SOCIALE WETENSCHAPPEN, WAT KAN JE ERMEE? studie en beroepscarrières onder de loep

Transcriptie

1 SOCIALE WETENSCHAPPEN, WAT KAN JE ERMEE? studie en beroepscarrières onder de loep

2

3 SOCIALE WETENSCHAPPEN, WAT KAN JE ERMEE? studie en beroepscarrières onder de loep Kees van der Veer Annemarie van Elfrinkhof Thela Thesis Amsterdam 2004

4 ISBN Kees van der Veer/ Annemarie van Elfrinkhof In opdracht van de Faculteit der Sociale Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam FSW voorlichting, De Boelelaan 1081, 1081 HV Amsterdam. Tel. +31 (0) Lay out: Saskia Stehouwer Vormgeving: Nancy Panjoel, Room for ID s Fotografie omslag: photodisc Drukwerk: Rozenberg Publishers / Thela Thesis, Amsterdam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande toestemming van de rechthebbende(n).

5

6

7

8

9 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... i Woord vooraf... 1 Inleiding Onderzoeksvragen, onderzoeksopzet en methode van dataverzameling Alumni van FSW Probleemstelling en onderzoeksopzet Opzet van de vragenlijst en het veldwerk Opzet van de analyse De steekproef - het profiel van de geënquêteerde alumni Deelnemers aan de webenquête Opleiding en gevolgde vooropleiding Hoe lang doen FSW-ers over hun studie? Opleidingskeuze; sekse- of leeftijdgebonden? Wie zijn die FSW alumni? Van collegebank naar kantoorstoel. Arbeidsmarkt- en loopbaanperspectieven voor sociale wetenschappers Wie heeft geen baan en waarom? Werkloosheid onder afgestudeerde FSW-ers Hoe tevreden zijn afgestudeerden met hun huidige functie? Het niveau van de huidige functie In welke sectoren komen afgestudeerden terecht? In wat voor functies komen afgestudeerden terecht? Overige functiekenmerken Inkomen afstuderen: wie of wat verdient t meest? De eerste baan Van functie naar (hogere?) functie Stapelen, loont dat? Promoveren, ook een optie! Hoe kijken afgestudeerden terug op hun opleiding? Oordeel over de opleiding Wat hebben afgestudeerden tijdens hun opleiding het meest gemist? Van welke opleidingsonderdelen hebben afgestudeerden het meest profijt? Welke opleidingsonderdelen zijn afgestudeerden het beste bijgebleven? Na de meesterproef Wat hebben opleidingen aan afgestudeerden te bieden? Wat hebben afgestudeerden aan de opleidingen te bieden? Aanknopingspunten voor facultair beleid... 57

10 ii INHOUDSOPGAVE Beperkingen van het onderzoek Afgestudeerden in de sociaal-culturele wetenschappen Waar afgestudeerden terechtkomen Hoe alumni terugkijken op de opleiding Hoe de faculteit in contact kan blijven met afgestudeerden Literatuur Bijlage I Vragenlijst afgestudeerden van de faculteit FSW ( t/m ) Vervolgens willen wij u een aantal vragen stellen over uw loopbaan Wij willen u nu enige vragen stellen over de opleiding die u heeft gevolgd Tot slot willen wij u een aantal vragen stellen over activiteiten van de faculteit die voor u als alumnus van belang kunnen zijn Hartelijk bedankt voor uw medewerking! Bijlage II. Sectoren waarin afgestudeerden werken per opleiding Bijlage III. Functies van afgestudeerden per opleiding... 88

11 Lijst van tabellen Tabel 1: FSW-alumni die zijn afgestudeerd in de periode tot Tabel 2: Aantal respondenten per studierichting Tabel 3: Afgestudeerd via verkorte of via reguliere variant Tabel 4: Afgestudeerd in voltijd of in deeltijd Tabel 5: Opleiding en gevolgde vooropleiding Tabel 6: Studieduur van voltijds reguliere en voltijds verkorte FSW-alumni in jaren.. 16 Tabel 7: Aantal afgestudeerde vrouwen en mannen per studierichting (in ) Tabel 8: Leeftijd per categorie afgestudeerden op het moment van afstuderen Tabel 9: Afgestudeerde FSW-ers met en zonder baan Tabel 10: Mate van tevredenheid met huidige functie Tabel 11. Mate waarin huidige functie aansluit bij verwachtingen vooraf Tabel 12: Het vereiste opleidingsniveau voor het vervullen van de huidige functie Tabel 13: Het vereiste opleidingsniveau voor het vervullen van de huidige functie* Tabel 14: Sectoren waarbinnen afgestudeerden een baan vinden Tabel 15: Functies van afgestudeerden in hun eerste baan Tabel 16. Werktijdfactor van afgestudeerde FSW-ers in Tabel 17: Aard van de aanstelling en flexibiliteit van het contact* Tabel 18: Inkomensniveau per opleiding van recent afgestudeerden Tabel 19: Tijdsperiode tussen afstuderen en eerste baan bij hen die voltijds studeerden*. 35 Tabel 20: Kanalen waarlangs de eerste functie na afstuderen werd verkregen Tabel 21: Het vereiste opleidingsniveau voor het vervullen van de eerste functie Tabel 22: Carrières van (recent) afgestudeerde FSW-ers die sinds afstuderen eenmaal of vaker van functie zijn veranderd Tabel 23: Het diploma op grond men is aangenomen voor de eerste functie Tabel 24: Het effect van stapelen op carrières Tabel 25: Beoordeling van studieonderdelen door afgestudeerden (gemiddelde rapportcijfer en standaarddeviatie) Tabel 26: Wat heeft men achteraf tijdens de opleiding gemist? Tabel 27: Onderdelen in de opleiding men het meeste profijt heeft gehad Tabel 28: Rangorde van meest profijtelijke studieonderdelen per opleiding Tabel 29: Rangorde van meest profijtelijke studieonderdelen per opleidingsvariant Tabel 30: Animo voor alumni-activiteiten Tabel 31. Animo van alumni voor bijdrage aan opleiding Tabel 32: Werkgelegenheid alumni P&B, naar sector Tabel 33: Werkgelegenheid alumni CA/SNWS, naar sector Tabel 34: Werkgelegenheid alumni BCO naar sector Tabel 35: Werkgelegenheid alumni COM, naar sector Tabel 36: Werkgelegenheid alumni SG, naar sector Tabel 37: Werkgelegenheid alumni ESM, naar sector Tabel 38: Werkgelegenheid alumni BCS, naar sector... 85

12 iv INHOUDSOPGAVE Tabel 39: Werkgelegenheid alumni MVB, naar sector Tabel 40: Werkgelegenheid alumni P&V, naar sector Tabel 41: Functies alumni P&B Tabel 42: Functies alumni CA/SNWS Tabel 43: Functies alumni BCO Tabel 44: Functies alumni Tabel 45: Functies alumni SG Tabel 46: Functies alumni MVB Tabel 47: Functies alumni ESM Tabel 48: Functies alumni P&V Tabel 49: Functies alumni BCS... 96

13 Woord vooraf Ruim zes jaar geleden werd door de Faculteit der Sociale Wetenschappen (FSW) van de VU een onderzoek gedaan onder alumni, afgestudeerden in een van de opleidingen aan de faculteit die toen nog Faculteit der Sociaal Culturele Wetenschappen (SCW) heette. Het motief was destijds dat de faculteit weinig wist van hoe het hun afgestudeerden was vergaan nadat ze zij hun studie succesvol hadden afgerond. Alumni daarentegen weten veel over de faculteit, met name over de wijze waarop hun opleiding is ingericht, zowel wat betreft vorm als inhoud. Hun ervaringen zijn van belang om de verschillende sociaalwetenschappelijke opleidingen in de toekomst waar mogelijk en wenselijk te verbeteren. Het onderzoek uit 1998 (Van der Veer & Schoonhoven, 1998) heeft geleid tot een aantal verbeteringen in de opleidingen. De belangrijkste ervan was het meer en op structurele wijze aandacht schenken aan arbeidsmarktoriëntatie als onderdeel van de opleiding. Daarbij werd gebruik gemaakt van kennis en ervaring van alumni. Met de invoering van de BaMa structuur zijn de opleidingen weliswaar gewijzigd, maar die wijzigingen hebben vooral betrekking op de vorm van de opleiding en de volgorde waarin modules worden gepresenteerd. Ook de inhoud is recentelijk gewijzigd maar die wijzigingen zijn, behoudens de opzet van een aantal geheel nieuwe masters, relatief beperkt. Daarom besloot het Faculteitsbestuur wederom een onderzoek te doen uitvoeren onder alle recent - ditmaal in de periode van t/m afgestudeerden. Aan de afdeling Methoden en Technieken van Sociaal Wetenschappelijk Onderzoek (M&T) werd verzocht zo n onderzoek op te zetten en uit te voeren. De bedoeling was een onderzoek te verrichten de uitkomsten vergelijkbaar zouden zijn met het onderzoek uit In dit boek worden de resultaten ervan gerapporteerd. De verslaggeving van dit onderzoek is bestemd voor alumni. Niet alleen als dank voor hun medewerking - velen waren graag bereid de webenquête in te vullen of zich zelfs uitvoerig te laten interviewen - maar ook om hen te laten delen in ervaringen van anderen. Hopelijk wordt daarmee de band tussen de faculteit en hen (verder) versterkt. Daarnaast is dit boek natuurlijk geschreven voor het faculteitsbestuur, opleidingsmanagers en overige -verantwoordelijken en (toekomstige) studenten. De onderzoeksresultaten kunnen bijdragen aan een verbetering van de opleiding en een verbeterde werving onder potentiële studenten. Aan de totstandkoming van het onderzoek hebben velen meegewerkt. In de eerste plaats is dat het Faculteitsbestuur dat het onderzoek financieel mogelijk heeft gemaakt. Daarnaast zijn dat de studieadviseurs en de opleidingsmanagers die de concept vragenlijst hebben becommentarieerd. De vragenlijst werd kundig tot webenquête geprogrammeerd dankzij de inzet van Rineke Bos en Arne Smeels van de afdeling ICT&O. De onderzoeksresultaten en de verslaggeving ervan werden becommentarieerd door Frans Kamsteeg, Tilly Klaassen

14 2 WOORD VOORAF en Hanneke Hovenkamp. Harry van den Berg en Henk Goede van de afdeling M&T voorkwamen door hun advies al te grote onderzoekstechnische blunders. Wij zijn allen, en niet in de laatste plaats de afgestudeerden die aan het onderzoek hebben meegewerkt, dankbaar voor hun medewerking. Vanzelfsprekend zijn de auteurs zelf volledig verantwoordelijk voor analyse, interpretatie en rapportage, inclusief onverhoopte tekortkomingen erin. Kees van der Veer Annemarie van Elfrinkhof Amsterdam, juli 2004

15 Inleiding Dertig jaar geleden bestonden er aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen (destijds Sociaal-Culturele Wetenschappen) van de Vrije Universiteit drie disciplinaire afstudeerrichtingen: sociologie, culturele antropologie inclusief niet-westerse sociologie (CA/SNWS) en politicologie en bestuurskunde (P&B). In die situatie zijn grote veranderingen opgetreden. De studierichting sociologie werd in de jaren tachtig opgeheven vanwege gebrek aan belangstelling. Ook de andere studierichtingen kampten met minder belangstelling van de zijde van aankomende studenten. Twee ontwikkelingen leidden tot het inzicht dat de faculteit er goed aan zou doen om meer arbeidsmarktgerichte interdisciplinaire opleidingen te starten, vanzelfsprekend steunend op de in de faculteit aanwezige disciplinaire expertise. De eerste reden was het afnemend studentenaantal: kennelijk ging van de oude studierichtingen minder wervingskracht uit. De tweede was het in bredere (maatschappelijke en politieke) kring medio jaren tachtig ontstane inzicht dat gamma-achtige studierichtingen tot iets (een beroep) zouden moeten opleiden: sociaal culturele studierichtingen zouden meer arbeidsmarktrelevante onderdelen dienen te bevatten en daarmee het arbeidsmarktperspectief voor afgestudeerden moeten vergroten. Zo ontstonden naast de disciplinaire opleidingen achtereenvolgens de opleiding SCW met de afstudeerrichtingen Sociale Gerontologie (SG), Etnische Studies en Minderheidsvraagstukken (ESM), Beleid, Cultuur en Seksevraagstukken (BCS, dat vroeger werd aangeduid als Vrouw en Beleid ), Cultuur, Organisatie en Management (COM), Beleid, Communicatie en Organisatie (BCO). De opleidingen BCS en ESM werden in de jaren negentig samengevoegd tot de studierichting Maatschappelijke Vraagstukken en Beleid (MVB). De belangstelling voor de nieuwe afstudeerrichtingen wisselt. COM en BCO trokken bijvoorbeeld van meet af aan veel studenten, met name hen die al een HBO-vooropleiding hebben; het laatste geldt ook voor Sociale Gerontologie. Bij de overige studierichtingen vond instroom plaats vanuit zowel het VWO als het HBO. De belangstelling voor MVB is door de jaren heen veel minder groot geweest dan voor COM en met name BCO. Naast de reguliere vierjarige studie is het mogelijk deze opleidingen in een verkorte tweejarige variant te doen. In een enkel geval hebben deze verkorte opleidingen een andere naam gekregen dan de reguliere studie, bijvoorbeeld Communicatie en Politiek in Europa. In 2000 is de studie Politie- en Veiligheidsstudies (PV) als specialistische variant op Bestuurskunde ingesteld. Voor alle studierichtingen - ook de disciplinaire - geldt ten slotte dat er een tendens bestaat onder studenten om in deeltijd te gaan studeren. Die tendens wordt in de eerste plaats veroorzaakt door een toenemende instroom van studenten die al een functie op het desbetreffende opleidingsdomein hebben, maar die de kwaliteit van hun

16 4 INLEIDING functioneren door middel van een academische opleiding willen verbeteren. In de tweede plaats draagt het huidige niveau van studiefinanciering en de noodzaak voor velen om er een baantje bij te nemen zonder twijfel bij aan deze trend. Inmiddels is een aantal studierichtingen - vanwege de afgenomen belangstelling - ten opzichte van de andere geherpositioneerd. Vanaf de cursus 2002/2003 werden op de VU, en dus ook op de Faculteit der Sociale Wetenschappen, de opleidingen volgens het Bachelor Master sjabloon gestructureerd. Deze herstructurering veranderde de vorm van de opleidingen drastisch. De inhoud veranderde eveneens. In sommige gevallen was die verandering aanzienlijk (zoals de invoering van een bachelor opleiding Communicatie Wetenschap en een volledig nieuwe Masterprogramma s) en in andere gevallen (binnen de Bachelors) was die minder spectaculair. Hoe het ook zij, de doctorandus mag zich na afronding van het Masterprogramma Master of Science noemen, naar angelsaxisch taalgebruik. De instroom van studenten in de opleidingen is veranderd in vergelijking met de pre- BaMa periode. In de eerste plaats zijn er natuurlijk de studenten die vanuit het VWO het (inmiddels gemeenschappelijke) eerste jaar instromen. De verkorte doctoraal opleiding, zoals die tot september 2002 bestond, bestaat echter niet meer. Studenten met een afgeronde HBO opleiding kunnen nu - zij zijn immers Bachelor - instromen in een eenjarige Master opleiding. Voorwaarde is dat zij eerst een assessment doen om hun kennis te toetsen van o.a. de wiskunde en de Engelse taal, en vervolgens, bij gebleken geschiktheid, deelnemen aan de zogenoemde premaster class. Tijdens dit opleidingsjaar worden HBO Bachelors geacht de voor de Masteropleiding noodzakelijke academische kennis en vaardigheden aan te leren die zij tijdens hun Bacheloropleiding op het HBO moesten ontberen. Het brede spectrum van opleidingen, nu binnen de BaMa structuur, slaat anno 2004 nog steeds aan, hoewel de instroom van studenten is verminderd. De meeste onderwijsdoelstellingen kunnen binnen de nieuwe structuur worden verwezenlijkt, maar dat betekent niet dat FSW voor de eerstkomende vijf jaar niet meer zou behoeven te vernieuwen. Kwaliteitsverbetering - men spreekt op (V)universitair niveau nog steeds onverschrokken over Noblesse Oblige - staat hoog in het vaandel, ook met betrekking tot het facultaire onderwijs. Vanuit die achtergrond besloot het faculteitsbestuur om wederom een balans op te maken van de kwaliteit van het onderwijs binnen FSW, gebaseerd op de ervaringen van degenen die in de afgelopen vijf jaar hun studie hebben afgerond. Meer in het bijzonder werd informatie gewenst omtrent een drietal zaken. In de eerste plaats wilde men weten waar de afgestudeerde FSW-ers na hun studie terecht zijn gekomen en of het beoogde arbeidsmarktperspectief binnen de opleidingen ook heeft geleid tot banen voor alumni, en zo ja wat voor banen. In de tweede plaats, en in samenhang met het voorgaande, wilde men weten hoe afgestudeerden, die immers, uitzonderingen daargelaten, letterlijk en figuurlijk afstand hebben genomen van de

17 universiteit, achteraf aankijken tegen hun opleiding. Wat zien zij als zwakke en als sterke kanten ervan? Ten slotte wilde men weten of afgestudeerden zelf behoefte hebben aan het onderhouden van contacten met de faculteit (bijvoorbeeld om op de hoogte te blijven van de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen binnen het vakgebied) en op welke manier afgestudeerden betrokken zouden kunnen worden bij de huidige opleiding, ten behoeve van de arbeidsmarktoriëntatie van huidige studenten. Om die informatie te verkrijgen werd een deelonderzoek opgezet in de vorm van een survey onder FSW-alumni die zijn afgestudeerd in de periode tussen 1 september 1998 en 31 augustus De dataverzameling vond plaats door middel van een webenquête in december 2003 en januari Op basis van de resultaten van dit deelonderzoek werd vervolgens een kwalitatief onderzoek opgezet bestaande uit een reeks diepte-interviews onder enige tientallen afgestudeerden uit de verschillende studierichtingen. Oogmerk daarbij was om meer inzicht te krijgen in de achtergronden van de bevindingen die naar voren kwamen als resultaat van de webenquête. Een aantal van deze verhalen wordt in de rapportage gebruikt ter illustratie of ter inleiding van de verschillende hoofdstukken. De onderzoeksresultaten vormen een momentopname die in verschillende opzichten van nut kan zijn. De rapportage ervan is hopelijk niet alleen nuttig voor het Faculteitsbestuur, de afdelingen en de opleidingscommissies in de faculteit, maar kan eveneens gebruikt worden tijdens de voorlichting aan potentiële studenten en tijdens de arbeidsmarktoriëntatie van de huidige FSW-studenten. Daarnaast beoogt deze rapportage de banden met afgestudeerden te versterken.

18

19 1. Onderzoeksvragen, onderzoeksopzet en methode van dataverzameling De Nationale Hogeschool van Toerisme en Verkeer die ik, voordat ik aan COM begon, gedaan heb was het niet helemaal. De vakken die over cultuurverschillen gingen vond ik erg leuk, maar ik miste theoretisch onderbouwing en diepgang. COM sprak me erg aan, zeker ook omdat ik zelf tijdens een stage in Mexico tegen cultuurverschillen was opgelopen. Om niet de hele tijd met solliciteren bezig te zijn ben ik na mijn afstuderen gaan werken bij een Incoming Touroperator. Dit lag meer in lijn met mijn HBO studie. Ik wilde hier niet in verder, maar het was een mooie tussenoplossing. COM is erg breed en ik moest eerst uitzoeken wat ik er mee wilde en wat er mogelijk was. Nu ben ik beleidsmedewerker internationalisering op een Hbo-instelling. Ik houd me bezig met de kwaliteitszorg van de internationalisering, oftewel de beoordeling van het niveau van de buitenlandse stages en onderwijsprogramma s. Hierover heb ik dan contact met de opleidingsmanagers en afdelingsdirecteuren, maar ook met ander Hboinstellingen zodat ervaringen kunnen worden uitgewisseld. Bijvoorbeeld over hoe om te gaan met studenten met cultuurproblemen, met huisvesting voor exchange-students etc. Dankzij mijn studie COM heb ik een beter idee hoe organisaties werken en hoe besluitvorming plaatsvindt. Het is voor een beleidsmedewerker belangrijk dat je dat kan inschatten. Niet alleen het formele circuit, ook het informele circuit is van belang. Dat wat ik geleerd heb over interculturele samenwerking gebruik ik dagelijks. Bij COM leer je niet per cultuur wat de kenmerken zijn, maar wel globaal waar je op moet letten. Hierdoor ben ik me goed bewust van culturele verschillen. Het leukste van mijn werk vind ik dan ook het dagelijkse contact met personen uit andere culturen. Zowel de zakelijke contacten met de partners van de Hogeschool, als de sociale contacten met de studenten. Zie hier een voorbeeld van een succesvol begonnen beroepscarrière na een uitgekiend opleidingstraject.

20 8 ONDERZOEKSVRAGEN, ONDERZOEKSOPZET EN METHODEN VAN DATAVERZAMELING In dit hoofdstuk doen we verslag van de wijze waarop het onderzoek onder afgestudeerde FSW-ers werd opgezet en uitgevoerd. Achtereenvolgens komt aan de orde: de onderzoekspopulatie, de vraagstelling en de onderzoeksopzet, de methode van dataverzameling, de opzet van de webenquête, de opzet van het diepte-interview en het veldwerk. We besluiten dit hoofdstuk met een beknopte weergave van de opzet van de analyse. 1.1 ALUMNI VAN FSW De VU heeft sinds een jaar of vijftien een centraal alumnibureau. Dit bureau, dat ressorteert onder de dienst Voorlichting en Externe Betrekkingen, administreert de alumni, onderhoudt het adressenbestand en onderhoudt het contact met de afgestudeerden door middel van het tot voor kort periodiek verschijnend blad ReVUe dat vanaf januari 2004 is opgevolgd door het drie keer per jaar verschijnend magazine Gewoon Bijzonder. Het databestand van afgestudeerden bij FSW werd in 1994 ondergebracht in het universitaire gegevensbestand dat werd opgezet door dit alumnibureau. Helaas bleek dit centrale databestand door omstandigheden verre van volledig. Onze onderzoekspopulatie - alle afgestudeerden van FSW opleidingen in de periode tussen 1 september 1998 en 31 augustus werd daarom getraceerd door middel van het samenvoegen van de beschikbare lijst met centraal geadministreerde alumni de meest recente adressen bij de universiteit bekend zijn, met de door de faculteit bijgehouden lijst van afgestudeerden eventuele adreswijzigingen niet worden bijgehouden. Aldus werd de onderzoekspopulatie vastgesteld die bestaat uit in totaal 1406 afgestudeerden. 1.2 PROBLEEMSTELLING EN ONDERZOEKSOPZET Tijdens het onderzoek stonden drie vragen centraal. 1. Waar komen de afgestudeerden terecht op de arbeidsmarkt en bestaan er verschillen in loopbaan tussen (categorieën) afgestudeerden die verband houden met verschillen in gevolgde (SCW)-opleiding en/ of gevolgd (verkort of regulier) opleidingstraject? 2. Hoe kijken alumni terug op de door hen gevolgde opleiding en welke eventuele consequenties kunnen daaruit worden getrokken ten aanzien van de opzet van de studie in de toekomst? 3. Op welke manier kan de faculteit in contact komen en blijven met afgestudeerden en hoe dient een alumnibeleid er uit te zien? Om die vragen te kunnen beantwoorden werd een webenquête opgezet waar de afgestudeerden door middel van een brief met daarin het desbetreffende webadres naartoe werden geleid. Het onderzoek begon in december 2003 met het inventariseren van mogelijke onderzoeksvragen, de formulering van de definitieve probleemstelling, het opstellen, redigeren en programmeren van een vragenlijst op de onderwijswebsite van de faculteit en

21 HOOFDSTUK 1 9 het maken van een topiclijst voor diepte-interviews met enige tientallen alumni. De dataverzameling vond plaats in de maanden december 2003 en januari De diepteinterviews, de data-analyse, de interpretatie van de onderzoeksresultaten en de rapportage van de bevindingen vonden plaats in de periode januari tot juli De kandidaten voor de diepte-interviews werden geselecteerd uit de respondenten van de webenquête. Ten behoeve van de selectie werd gekeken naar studierichting, deeltijd/ voltijd, regulier/ verkort. Dit resulteerde in vierentwintig diepte-interviews met afgestudeerden, waaronder twee cultureel antropologen, twee politicologen, twee bestuurskundigen, drie MVB-ers, twee SG-ers, vijf BCO-ers en vijf COM-ers. Van de studierichtingen politie- en veiligheidsstudies, etnische studies en minderheidsvraagstukken en communicatie en politiek in Europa werd telkens een afgestudeerde geïnterviewd. Daarnaast hebben we zes korte interviews gehouden met afgestudeerden die op de VU zijn blijven werken, hetzij als aio hetzij als toegevoegd docent. Dit betroffen aio s van de opleidingen Politicologie, Bestuurskunde, Culturele Antropologie, BCO en COM. Van de laatste studierichting hebben we twee alumni geïnterviewd. 1.3 OPZET VAN DE VRAGENLIJST EN HET VELDWERK De faculteit FSW heeft een naar vooropleiding, leeftijd en studietraject gemeten, zeer heterogene studentenpopulatie. Daarom werd beoogd in de eerste plaats een aantal algemene kenmerken per opleiding in kaart te brengen. De vragenlijst bestond, na een aantal algemene vragen met betrekking tot kenmerken als leeftijd, gevolgde opleiding, vooropleiding, gevolgd studietraject (verkort of regulier, voltijd of deeltijd), tijdstip van aanvang en afronding studie, uit een drietal onderdelen. 1. Vragen betreffende kenmerken van de eerste functie na het afstuderen en van de huidige functie (zoals de sector waarin men destijds en thans werkzaam was en/of is, het type aanstelling, het huidig inkomensniveau, het voor de huidige functie vereiste opleidingsniveau et cetera), en de wijze waarop men die functie(s) heeft verkregen. 2. Vragen betreffende diverse aspecten van de genoten opleiding (zoals de vakinhoudelijke kwaliteit van de opleiding, de training in diverse nader gespecificeerde vaardigheden, de organisatie van het onderwijs, de studiebegeleiding en de aansluiting van de gevolgde opleiding op de arbeidsmarkt). Daarnaast werd (via open vragen) gevraagd naar wat men achteraf in de opleiding heeft gemist enerzijds, en van welke studieonderdelen men achteraf juist veel profijt heeft in het werk dat men doet of deed anderzijds. 3. Vragen betreffende alumniactiviteiten. Bedoeling daarvan was om van een aantal concrete activiteiten na te gaan of daarvoor onder alumni belangstelling bestaat en zo ja, in welke mate. Daarbij werd niet slechts de belangstelling voor het blad Revue - het halfjaarlijks verschijnend VU-magazine dat vanaf 2004 doorgaat onder de nieuwe naam Gewoon Bijzonder, bestemd voor VUrelaties en afgestudeerden - gepeild, maar werd eveneens gevraagd naar de belangstelling voor studiedagen of nascholing, en naar de bereidheid om in de een of andere vorm mee te werken aan voorlichting over de

22 10 ONDERZOEKSVRAGEN, ONDERZOEKSOPZET EN METHODEN VAN DATAVERZAMELING arbeidsmarkt aan huidige studenten, en - voor zover men thans een betaalde baan heeft - naar de mogelijkheid van stageplaatsen voor huidige studenten. De volledige vragenlijst is opgenomen als bijlage I. Over respons en representativiteit van de onderzochte groep voor de totale onderzoekspopulatie wordt verslag gedaan in hoofdstuk OPZET VAN DE ANALYSE De weergave van de analyseresultaten bestaat, in aansluiting op de hierboven geformuleerde onderzoeksvragen, uit de volgende onderdelen. Het eerste deel (in hoofdstuk 2) betreft een beschrijving van de groep alumni aan de hand van een aantal kenmerken, alsmede een analyse van verschillen tussen enige categorieën afgestudeerden. Daarna wordt (onderzoeksvraag 1) getracht overeenkomsten en verschillen in loopbanen tussen categorieën alumni te reconstrueren (hoofdstuk 3). Vervolgens analyseren we (onderzoeksvraag 2) verschillen en overeenkomsten in beoordeling achteraf van de genoten opleiding en gaan we na of men ook daadwerkelijk genoot van de opleiding, en zo ja in welk opzicht (hoofdstuk 4). Beantwoording van onderzoeksvraag 3 bestaat uit een inventarisatie van de gemeten belangstelling voor alumniactiviteiten (in hoofdstuk 5).

23 2. De steekproef - het profiel van de geënquêteerde alumni Na de HTS Autotechniek heb ik 5 jaar gewerkt, door allerlei reorganisaties ongeveer in vijf verschillende functies. Ik heb gewerkt als wagenparkbeheerder, bij een Opel dealer, verder twee jaar smeermiddelen voor auto s verkocht en een industrieel adviesbureau opgezet. Deze laatste baan lag niet in het verlengde van mijn studie of van mijn eerdere banen. De eigenaar van de holding waaronder de adviesgroep behoorde, had mij en iemand van de TU gevraagd om het bedrijf op te zetten. Dit bureau gaf trainingen in arbeidsveiligheid en machineveiligheid. Ik gaf bijvoorbeeld seminars in arbeidsbemiddeling en over de invoering van Europese richtlijnen. Ik ben weer gaan studeren omdat ik bij eerdere banen gemerkt had dat er steeds meer gevraagd werd om een universitaire opleiding in plaats van een Hbo-opleiding. Aangezien het werk voor de adviesgroep geen fulltime baan was had ik tijd voor een aanvullende studie. Via een vriend kwam ik bij SCW terecht. Daar werd de meest consumeerbare studievariant, namelijk in deeltijd het meest praktisch te doen, aangeboden. De mix van onderwerpen in BCO sprak me daarnaast erg aan. Door alle baanwisselingen die ik had gehad was ik erg geïnteresseerd geraakt in de O, Organisatie. Hoe zitten organisaties in elkaar? Ik was op zoek naar theoretische onderbouwing daarvan. Het bedrijf waar ik nu werk, is een pragmatisch bedrijf. Enerzijds HBOgetint, met mensen die zelf nog zwarte nagels hebben van het klussen, die het gereedschap in een garage kennen zodat ze weten waar de automonteur het over heeft. Aan de andere kant had het bedrijf de behoefte het eigen kennisniveau te verhogen. Onder de collega s is het dan ook 50 HBO, 50 WO. Voorlopig wil ik hier blijven werken. De grote zelfstandigheid bevalt me wel en de drang om te vernieuwen van het bedrijf ook. Ik voel me niet echt werknemer doordat ik bijdraag aan de ontwikkeling van het bedrijf. In de periode tot zijn volgens de gegevens uit de studentenadministratie van de Faculteit in totaal 1406 mensen afgestudeerd in een der sociaal wetenschappelijke studierichtingen. In tabel 1 is het totaal aantal alumni uit die periode weergegeven, uitgesplitst naar studierichting. Op basis van deze gegevens, alsmede de verdeling van de afgestudeerden naar geslacht, naar de aard van de gevolgde opleiding (reguliere of verkorte variant respectievelijk het voltijdse of deeltijdse traject) kunnen we nagaan in hoeverre de 208

24 12 DE STEEKPROEF HET PROFIEL VAN DE GEËNQUÊTEERDE ALUMNI respondenten kunnen worden beschouwd als een representatieve populatie van afgestudeerden. steekproef uit de Tabel 1: FSW-alumni die zijn afgestudeerd in de periode tot Studierichting Aantal Percentage Politicologie en Bestuurskunde Culturele Antropologie en Sociologie der Niet-Westerse Samenlevingen Beleid Communicatie en Organisatie Cultuur Organisatie en Management Maatschappelijke Vraagstukken en Beleid Beleid Cultuur en Seksevraagstukken Etnische Studies en Minderheidsvraagstukken Sociale Gerontologie Totaal Percentage vrouwen 76,7 Percentage voltijd studenten 68,2 2.1 DEELNEMERS AAN DE WEBENQUÊTE Ik had een beroepskeuze test gedaan en daar kwam uit dat ik naast een culturele antropologische interesse ook zakelijk en carrière gericht was. Zo kwam ik bij COM uit. COM heeft een sterke internationale, culturele en zakelijke component. Het is de goede keuze gebleken. De webenquête kon worden ingevuld in de periode 15 december 2003 tot en met 15 februari De periode werd verlengd omdat bleek dat de respons beneden verwachting was. Uiteindelijk werd de enquête ingevuld door 208 afgestudeerden, 3 ervan zijn in twee studierichtingen afgestudeerd. In tabel 2 is het aantal respondenten per studierichting aangegeven, in tabel 3 de verdeling naar geslacht, in tabel 4 naar opleidingsvariant, en in tabel 5 naar het gevolgde opleidingstraject. Tabel 2: Aantal respondenten per studierichting Studierichting Aantal Percentage