m E: 6 m 7 a A:, cm B: 5,0 cm C: 3, cm D: 4,1 cm b Voor elke zijde geldt dat het de schuine
Nadere informatie2.1 Cirkel en middelloodlijn [1]
2.1 Cirkel en middelloodlijn [1] Hiernaast staat de cirkel met middelpunt M en straal 2½ cm In het kort: (M, 2½ cm) Op de zwarte cirkel liggen alle punten P met PM = 2½ cm In het rode binnengebied liggen
Nadere informatie1 Junior Wiskunde Olympiade : tweede ronde . (D)
Junior Wiskunde Olympiade 2006-2007: tweede ronde 9 is gelijk aan (A) 3 (B) 3 (C) 9 (D) 3 9 (E) 2 Het kwadraat van 3+ + 3 is gelijk aan (A) 2 (B) 6 (C) 0 (D) 2 2 (E) 4 3 Welk van volgende figuren is het
Nadere informatieLineaire algebra I (wiskundigen)
Lineaire algebra I (wiskundigen) Toets, donderdag 22 oktober, 2009 Oplossingen (1) Zij V het vlak in R 3 door de punten P 1 = (1, 2, 1), P 2 = (0, 1, 1) en P 3 = ( 1, 1, 3). (a) Geef een parametrisatie
Nadere informatie1 Vlaamse Wiskunde Olympiade : eerste ronde
1 Vlaamse Wiskunde Olmpiade 2006-2007: eerste ronde 1 Hoeveel punten kunnen een rechthoek en een cirkel maimaal gemeen hebben? (A) 2 (B) 4 (C) 6 (D) 8 (E) 10 2 Van de volgende drie uitspraken R : 2 = R
Nadere informatieMet behulp van deze gegevens kan worden berekend welke maximale totale behoefte aan elektrische energie in Nederland er voor 2050 wordt voorspeld.
Windenergie Er wordt steeds meer gebruikgemaakt van windenergie. Hoewel de bijdrage van windenergie nu nog klein is, kan windenergie in de toekomst een grote bijdrage aan onze elektriciteitsvoorziening
Nadere informatieOrigami Meetkunde. Peter Lombaers en Jan-Willem Tel 26 mei 2011
Origami Meetkunde Peter Lombaers en Jan-Willem Tel 26 mei 2011 Samenvatting In dit dictaat beschouwen we een manier om hoeken en afstanden te construeren: origami. We vergelijken het met het construeren
Nadere informatie