JAARVERSLAG OVER HET BOEKJAAR 2010

Transcriptie

1 JAARVERSLAG OVER HET BOEKJAAR 2010

2 Naam toegelaten instelling : R&B Wonen Gemeente waar instelling is gevestigd : Gemeente Borsele Statutair werkgebied : De Bevelanden Primair werkgebied : Gemeenten Reimerswaal en Borsele Adres : Van der Biltplein AE Heinkenszand Postbus AA Heinkenszand Telefoonnummer : Faxnummer : Internet : adres : info@renbwonen.nl Datum en nummer koninklijk besluit waarbij de stichting is toegelaten : 19 juni 1976, nr. 115 Datum en nummer van inschrijving in het handelsregister : 5 oktober 1916, nr Instellingsnummer VROM : L 0543

3 Inhoud A. Volkshuisvestingsverslag 5 1. Voorwoord 6 2. Kerngetallen over de afgelopen 5 jaar 8 3. Ondernemingsplan Passende huisvesting Leefbare kernen Duurzame woonontwikkeling Bieden van dienstverlening op maat Presteren naar vermogen Participatie en maatschappelijk bestuur R&B Wonen opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar Bestuur en toezicht 49 B. Jaarrekening Balans Winst- en verliesrekening Kasstroomoverzicht Toelichting waarderingsgrondslagen Toelichting op balans Toelichting op de winst- en verliesrekening Overzicht rente 85 C. Accountantsverklaring 87 C. Accountantsverklaring 74 3

4 Huurder woontt llanger zellffsttandiig dankziijj Wett Maattschappelliijjke Onderstteuniing A Volkshuisvestingsverslag 4

5 A. VOLKSHUISVESTINGSVERSLAG 5

6 De a ffde ll iing Fiinanc iiën & Con ttro ll verbe tterde iin 2010 de a ffreken iingen serv iicekos tten 1 Voorwoord 6

7 Voorwoord Terugblik Met veel ambitie en plezier zijn wij in 2010 aan de slag gegaan met het realiseren van de doelstellingen uit ons nieuwe ondernemingsplan. Een van die doelstellingen en misschien wel de belangrijkste is dat wij onze klanten centraal stellen. Dat hebben we in het afgelopen jaar op verschillende manieren gedaan. Zo hebben we in mei onze trouwste klanten die 40 jaar of langer van ons huren in het zonnetje gezet. In dit jaarverslag leest u daar meer over. Ook gingen onze medewerkers op bezoek bij een groot aantal huurders. Doel hiervan was om meer duidelijkheid te krijgen over de kenmerken en behoeften van de verschillende doelgroepen waar wij ons als sociale verhuurder op richten. Ten slotte behaalden wij het gouden KWH-label. Het KWH is een instituut dat de kwaliteit van dienstverlening van woningcorporaties op onafhankelijke wijze onderzoekt. Onze dienstverlening is de afgelopen twee jaar continu gemeten. De gemiddelde score bedroeg 7,7 en dat was voldoende voor het behalen van het gouden label. R&B Wonen wil graag midden in de samenleving staan. Dat doen we onder meer door te gaan werken in drie regio s met daarbij behorende vaste regioteams. Op die manier denken wij dat we onze klanten en hun leefomgeving nog beter gaan kennen. Daarnaast heeft R&B Wonen ervoor gekozen om zich voor langere tijd te binden aan Heinkenszand als centrale vestigingsplaats. Eerder al werd de nevenlocatie in Krabbendijke afgestoten. In 2010 betrokken we onze nieuwe kantoorlocatie met prima werkplekken voor onze medewerkers en uitstekende ontvangst- en vergaderfaciliteiten voor onze stakeholders. In dit gebouw wordt de energie voor een belangrijk deel opgewekt door middel van zonnepanelen. Daarmee leveren we een bijdrage aan een van de doelstellingen van ons ondernemingsplan om duurzamer te werken. Hierover straks meer. In 2010 investeerden we fors in het vergroten van het inzicht in de kwaliteit van ons bezit door alle woningen te inspecteren. Dit was een randvoorwaarde voor de start van een nieuw strategisch voorraadbeleid waarin we onze ambities voor de komende jaren vertalen in concrete programma s voor sloop, nieuwbouw, renovatie en onderhoud. Met de gemeenten Borsele en Reimerswaal maakten we op basis hiervan nieuwe prestatieafspraken. Vanaf nu lopen die gelijk met de duur van ons ondernemingsplan en met de zittingsduur van de gemeenteraden en colleges van burgemeester en wethouders. Met stichting Huize de Vliedberg in Rilland kwamen we een overname van het bestaande bezit overeen. Hiermee is voor Rilland de vervangende nieuwbouw van een woon-zorgcomplex veilig gesteld. Vooruitblik De komende jaren gaat er veel veranderen in de wereld van de woningcorporaties. Zo werd in het regeerakkoord van het kabinet Rutte een nieuwe heffing voor woningcorporaties aangekondigd. Landelijk moet die heffing 760 miljoen opleveren. Voor R&B Wonen betekent dit een jaarlast van ongeveer 1 miljoen met ingang van In 2010 troffen we voorbereidingen om die structurele last op te vangen. Uitgangspunt daarbij is dat de nieuwe heffing zo weinig mogelijk ten koste gaat van de dienstverlening aan onze huurders. Vanaf 2011 moeten alle corporaties ten minste 90% van de vrijkomende woningen toewijzen aan woningzoekenden met een huishoudinkomen lager dan ,. In 2010 hebben wij al proefgedraaid met deze zogenaamde Europa-maatregel. Dankzij die ervaringen konden wij een beleid ontwikkelen dat ervoor zorgt dat wij aan de nieuwe regels kunnen voldoen zonder dat woningzoekenden tussen wal en schip vallen. Een andere belangrijke verandering betreft het domein waarbinnen woningcorporaties actief mogen zijn. Kort gezegd komt het erop neer dat woningcorporaties aan strengere regels gebonden zullen worden. Resultaten 2010 In 2010 heeft R&B Wonen goede resultaten geboekt bij het verkopen van bestaande en nieuwe woningen maar de verkoop van duurdere woningen stagneert nog steeds. Op dit moment stijgen de energieprijzen veel sneller dan de inflatie. Dat was een van de redenen om voor 2011 duurzaamheid als centraal thema te kiezen. De komende maanden starten wij een breed communicatietraject om het treffen van energiebesparende maatregelen onder onze huurders te promoten. Als gevolg van een te verwachten rentestijging en de toenemende kapitaaleisen die aan de banken worden opgelegd (Basel III) blijkt het in de praktijk lastiger om ongeborgd geld van de markt aan te trekken. R&B Wonen behaalde in 2010 een positief resultaat. Dat resultaat is toe te schrijven aan een verandering van parameters die we moeten volgen bij het berekenen van de bedrijfswaarde van ons woningbezit, maar ook aan het verder terugdringen van de eigen beheers- en apparaatskosten. Dit laatste was alleen mogelijk dankzij een bovengemiddelde inzet van onze medewerkers. Met veel inzet en enthousiasme hebben zij het afgelopen jaar gewerkt aan het realiseren van de gestelde doelen. En dat geeft naast de waardering door onze huurders, vertrouwen in de toekomst. Peter Bevers, directeur-bestuurder 7

8 Voor a ll lle ttechn iische vragen o ff repara tt iieverzoeken s ttaan onze opz iich tters voor de huurders k llaar 2 Kengetallen over de afgelopen 5 jaar 8

9 2 KENGETALLEN (bedragen in euro s) Kengetallen over de afgelopen 5 jaar Gegevens woningbezit Aantal verhuureenheden in exploitatie Woning/woongebouwen Woongroepen Onroerende zaken niet zijnde woningen: Supermarkt Winkels Garages Parkeerkeerplaatsen Studio's Thuiszorggebouw Dagbesteding zorginstellingen Zorginfrastructuur Mortuarium Recreatieruimte Kantoor SVRZ Dokterspraktijk Apotheek Grandcafé Kinderopvang Totaal Gemiddelde verzekerde waarde per woning Gemiddelde grondslag onroerendezaakbelasting per woning Mutaties in het woningbezit Aantal nieuw opgeleverd Tijdelijke verhuur koopwoningen Aantal aangekocht Terug in exploitatie, herzien beleid Aantal verkocht Aantal gesloopt Aantal uit exploitatie genomen Aantal woningen naar huurprijsklasse Laag (2010: < 357,37 per maand) Overig

10 KENGETALLEN (bedragen in euro s) Kengetallen over de afgelopen 5 jaar Kwaliteit Aantal reparatieverzoeken Aantal gevallen mutatieonderhoud Aantal woningen groot onderhoud en woningverbetering Kosten niet-planmatig onderhoud per woning Kosten planmatig onderhoud per woning Kosten groot onderhoud en woningverbetering per woning Totaalkosten onderhoud per woning Prijs-kwaliteitverhouding Gemiddeld aantal punten WWS Gemiddelde nettohuurprijs per woning Het verhuren van woningen Mutatiegraad % 10,6 8,76 10,80 12,37 12,70 Huurachterstand in % van de jaarhuur 1,7 1,56 1,68 1,20 1,28 Huurderving in % van de jaarhuur 2,32 0,99 1,37 1,91 1,91 Financiële continuïteit Solvabiliteit 39,00 37,42 43,38 46,81 35,33 Liquiditeit 0,66 0,82 0,51 1,04 0,58 Rentabiliteit eigen vermogen 8,87-1,65-5,09 40,66-12,64 Rentabiliteit vreemd vermogen 3,81 4,00 4,52 4,18 4,42 Rentabiliteit totaal vermogen 5,66 1,78-2,21 21,13-2,25 Renteresultaat in % eigen vermogen 0,77 2,44 2,07 2,87 5,61 Interne financiering per woning Cashflow per woning Balans en winst- en verliesrekening Eigen vermogen per woning Voorzieningen nieuwbouw per woning Totaal opbrengsten per woning Overige bedrijfslasten per woning Renteresultaat per woning Saldo buitengewone baten en lasten per woning Jaarresultaat per woning Personeelsbezetting Aantal formatieplaatsen per woningen gesplitst naar activiteiten: Directie en secretariaat 0,65 0,59 0,58 0,85 0,86 Woonbeheer 3,96 3,27 3,47 3,62 2,65 Bedrijfsbeheer 1,85 1,86 0,95 0,98 2,23 Onderhoud 1,19 1,20 1,39 1,45 1,46 Projecten 1,43 1,67 1,40 1,46 0,98 Totaal formatieplaatsen per woningen 9,08 8,59 7,79 8,37 8,14 Werkelijk aantal personeelsleden per woningen 9,29 8,85 8,04 8,61 8,41 10

11 Vo llop iinze tt om mu tta tt iiewon iingen weer iin accep ttabe lle s ttaa tt aan tte b iieden 3 Ondernemingsplan 11

12 Ondernemingsplan R&B Wonen is een actieve en betrokken corporatie die zich inzet voor de kwaliteit van het wonen in de kernen van Reimerswaal en Borsele. Het nieuwe ondernemingsplan kwam tot stand dankzij de actieve inbreng van veel belanghouders, zoals de huurdersvereniging, het woonplatform, de gemeenten, de zorgaanbieders, de dorpsraden en de ondernemingsraad. In ons ondernemingsplan staan de strategische koers, doelen en keuzen beschreven. Het plan is de routekaart voor de periode Rode draad in het plan is onze ambitie om een bindende factor te zijn in de kwaliteit van wonen en leven in de kernen. Daarom draagt ons ondernemingsplan de titel: Kiezen voor kernen. De ondertitel van ons ondernemingsplan is: Bouwen voor de krimp. Het woord voor heeft in dit geval een dubbele woordbetekenis: nu nog bouwen omdat er nog behoefte is voordat de krimp toeslaat, maar bij die bouw rekening houden met een andere bevolkingssamenstelling in de toekomst. De nadruk zal daarom sterk liggen op transformatie en omkeerbaar bouwen. In dit hoofdstuk staan missie, visie en kernwaarden beschreven. Deze vormen een belangrijk uitgangspunt voor onze strategische opgaven, ambities en doelen. Het is de bedoeling om het ondernemingsplan jaarlijks op zijn actualiteit te toetsen en de SWOTanalyse opnieuw tegen het licht te houden. We definiëren onze missie als volgt: KIEZEN VOOR KERNEN. Dat wil zeggen dat we in ons werkgebied staan voor: passende huisvesting van onze primaire doelgroep in kwalitatieve en duurzame woningen; de kwaliteit van wonen en leven in de kernen; een hoogwaardige dienstverlening aan huurders, overige klanten en de samenleving. Daarbij staan wij garant voor de huisvesting van mensen die daar moeilijk of niet zelfstandig in kunnen voorzien, zoals mensen met een smalle beurs en mensen die buiten de vangnetten vallen. Onze geografische focus ligt op de 22 kernen in de gemeenten Reimerswaal en Borsele. Hier ligt onze primaire taak. Wij nemen bij planvorming en bij samenwerking een groter gebied in acht om te komen tot een samenhangend beleid en volkshuisvestelijk presteren op maat. Op het niveau van de Bevelanden zoeken we naar afstemming in beleid. Secundaire beleidsafstemming vindt plaats op het niveau van Zeeland en West-Brabant. 12

13 Ondernemingsplan Onze visie: hier gaan we voor In onderstaande punten staat onze visie beschreven. Deze visie geeft de hoofdrichting van onze doelen weer. 1. We zijn een woonbedrijf met een focus op het verhuren van woningen. We zijn solidair aan de regio waarin we werken. We streven naar een robuuste voorraad woningen passend bij de doelgroep. 2. We zijn een maatschappelijk ontwikkelaar. Dat betekent dat commerciële activiteiten dienstbaar zijn aan onze sociale activiteiten. 3. We zijn een regiebedrijf met een solide basis van kennis en kunde. Hierdoor zijn we in staat om een opdrachtgevende rol te spelen. Er is een basis van activiteiten die we zelf doen, wat ons een boeiende werkgever maakt. 4. We kiezen voor de kernen met een primaire focus op Reimerswaal en Borsele. Samen met die gemeenten maken we ons sterk voor de vitaliteit van de kernen. Onze inspanningen zijn gericht op het behoud van een veilige en prettige leefomgeving, het behoud van basisvoorzieningen, en het faciliteren van gelegenheid tot ontmoeting. Op welzijnsgebied pakken wij een signalerende rol en soms de rol van wegwijzer. Onze inspanningen zijn gericht op onze eigen huurders. De woonvisie van de gemeente is het uitgangspunt van onze inzet in en aanbod op de kernen. De regie ligt bij de gemeente, maar we willen bij de start van ontwikkelingen betrokken zijn. 5. Duurzaamheid van het wonen is een belangrijk thema bij het ontwikkelen, beheren en exploiteren van onze woningen. We zijn ondernemend in het toepassen van quick wins op het gebied van duurzaamheid. In de innovatie van duurzaamheid zijn we meer volgend dan verkennend. Mogelijk dat we een pilot starten met partners. 6. Arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa zijn een opkomende aandachtsgroep in het werkgebied. Samen met de gemeente kijken we hoe we hiermee omgaan. 7. We presteren naar vermogen. We zoeken daarbij naar een optimum tussen maatschappelijk investeren en behoud van onze (financiële) continuïteit. De taakomschrijving van het ministerie van Wonen, Wijken en Integratie is daarbij het uitgangspunt. Onze primaire taak is het huisvesten van onze primaire doelgroep door het bouwen, verhuren en verkopen van woningen. Investeringen in woonomgeving, maatschappelijk vastgoed en buurt- en wijkaanpak gebeuren vanuit het principe van wederkerigheid en proportionaliteit met de gemeenten en maatschappelijke partners. 8. We werken volgens de governancecode. Integriteit, goed bestuur en goed toezicht krijgen bijzondere aandacht. Kernwaarden: dit is onze stijl Onze kernwaarden die sturing geven aan ons denken en doen zijn: Sociaal betrokken en klantgericht; Duurzaam; Betrouwbaar; Ondernemend en professioneel. Sociaal betrokken en klantgericht Wij zijn sociaal betrokken met de samenleving en willen weten wat er in de samenleving en op de woonmarkt speelt.wij laten ons drijven door hun behoeften.wij kennen onze klanten (huurders, kopers en maatschappelijke partijen) want zij zijn ons bestaansrecht. Onze medewerkers vormen de ogen en oren van onze corporatie. Zij zijn onze visitekaartjes. We pakken daarbij ook taken op die anderen laten liggen, omdat dat voor hen commercieel niet interessant genoeg is. Wij bewegen ons, waar passend bij onze missie, ook aan de bovenkant van de markt. Maar niet als commercieel projectontwikkelaar. Rendement uit dergelijke activiteiten wordt geherinvesteerd met maatschappelijke oogmerken. Duurzaam Wij zorgen ook voor morgen. Wij staan er voor ons bezit duurzaam te beheren en te ontwikkelen. De focus bij de ontwikkeling van al onze (nieuwe) producten en diensten is duurzaamheid. Betrouwbaar Onze doelstellingen en de beoogde maatschappelijke waarde kunnen wij niet realiseren door solitair te opereren. Wij benaderen daarom onze klanten en belanghouders actief, open en integer. Wij willen worden herkend als een partner waar je afspraken mee kunt maken. Wij gaan voor partnergericht samenwerken met een breed scala aan belanghouders. Onze interne basis, die daarvoor als fundament dient, is gebouwd op prestatie- en resultaatgerichtheid, afsprakenvastheid en transparant en integer handelen. We willen niet alles zelf doen en werken graag samen met anderen. Daarvoor is wel nodig dat we over een robuust werkapparaat beschikken en in staat zijn om als professioneel opdrachtgever regie te voeren. 13

14 Ondernemingsplan Ondernemend en professioneel Sociaal ondernemen is ons wezenskenmerk. Ondernemen houdt in dat we afstemmen op wat de markt en samenleving wil en daarbij verder kijken dan de dag van vandaag. We zijn bereid en in staat daarin risico s aan te gaan en de nodige vernieuwing en creativiteit aan de dag te leggen. Professioneel houdt voor ons onder meer in dat we ons huis op orde hebben. Samenwerking binnen de organisatie en met anderen is vanzelfsprekend en een vaardigheid van alle medewerkers. Wij werken planmatig met meetbare en toetsbare doelstellingen. Wij sluiten de cirkel tussen plannen, doen, toetsen en evalueren. Om tijdig bij te kunnen sturen en te kunnen uitleggen en verantwoorden. Strategische kerndoelen We hebben zeven strategische kerndoelen geformuleerd. Daaruit blijkt waar we ons in de beleidsperiode voor inzetten. Elk kerndoel bestaat uit meerdere subdoelen. 6. Participatie en maatschappelijk bestuur 6.1 Huurders en belanghouders zijn betrokken en hebben een plaats in beleidsvorming en handelen 6.2 Goed ondernemingsbestuur is vanzelfsprekend 7. R&B Wonen opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar 7.1 Organisatie is voldoende toegerust om externe opgaven te behalen 7.2 Organisatie werkt efficiënt 7.3 Medewerkers voelen zich gemotiveerd en betrokken 7.4 Communicatie is een kernkwaliteit In de volgende hoofdstukken staan de uitwerkingen van deze kerndoelen centraal. 1. Passende huisvesting 1.1 Woningen hebben een goede prijs-kwaliteitverhouding 1.2 Woningen sluiten aan op de woonbehoeften 1.3 Woningen hebben een goede basiskwaliteit 2. Leefbare kernen 2.1 We bevorderen samen met bewoners en gemeente de woonomgeving 2.2 We bevorderen zoveel mogelijk de keuzemogelijkheden van wonen in de kernen 2.3 In samenspraak met derden (zorg) bevorderen we het langer zelfstandig wonen van ouderen in de kernen 3. Duurzame woonontwikkeling 3.1 Duurzame woningen in duurzame kernen 3.2 Duurzaamheid van het wonen is bevorderd 4. Bieden van dienstverlening op maat 4.1 Aanbod van producten en diensten is afgestemd op behoefte en vraag 4.2 Kwaliteit van dienstverlening is van hoog niveau 5. Presteren naar vermogen 5.1 Een gezonde financiële positie 5.2 Een transparant investeringskader 14

15 Over lleg iis onm iisbaar b ii jj de voorbere iid iing van pro jjec tten 4 Passende huisvesting 15

16 Passende huisvesting Het verhuren van de woningen Verhuurbeleid Algemeen Voor de verdeling van vrijkomende woonruimten hanteren wij het aanbodmodel.woningzoekenden schrijven zich in en kunnen reageren op het aanbod van vrijkomende woningen dat wij wekelijks publiceren. Gegadigden reageren via het internet of via de woonbon die wekelijks naar die woningzoekenden gaat die geen gebruik kunnen maken van internet. In december 2010 reageerde ruim 96% (2009: 90%) van de woningzoekenden via het internet. Het toewijzingsbeleid De selectie van woningzoekende aan wie de woning wordt aangeboden gebeurt op basis van de volgende criteria: de woningzoekende schrijft zich in en reageert desgewenst op het aanbod van vrijkomende woningen; de woningzoekende dient te voldoen aan de voorwaarden die de advertentie noemt voor de woning; medisch of sloopurgente woningzoekenden krijgen voorrang; de kandidaat met het hoogst aantal punten wordt uitgenodigd voor een intakegesprek; als uit de bewijsstukken blijkt dat de kandidaat aan de voorwaarden voldoet, wordt de woning toegewezen; op het internet kan elke woningzoekende het aantal punten zien dat de (anonieme) kandidaat had die de woning kreeg toegewezen. Zo kan hij of zij zien dat de toewijzing eerlijk gebeurt en de kans inschatten op een volgende toewijzing. het strategisch voorraadbeleid. In 2010 gaven we de aanzet om in 2011 te komen tot een nieuw strategisch voorraadbeleid. In het strategisch voorraadbeleid leggen we de opgave vast waarop we gaan inzetten. Daarin komen aspecten aan bod zoals nieuwbouw, verkoop, sloop en renovatie. Oftewel: hoe moet de portefeuille er uitzien op basis van een vraaggestuurde benadering? De huurders van de verkoopbare woningen zijn in de gelegenheid gesteld hun huurwoning te kopen. Als deze huurders niet wensten te kopen, zetten we de woning te koop nadat deze door huuropzegging is vrijgekomen. Alle woningen werden aan particulieren verkocht. Verkopen uit bestaand bezit Voor het jaar 2010 stelden we voor de verkoop uit bestaand bezit een prognose op van 20 woningen. Door de economische crisis verliep de verkoop van bestaande woningen moeizamer. Dankzij enkele verkoopbevorderende maatregelen lukte het uiteindelijk om uit ons bestaande bezit 22 woningen te verkopen. Die 22 verkochte woningen stonden gemiddeld 144 dagen te koop. Op 31 december 2010 stonden nog 11 voormalige huurwoningen te koop. Verkopen uit nieuwbouwontwikkeling In 2010 werden 14 nieuwbouwwoningen verkocht (begroot 5 woningen): 7 nieuwbouwwoningen voor starters in Kwadendamme. Voor de verkoop van deze woningen pasten we de Koopgarantformule toe. 7 seniorenappartementen van Hof van Reymerswael te Yerseke. In de loop van 2010 anticipeerden wij op de komende Europamaatregel. Daardoor werden vanaf 1 september 2010 de vrijkomende woningen uitsluitend toegewezen aan (huishoud)inkomens lager dan Eind 2010 stelde de minister die inkomensgrens vast op Met de ervaringen tijdens de proefperiode in 2010 ontwikkelden we een toewijzingsbeleid voor Met dat beleid gaan we voldoen aan de eis om minimaal 90% van onze vrijkomende woningen toe te wijzen aan gegadigden met een huishoudinkomen lager dan zonder de gegadigden in de hogere inkomensgroepen tussen de wal en het schip te laten vallen. Op 31 december 2010 stonden nog 11 nieuwbouwappartementen te koop. Die appartementen bevinden zich in een prijssegment waarin de verkoop door de economische crisis stagneert. Nieuwbouw en projectontwikkeling In 2010 zetten wij onze activiteiten voor nieuwbouw en projectontwikkeling onverminderd voort. Met de oplevering van het Moerplein in Yerseke, Hoeve Scheldepoort in Hoedekenskerke en de woningen aan de Mr. Dr. Messstraat in Ovezande is het aanbod van seniorenappartementen toegenomen. Verkoopbeleid R&B Wonen heeft de verkoop van woningen uit het eigen bezit en ontwikkeling voortgezet. De hiervoor benodigde taxaties worden uitgevoerd door externe taxateurs. De te verkopen woningen worden van een technische rapportage en kopersgarantie voorzien. De verkoop van woningen uit het bestaande bezit is gebaseerd op Daarnaast ontwikkelt R&B Wonen zich sterk als maatschappelijke ontwikkelaar. Het realiseren van een supermarkt in Kwadendamme en een multifunctioneel centrum in Yerseke zijn hier voorbeelden van. De voorbereiding van het project MeerWaarde in Waarde is hier een vervolg op. 16

17 Passende huisvesting Verder zijn er in diverse kernen projecten in voorbereiding in zowel de huur- als koopsector. Hier meer over in hoofdstuk 6 Duurzame woonontwikkeling. De mutaties in de voorraad huurwoningen in 2010 staan in onderstaand overzicht. Overzicht aantal huurwoningen Totaal Borsele Reimerswaal Aantal huurwoningen aan het begin van het jaar Toename door: oplevering Moerplein, Yerseke oplevering Hoeve Scheldepoort, Hoedekenskerke oplevering Mr. Dr. Messtraat, Ovezande oplevering Sloestraat, Hansweert 5 5 oplevering jongerenappartementen, Kwadendamme 3 3 tijdelijke verhuur koopappartementen terug in exploitatie genomen Nieukerckestraat 3 3 aankoop Totale toename Afname door: verkopen aan particulieren uit exploitatie genomen in afwachting van sloop: Schipperstraat 22, 23 en Bosburg 1-11, 15-23, Mr. Dr. Messtraat Pastoor Fransestraat 2, 6, 8, 12, 14, 16, Vinningestraat 4, 6, 10-18, Willem Tellpad 2-8, 14, 16, 20, Totale afname Aantal huurwoningen aan het eind van het jaar Het verhuren van het woningbezit De woningmarkt De situatie op de woningmarkt kan worden gemeten aan de hand van de mutatiegraad en de reactiegraad van aangeboden woningen. De mutatiegraad nam toe van 8,8% in 2009 naar 10,6% in De vraag naar onze huurwoningen nam toe. Die toename blijkt uit het gemiddeld aantal reacties per advertentie. Dat gemiddelde steeg van 24 in 2009 naar 28 in De marktsituatie per dorp kent onderling grote verschillen. De vraag naar woningen is in de grotere kernen zoals Heinkenszand, s-gravenpolder en Yerseke groter dan in de kleinere kernen. De verouderde bejaardenwoningen (zoals aan de Maarten Broersweg in Hansweert en voorheen de Poelwijck/De Kraayertwoningen) leveren minder reacties op en worden minder snel geaccepteerd. Bij het bepalen van de streefhuren is rekening gehouden met de verschillende belangstelling. De huren in de kernen waarvoor minder belangstelling bestaat, harmoniseren we na mutatie niet voor de volle 100% op het minimaal redelijke niveau dat correspondeert met het aantal punten woningwaardering. Hierdoor proberen we vraag en aanbod zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. De verhuur De 459 woningtoewijzingen in 2010 (2009: 355) zijn in onderstaand overzicht ingedeeld over de verschillende huurcategorieën. Hierbij wordt aangesloten bij de normhuren en de kwaliteitskortingsgrens per 1 juli 2010, zoals die worden toegepast voor de berekening van huurtoeslagen. Huurders met een huurprijs onder de kwaliteitskortingsgrens ( 357,37) kunnen in aanmerking 17

18 Passende huisvesting komen voor 100% huurtoeslag. Als de huurprijs hoger is dan die grens, komt de huurder in aanmerking voor 75% huurtoeslag. Voorwaarde is dat de huur lager is dan de aftoppinggrens (een- en tweepersoonshuishoudens: 511,50; drie- en meerpersoonshuishoudens 548,18). Huurgrenzen: Goedkoop Betaalbaar Duur onder 357,37 tussen 357,37 boven en 511,50 511,50 Eenpersoonshuishoudens Jonger dan 65 jaar, inkomen lager dan of gelijk aan inkomensgrens huurtoeslag Jonger dan 65 jaar, inkomen hoger dan inkomensgrens huurtoeslag jaar of ouder, inkomen lager dan of gelijk aan inkomensgrens huurtoeslag jaar of ouder, inkomen hoger dan inkomensgrens huurtoeslag subtotaal Tweepersoonshuishoudens Jonger dan 65 jaar, inkomen lager dan of gelijk aan inkomensgrens huurtoeslag Jonger dan 65 jaar, inkomen hoger dan inkomensgrens huurtoeslag jaar of ouder, inkomen lager dan of gelijk aan inkomensgrens huurtoeslag jaar of ouder, inkomen hoger dan inkomensgrens huurtoeslag subtotaal Huurgrenzen: Goedkoop Betaalbaar Duur onder 357,37 tussen 357,37 boven en 548,18 548,18 Drie- en meerpersoonshuishoudens - Jonger dan 65 jaar, inkomen lager dan of gelijk aan inkomensgrens huurtoeslag Jonger dan 65 jaar, inkomen hoger dan inkomensgrens huurtoeslag jaar of ouder, inkomen lager dan of gelijk aan inkomensgrens huurtoeslag jaar of ouder, inkomen hoger dan inkomensgrens huurtoeslag subtotaal Totaal aantal toewijzingen % 76% 7% R&B Wonen verhuurde in % van de beschikbare goedkope woningen aan de doelgroep. Van de betaalbare woningen is 73% aan de doelgroep toegewezen. Dat zijn huurders die voor wat betreft de verhouding huur en hun inkomen passend wonen. Van de dure huurwoningen is 59% toegewezen aan de doelgroep. Deze percentages zijn ontleend aan de inkomensgegevens op het moment van woningtoewijzing. De (verzamel)inkomens om voor huurtoeslag in aanmerking te komen varieerden in 2010, afhankelijk van leeftijd en gezinssituatie, van tot Deze normbedragen liggen beduidend lager dan de inkomensgrens van die vanaf 1 januari 2011 geldt voor de toewijzing van minstens 90% van de vrijkomende woningen. 18

19 Passende huisvesting Mutatiegraad Aantal huuropzeggingen Aantal woningen op 1 januari Mutatiegraad 10,6% 8,8% 10,8% 12,3% 12,7% Reactiegraad Aantal geadverteerde woningen Geen Aantal reacties gegevens Gemiddeld aantal reacties Huuropzeggingen In 2010 werden 445 huurovereenkomsten voor woningen opgezegd. Wij gingen na hoelang die huurders hun woning bij ons hebben gehuurd. Huuropzeggingen per kern Aantal woningen Aantal huur- Mutatiegraad Ter vergelijking: Kern R&B Wonen opzeggingen in 2010 in % Mutatiegraad eind in % Baarland Borssele Driewegen Ellewoutsdijk Hansweert Heinkenszand Hoedekenskerke Krabbendijke Kruiningen Kwadendamme Lewedorp Nieuwdorp Nisse Oostdijk Oudelande Ovezande Rilland s-gravenpolder s-heer Abtskerke s-heerenhoek Waarde Yerseke Totaal ,6 8,8 De herstructureringsprojecten in Hoedekenskerke, Ovezande en Yerseke verklaren de hoge mutatiegraad in die dorpen. 19

20 Passende huisvesting Mutatiegraad in procenten per kern Baarland Borssele Driewegen Ellewoutsdijk Hansweert Heinkenszand Hoedekenskerke Krabbendijke Kruiningen Kwadendamme Lewedorp Nieuwdorp Nisse Oostdijk Oudelande Ovezande Rilland s-gravenpolder s-heerabtskerke s-heerenhoek Waarde Yerseke Leegstand De totale huurderving was Dit is 2,44% van de totale huursom. In 2009 was dat 1,75%. De huurderving nam toe door de geringe belangstelling voor de Poelwijck/De Kraayertwoningen. 20

21 Passende huisvesting Overzicht van de duur van de huur van de contracten die in 2010 werden opgezegd Van tot jaar jaar jaar Opzeggingen naar omliggende gemeenten. We volgen de ontwikkelingen op de voet en anticiperen op veranderingen in de woningmarkt. Door nieuwbouw en maatregelen in de bestaande woningvoorraad proberen we het aanbod op de vraag af te stemmen jaar jaar jaar jaar jaar Huurprijsbeleid We streven naar een evenwichtige en gunstige verhouding tussen prijs en kwaliteit binnen ons woningbezit. Het huurprijsbeleid is het belangrijkste instrument om dit te realiseren jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar a. De jaarlijkse huuraanpassing van 1 juli 2010 In het huurprijsbeleid van 2010 hanteerden we de volgende uitgangspunten: voldoende omvang van de voorraad betaalbare woningen; waarborg van de financiële continuïteit van de organisatie; een evenwichtige verhouding tussen prijs en kwaliteit; geen hogere individuele huurverhogingen dan toegestaan door de overheid. Dit resulteerde in een huurverhoging van 1,2% per 1 juli Voor de individuele huurstijging is gekozen voor differentiatie, gericht op een evenwichtig prijs/kwaliteitsniveau en behoud van de betaalbare woningvoorraad. De maximaal toegestane verhoging is niet overschreden jaar jaar jaar jaar jaar b. Bij comfortverbeteringen Bij het aanbrengen van comfortverbeteringen streven we naar een harmonisatie tot een streefhuur die past bij woningen met een gelijkwaardig comfortniveau en vergelijkbare marktpositie jaar jaar jaar jaar c. Bij mutatie Bij mutatie wordt de huurprijs ineens aangepast naar het prijs-kwaliteitsniveau van de productgroep waartoe de woning behoort. Hierdoor verminderen eventuele verschillen binnen de productgroep jaar jaar 3 Totaal 445 De gemiddelde huurduur van alle 445 huurcontracten die in 2010 werden opgezegd bedroeg 8 jaar en 10 maanden. De ontwikkelingen Met het nieuw bouwen van appartementen en kleine woning aanpassingen werken we het tekort aan geschikte woningen voor senioren weg. Die nieuwbouw beperkt de uitstroom van deze doelgroep 21

22 Passende huisvesting Huurachterstanden Wij voeren bij huurachterstanden een actief beleid met als doel de achterstand zo laag mogelijk te houden. Door tijdig te signaleren en voor beide partijen een acceptabele regeling te treffen, proberen we zoveel mogelijk gerechtelijke invorderingen te voorkomen. In de meeste gevallen leidde het ter incasso geven van huurvorderingen tot een procedure bij de kantonrechter, waarna alsnog betaling plaatsvond. In 2010 is 26 keer de ontruiming van de woning aangezegd. In 15 gevallen werd het verschuldigde in dat stadium alsnog betaald of een regeling getroffen. In de overige 11 gevallen is de woning daadwerkelijk ontruimd. Het aantal aangezegde en daadwerkelijke ontruimingen is sterk toegenomen vergeleken met voorgaande jaren. Ondanks het strakke invorderingsbeleid en de inzet van externe partijen, zoals de gemeenten en het SMWO, kon ontruiming niet altijd voorkomen worden. Mede dankzij de inzet van externe hulpinstanties wordt zoveel mogelijk voorkomen dat de schulden van onze huurders verder oplopen Aangezegd Uitgevoerd Bijzonderheden 1x hennep- 1x wegens kwekerij overlast De 11 uitgevoerde ontruimingen hadden als oorzaak: - Noorderzonsituatie 4 - Huurachterstand 2 - Stopzetting garantstelling door gemeente 2 - Overlijden 1 - Gevangenschap 1 - Stopzetting Woonherkansenproject 1 Regionale klachtencommissie Wij nemen deel aan een regionale klachtencommissie. Dat doen wij samen met RWS partner in wonen te Goes en de Stichting tot Behoud en Ondersteuning van Monumenten te Goes. Daarmee voldoen we aan de voorwaarde van artikel 16 van het Besluit Beheer Sociale Huursector. In een reglement is de werkwijze en bezetting van de klachtencommissie geregeld. Er is een folder over de regionale klachtencommissie aanwezig. Ook op onze website zijn de gegevens over de commissie te vinden. In 2010 zijn geen klachten over R&B Wonen ingediend. Overige activiteiten Beheer VvE (vereniging van eigenaars) Voor de volgende verenigingen heeft R&B Wonen de bestuurlijke taken, de administratie en het technisch beheer uitgevoerd. Bij de verenigingen zijn (indien van toepassing) bij de voor- en najaarsvergadering respectievelijk de jaarrekening 2009 en de begroting 2011 vastgesteld. - VvE Dijkstede - VvE De Blauwe Reiger - VvE La Bonne Espérance - VvE Bastion - VvE Hof Cruninghe - VvE Gamander - VvE Hoofdstraat - VvE Damstraat/Hoek Zeeburg - VvE De Zwake - VvE Theresiahof - VvE Hof van Reymerswael In het ondernemingsplan is ervoor gekozen het bestuur voor VvE s alleen uit te voeren voor complexen waarin R&B Wonen zelf bezit heeft. Dit betekent voor de VvE s van Gamander en Damstraat/Hoek Zeeburg dat de contracten niet verder verlengd worden. Beide contracten liepen in 2010 af. 22

23 Passende huisvesting Doel KSF Pi/norm Norm Voortgang 1.1 Woningen sluiten aan op de woonbehoeften Woonbehoefte van de consument is in beeld Jaarlijks wordt onze kernenvisie zowel intern als extern getoetst. Hieruit volgt een productieschema Jaarlijks In 2010 zijn een visie op de kernen en een productieschema opgesteld Voldoende betaalbare woningen Wachttijd voor woningtoewijzing. Lagere inkomensprioriteit bij toewijzing (90% maximaal 3.000) Gemiddeld maximaal 12 maanden Aan voorwaarde wordt voldaan. Op toepassing van de maatregel van de Europese Commissie wordt geanticipeerd Aantal reacties in een periode per aangeboden woning gespecificeerd per kern en doelgroep 25 reacties per aangeboden woning Het afgelopen jaar werd er gemiddeld 28 keer op een aangeboden woning gereageerd De huurprijs voor onze primaire doelgroep is nooit hoger dan de aftoppingsgrens huurtoeslag Aftoppingsgrens R&B voldoet aan de nu geldende twee aftoppingsgrenzen 511,50 voor 1/2- en 548,18 voor 3- en meerpersoonshuishoudens 1.2 Woningen hebben een goede prijs-kwaliteitverhouding Prijs-kwaliteitverhouding Gemiddelde netto huur per VHE/gemiddeld aantal punten per VHE Gedifferentieerd per kern uitgewerkt in de visie op de kernen Dit punt werkt R&B uit in het nieuwe strategisch voorraadbeleid (SVB) dat in het voorjaar van 2011 gereed is Huur t.o.v. marktwaarde: Huur/gecorrigeerde WOZ waarde Idem Onderhoud op maat Minimalisatie van reparatieverzoeken Minder dan (gemiddeld) één reparatieverzoek per woning per jaar In 2010 zijn er reparaties uitgevoerd Woningen bezitten een goede basiskwaliteit Woningen voldoen aan de interne programma s van eisen per doelgroep en object Programma van eisen gereed en gevolgd Programma van eisen is aanwezig en wordt periodiek bijgesteld 23

24 In 2010 ziijjn weer veell bewonersiiniittiiattiieven belloond uiitt hett budge tt voor llee ffbaarhe iid 15 Leefbare kernen Tekst 24

25 Leefbare kernen Leefbaarheid Algemeen Woongenot heeft niet alleen met de woning te maken, maar ook alles met de woonomgeving en het contact met de buren. Hieraan leveren wij graag een bijdrage door uiteenlopende projecten te steunen die de leefbaarheid in onze dorpen vergroten. Hiervoor trekken we onder andere jaarlijks een bedrag uit. Nieuwe prestatieafspraken In 2010 stelden we nieuwe prestatieafspraken op met de gemeenten Borsele en Reimerswaal. Ons ondernemingsplan Kiezen voor kernen diende als onderlegger voor de nieuwe afspraken die gelden voor de periode 2010 tot Daarmee lopen de nieuwe afspraken gelijk met de periode van ons ondernemingsplan en met de zittingsduur van de gemeenteraden en van de colleges van burgemeester en wethouders. In de overeenkomsten zijn onder andere concrete afspraken gemaakt over de nieuwbouw, de herstructurering en de te renoveren woningen in beide gemeenten. Sponsoring: jaarlijks budget ter stimulering van lokale initiatieven In 2007 zijn we gestart met het project Samenwerken aan een leefbaar platteland. Het project ondersteunt initiatieven uit de dorpen die uitgevoerd worden door vrijwilligers. Bewoners uit dorpen en verenigingen kunnen een verzoek bij R&B Wonen indienen om een bijdrage uit het budget leefbaarheid. Dit verzoek wordt beoordeeld door het leefbaarheidsteam dat bestaat uit een medewerker van de gemeente Borsele, een medewerker uit de gemeente Reimerswaal en een medewerker van R&B Wonen. Bewoners van R&B Wonen kunnen hun leefbaarheidsaanvraag bij ons indienen. Vervolgens brengen wij de gemeenten Reimerswaal en Borsele op de hoogte van de aanvraag. Hierdoor kunnen we een goede beslissing nemen en indien nodig samenwerken. Het aantal aanvragen neemt jaarlijks toe. Het afgelopen jaar ontvingen we 62 aanvragen. Dit zijn er 13 meer dan in het vorige jaar. Ook dankzij de verwijzingen door de gemeenten Reimerswaal en Borsele en de vermelding op onze website weten de gegadigden de weg naar het leefbaarheidsbudget goed te vinden. Wij zijn blij dat we een bijdrage kunnen leveren aan zoveel goede initiatieven. Ook over de resultaten zijn we erg te spreken. In 2010 hebben we bijvoorbeeld een bijdrage geleverd aan speeltoestellen, en hebben we kleinschalige evenementen en voorzieningen gesubsidieerd die de leefbaarheid in de omgeving vergrootten. In 2010 hebben we ruim besteed. Van de 62 aanvragen kwamen er 18 uit de gemeente Reimerswaal en 39 uit Borsele.Vijf aanvragen waren voor de beide gemeenten bestemd. In 36 gevallen verleenden we een financiële bijdrage. In 2010 wezen we 23 aanvragen af, omdat deze niet voldeden aan de voorwaarde om de leefbaarheid te bevorderen. Eind december 2010 waren er nog 3 aanvragen in behandeling. In 2010 sponsorde R&B Wonen voor een nieuwe biblioservicebus die de kleine kernen in de regio gaat bezoeken. Ook in 2011 willen wij de leefbaarheid in onze kernen bevorderen en stellen we weer een bedrag beschikbaar voor initiatieven die hierbij aansluiten. Doel KSF Pi/norm Norm Voortgang 2.1 Verbeteren van de kwaliteit van wonen en woonomgeving samen met bewoners gemeenten en andere partijen Betrokkenheid partners en bewoners bij wonen en woonomgeving Er is per kern (en gebied) een gedragen visie en afsprakenkader 2014 gereed voor alle kernen In 2010 zijn diverse gesprekken met belanghouders gevoerd. Hierbij is een goede basis gelegd om te komen tot concrete afspraken Tevredenheid over wonen en woonomgeving Uitkomst onderzoek tevredenheid woonomgeving Gemiddeld voldoende en maximaal 15% onvoldoende Het meten van de tevredenheid wordt in 2012 gerealiseerd Percentage van de jaarhuur ingezet voor leefbaarheid, inclusief dorpsvernieuwing op basis van wederkerigheid Max 1% van de jaarhuur Vanaf 2010 zijn in de begroting van R&B de zogenaamde 1%-fondsen opgenomen 2.2 Langer zelfstandig wonen door zorgbehoevenden in de kernen is bevorderd in samenspraak met derden (zorg) Voldoende specifiek aanbod voor die doelgroep Aantal beschikbare passende woningen in relatie tot woonbehoefte (niet normatief) op basis van kernenvisie Gedifferentieerd per kern uitgewerkt in de visie op de kernen Visie op de kernen is vastgesteld. Die visie speelt in op de veranderende behoefte aan woonruimte Basiseisen aan zorgverlening Overeenkomst sluiten met zorgpartijen over het faciliteren in de vorm van vastgoed Afspraken basiskwaliteit gemaakt in 2010 en gehandhaafd Hierover wordt met zorgpartijen overlegd 25

26 Hullp biijj hett maken van keuzes voor een niieuwe keuken 6 Duurzame woonontwikkeling 26

27 Duurzame woonontwikkeling De kwaliteit van het woningbezit Nieuwbouwprojecten Onze afdeling Vastgoedontwikkeling- en beheer houdt zich onder meer bezig met het ontwikkelen van nieuwbouwprojecten in de diverse kernen van ons werkgebied. In 2010 hadden wij ongeveer 40 projecten in portefeuille, variërend van projecten in voorbereiding tot projecten in uitvoering. De projecten die in 2010 zijn opgeleverd of in uitvoering zijn, lichten we volledig toe. Van de projecten die in voorbereiding zijn, worden de belangrijkste toegelicht. Opgeleverde projecten In 2010 zijn de volgende projecten opgeleverd: Hof van Reymerswael Yerseke 56 huurappartementen voor senioren 12 koopappartementen Zorgcentrum Moerzicht Yerseke 3 groepswoningen 35 zorgappartementen restaurant Multifunctioneel centrum Ter Haere Yerseke 2 scholen sportzaal incl. kleedaccommodatie kinderopvang oefenruimte muziekvereniging multifunctionele ruimten Sloestraat Hansweert 5 levensloopbestendige huurwoningen Masterplan fase 1 Ovezande 10 huurappartementen voor senioren Hoeve Scheldepoort Hoedekenskerke 10 huurappartementen voor senioren A. de Koningstraat Kwadendamme nieuwbouw supermarkt Verbeek A. de Koningstraat Kwadendamme 3 jongerenappartementen Hof van Reymerswael, zorgcentrum Moerzicht en Multifunctioneel centrum Ter Haere, Yerseke Met de oplevering van de seniorenappartementen, het zorgcentrum en het nieuwe multifunctionele centrum is een groot gedeelte van de gebiedsonwikkeling Yerseke-West opgeleverd. Hierdoor ontstond een bijzonder nieuw gebied in Yerseke met een clustering van functies. De uitvoering van de laatste fase, 24 huurappartementen op de kop van het multifunctioneel centrum, startte in De oplevering hiervan zal in het voorjaar 2011 zijn. Er loopt over de financiële afwikkeling nog een gerechtelijke procedure. In de voorziening is een globale inschatting gemaakt van de schade die een eventuele uitspraak voor R&B Wonen zou kunnen betekenen. boerenschuur. Het gebouw omvat tien seniorenappartementen, waarvan twee appartementen in het duurdere segment verhuurd worden. Het nieuwbouwcomplex is gebouwd ter vervanging van oude seniorenwoningen die in 2011 gesloopt worden. Masterplan fase 1, Ovezande Samen met de gemeente Borsele werken we aan het Masterplan in Ovezande. Met de oplevering van fase 1, tien seniorenwoningen, is invulling gegeven aan het eerste deel van het plan. Op de huidige plek stonden appartementen die niet meer aan de woon- en comforteisen van deze tijd voldoen voor seniorenhuisvesting en die zijn mede door de ouderdom, gesloopt. Levensloopbestendige woningen Sloestraat, Hansweert Met de oplevering van vijf levensloopbestendige huurwoningen is weer een bijdrage geleverd aan het verbeteren van de woningkwaliteit in Hansweert. In de herstructurering van het Scheldekwartier zijn dit voorlopig de laatste woningen in de huursector. Hoeve Scheldepoort, Hoedekenskerke Op de locatie van de voormalige school in Hoedekenskerke is een appartementencomplex gebouwd met de uitstraling van een oude Supermarkt en drie jongerenappartementen, Kwadendamme De oplevering en verhuur van de supermarkt in Kwadendamme betekende de afronding van een totaalproject om de leefbaarheid van het dorp Kwadendamme te verbeteren. De noodzaak daartoe was aanwezig, omdat de verhuurbaarheid van onze 110 sociale huurwoningen in Kwadendamme verminderde en er huurverlies wegens leegstand dreigde. 27

28 Duurzame woonontwikkeling Met de start van de exploitatie van de supermarkt en de nieuwbouw van zeven starterswoningen (zie hierna bij de in uitvoering zijnde projecten) rondden we een traject in dat dorp af. Eerder voorzagen we in de behoefte aan seniorenappartementen. Door in het dorp een supermarkt te behouden, in samenhang met de andere getroffen voorzieningen, verbeterde de verhuurbaarheid van onze sociale huurwoningen. Het naastliggende voormalige woonhuis van de supermarktexploitant appartement geschikt is gemaakt voor mindervaliden. Het karakteristieke pand is zoveel als mogelijk in oude stijl hersteld. Het totale project in Kwadendamme is tot stand gekomen dankzij een Europese POP-subsidie en een bijdrage van de gemeente Borsele in het kader van vitaal platteland. Uit een recent onderzoek van Scoop, het Zeeuws instituut voor sociale & culturele ontwikkeling blijkt dat Kwadendamme van de vijftien dorpen in de gemeente Borsele het dorp is met de grootste sociale cohesie. is omgebouwd tot drie jongerenappartementen, waarbij één Projecten in uitvoering Victoriastraat Kwadendamme 7 starterswoningen Hogeweg Yerseke 21 huurappartementen voor senioren 3 appartementen vrije sector commerciële plint Zeven starterswoningen, Kwadendamme In het uitbreidingsgebied Vreeland II in Kwadendamme realiseren we zeven starterswoningen. De woningen zijn met de Koopgarantformule verkocht aan starters op de woningmarkt uit Kwadendamme en de directe omgeving. 24 appartementen Hogeweg, Yerseke Het sluitstuk van de ontwikkeling Yerseke-West omvat naast de appartementen ook een plint met ruimtes voor een verloskundige praktijk, het consultatiebureau en de ouderensoos. Voor de nog resterende ruimte zijn we in gesprek met gegadigden. De invulling van de plint is complementair aan de reeds aanwezige voorzieningen. Projecten in voorbereiding De Beukelaar s-gravenpolder 19 studio s met nevenruimten voor Stichting Siloah Masterplan fase 2 Ovezande 15 huurappartementen voor senioren 2 groepswoningen met ondersteunende ruimtes huisartsenpraktijk fysiotherapie Hoek Dorpsstraat/Eendvogelstraat Heinkenszand huurappartementen voor senioren 4 groepswoningen met ondersteunende ruimtes opticien Dorpsstraat Heinkenszand 10 jongerenappartementen commerciële plint Wozoco Lancaster Nieuwdorp huurappartementen voor senioren zorginfraruimte huisartsenpraktijk fysiotherapie Oostgaarde s-gravenpolder 53 woningen, geschakeld, 2-1 kap Maria-Oord Hansweert herontwikkeling Zorgcentrum Maria-Oord Lancaster (grondexploitatie) Nieuwdorp bouw- en woonrijp maken grond Scheldekwartier (grondexpl.) Hansweert bouw- en woonrijp maken grond De Beukelaar, s-gravenpolder In aanvulling op de voorziening aan De Boog in s-gravenpolder wordt het voormalige gezinsvervangend tehuis De Beukelaar herontwikkeld. De nieuwe voorziening omvat negentien appartementen met drie algemene woonkamers. Begin 2011 wordt gestart met de uitvoering. 28

29 Duurzame woonontwikkeling Masterplan fase 2, Ovezande Begin 2011 starten we met de uitvoering van fase 2 in Ovezande. Het project voorziet in vervangende nieuwbouw van seniorenappartementen. De groepswoningen van SVRZ worden gerealiseerd zodat in verschillende kernen in de gemeente Borsele kleinschalige zorgvoorzieningen aanwezig zijn. Het plan bevat ook een huisartsenpraktijk en een ruimte voor fysiotherapie. wijze gekeken naar Hansweert en de woningvoorraad. Dit heeft geleid tot een met de gemeente opgesteld actieplan. Grondaankopen Onderstaande grondaankopen vloeien voort uit verplichtingen die R&B Wonen in het verleden is aangegaan en waaraan niet meer viel te tornen. Hoek Dorpsstraat/Eendvogelstraat, Heinkenszand We zijn op dit moment bezig met de voorbereidende werkzaamheden om de voormalige Emté-locatie te herontwikkelen. Een plan passend in de schaal van de Dorpsstraat in Heinkenszand. Dorpsstraat 62-64, Heinkenszand De twee bestaande panden aan de Dorpsstraat zijn eigendom van R&B Wonen. Nadat ze eerst als tijdelijke vervanging van ons kantoor gebruikt zijn, is nu de aanvraag bouwvergunning ingediend voor tien jongerenappartementen boven een commerciële plint. Oostgaarde s-gravenpolder Door een door R&B Wonen op te richten besloten vennootschap en een vennootschap van een particuliere projectontwikkelaar wordt een vennootschap onder firma opgericht waarin wordt samengewerkt aan het realiseren van ruim 50 woningen in s-gravenpolder. Een mooie ontwikkeling waarin we houtskeletbouwwoningen bouwen met een hoge mate van duurzaamheid. Iedere woning is onder meer voorzien van zonnecollectoren. De verkoop start in maart Maria-Oord, Hansweert In samenwerking met Zorggroep Ter Weel wordt gewerkt aan de herontwikkeling van Maria-Oord, een zorgvoorziening in Hansweert. Samen met deze herontwikkeling is op een strategische Lancaster, Nieuwdorp Eind 2010 kochten we de voormalige bedrijfslocatie van transportonderneming Boot & Buteijn. Voor het plan Lancaster in Nieuwdorp is in 2010 een grondexploitatieberekening vastgesteld. In 2011 wordt het plan bouwrijp gemaakt. De uitgifte van de bouwrijpe grond vindt gefaseerd plaats: volgens planning van 2011 tot en met De grond is bestemd voor de bouw van een woonzorgcomplex, starterswoningen en woningen van het type 2 en 3 onder één kap door R&B Wonen. De gronden bestemd voor de bouw van vrijstaande woningen geeft R&B Wonen rechtstreeks uit aan de koper. Scheldekwartier, Hansweert Begin 2010 kocht R&B Wonen ha grond van de gemeente Reimerswaal in het Scheldekwartier te Hansweert. Deze grond is bestemd voor gemengde woningbouw. Het is de bedoeling dat R&B Wonen de geplande woningen zelf realiseert. Het accent ligt hoofdzakelijk op koopwoningen. Onderhoud en wijzigingen/ verbeteringen aan woningen Aan onderhoud is in uitgegeven. Hiervan is geactiveerd, omdat die uitgaven een verlenging van de levensduur van de gerenoveerde woningen rechtvaardigen. Overzicht van de begrote en de gerealiseerde bedragen voor de verschillende soorten onderhoud: Soort onderhoud Begroot Gerealiseerd Verschil Complexgewijs groot onderhoud Incidenteel groot onderhoud bij mutatie Planmatig onderhoud Klachtenonderhoud Mutatieonderhoud Serviceonderhoud riolering + goten Serviceonderhoud glasschades Verhuis- en herinrichtingvergoedingen Totaal

30 Duurzame woonontwikkeling Vanaf 1 oktober 2010 stimuleert het kabinet de werkgelegenheid in de bouw. Over de arbeidsgerelateerde onderhoudskosten is 6% (in plaats van 19%) omzetbelasting verschuldigd. Die maatregel was aanleiding om enkele geplande planmatige onderhoudswerkzaamheden eerder uit te voeren. Dat verklaart in hoofdzaak het verschil tussen het gerealiseerde en begrote bedrag. Verhuis- en herinrichtingskostenregeling Na een gedwongen verhuizing naar een andere woning en na grondige renovatie van de huurwoning komt een huurder op grond van het sociaal plan in aanmerking voor een bijdrage in de noodzakelijk te maken kosten. R&B Wonen baseert de hoogte van de vergoeding op de ministeriële richtlijnen. Klachten- & mutatieonderhoud Begroot 2010 Werkelijk 2010 Werkelijk 2009 Kosten mutatieopdrachten Aantal mutaties Kosten per mutatieopdracht Kosten klachtenonderhoud Aantal klachten Kosten per klacht De werkzaamheden voor het planmatig onderhoud en groot onderhoud/renovaties die we in 2010 aan onze woningen uitvoerden, vonden nog plaats op basis van de begroting In 2010 besloten we tot een andere aanpak die beter past bij de nieuwe kaders van ons ondernemingsplan Vanaf 2011 zullen we meer cyclisch onderhoud uitvoeren op onderdelen van de woning. Ook vergroten we de keuzevrijheid van bewoners. Wanneer we onderdelen in de woning willen vervangen, zoals keuken, toilet of badkamer heeft de huurder de keuzevrijheid om voor deze onderdelen wel of niet mee te doen. We vergroten hiermee de service aan onze huurders en verminderen voor hen het ongemak. Groot onderhoud In de volgende woningen is groot onderhoud uitgevoerd: 10 woningen Rozenlaan 44 t/m 62 Yerseke Vernieuwen buitenkozijnen, voor- en achtergevel, goten, voegwerk, badkamer, toilet, keuken, elektra. Aanbrengen mechanische afzuiging. 16 woningen Casembrootstraat 1 t/m 31 Kwadendamme Vernieuwen buitenkozijnen, voor- en achtergevel, goten, voegwerk, badkamer, toilet, keuken, elektra. Aanbrengen mechanische afzuiging. 4 woningen Rozenstraat 4 t/m 10 Kwadendamme Vernieuwen buitenkozijnen, voor- en achtergevel, goten, voegwerk, badkamer, toilet, keuken, elektra. Aanbrengen mechanische afzuiging. 8 woningen Valckenisseweg 46 t/m 60 Rilland Vernieuwen badkamer, toilet, keuken, elektra. Aanbrengen, mechanische ventilatie. 8 woningen Van Klinkenbergstraat 7 t/m 11, Yerseke Vernieuwen plafonds, badkamer, toilet en keuken, 15 t/m 21 en 25 elektra. Aanbrengen mechanische ventilatie. 12 woningen Ten Houtenstraat 15 t/m 37 Yerseke Vernieuwen plafonds, badkamer, toilet en keuken, elektra. Aanbrengen mechanische ventilatie. 30

31 Duurzame woonontwikkeling 21 woningen Leeuwerikhof 1 t/m 21, 20 t/m 30, 2 t/m 8 Heinkenszand Vernieuwen buitenkozijnen, balkon, badkamer, toilet en keuken. 11 woningen Zangvogelstraat 34 t/m 54 Heinkenszand Vernieuwen buitenkozijnen, gevelbeplating, balkon, badkamer, toilet en keuken. 6 woningen Margrietstraat 99 t/m 109 Nieuwdorp Vernieuwen buitenkozijnen, gevelbeplating, balkon, badkamer, toilet en keuken. 10 woningen Azalealaan 4 t/m 22 Yerseke Vernieuwen badkamer, toilet, keuken en elektra. Naast de bovenstaande onderhoudswerkzaamheden zijn elf woningen bij mutatie opgeknapt en zijn er bij tien woningen onderdelen in de woning vervangen vanuit klachtenonderhoud. Planmatig onderhoud Voor het planmatig onderhoud zijn in diverse kernen de volgende werkzaamheden uitgevoerd Werkzaamheden planmatig onderhoud Aantal woningen Vernieuwen cv-ketels 187 Inspectie en schoonmaak cv-ketels Vervangen blokverwarming naar individuele ketels 1 Schilderen woningen inclusief houtrotherstel 360 Vernieuwen keukens 136 Herstellen voegwerk woningen/bergingen 73 Vervangen asbesthoudende golfplaten bergingen 55 Vervangen goten en/of gootbeugels 51 Vaker naar bu ii tten om iin con tt ac tt tte komen me tt onze k llan tten 31

32 Duurzame woonontwikkeling Doel KSF Pi/norm Norm Voortgang 3.1 Duurzame woningen in duurzame kernen Flexibel bouwen Levensduur van geselecteerde nieuwbouw Levensduur nieuwbouw 50+ jaar Bij nieuwbouwprojecten wordt zoveel als mogelijk een vrij indeelbaar casco gerealiseerd om een 50+ levensduur te realiseren. Vanuit WSW-normering wordt gerekend met een exploitatieperiode van 50 jaar Bij elk project mogelijkheden nagaan om flexibele bouwvorm toe te passen, gekoppeld aan de kernenvisie Elk project Afweging flexibele bouwvorm wordt bij ieder project gemaakt. Flexibel bouwen wordt toegepast bij bijv. nieuwbouw Laustraat/- Merietestraat s-heerenhoek (omvorming van starters- naar seniorenwoning) en zorgcomplex De Beukelaar (2 zorgstudio s = 1 seniorenappartement) Energiezuinig Energieprestatie van bestaande voorraad in kaart (toekennen energielabel) op basis van quickscan 2010 gereed Alle woningen zijn voorzien van een definitief energielabel. In de periode van 2010 t/m 2013 wordt jaarlijks een kwart van het bezit gecontroleerd op juistheid van het toegekende label. Actieplan opwaardering energieprestatie bestaande woningen bij transformatie/ renovatie/planmatig onderhoud gekoppeld aan strategisch voorraadbeleid 2010 gereed Dit punt werkt R&B uit nadat in het voorjaar 2011 het nieuwe strategisch voorraadbeleid is vastgesteld Hoge prioriteit woningen zijn direct aangepakt vanaf 2010 Idem Nieuwbouw conform geldende epc-norm in het bouwbesluit Vanaf 2010 Wordt aan voldaan Nieuwbouw: CO 2 -reductie conform convenant Aedes Vanaf 2010 Wordt als uitgangspunt meegenomen in actieplan opwaardering Duurzaam materiaalgebruik Duurzaam materiaal is gebruikt Programma van eisen gereed vanaf 2010 Duurzaam materiaalgebruik is integraal opgenomen in de programma s van eisen 3.2 Duurzaamheid van het wonen is bevorderd. Bewustzijn energiezuinig wonen bij huurders is vergroot Voorlichting t.a.v. energieverbruik van de woning Alle huurders zijn geïnformeerd over de betekenis van hun energielabel Leveranciers zijn zich bewust van energie en dragen beleid mee uit Alle huishoudens jaarlijks Opgenomen in algemene voorwaarden vanaf 2010 Bij het uitreiken van de huurovereenkomst wordt de huurder geïnformeerd over het energielabel van de desbetreffende huurwoning. Algemene informatie is aan alle huurders verstrekt via Zeeland Woonkrant R&B komt in 2011 met een nieuw aanbestedingsbeleid. Algemene leveringsvoorwaarden, met aandacht voor duurzaamheidsaspecten, zijn daarvan een onderdeel Energiezuinigheid is gestimuleerd Huishoudens krijgen de mogelijkheid tot inzicht in het individueel energieverbruik Huurders kunnen gebruikmaken van de website/meter vanaf 2011 Werkgroep duurzaamheid inventariseert het aanbod van beschikbare websites /meters. In 2011 vinden presentaties van aanbieders plaats Stimuleringsmaatregelen duurzaamheid. Plan beschikbaar in 2011 Communicatieplan duurzaamheid en actieplan wordt in 2011 vastgesteld 3.3 R&B Wonen is duurzaam Duurzaam bewust werken Eigen gebouw optimaliseren Duurzaamheid toegepast in nieuw kantoor Het nieuwe kantoor is in gebruik Optimaliseren duurzaam werken Paragraaf in elk afdelingsplan Duurzaam werken wordt een onderdeel van het bovenbeschreven communicatieplan duurzaamheid 32

33 Managemen ttonders tteun iing iin a ll z ii jjn fface tt tten 7 Bieden van dienstverlening op maat 33

34 Bieden van dienstverlening op maat Wonen en zorg R&B Wonen hecht grote waarde aan de beschikbaarheid en betaalbaarheid van wonen in en om complexen met goed georganiseerde zorg en welzijnsactiviteiten. Senioren en mensen met een functiebeperking vormen daarbij de doelgroep. Belangrijke projecten in het kader van wonen en zorg vormden het project Hof van Reymerswael waarbij 56 seniorenwoningen zijn gerealiseerd in een woon-zorgzone van Ter Weel en de start van het Masterplan Ovezande waarbij 10 seniorenwoningen zijn gerealiseerd. Daarnaast bevat Ovezande fase 2 15 seniorenwoningen en 12 verpleeghuisplaatsen in een woon-zorgzone van SVRZ. Samenwerkingspartners R&B Wonen onderhoudt met alle zorgaanbieders contacten om betrouwbare en betaalbare zorgconcepten aan haar klanten te kunnen aanbieden. Het accent bij R&B Wonen ligt op de huisvesting, bij de partners op het aanbieden van passende zorg. R&B Wonen werkt met de volgende zorginstellingen samen: Stichting t GORS: verleent geïndiceerde zorg en diensten, op alle levensgebieden, aan kinderen, adolescenten en volwassen met een verstandelijke en/of lichamelijke functiebeperking; Stichting KIO, dagbesteding en logeerfaciliteit voor meervoudig gehandicapten, een particulier initiatief; Stichting Philadelphia Zorg Zeeland, ontwikkelen van wonen en begeleiding voor jongeren met een handicap; Stichting Siloah zorgt, vanuit reformatorische achtergrond, voor mensen met een (soms meervoudige) handicap; deconcentratie van gezinsvervangend tehuis; Zorggroep Ter Weel, zorgpartner en verpleeghuisplaatsen in Kruiningen en op termijn in Yerseke; andersoortige (thuis)zorg en huismeesterfunctie in Krabbendijke; SVRZ, verpleeghuiszorg voor groepswonen in Heinkenszand, s-gravenpolder, s-heerenhoek, Lewedorp en Ovezande; Allévo Thuiszorg; leveren van (geïndiceerde) thuiszorg onder meer aan huurders van diverse woonvormen. Dak- en thuislozen en nieuwe kans R&B Wonen onderhoudt goede contacten met de Stichting Maatschappelijk Werk en Welzijn Oosterschelderegio en Emergis om op passende momenten en op geschikte locaties een oplossing te bieden voor knelpunten. Cliëntgestuurd Netwerk De woningcorporaties in de Oosterschelderegio startten samen met Stichting Maatschappelijk werk en Welzijn Oosterschelderegio (SMWO), Emergis en Allévo het project Cliëntgestuurd Netwerk. Dit project richt zich erop dat mensen die hulp en ondersteuning nodig hebben, die ook krijgen. Het project richt zich vooral op die mensen die de weg naar hulpen dienstverleners niet vinden. Dat kan zijn omdat ze de regie over hun eigen leven kwijt zijn of omdat ze door hun gedrag geen plek hebben in de maatschappij. De bijdrage van R&B Wonen was in Woon(her)kansen Woon(her)kansen is een samenwerkingsproject van SMWO, Emergis, GGD, gemeenten en woningcorporaties in de Oosterschelderegio en SMWO. Als iemand op een bepaald moment de grip op het leven kwijtraakt en de problemen lopen zo hoog op dat zelfs uithuiszetting dreigt, biedt Woon(her)kansen een laatste kans. Gespecialiseerde hulpverleners gaan samen met cliënten aan de slag. Zij geven een intensieve hulpverlening. Het resultaat van de gezamenlijk inspanning moet zijn dat er geen uithuiszetting meer dreigt, eventuele overlast is weggenomen en dat de bewoner, alleen of met beperkte hulp van anderen, weer grip heeft op zijn leven. R&B Wonen heeft in 2010 zeven aanmeldingen ingediend. De financiele bijdrage aan dit project was Bijzondere doelgroepen Vergunninghouders In het kader van de taakstelling vergunninghouders verhuurden we in woningen aan 27 vergunninghouders. Het betreft hier 13 eenpersoonshuishoudens. 34

35 Bieden van dienstverlening op maat Doel KSF Pi/norm Norm Voortgang 4.1 Aanbod van aanvullende producten en diensten is afgestemd op behoefte en vraag Keuzevrijheid huurder Klantbehoeften zijn in beeld Uitkomsten onderzoek worden beoordeeld en vertaald in concrete normen en financiële gevolgen voor onze dienstverlening en producten en diensten Periodiek marktonderzoek Jaarlijkse producten en dienstencatalogus Krijgt in 2011 aandacht Krijgt in 2011 aandacht Het beleid voor mutaties en zelfaangebrachte voorzieningen (ZAV) wordt afgestemd op basis van uitkomsten onderzoek 2010 beleid gereed ZAV-beleid is op 16 maart 2010 vastgesteld Klantoordeel over keuzevrijheid Tweejaarlijks onderzoek en beoordeling ten minste voldoende Met ingang van Invoeren servicedienst (voor huurders is tarief gerelateerd aan woonduur) Servicedienst is operationeel in 2010 Aantal betalende abonnees Operationeel 300 in in 2014 Werkwijze is in 2010 vastgesteld. Vanaf 1 januari 2011 is de servicedienst operationeel Aandachtspunt voor 2012 Klanttevredenheid 7 gemiddeld en maximaal 10% onvoldoende Idem 4.2 Klantgerichtheid is kerncompetentie van R&B Wonen Klantprocessen zijn op orde en efficiënt Score KWH-huurlabel 7,5 gemiddeld in 2010 en ,85 in 2013 en 2014 Eindscore KWH over de afgelopen twee jaar is gemiddeld 7,7. Hierdoor toekenning van het gouden huurlabel Evaluatie en nazorg is opgenomen in werkproces 2010 Vanaf 2011 worden na de oplevering van elk project de ervaringen van nieuwbouw en renovatie onder de huurders geëvalueerd Klantgerichte medewerkers en leveranciers Interne klantgerichtheid in MTO Externe klantgerichtheid: Positieve waardering in evaluatie (evaluatiekaart) leveranciers werken conform sla s Score MTO 7,0 Ten minste een score van 7,0 In 2011 wordt de medewerkerstevredenheid onderzocht Is in voorbereiding Oordeel leveranciers over presteren R&B Oordeel gemiddeld 7,0 en maximaal 10% onvoldoende en eens in beleidsperiode Idem Functioneringsgesprekken 90% positieve beoordeling op competenties In 2010 zijn nieuwe functieprofielen vastgesteld. In 2010 vinden de functioneringsgesprekken nog oude stijl plaats, vanaf 2011 gebeurt dat op basis van de nieuwe functieprofielen 35

36 R&B Wonen b iied tt iin vee ll comp llexen ru iim tte voor w iinke lls iin commerc iië lle p ll iin tt 8 Presteren naar vermogen 36

37 Presteren naar vermogen Financiële continuïteit Algemene economische situatie blijft onzeker In 2010 zette de economische crisis zich voort. Hoewel de vooruitzichten voorzichtig beter worden, blijft onduidelijk wanneer en in welke mate herstel zal gaan plaatsvinden. Stilzitten en wachten tot de crisis voorbij is, is echter geen optie. Een woningcorporatie dient een maatschappelijk doel. Daarnaast vinden wij dat R&B Wonen in deze tijd een anti-cyclische rol op de woning- en bouwmarkt heeft. Anticyclisch investeren is investeren tegen de stroom in van de economische cyclus. Dat houdt in dat er juist extra geïnvesteerd wordt bij economische tegenspoed. In 2010 namen we maatregelen om woningverkopen te stimuleren. De zeven nieuwbouwwoningen verkochten we onder de Koopgarantformule. Wet- en regelgeving Op dit moment is de volkshuisvestingssector volop in beweging en heeft onze stichting te maken met een aantal actualiteiten. Hieronder wordt ingegaan op de voor R&B Wonen belangrijkste ontwikkelingen in die wet- en regelgeving. Jaarlijkse huurverhoging In het regeerakkoord is vastgelegd dat de jaarlijkse huurverhoging per 1 juli (per woning) inflatievolgend is voor huishoudinkomens tot per jaar. Hogere inkomens kunnen in aanmerking komen voor een inflatievolgende huurverhoging + maximaal 5%. De impact van deze maatregel is groot. Onduidelijk is op welke wijze de inkomensgegevens bij de woningcorporaties beschikbaar komen. Het is de minister niet gelukt om het onderscheid tussen inflatievolgend en inflatievolgend +5% met ingang van 1 juli 2011 mogelijk te maken. Nieuwe heffing voor woningcorporaties In het regeerakkoord is een nieuwe heffing aangekondigd. Verhuurders met meer dan tien woningen moeten gezamenlijk 760 miljoen bijdragen om de rijksbegroting sluitend te krijgen. Rekening houdend met een heffing van ongeveer 300 per woning per jaar, betekent het voor R&B Wonen jaarlijks een aanslag van Die heffing zal ingrijpende gevolgen hebben voor het tempo en de hoogte van investeringen in nieuwbouw, renovatie en energiebesparende maatregelen. Bijdrageheffing bijzondere projectsteun wijkaanpak ( Vogelaarheffing ) De Vogelaarheffing zal worden afgeschaft, maar met ingang van wanneer is nu nog niet duidelijk. Oorspronkelijk is de heffing met ingang van 2008 voor een periode van tien jaar van kracht. Europese staatssteunregels Op 15 december 2009 heeft de Europese Commissie (EC) een beschikking afgekondigd, waarbij de EC het voornemen van het rijk goedkeurt voor nieuwe voorschriften voor woningcorporaties in relatie tot de Europese staatssteunregels. In november 2010 publiceerde de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de tijdelijke maatregel in de Staatscourant. Deze tijdelijke maatregel gaat twee jaar werken. Daarna is volgens planning een nieuwe Woningwet van kracht. De maatregel voorziet onder meer in de eis om ten minste 90% van de vrijkomende woningen tot de huurtoeslaggrens ( 652,52 per maand) toe te wijzen aan huishoudens met een inkomen tot maximaal De nieuwe maatregel gaat in per 1 januari De intake van nieuwe huurders gaat meer tijd kosten en de administratieve lasten nemen toe. De betrouwbaarheid van de administratieve vastlegging wordt voortaan door de accountant gecontroleerd. Financiering niet-daeb-activiteiten De Europamaatregel verplicht corporaties om onderscheid te maken tussen diensten van algemeen belang en niet-diensten van algemeen belang (DAEB versus niet-daeb). De financiering van niet-daeb-activiteiten kan niet meer onder borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw plaatsvinden. Dit betekent hogere rente kosten en langdurigere procedures. De administratie moet een duidelijk onderscheid maken tussen DAEB- en niet-daebactiviteiten. Daarnaast moeten de indirecte kosten op basis van een toetsbare verdeelsleutel in een kostenverdeelstaat verdeeld worden over de DAEB- en niet-daeb-activiteiten. De niet-daebactiviteiten moeten tegen marktwaarde in de balans worden gewaardeerd. Treasury In 2010 is een langlopende lening aangegaan onder borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Van drie leningen werd de rente herzien in verband met het aflopen van de rentevastafspraak. De nieuwe lening werd in augustus 2010 verstrekt door de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten. Het betreft een vijftigjarige fixlening van tegen een rente van 4,49%, rentevast gedurende de gehele looptijd. De leningenportefeuille bedraagt ultimo 2010 ruim 124 miljoen. De gemiddelde rentevoet is 4,14%. Die uitkomst ligt onder het gemiddelde van alle woningcorporaties. 37

38 Presteren naar vermogen Renterisiconorm De renterisiconorm houdt een maximaal toegestaan volume aan renteherziening in van de leningportefeuille. Voor woningcorporaties is dat percentage op 15% gesteld. Het betekent dat van de vaste schuld verminderd met verstrekte leningen jaarlijks (maximaal) 15% een renteherziening mag ondergaan. Bedoeling hiervan is het vermijden van renteschokken. Op basis van de huidige stand is in de leningsportefeuille alleen in 2014 sprake van een overschrijding van de renterisiconorm, hoofdzakelijk omdat in dat jaar twee fixleningen (van 12 en 5 miljoen) afgelost worden. Zeven corporaties (waaronder R&B Wonen) in Midden- en Noord- Zeeland staan gezamenlijk naar rato van het woningbezit garant voor een bedrag van voor eventuele exploitatietekorten in de periode 2008 tot en met 2032 van 98 standplaatsen in hun werkgebied. Bij R&B Wonen is geen sprake van verbindingen, deelnemingen in groepsmaatschappijen of overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Wel is sprake van een participatie (van ) in het Wooninvesteringsfonds. Sturen op kasstromen Om aan onze verplichtingen te kunnen blijven voldoen en leningen onder borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) te kunnen blijven aantrekken is het van belang het verloop van de kasstromen te monitoren. Wij hanteren hierbij als doelstelling: een positieve operationele kasstroom. In de operationele kasstroom zijn opgenomen de rente-uitgaven en inkomsten en 2% fictieve aflossing van de leningenportefeuille. Deze definitie van de operationele kasstroom komt overeen met de definitie die het WSW voor de operationele kasstroom hanteert. In 2010 vormde de financiering van de onverkochte voorraad nieuw opgeleverde appartementen een probleem. Hiervoor is geen WSW-borging mogelijk. Wij hebben de financiering kunnen regelen dankzij een kasgeldlening van een collega-corporatie. Voordeel hiervan is de lage (op de geldmarkt gebaseerde) rente. Nadeel is de korte termijn en de noodzaak tot aflossing als de collega-corporatie het geld nodig heeft voor de financiering van haar eigen activiteiten. Dit risico proberen we zo klein mogelijk te maken door tijdig te anticiperen op een naderende aflossingsdatum en als het geld opgevraagd wordt tijdig vervangend geld aan te trekken. Verbindingen of deelnemingen R&B Wonen is aangesloten bij de Stichting Woonwagenbeheer Zuid-West Nederland. De stichting is opgericht met als doel om: a. woonwagenstandplaatsen en woonwagens in eigendom te verkrijgen, te vervreemden dan wel te belasten met (beperkte) zakelijke rechten, waaronder begrepen het verhuren van de standplaatsen en huurwoonwagens; b. de haar in eigendom toebehorende woonwagenstandplaatsen en woonwagens te beheren en een goed beleidsmatig beheer te voeren. De stichting is eigenaar van in totaal 198 standplaatsen en 34 huurwoonwagens. Met enkele gemeenten voert de stichting nog overleg over de overname van standplaatsen en huurwoonwagens. In 2010 voerde R&B Wonen gesprekken met het bestuur van Stichting Huize De Vliedberg te Rilland. Partijen sloten een intentieovereenkomst die voorziet in een fusie of overname in Effecten R&B Wonen heeft geen effecten, zoals beleggingen op lange termijn en kapitaalbelangen (aandelen of certificaten van aandelen) in andere rechtspersonen, niet zijnde deelnemingen. Leningen aan personeel en/of directie R&B Wonen heeft geen leningen verstrekt aan personeel en/of directie. CFV en WSW Oordeel Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) R&B Wonen heeft een gezonde financiële positie en zet zich voldoende in volgens de maatstaven van het CFV. Het continuïteitsoordeel 2010 wordt gebaseerd op de in de komende vijf jaar verwachte activiteiten in relatie tot de vermogenspositie. Het CFV toetst op basis van de prognose-informatie (dpi) of de begrote activiteiten reëel zijn ten opzichte van de voor uw corporatie vastgestelde boven- en ondergrens. Aangezien per ultimo 2014 het volkshuisvestelijk vermogen op 33,7% begroot wordt en de bovengrens 38,4% bedraagt, heeft R&B wonen in 2010 een A- oordeel gekregen. Het solvabiliteitsoordeel 2010 is gebaseerd op basis van de verantwoordingsinformatie (dvi) over Daarbij toetst het CFV of het vermogen op balansdatum 31 december 2009 groter is dan het voor R&B Wonen vastgestelde risicobedrag plus VPB-beklemming. R&B Wonen heeft het oordeel voldoende solvabiliteit gekregen. Het CFV hanteert een ondergrens van 12,3%. Het vermogen van R&B Wonen bedroeg eind ,1%. 38

39 Presteren naar vermogen Faciliteringsvolume WSW R&B Wonen heeft voldoende liquiditeiten en borgingsruimte om de financiering van de lopende projecten te realiseren. Het WSW heeft in haar uitslagbrief beoordeling kredietwaardigheid gedateerd 23 augustus 2010, aangegeven, dat op basis van de ingediende prognoses over de periode R&B Wonen voldoet aan de eisen van kredietwaardigheid. Op basis hiervan kan R&B Wonen gebruikmaken van de faciliteiten van het Waarborgfonds, indien zij aan de voorwaarden voor borging voldoet. Het op 23 augustus 2010 vrijgegeven faciliteringsvolume ad 18,9 miljoen voor de periode 2010 tot en met 2012 is gebaseerd op de financieringsbehoefte voor investeringen en herfinanciering tot en met Naar verwachting zal dit voldoende zijn om de investeringen tot en met 2011 te financieren. In het licht van de Europese beschikking zal het een en ander worden herzien. van Housing4More. De bijdrage voldoet aan de voorwaarden zoals bedoeld in de circulaires MG en MG Bosnië In 2010 hebben twee van onze woonservicemedewerkers, samen met enkele medewerkers van woningcorporatie Woonburg en veertig studenten van ROC Zeeland een week in Bosnië gewerkt. Daar ondersteunden zij in het voormalig oorlogsgebied de plaatselijke jeugd bij het opknappen van een jeugdcentrum in de plaats Gradiske. Dit deden zij in samenwerking met Stichting Out of Area. Deze stichting zet zich al jaren in voor de jeugd uit voormalig Joegoslavië. Door het aanleggen van o.a. sportvelden, speeltuinen, jeugdhonken, het opknappen van scholen en het organiseren van activiteiten probeert Out of Area het leven van deze kinderen weer kleur te geven. De Zeeuwse woningcorporaties ondersteunen het project. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Steun aan buitenlandse instellingen Housing4more Soort project R&B Wonen sloot in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) aan bij een gezamenlijk initiatief om woningkredieten te verstrekken aan (semi)agrariërs in Madurai in het zuiden van India om hen te helpen uit hun afhankelijke positie te komen en hun zelfredzaamheid te vergroten. De naam van het project is Housing4More. Aan het project nemen ook Rabobank Foundation, Rabobank Oosterschelde en de gemeenten Borsele en Reimerswaal deel. De medewerkers van R&B Wonen en Woonburg gingen met de studenten mee naar Bosnië om met hun technische expertise de studenten en de Bosnische jeugd te helpen bij de uitvoering van het project. De Zeeuwse woningcorporaties zetten zich vanuit hun maatschappelijke betrokkenheid in voor leefbare kernen. Dit gaat verder dan alleen de lokale leefbaarheid. Het opzetten van een jeugdcentrum is een grote wens van de jongeren in de plaats Gradiske. Behalve dat deze jeugd weinig toekomstperspectief heeft, is er ook nauwelijks geld en materiaal om beschadigde gebouwen te renoveren. De leerlingen van het ROC en Zeeuwse woningcorporaties hebben met sponsoracties en daadwerkelijke hulp een grondige opknapbeurt voor het jeugdcentrum kunnen realiseren. Doelstellingen project (Semi)agrariërs die hebben aangetoond kredietwaardig te zijn, ontvangen een woningkrediet om hun zelfredzaamheid te vergroten. Daarnaast heeft het project als doel gezamenlijk een fonds op te richten en om de verbinding te versterken met lokale partijen waarmee wordt samengewerkt. Financiële bijdrage R&B Wonen levert over een periode van twee jaar een financiële bijdrage van aan het project Housing4More. De helft is in 2010 betaald. Het restant volgt in De bijdragen worden besteed aan het Borselse/Reimerswaalse microfinancieringsfonds om de eerste projecten in India te realiseren en om deze bijdrage na terugbetaling in te zetten voor andere projecten onder de vlag Niet uit de balans blijkende verplichtingen Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) WSW-deelnemers hebben naar het WSW een zogeheten obligoverplichting. Deze verplichting is voorwaardelijk. Zolang het risicovermogen van het WSW voldoende is om eventuele betalingsverplichtingen van WSW-deelnemers over te nemen, wordt geen beroep gedaan op deze obligoverplichting. Het WSW verwacht voor de komende vijf jaar conform de actuele meerjarenliquiditeitsprognose geen beroep te doen op deze obligoverplichting. De hoogte van het obligotarief is vastgesteld op 3,85%. De grondslag, waarover het obligotarief wordt berekend, is het schuldrestant van de geborgde lening. De obligoverplichting bedraagt in 2010: 3,85% van =

40 Presteren naar vermogen Doel KSF Pi/norm Norm Voortgang 5.1 Een gezonde financiële positie Voldoende rentabiliteit Verhouding tussen financieel en maatschappelijk rendement Conform tabel in hoofdstuk 9 van ondernemingsplan Wordt sinds 2010 toegepast Voldoende rentabiliteit WSW-norm is ondergrens Kortetermijnverplichting/beschikbare middelen WSW-norm R&B kan altijd aan haar verplichtingen op korte termijn voldoen Wordt sinds 2010 toegepast Wordt aan voldaan Voldoende solvabiliteit Gemiddeld over looptijd beleidsplan A-status Aan de voorwaarden van het CFV wordt voldaan Wordt aan voldaan Verhouding tussen eigen en vreemd vermogen Voldoet aan de criteria van het CFV Wordt aan voldaan Risico s zijn in beeld en beheerst Integraal risicomanagement is ingevoerd Jaarlijks is een vast onderdeel in elke businesscase 5.2 Investeringskader is transparant Er is een duidelijk toetsbaar investeringsbeleid Zie hoofdstuk 9 met onze financiële randvoorwaarden in het ondernemingsplan Kader is opgesteld Wordt sinds 2010 toegepast Investeringsruimte wordt jaarlijks vastgesteld Bij voldoende eigen vermogen in relatie tot onze risico s zetten wij ons positief exploitatieresultaat in voor investeringen in de categorieën van het WSW Investeringsruimte is vastgesteld Wordt sinds 2010 toegepast Managemen ttonders tteun iing :: een onm iisbare schake ll b ii jj k llan ttger iich tte d iiens ttverllen iing 40

41 Een p llez iie rr iig con ttac tt aan de ba ll iie 19 Participatie en maatschappelijk bestuur 41

42 Participatie en maatschappelijk bestuur Het betrekken van huurders bij beleid en beheer Klantbezoeken De woonconsulenten van de afdeling wonen gaan sinds 2010 vaker actief naar de bewoners toe. Direct na oplevering van een nieuwbouwcomplex heeft dat veel toegevoegde waarde om het nieuwe woningbezit te leren kennen en om onze klanten adequaat te informeren. Het effect van deze bezoeken is dat we de klanten beter leren kennen. Het werkt ook preventief bij het voorkomen van overlastsituaties. Over specifieke thema s overlegt R&B Wonen met de bewoners die betrokken zijn bij het thema, zoals bij groot onderhoud, sloop e.d. Daarbij worden de bewoners zo volledig mogelijk geïnformeerd over de plannen, zowel over de technische en organisatorische aspecten als over de keuzemogelijkheden die aan de orde zijn.voor zover dat past binnen het beleid betrekt R&B Wonen de inbreng van de bewoners in haar besluitvorming. Huurdersvereniging R&B Wonen betrekt de huurders actief bij het beleid en beheer. De Huurders Vereniging Reimerswaal en Borsele (HVRB) is de gesprekspartner op het terrein van het algemeen beleid. De huurdersvereniging was in 2010 nauw betrokken bij de totstandkoming van een heldere wijze van afrekenen van servicekosten. Die nieuwe manier van werken passen we met ingang van 2011 toe. Met de HVRB is een samenwerkingsovereenkomst afgesloten. Bij deze overeenkomst hoort een zogenaamde kruisjeslijst waarin is vastgelegd over welke onderwerpen de huurdersvereniging adviesof instemmingsrecht heeft. Met de HVRB is in 2010 onder andere overlegd over de volgende onderwerpen: volkshuisvestingsverslag en jaarrekening 2009; huurprijsbeleid 2010; zelf aangebrachte voorzieningen beleid; verbetering proces servicekostenafrekening; begroting R&B Wonen Woonplatform Om de maatschappelijke verankering inhoud te geven raadplegen we regelmatig het woonplatform. Dit woonplatform bestaat uit veertien leden, die actief zijn in diverse maatschappelijke organisaties zoals onderwijs, vitaal platteland, politie, jongeren, ouderen, consumentenorganisatie voor zorgvragers, cultuur, vervoer en ondernemersvereniging. Het woonplatform heeft een onafhankelijk voorzitter. Het woonplatform adviseert over onze opgaven in het werkgebied. De directie legt aan het platform maatschappelijke verantwoording af over het gevoerde beleid. In 2010 behandelde het woonplatform: jaarverslag en jaarrekening 2009, begroting 2010 en de visie op de kernen. Het woonplatform bracht in 2010 een werkbezoek aan enkele van onze nieuwbouw- en renovatieprojecten. Seniorenraden In 2010 is overlegd met de seniorenraden uit beide gemeenten. Zij worden actief betrokken bij het vaststellen van plattegronden en andere specifiek woon- en omgevingsfactoren in nieuwbouwcomplexen voor senioren. Onze medewerkers iinven ttar iiseerden iin 2010 de behoe ff tten van onze k llan tten 42

43 Participatie en maatschappelijk bestuur Doel KSF Pi/norm Norm Voortgang 6.1 Huurders en belanghouders zijn betrokken en hebben een plaats in beleidsvorming en handelen Betrokken huurders De overlegwet en de samenwerkingsovereenkomst met de huurdersvereniging in het werkgebied zijn bepalend voor de wijze waarop de huurders worden betrokken Afspraken nagekomen Wordt aan voldaan Huurders zijn betrokken bij analyseren van het wonen en leven in hun kern en participatiebehoefte is onderzocht Alle kernen in 2014 bezocht Met ingang van 2010 bezoeken onze woonconsulenten maandelijks de verschillende kernen in hun regio Betrokken belanghouders Een woonplatform waarin belanghouders zijn vertegenwoordigd Continueren Wordt aan voldaan Belanghouders zijn bezocht over voortgang ondernemingsplan en voeding jaarplannen en prestatieafspraken Minstens 2 keer per jaar elke belanghouder voor 2014 Wordt ruimschoots aan voldaan 6.2 We handelen volgens principes van goed ondernemingsbestuur en toezicht Voldoet aan de governancecode Uiterlijk 2014 en elke 4 jaar vindt een volgend visitatieonderzoek plaats Governancecode Uiterlijk 2014 Governancecode is gehanteerd Nog niet aan de orde Toepassing van de code krijgt extra aandacht in de jaarrekening To tt vo ll lle ttevredenhe iid een onderhoudsk llach tt opge llos tt 43

44 Dankziijj iieders iinzett behaallden we iin 2010 he tt gouden kwh--huurllabe ll 10 R&B Wonen opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar 44

45 R&B Wonen opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar De organisatie Personeel Personele mutaties In 2010 vonden de volgende personele mutaties plaats. Uit dienst: Maurice Hoogenboom, medewerker Planning en Control per Theo van Driessche, manager sector vastgoedontwikkeling per (i.v.m.pensionering) Arjan Geluk, medewerker Grootboekadministratie per In dienst: Jolanda Bos, baliemedewerkster per Ankie Capello, medewerkerster Planning en Control per Jeroen Vernooijs, medewerker Grootboekadministratie per Fabian Traas, medewerker woninginspectie per (tijdelijke aanstelling) Marinka Brasser, baliemedewerkster per (tijdelijke aanstelling) Eind 2010 is het aantal personeelsleden ten opzichte van 2009 met twee toegenomen. Het betreft twee tijdelijk aangestelde krachten: één voor het inventariseren van de gegevens voor de woningcartotheek en één voor de tijdelijke vervanging van een langdurig zieke medewerkster. Personeelsformatie totaal mannen vrouwen Aantal medewerkers Aantal in fulltimedienst Aantal in deeltijddienst Personele bezetting in fte 38, ,22 Instroom Doorstroom 0 Uitstroom 3 3 Het organogram directeur-bestuurder Peter Bevers Manager sector financiën & control Dick Koomen Manager wonen Erik Dutour Geerling Manager vastgoedontwikkeling en -beheer Reinier de Jonge Manager beleids- en bestuursondersteuning Iris de Vries 1 coördinator financiële administratie 1 teamleider wonen 2 projectmanagers 2 managementassistenten 1 medewerker planning & control 3 baliemedewerkers 3 projectleiders 1 woningmarktconsultant 1 medewerker grootboekadministratie 1 medewerker crediteuren 2 opzichters mutaties en reparatieverzoeken 2 woonconsulenten 1 projectleider planmatig onderhoud 3 planmatige opzichters 1 communicatiemedewerker 1 coördinator woonservicemedewerkers 1 medewerker vastgoedontwikkeling en -beheer 5 woonservicemedewerkers 45

46 R&B Wonen opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar Ziekteverzuim Ziekteverzuimpercentage 3,44 3,27 4,03 1,30 3,85 Meldingsfrequentie 0,88 1,10 1,07 0,78 0,68 Aantal verzuimdagen 315,00 434,19 507,00 315,00 Gemiddelde verzuimduur 8,29 8,04 5,30 5,88 Het ziekteverzuimpercentage is in 2010 licht gestegen ten opzichte van 2009.Vanaf het derde kwartaal hebben we te maken gekregen met twee langdurig zieke medewerkers. Samen met de Arbodienst proberen we deze medewerkers weer zo snel mogelijk aan de slag te krijgen. Opleidingen Vastgoedontwikkeling & Beheer Financiën en Control Beleids- en bestuursontwikkeling Coachingtraject Nieuwe regelgeving begroting en jaarrekening Woningmarktconsultant Projectontwikkeling Financiële meerjarenplanning Notuleren Thermografie ADP-salarispakket ADP-salarispakket Regelgeving VVE Vastware Wonen Introductie in de volkshuisvesting Het MT heeft in 2010 een gezamenlijke managementtraining gevolgd. Om op de hoogte te blijven van de actualiteiten in de woningmarkt en kennis te verwerven zijn verschillende seminars gevolgd als: Woningwaarderingsstelsel en energieprestatie, Grip op de organisatie door het meten van prestaties, Verkopen coöperatie woningen, Corpoclub en het nationaal symposium Woningcorporaties. Door het in gebruik nemen van het nieuwe kantoor, nieuw meubilair en nieuwe computers is er extra aandacht geschonken aan de juiste werkhouding. Alle medewerkers hebben uitleg gehad over de optimale houding van de eigen werkplek. Verder is er door de bedrijfshulpverleners de BHV-cursus gevolgd en heeft de ondernemingsraad twee cursussen gevolgd. De ondernemingsraad De OR bestaat uit: Peter Sandee voorzitter Wendy Scheurwater secretaris Saskia van der Nat lid Rob Pieterse lid Vacature lid Door het vertrek van Arjan Geluk (lid) is er vacature ontstaan in de ondernemingsraad.tot nu toe is deze vacature nog niet vervuld. De personeelsvereniging Het bestuur van de personeelsvereniging van R&B Wonen bestaat uit: Saskia Ridderhof, Henk van Liere en Reinier de Jonge. In 2010 organiseerde de vereniging in samenwerking met R&B een bezoek aan the Night of the Proms. Personeelsbijeenkomsten Elk kwartaal organiseert de directie een bijeenkomst voor alle medewerkers om verslag te doen over ontwikkelingen binnen de onderneming en om thematische zaken te bespreken. In 2010 gaven de afdelingen Beleids- en bestuursondersteuning en Financiën en Control een toelichting op hun dagelijkse werkzaamheden. Tijdens de bijeenkomsten is er ook volop gelegenheid om aan de directie vragen te stellen over allerlei ontwikkelingen. 46

47 R&B Wonen opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar Organisatieontwikkeling KWH-Huurlabel R&B Wonen is lid van KWH. KWH staat voor Kwaliteitszorg Woningcorporaties Huursector. KWH begeleidt en stimuleert corporaties bij het werken aan kwaliteit. KWH ziet kwaliteit als een continu verbeterproces waarin de dienstverlening aan de klant centraal staat. KWH geeft kwaliteitskeurmerken uit voor corporaties, onder andere het KWH-Huurlabel. Het unieke van dit label is dat de kwaliteit van dienstverlening door de ogen van de huurder wordt bekeken. Corporaties kunnen ervoor kiezen de kwaliteit van dienstverlening rondom het huren van een woning continu te laten meten door een onafhankelijke organisatie. In plaats van de reguliere meting van twaalf weken wordt gedurende één of twee jaar continu gemeten op de verschillende onderdelen van het KWH-Huurlabel, zoals bijvoorbeeld bereikbaarheid, woning betrekken en veranderen, onderhoud, klachten afhandelen en uitvoeren van reparaties. Medewerkers op bezoek bij de huurder Belangrijke punten uit ons ondernemingsplan zijn: Passende huisvesting, leefbare kernen, duurzame ontwikkeling en bieden van dienstverlening op maat. Om te achterhalen wat deze zaken in de praktijk inhouden, zijn alle medewerkers, opgesplitst in tweetallen, bij drie huurders op bezoek geweest. Door de huurders te interviewen hebben we een profielschets kunnen maken van de diverse doelgroepen. De profielschets geeft een beeld van de behoeften en kenmerken per doelgroep. De doelgroepen die gedefinieerd zijn: Jongeren tot 23 jaar, Jonge stellen, Tweeverdieners zonder kinderen, Gezinnen, Gescheiden huurders, Alleenstaande ouderen, Senioren en Arbeidsmigranten. Functieprofielen In het jaar 2010 is voor alle functies binnen R&B wonen een functieprofiel opgesteld en vastgesteld. In het functieprofiel zijn de resultaatgebieden, kerntaken en competenties benoemd. Sinds 2006 beschikt R&B Wonen over het kwaliteitslabel huursector. In 2010 is dit zelfs een Gouden Huurlabel geworden. In de continue KWH-meting, over een periode van twee jaar, heeft R&B wonen een gemiddelde score behaald van 7.7. Thema Klant Centraal Ieder jaar kiest R&B Wonen een thema dat in dat jaar centraal staat. In 2010 was het thema de klant centraal. In bijeenkomsten krijgt dat thema extra aandacht. Uitje voor trouwe huurders In mei heeft R&B Wonen huurders, die minimaal 40 jaar huren, in het zonnetje gezet. De huurder kon kiezen uit drie soorten uitjes: Den Haag Koninklijk veelzijdig, Beleef 60 jaar vrijheid en Pralines en de Koperslager. Diverse medewerkers van R&B Wonen zijn tijdens de uitjes mee geweest om de klant beter te leren kennen en het programma te begeleiden. Zowel voor de huurders als voor de medewerkers waren dit geslaagde uitjes. De enige tegenprestatie die de huurders leverden, betrof het invullen van een enquêteformulier. Dat heeft veel nuttige informatie opgeleverd om onze klanten beter te leren kennen en om onze dienstverlening verder te verbeteren. 47

48 R&B Wonen opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar Doel KSF Pi Norm Voortgang 7.1 Organisatie is toegerust om externe opgaven te behalen 7.1. Voldoende en deskundige medewerkers Opleidings- en ontwikkelingsplan Generiek opleidingsbudget Specifiek ontwikkelingsbudget om de organisatie verder te professionaliseren Jaarlijks Max 6% loonsom Inzet op basis van een opleidingsplan Jaarlijks Opleidingsplan wordt voorafgaand aan de begroting vastgesteld Is geregeld in begroting, te weten 4% regulier budget en 2% persoonsgebonden budget (cao) Formatieplan In 2010 Is in 2010 vastgesteld Tijdige en betrouwbare (management)-info Operationele managementinfo dagelijks online Beschikbaar 2010 Is beschikbaar, maar wordt nog verder geoptimaliseerd Informatie op MT en bestuursniveau maandelijks geaggregeerd Sturingsgetallen maandelijks bekend en beschikbaar Idem Kwartaalrapportage voor raad van commissarissen op hoofdlijnen Afwijking maximaal 5% tussen begroting en jaarrekening Idem 7.2 Organisatie werkt doeltreffend en doelmatig Sluitende P&C cyclus Beleid is vastgesteld en gecommuniceerd (PDCA) Planning- en controlcyclus beschreven en gehanteerd Beleid standaard geïnventariseerd, geactualiseerd, gecommuniceerd, geëvalueerd Vanaf 2010 Permanent Is beschikbaar, maar wordt verder geoptimaliseerd Actualisatie van beleid wordt uitgevoerd. Het vastgestelde beleid wordt gecommuniceerd via intranet. Bij nieuw beleid wordt een evaluatiemoment afgesproken Processen zijn met draagvlak van medewerkers vastgesteld en gecommuniceerd Beschreven processen en communicatie daarover Geïnventariseerd in 2009, geactualiseerd/ beschreven in 2010, jaarlijkse audit vanaf 2011 Dit punt wordt in 2011 opgepakt. In 2010 zijn drie processen opnieuw beschreven, te weten: - Inkomende post - Inkomende facturen - Huur- en overige debiteuren Organisatie werkt efficiënt Beheerkosten per woning Lager dan de norm in 2009 Wordt aan voldaan 7.3 Medewerkers voelen zich gemotiveerd en betrokken Gemotiveerde medewerkers Aantal dat in aanmerking komt voor generieke bijzondere beloning Ziekteverzuim, exclusief zwangerschap en langdurig ziekteverzuim > 90% komt in aanmerking voor generieke bijzondere beloning Maximaal 2% Verzuimfrequentie (gemiddeld) maximaal twee keer per jaar Percentage is ook in 2010 gehaald Ziekteverzuim bedroeg in ,44% Medewerkersbetrokkenheid Medewerkersbetrokkenheid in MTO Ten minste positief De medewerkerstevredenheid wordt in 2011 gemeten Oordeel over arbeidsomstandigheden, beloning, collegialiteit, leiderschap en leidinggeven in MTO Tweejaarlijkse meting gemiddeld 7,0 en maximaal 10% onvoldoende In oktober zijn alle medewerkers geïnstrueerd over de instelling van hun werkplek en de juiste werkhouding. De (overige) arbeidsomstandigheden meten we als het nieuwe kantoor een jaar in gebruik is 7.4 Communicatie is een kernkwaliteit Goede communicatie op alle niveaus (intern en extern) Communicatieplan intern en extern Kerncompetenties geformuleerd en getraind Regeltaken en ketenoriëntatie is gestimuleerd Beschikbaar 2010 en jaarlijks geactualiseerd Benoemd en uitgewerkt in 2010 Projectplan in 2010 opgesteld en geïmplementeerd Communicatieplan is gereed in het eerste kwartaal 2011 Kerncompetenties zijn in 2010 geformuleerd en vastgelegd in nieuwe functieprofielen. Gepland eerste helft

49 Voorma ll iig bes ttuurs ll iid denk tt ac tt iie ff mee over vervangende n iieuwbouw De V ll iiedberg 11 Bestuur en toezicht 49

50 Bestuur en toezicht Governance Governancecode Inleiding Wij vinden een deugdelijk ondernemingsbestuur essentieel. Het integer en transparant handelen van het bestuur, een goed toezicht op het ondernemingsbestuur en het afleggen van verantwoording over het uitgevoerde toezicht zijn daarvoor vereisten. Wij onderschrijven de beginselen van de Aedescode en de Governancecode Woningcorporaties (hierna: code). De code is uitgangspunt geweest bij het inrichten van de bestuurlijke organisatie. Hieronder staan de hoofdlijnen van de corporate governancestructuur. Wij hebben de corporate governanceprincipes opgenomen in afzonderlijke documenten, waaronder: reglement raad van commissarissen; profielschets van de raad van commissarissen. Die reglementen voldoen aan de Governancecode Woningcorporaties. Zij zijn geplaatst op de website van de stichting. In 2010 voerden we enkele verbeteringen door, zoals: het opstellen van een klokkenluidersregeling; het vernieuwen van de integriteitscode. Beide regelingen zijn zowel op internet als op intranet gepubliceerd. Naleving De code gaat uit van het principe pas toe of leg uit. Op enkele uitzonderingen na hebben wij alle principes en uitwerkingen uit de code nageleefd. Om onderstaande redenen is afgeweken van de volgende bepalingen: II.2.1 Benoeming bestuurders voor maximaal 4 jaar De huidige bestuurder is vanaf 1 augustus 2008 voor onbepaalde tijd aangesteld. R&B Wonen hecht groot belang aan continuïteit binnen het bestuur en heeft daarom deze bepaling niet overgenomen. III.3.5 Zittingstermijn leden raad van commissarissen maximaal driemaal voor een periode van vier jaar Binnen de raad van commissarissen heeft al een behoorlijke vernieuwing plaatsgevonden. Die trend zal zich de komende jaren voortzetten. Enkele leden van de rvc overschrijden de termijn van twaalf (3 x 4) jaar. Hierbij is gerekend vanaf de oorspronkelijke data van benoeming bij de rechtsvoorgangers van R&B Wonen en uitgaande van het rooster van aftreden. De rvc vindt het niet wenselijk dat die leden tegelijk aftreden. Daarom hanteert hij het oorspronkelijke rooster van aftreden. Met ingang van 2007 zijn de bepalingen uit de code bij (her)benoeming leidend. Bij vacatures is het reglement tot voordracht van een natuurlijke persoon ter benoeming in de raad van commissarissen van R&B Wonen leidend. R&B Wonen heeft de Huurdersvereniging Reimerswaal en Borsele in de gelegenheid gesteld een voordracht te doen voor de invulling van de vacature die ontstond na het vertrek van S. van der Helm. In overleg met de HVRB is ervoor gekozen om in het regionale dagblad een advertentie te plaatsen waarin kandidaten worden opgeroepen die moeten voldoen aan de vastgestelde profielschets. Een extern bureau begeleidde de werving en selectie. In 2010 is de heer drs. M.W. Bakker benoemd in de vacature die ontstond na het vertrek van P.B.F. van de Borgt. De heer P. van Strien is benoemd in de vacature S. van der Helm. De raad van commissarissen besloot tot een rooster van aftreden voor de volgende commissarissen: Commissarissen Aftredend per J. van der Steen H.A. Vermeulen Ing W.M. de Feiter Ook besloot de raad van commissarissen de omvang van de raad terug te brengen van zeven naar vijf leden. Dit betekent dat vrijkomende vacatures pas worden vervuld als de raad minder dan vijf leden heeft. Verslag van het bestuur Taak en werkwijze Het bestuur heeft de volgende taken: a. het besturen van de corporatie; b. verantwoordelijkheid dragen voor het beleid en voor het realiseren van de doelstellingen. Die verantwoordelijkheid spitst zich toe op de volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstelling van de corporatie. Het bestuur weegt daarin ook de belangen van de betrokkenen van de corporatie mee; c. verantwoording afleggen aan de raad van commissarissen; d. tijdig aan de raad van commissarissen alle informatie geven die nodig is voor het uitoefenen van de taak van die rvc; e. het naleven van alle relevante wet- en regelgeving; f. het beheersen van de risico s die de corporatie loopt, daarover rapporteren aan de raad van commissarissen en de interne risicobeheersings- en controlesystemen aan de rvc meedelen. 50

51 Bestuur en toezicht Governance Leden van het bestuur De heer Dr. P.J.J.M. Bevers MPM is voor onbepaalde tijd benoemd tot directeur-bestuurder. Tegenstrijdige belangen R&B Wonen wil elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen de corporatie en het bestuur vermijden. In 2010 is geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen zoals bedoeld in de code. In een remuneratierapport staat beschreven hoe de raad van commissarissen het bestuur beoordeelt en zijn beloning vaststelt. In 2010 stelde R&B Wonen een remuneratiecommissie in. De rvc beoordeelt jaarlijks het functioneren van de directeur-bestuurder. De directeur-bestuurder heeft een vaste beloning. Bij het vaststellen van de beloningsstructuur zijn de bepalingen en uitgangspunten van de Commissie Izeboud gevolgd. De honoraria die in 2010 aan de bestuurders zijn uitbetaald, zijn opgenomen in het verslag van de raad van commissarissen. Het jaarverslag, inclusief het verslag van de commissarissen, is op internet gepubliceerd. Belanghebbenden & maatschappelijke verantwoording R&B Wonen heeft als maatschappelijk ondernemer andere maatschappelijke organisaties nodig om de bredere doelstellingen te verwezenlijken. Hoe breder die doelstellingen worden en hoe meer de maatschappelijke vraagstukken des te meer samenwerkingsverbanden ontstaan er. De bestaande samenwerkingsverbanden zijn in 2010 voortgezet. Met de volgende partners heeft R&B Wonen periodiek horizontaal overleg: de gemeenten Borsele en Reimerswaal; zorginstellingen (SVRZ, Ter Weel, Gors, SILOAH, Philadelphia, KIO en Allévo) Stichting Maatschappelijk Werk Oosterschelderegio, Emergis, Leger des Heils en GGD. Daarnaast vindt regelmatig overleg plaats met: de huurdersvereniging Reimerswaal/Borsele; het woonplatform; de brancheorganisatie Aedes; de woningcorporaties in Zeeland. Beleidsdoelstellingen/Maatschappelijk verantwoord ondernemerschap R&B Wonen wil goede huisvesting bieden voor die groepen die voor beleggers niet interessant zijn. Wettelijke regelingen, zoals het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH), vormen de basis voor het handelen van R&B Wonen: ondernemerschap met een bijzondere maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het maatschappelijk verantwoord ondernemen is vertaald in het ondernemingsplan. R&B Wonen zet zich in om optimale volkshuisvestelijke prestaties te leveren. Dat komt tot uitdrukking in de behaalde resultaten en de onrendabele investeringen op de volgende werkgebieden: bevorderen van slaagkansen en keuzemogelijkheden van kwetsbare groepen; bevorderen van voldoende betaalbare huurwoningen met daarbij passende kwaliteit; bevorderen van passend kunnen wonen van bijzondere groepen; versterken van de samenhang tussen woon- en zorgdiensten; bevorderen van een goede afstemming op de woonwensen van bewoners; verbeteren en behouden van leefbaarheid; milieubewust bouwen, verbouwen en onderhouden; participatie van bewoners; bevorderen van interactieve beleidsvorming met belangenhouders; transparante verantwoording. Interne beheersings- en controlesystemen/risicobeheersing R&B Wonen loopt bij haar bedrijfsvoering diverse risico s, die beheerst dienen te worden. Deze beheersing is onderdeel van het organisatiebrede risicomanagement. In 2010 is verdere invulling gegeven aan het risicomanagement door het aanscherpen van interne beheersingsmaatregelen en controlesystemen. Die zijn gericht op zowel het voorkomen (preventief) als het ontdekken en beperken (repressief) van de kans op en de gevolgen van risico s. R&B Wonen hanteert diverse risicobeheersings- en controlesystemen om de belangrijkste bedrijfsrisico s te beheersen. Voorbeelden van zulke risico s zijn: bestuurlijke en personele risico s; projectrisico s; financiële risico s; informatievoorzieningrisico s; woningmarktrisico s; juridische en fiscale risico s. Bovenstaande opsomming is niet limitatief. Bovendien sluiten risico s elkaar niet uit. Sterker, risico s hangen met elkaar samen. Bij de beheersing leidt dat tot een mix van maatregelen gericht op meerdere risico s. 51

52 Bestuur en toezicht Governance Hieronder wordt aangegeven op welke wijze deze risico s (op hoofdlijnen) beheerst worden en welke verbeteringen in 2010 zijn doorgevoerd. Bestuurlijke en personele risico s De bestuurlijke en personele risico s omvatten het interne toezicht, het bestuur en de medewerkers. Intern toezicht Maatschappelijk ondernemen vraagt om goed intern toezicht. Daarvan is sprake als er integere en deskundige toezichthouders zijn met een onafhankelijke en kritische houding tegenover het bestuur. In 2009 zijn binnen de raad van commissarissen twee vacatures ontstaan. De selectieprocedure is begeleid door een extern adviesbureau. Rvc-leden worden niet alleen geselecteerd op hun algemene deskundigheid. Geprobeerd wordt om een mix van verschillende specifieke deskundigheden in de raad van commissarissen te verenigen. Te denken valt aan financiële, juridische en bedrijfskundige deskundigheid en kennis van de (lokale) volkshuisvesting. Bestuur/statutair Een ervaren, deskundige en integere statutair directeur-bestuurder is onontbeerlijk voor R&B Wonen met een ambitieus ondernemingsplan. Ook dient de directeur-bestuurder zijn raad van commissarissen goed te informeren. Elk jaar beoordeelt de rvc het functioneren van de directeur-bestuurder. Medewerkers Om het beleid van het bestuur tot uitvoering te brengen is het een vereiste te kunnen beschikken over gekwalificeerd, betrokken en integer personeel. Cursussen en opleidingen voorzien in de noodzakelijke permanente educatie. R&B Wonen heeft betrokken personeel. Met plannings-, POP-, functionerings- en beoordelingsgesprekken wordt de vinger aan de pols gehouden. Er is regelmatig werkoverleg. Het managementteam koppelt de besprekingen terug. Personeelsleden kunnen met een wildcard een vergadering van het managementteam bijwonen. Daar wordt regelmatig gebruik van gemaakt en de reacties zijn positief. Integer personeel is essentieel. Daarom besteedt R&B Wonen aandacht aan het bevorderen van de integriteit. Zo is er op intranet een verwijzing naar het meldpunt integriteit opgenomen en wordt een open sfeer gestimuleerd. Hij zorgt voor een goede opzet en toetsing van de administratieve organisatie en de interne beheersingsmaatregelen. In 2010 kregen bijzondere aandacht: het verbeteren van de periodieke managementinformatie, waarbij de prestatie-indicatoren uit het nieuwe ondernemingsplan ook als uitgangspunt zijn genomen; het verbeteren van de informatievoorziening van de projectadministratie. In de managementletter 2010 bevestigt de accountant de verbeteringen die op het gebied van planning en control zijn gerealiseerd. In 2010 stelde de controller een intern controleplan op. Projectrisico s Woningverbetering, herstructurering en nieuwbouw R&B Wonen investeert nu en in de komende jaren grote bedragen in woningverbetering, herstructurering en nieuwbouw. In 2010 zijn flinke stappen gemaakt om de projectrisico s te verminderen. Door middel van het gebruiken van een business case bij de besluitvorming bij de projecten worden de risico s in belangrijke mate aan de voorkant gereduceerd. Dit is een belangrijke verbetering in vergelijking met voorgaande jaren. In deze business case zijn onder andere de volgende onderwerpen opgenomen: risicoanalyse per project, inclusief de toekenning van kansen en de impact van het risico als dit plaatsvindt (kans x gevolg); woonbehoeftenonderzoek en bevolkingsgroei (locatie); voorcalculatie en budgettering ontwikkelingsfase; een fiscale paragraaf om fiscale voordelen te signaleren en mogelijke fiscale risico s te beheersen. Naar aanleiding van de business case besluit de directeur-bestuur of het project doorgaat en legt dit zo nodig ter goedkeuring aan de raad van commissarissen voor. Als een nieuw project is geregeld in de begroting voorziet de goedkeuring van de begroting tevens in de goedkeuring van dat project. In andere gevallen wordt de goedkeuring van een project afzonderlijk aan de raad van commissarissen voorgelegd. Functie van controller De manager van de afdeling Financiën & Control vervult tevens de functie van concerncontroller. 52

53 Bestuur en toezicht Governance Na goedkeuring van het project en tijdens de uitvoering worden de investeringen en de voortgang in de projecten door de architect of projectleiding bewaakt. Belangrijke overschrijdingen worden in de kwartaalrapportage aan de rvc gerapporteerd.ter verbetering van de beheersbaarheid van projecten is de projectadministratie volledig geïntegreerd in de financiële administratie. Bij projecten vraagt R&B Wonen vooraf een bankgarantie van de aannemer, past zij de Wet ketenaansprakelijkheid toe, verlegt zij de omzetbelasting en hanteert zij een geblokkeerde bankrekening. Planmatig onderhoud Jaarlijks wordt een gedetailleerde onderhoudsbegroting planmatig onderhoud opgesteld. Ieder kwartaal wordt de realisatie geconfronteerd met de begroting en wordt bezien of er bijsturing nodig is.ter verbetering van het inzicht op het meerjarig onderhoud heeft R&B Wonen het pakket Vastware geïmplementeerd. Gezien de economische ontwikkelingen afgelopen jaar alsmede de verwachtingen voor de nabije toekomst op de regionale woningmarkt en op demografisch gebied is in 2010 begonnen met een herziening van het strategisch voorraadbeleid. De afronding daarvan is gepland in het voorjaar van Financiële risico s Om financiële risico s te beheersen zijn de volgende maatregelen getroffen: het volgen van de minimale solvabiliteitseis van het Centraal Fonds Volkshuisvesting en de kapitaalverschaffers; het volgen van de voorwaarden tot borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw, waarop het beleid voor de komende vijf jaar is afgestemd (kasstroomoverzicht en de prognoseinformatie (dpi); het bewaken van de liquiditeitspositie. Met het opstellen van (meerjaren)begrotingen, de liquiditeitsplanning en de prognose-informatie (dpi) voor Corpodata worden de financierings- en liquiditeitsrisico s bewaakt. Corpodata is het samenwerkingsverband van het Centraal Fonds Volkshuisvesting en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Aanvullend zijn de volgende beheersingsmaatregelen genomen: het hanteren van een treasurystatuut; het bewaken van een vervalkalender van de leningenportefeuille; het bewaken van de huurachterstanden en het toepassen van een aanmaningsprocedure; het opstellen van een overzicht van de gevolgen van de kredietcrisis (economische crisis) en de te nemen maatregelen. De uitgangspunten voor de beheersing van het renterisico is vastgelegd in het treasurystatuut. De omvang van het renterisico wordt intern periodiek bewaakt. Eind december 2010 waren elf nieuwbouwwoningen nog niet verkocht. De financiering van die voorraad is op een goede en goedkope wijze opgelost met een collegiale kasgeldlening. De risico s die hierbij aanwezig zijn worden binnen de organisatie onderkend en periodiek aan de raad van commissarissen gerapporteerd. Informatievoorzieningsrisico s Het gaat hierbij om het mogelijke risico van een onbetrouwbare informatievoorziening in geval van een gebrekkig stelsel van administratieve organisatie en interne controle. Met betrekking tot deze risico s heeft R&B Wonen onder meer de volgende beheersingsinstrumenten: het aanwezig zijn van functie- en taakomschrijvingen en beschrijvingen van de bestaande procedures (met tussentijdse actualisatie); een managementinformatiesysteem (managementrapportage). Per kwartaal wordt een managementrapportage opgesteld. In 2010 zijn de managementrapportages verder verbeterd en afgestemd met de raad van commissarissen. In de kwartaalrapportages wordt gedurende het boekjaar een beeld gegeven van het verwachte resultaat ten opzichte van de begroting en worden de grotere verschillen toegelicht en geanalyseerd. De kritische prestatie-indicatoren uit het nieuwe ondernemingsplan voor de periode zijn zoveel mogelijk in de kwartaalrapportages opgenomen. De doelstellingen in het nieuwe ondernemingsplan zijn SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden) geformuleerd. De voortgang van de doelstellingen wordt vanaf 2010 in de managementrapportage vermeld; intern opgestelde (onderhouds)begrotingen en analyses; In 2010 zijn diverse interne controles uitgevoerd. In het eerste jaar van uitvoering van het interne controleplan is het accent gelegd op de projectadministratie, de onderhoudsuitgaven, de volledigheid van de huuradministratie en de rechtmatigheid van de salarisadministratie. 53

54 Bestuur en toezicht Governance Woningmarktrisico s De woningmarktrisico s staan in een nauwe relatie met de projectrisico s en zijn ook afhankelijk van de schattingen van de demografische lokale ontwikkelingen (CBS, bevolkingsgroei). Bij huurwoningen loopt de verhuurder het risico van leegstand als vraag en aanbod niet goed op elkaar zijn afgestemd. Om de woningmarktrisico s te beheersen zijn de volgende beheersingsmaatregelen genomen: bewaking van de verhuurbaarheid; het samen met gemeenten verschaffen van inzicht in woningbehoefte (Woonvisie); voor het starten van de projecten wordt gekeken of het project past in de woonbehoefte in de regio. Voortvloeiend uit het nieuwe ondernemingsplan werkt R&B Wonen in 2010 aan een visie op de 22 kernen van haar werkgebied. Het ondernemingsplan en de kernenvisie vormen de onderlegger voor nieuwe prestatieafspraken met de gemeenten Borsele en Reimerswaal. Algemeen juridisch Om deze risico s zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken heeft R&B Wonen één dag in de week de beschikking over een jurist, die juridische adviezen geeft. In 2010 is een start gemaakt met het juridisch toetsen van documenten en overeenkomsten. Governancecode In de governancecode is het principe pas toe of leg uit van kracht. Wanneer een corporatie niet aan de voorschriften voldoet, loopt zij het risico negatief in de publiciteit te komen of sancties van de minister opgelegd te krijgen. R&B Wonen is zich terdege bewust van haar maatschappelijke rol en het belang van het naleven van de bepalingen uit de governancecode. Integriteit van personeel, leiding en toezichthouders is één van de uitgangspunten van de bedrijfsvoering binnen R&B Wonen. Hierover naar de omgeving toe transparant zijn is een logisch gevolg daarvan. Dit uit zich onder andere in de op de website van de stichting beschikbare documenten. Een deel van de bestaande woningvoorraad wordt verkocht tegen marktprijzen. De verkopen zijn een belangrijke basis voor het realiseren van het ondernemingsplan. Enerzijds om te voldoen aan de vraag naar relatief goedkope koopwoningen voor starters. Anderzijds als financieringsmiddel om nieuwbouw, herstructurering en woningverbetering mogelijk te maken. Uitgangspunt in de begroting 2010 was de verkoop van 20 bestaande woningen. In werkelijkheid zijn er 22 woningen verkocht. De gemiddelde opbrengst per woning was hoger was dan geraamd. Daardoor kon de beoogde kasstroom ruimschoots worden gerealiseerd.wel zijn de gewijzigde marktomstandigheden mede aanleiding geweest om te anticiperen op het nieuwe strategisch voorraadbeleid. Door de financiële crisis stagneerde ook de verkoop van de nieuwbouwwoningen. Door de onverkochte voorraad neemt het renteverlies toe. Het is niet zeker dat de woningen voor de voorgecalculeerde prijzen worden verkocht. In de waardering van de voorraad is met een mogelijke tegenvaller rekening gehouden. In 2010 zijn de zeven nieuwbouwwoningen als starterswoning onder de Koopgarantformule aan gegadigden in de doelgroep verkocht. Juridische & fiscale risico s Juridische risico s bestaan uit de kans op en het gevolg van het niet voldoen aan geldende wet- en regelgeving, maar ook het missen van bijvoorbeeld fiscale voordelen. Integriteitscode Integriteit staat bij R&B Wonen hoog in het vaandel. De integriteitscode bevat richtlijnen om de juiste keuzes te maken om integer te handelen. Als je integer bent, ben je onkreukbaar: je geeft je waarden niet zomaar op als je dat toevallig goed uitkomt. Bij R&B Wonen gaan we uit van het positieve in elke mens. We zien onze medewerkers als moreel verantwoordelijke en professionele personen, die zelf van geval tot geval risico s en kwetsbaarheden kunnen inschatten. De afspraken en regels die in deze integriteitscode zijn vastgelegd, gelden voor alle medewerkers, de directeur-bestuurder en de raad van commissarissen van R&B Wonen. Ook voor iedereen die namens R&B Wonen optreedt, zoals onze opdrachtnemers. Van iedereen verwachten wij dat hij/zij zich conformeert aan de integriteitscode. Het opstellen van deze integriteitscode past bij de code van onze brancheorganisatie Aedes. In deze code zijn eisen vastgelegd voor maatschappelijke verantwoording, het betrekken van belanghouders en transparante beleids- en besluitvorming. De integriteitscode is op intranet en internet terug te vinden. In de afdelingsoverleggen is integriteit een vast agendapunt. In 2010 zijn er geen fraudegevallen of integriteitschendingen geconstateerd. 54

55 Bestuur en toezicht Governance Fiscaal Het gaat hierbij vooral om de omzetbelasting, de overdrachtsbelasting en de vennootschapsbelasting. R&B Wonen heeft externe fiscale expertise ingeschakeld om de fiscale risico s te beperken. Daarnaast investeren medewerkers tijd en energie in de fiscale vraagstukken om de nodige kennis op te bouwen en de risico s te signaleren. Zo nodig vindt afstemming met de fiscalist plaats. Oordeel accountant De accountant vatte in zijn beoordeling tijdens de interimcontrole de risicoscore van R&B Wonen als volgt samen: Score Laag Gemiddeld Hoog Risico A. Woningmarktrisico X 4 B. Financieel risico X 3 C. Rapporteringsrisico (planning en control) X 4 D. Projectrisico X 6 E. Onderhoudsrisico X 4 F. Overige bedrijfsprocessen X n.v.t. G. Fiscale risico X 3 H. Governance risico X 4 In vergelijking met de interimcontrole 2009 zijn de risicoscores op enkele onderdelen verbeterd. Vaststelling bestuur Op 24 mei 2011 zijn het jaarverslag 2010 en de jaarrekening 2010 vastgesteld door de directeurbestuurder. De middelen zijn in 2010 uitsluitend besteed in het belang van de volkshuisvesting. Alls de woniingzoekende datt wiill,, hellpen wiijj biijj de iinschriijjviing Het boekjaar 2010 is afgesloten met een positief resultaat van Dit resultaat is toegevoegd aan het eigen vermogen. Vastgesteld op 24 mei 2011 te Heinkenszand. was getekend, Dr. P.J.J.M. Bevers, directeur-bestuurder 55

56 Bestuur en toezicht Governance Verslag van de raad van commissarissen Algemeen De raad van commissarissen (rvc) van R&B Wonen heeft de taak toezicht te houden op het beleid van de bestuurder en op de algemene gang van zaken in de stichting. De raad van commissarissen hanteert hierbij de governancecode voor woningcorporaties. Die code is leidend bij het uitvoeren van het interne toezicht en geeft richting aan de uitoefening van de taak van de raad van commissarissen van R&B Wonen. Het ondernemingsplan Kiezen voor kernen heeft een looptijd tot eind In het ondernemingsplan is vastgelegd dat uiterlijk 2014 een volgend visitatieonderzoek plaatsvindt. Samenstelling van de raad van commissarissen De raad van commissarissen is zodanig samengesteld dat hij zijn taak naar behoren kan vervullen. Elk lid beschikt over specifieke deskundigheid die noodzakelijk is voor de vervulling van zijn of haar taak, binnen de overkoepelende profielschets van de rvc. Hiermee wordt voldaan aan de governancecode. De raad van commissarissen bestaat uit zeven leden. Voor de benoeming van twee leden wordt de huurdersvereniging Reimerswaal en Borsele in de gelegenheid gesteld een bindende voordracht te doen. De rvc is lid van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties. De rvc is aan het einde van het verslagjaar als volgt samengesteld: De heer J. van der Steen (voorzitter) Woonplaats: Kruiningen Geboren: 11 februari 1952 Beroep: manager Distribution Lamb Weston/Meijer Nevenfunctie(s): lid vrienden Clara s hofje vicevoorzitter Regiobestuur EVO Zeeland Benoemd: 1 januari 2002 Aftredend: 2011 De heer H.A. Vermeulen (vicevoorzitter) Woonplaats: Heinkenszand Geboren: 6 mei 1943 Beroep: gepensioneerd (voorheen hoofd bedrijfsvoering Rabobank) Nevenfunctie(s): lid van de seniorenraad Borsele Benoemd: 1 januari 2002 Aftredend: 2012 De heer ing. W.M. de Feiter Woonplaats: Goes Geboren: 14 februari 1950 Beroep: gepensioneerd (voorheen kostendeskundige) Nevenfunctie(s): voorzitter vereniging van eigenaren Villa Delta Goes voorzitter vereniging van eigenaren Albert Plesmanweg 13 Goes Benoemd: 1 januari 2002 Aftredend: 2011 Mevrouw A.C. de Bruijn Woonplaats: Middelburg Geboren: 11 september 1947 Beroep: gepensioneerd (voorheen burgemeester van Veere) Nevenfunctie(s): voorzitter stichting cultureel erfgoed Zeeland voorzitter van de raad van toezicht van Klaverblad Zeeland voorzitter van de stichting d Aegen lid van de klachtencommissie van de regiopolitie Zeeland lid van de adviescommissie bezwaarschriften van de provincie Zeeland lid raad van toezicht van ROC Zeeland lid van de raad van commissarissen van vereniging Hendrick de Keyser Amsterdam lid van de raad van toezicht van de Zeeuwse Bibliotheek Benoemd: 1 juli 2007 Aftredend: 2011 De heer J.C. Noordzij Woonplaats: Heinkenszand Geboren: 16 mei 1956 Beroep: teamchef recherche regiopolitie Zeeland Nevenfunctie(s): praktijkcoach en beoordelaar scheidsrechters KNVB Benoemd: 1 juni 2009 Aftredend:

57 Bestuur en toezicht Governance De heer drs. M.W. Bakker Woonplaats: Huijbergen Geboren: 5 december 1959 Beroep: bedrijfsadviseur strategie en financiering Nevenfunctie(s): voorzitter rekenkamercommissie gemeente Hulst Lid van de raad van commissarissen van Rabobank Roosendaal Woensdrecht Benoemd: 2 februari 2010 Aftredend: 2014 De heer P. van Strien Woonplaats: Kruiningen Geboren: 16 april 1958 Beroep: directeur bedrijfsvoering rechtbank Middelburg Nevenfunctie(s): geen Benoemd: 2 februari 2010 Aftredend: 2014 Onafhankelijkheid De raad van commissarissen waakt ervoor dat haar leden onafhankelijk zijn. De rvc voldoet daarmee aan de criteria zoals aangeduid in bepaling III.2.2 van de Governancecode Woningcorporaries. Alle leden van de huidige raad van commissarissen zijn onafhankelijk van R&B Wonen. R&B Wonen heeft aan leden van de raad van commissarissen geen persoonlijke leningen verstrekt. De leden van de raad van commissarissen dienen zich bij de vervulling van hun taken en bevoegdheden te richten naar het belang van de stichting. In het verslagjaar is niet gebleken dat er sprake is van enig tegenstrijdig belang. Van een tegenstrijdig belang is sprake als een commissaris zijn persoonlijk belang zwaarder laat wegen dan het belang van de stichting. Werving en selectie In 2009 waren de heren Van der Borgt en Van der Helm aftredend en niet herkiesbaar. De heer Van der Helm was benoemd op voordracht van de huurdersorganisatie Reimerswaal en Borsele (HVRB). Hierbij is het reglement tot voordracht van een natuurlijke persoon ter benoeming in de raad van commissarissen van R&B Wonen van toepassing. R&B Wonen heeft de HVRB in de gelegenheid gesteld een voordracht te doen. In overleg met de HVRB is ervoor gekozen om in het regionale dagblad een advertentie te plaatsen waarin kandidaten worden opgeroepen die moeten voldoen aan de vastgestelde profielschets. Voor de selectie van kandidaten is gebruikgemaakt van de diensten van een extern bureau. In de vacature Van der Borgt werd de heer drs. M.W. Bakker benoemd. In de vacature Van der Helm volgde de raad van commissarissen de voordracht van de HVRB en werd de heer P. van Strien benoemd. Bij de selectie van de nieuwe commissarissen was een onderzoek naar integriteit een vast onderdeel. Samenstelling raad van bestuur De heer dr. P.J.J.M. Bevers MPM Geboren op: 22 september 1957 In dienst sedert: 1 augustus 2008 Directeur-bestuurder vanaf 1 augustus 2008 Nevenfunctie: lid van de raad van toezicht van zorgorganisatie Stichting Tante Louise - Vivensis te Bergen op Zoom Lid van de raad van toezicht van het Poppodium te Bergen op Zoom. Zelfevaluatie In 2010 is het functioneren van de raad van commissarissen aan de orde geweest. De voorzitter heeft met elk lid van de raad van commissarissen een individueel gesprek gevoerd aan de hand van een vaste agenda. In de zelfevaluatie zijn de bevindingen van de visitatiecommissie meegenomen. Ook is de mening van de directeurbestuurder gevraagd. De algemene conclusie is dat de rvc naar behoren functioneert. Dit blijkt onder meer uit de volgende punten: de rvc heeft individueel vastgesteld dat de onafhankelijkheid niet in het geding is en dat er geen tegenstrijdige belangen zijn en geen transacties zijn geweest met tegenstrijdige belangen; de rvc nam kennis van de rapportage van de directeur-bestuurder dat er in 2010 geen meldingen zijn geweest over niet-integer handelen; de rvc heeft het oordeel en de belangrijkste bevindingen van de externe accountant over integriteit onderschreven; de rvc heeft geconstateerd dat er geen sprake is van onverenigbare (neven)functies van de commissarissen; de rvc heeft een rooster van aftreden vastgesteld op grond waarvan lang zittende commissarissen binnenkort gefaseerd zullen uittreden. Na die mutaties wordt voldaan aan de nieuwe normering zittingsduur commissarissen; de rvc beoordeelt het functioneren van de externe accountant als positief; de rvc nam kennis van de bevindingen van de accountant in zijn management letter naar aanleiding van de interimcontrole en in het controlerapport naar aanleiding van de controle van de jaarrekening 2009; 57

58 Bestuur en toezicht Governance in 2010 bleef R&B Wonen voldoen aan de eisen die worden gesteld aan het (KWH) label van het kwaliteitscentrum woningcorporaties huursector; de door de directeur-bestuurder verstrekte informatie in de vorm van managementrapportages, ondernemingsplan en jaarverslag wordt als adequaat ervaren; de verhouding met de belanghouders, samengebracht in het woonplatform, en hun inbreng wordt als waardevol ervaren. Werkzaamheden van de raad van commissarissen In 2010 heeft de raad van commissarissen vijf keer vergaderd. In alle vijf vergaderingen was de rvc voltallig aanwezig. De volgende statutaire zaken zijn uitgevoerd: het benoemen van de heer drs. M.W. Bakker te Huijbergen tot commissaris; het benoemen van de heer P. van Strien te Kruiningen tot commissaris; het goedkeuren van de aankoop van de gronden van Boot & Buteijn in Nieuwdorp; het goedkeuren van de aankoop van grond van de gemeente Reimerswaal in Hansweert; het goedkeuren van de integriteitscode en de klokkenluidersregeling; het instellen van een auditcommissie en een remuneratiecommissie; het instemmen met het interne controleplan; het goedkeuren van een tijdelijke verruiming van het strategisch voorraadbeleid met als doel om de begrote verkoop van twintig bestaande woningen te realiseren; het goedkeuren van het huurprijsbeleid 2010; het goedkeuren van de managementrapportages 2010; het goedkeuren van de business case MeerWaarde; het goedkeuren van de intentieovereenkomst met Stichting Huize De Vliedberg; het instemmen met de prestatieafspraken met de gemeente Reimerswaal en met de gemeente Borsele; het instemmen met de kaderbrief met daarin de uitgangspunten voor de begroting 2011 en de meerjarenbegroting ; het goedkeuren van de aankoop van een perceeltje grond grenzend aan Hoeve Scheldepoort te Hoedekenskerke; het goedkeuren van de verkoop van een perceeltje grond aan de A. de Koningstraat te Kwadendamme; het stichtingen van een besloten vennootschap die participeert in de vennootschap onder firma Oostgaarde ; het goedkeuren van het jaarverslag en de jaarrekening over 2009; het goedkeuren van de begroting 2011 en de meerjarenbegroting Het besluit tot goedkeuren van de begroting 2011 omvatte tevens de goedkeuring dat de directeur-bestuurder: ter financiering van de activiteiten in 2011 geldleningen (o/g) aangaat tot een totaalbedrag van 4 miljoen; de onroerende zaken aankoopt die nodig zijn voor de realisering van de projecten die in de begroting 2011 zijn gepland; in 2011 twintig woningen verkoopt uit het bestaande woningbezit; de koopwoningen en -appartementen verkoopt die onderdeel uitmaken van de nieuwbouwprojecten die in de begroting 2011 zijn gepland en van de projecten die eerder zijn opgeleverd. Het toezicht is verder uitgevoerd door: het beoordelen van de managementinformatie inclusief de rapportage over het realiseren van de volkshuisvestelijke opgave, zoals opgenomen in het ondernemingsplan; overleg met de accountant naar aanleiding van zijn rapportages over de bevindingen van de uitgevoerde controle van de jaarrekening 2009; een bespreking door de voorzitter en een lid van de rvc met de ondernemingsraad; het bijwonen van een vergadering van de huurdersvereniging door twee commissarissen; het bijwonen van de vergaderingen van de regionale klachtencommissie; het beoordelen en goedkeuren van diverse notities en beleidsplannen van het bestuur. De raad van commissarissen voert het toezicht uit aan de hand van het reglement voor de raad van commissarissen. Daarnaast bezochten de leden van de raad van commissarissen in 2010 diverse regionale en landelijke bijeenkomsten op het gebied van woningcorporaties. Naast de formele vergaderingen van de rvc overleggen de voorzitter en vice-voorzitter periodiek met de directeur-bestuurder om inhoud te geven aan de klankbordfunctie. Twee commissarissen met een financiële achtergrond (de heren Vermeulen en Bakker) fungeren als auditcommissie en voeren overleg met de directeurbestuurder, de controller en de accountant. De auditcommissie besprak met de accountant het accountantsverslag naar aanleiding van de controle van de jaarrekening De auditcommissie heeft aan de raad van commissarissen voorgesteld de jaarrekening en het jaarverslag 2009 goed te keuren. De voorzitter en de vicevoorzitter fungeren samen als remuneratiecommissie. 58

59 Bestuur en toezicht Governance Overige bevindingen rvc De doelen in het ondernemingsplan zijn financieel vertaald. Daarom is een voorziening gevormd voor het afdekken van onrendabele investeringen in nieuwbouwprojecten. Aan het wooninvesteringsfonds is een lening van 1 miljoen beschikbaar gesteld. Als norm voor de financiële continuïteit is in het ondernemingsplan uitgegaan van een weerstandsvermogen tussen de 10 en 20% van het balanstotaal. Niet alleen het financiële beleid, maar ook de realisering van de volkshuisvestelijke opgave kwam nadrukkelijk aan de orde. Deze opgave is verwoord in de prestatieafspraken met de gemeenten Borsele en Reimerswaal. De directeur-bestuurder doet in de managementrapportages verslag over de naleving van deze afspraken. Uiteraard is er permanente aandacht voor het belangrijkste doel, het huisvesten van de primaire doelgroep. Daarnaast vormt de rvc een oordeel over zaken als leefbaarheid, wonen en zorg (waarin R&B Wonen veel projecten heeft), de kwaliteit van het bezit en dergelijke. Eenmaal per jaar bezoekt de rvc de diverse projecten (nieuwbouw en groot onderhoud) van R&B Wonen. R&B Wonen heeft wel samenwerkingsverbanden met diverse organisaties (van collega-woningcorporaties tot zorginstellingen). Verantwoording van de beloning Met de directeur-bestuurder, de heer dr. P.J.J.M. Bevers MPM, is met ingang van 1 augustus 2008 een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd gesloten waarin de arbeidsvoorwaarden zijn vastgelegd. Hij ontvangt voor zijn werkzaamheden een vaste honorering. Er bestaat geen variabele beloning of bonusregeling. Aan de directeur-bestuurder is een dienstauto ter beschikking gesteld. De beloning past binnen het advies van de commissie Izeboud. De beloning van de in 2008 benoemde directeur-bestuurder is door de voltallige raad van commissarissen vastgesteld aan de hand van een voorstel van de selectiecommissie. De beloning en vergoedingen worden onderstaand nader gespecificeerd: Naam Functie inkomen pensioenpremie Totaal 2010 dr. P.J.J.M. Bevers directeur-bestuurder *) P.J.H. van Luijk voormalig directeur-bestuurder **) C.J. Krijger voormalig directeur-bestuurder ***) *) Is inclusief een ter beschikking gestelde auto, een eenmalig bijzondere beloning wegens uitstekend functioneren en een vaste (belaste) onkostenvergoeding conform de Izeboud norm. **) Betreft verschuldigde premies over de levensloopuitkering in 2010 ***) Betreft verschuldigde premie over vrijwillig aanvullend pensioen in 2010 Het salaris van de directeur-bestuurder wordt aangepast conform de aanpassingen in de CAO-Woondiensten. Als de arbeidsovereenkomst wordt beëindigd, anders dan door pensionering of op verzoek van de directeur-bestuurder zelf, wordt een vergoeding toegekend overeenkomstig de zogenaamde kantonrechtersformule, zoals die gold bij het aangaan van de overeenkomst, echter met een minimum van een vol jaarsalaris. Vanaf 1 juli 2010 is de sectorbrede beloningscode bestuurders woningcorporaties van kracht. Het huidige salaris van de directeurbestuurder bevindt zich binnen de bandbreedte van zijn functiegroep. De leden van de raad van commissarissen ontvangen voor hun werkzaamheden een vaste vergoeding. Onkostenvergoedingen worden niet verstrekt. In het verslagjaar zijn er geen kosten gedeclareerd. 59

60 Bestuur en toezicht Governance Raad van commissarissen Naam Functie Vaste vergoeding J. van der Steen voorzitter H.A. Vermeulen vice-voorzitter ing. W.M. de Feiter lid A.C. de Bruijn lid J.C. Noordzij lid drs. M.W. Bakker (vanaf 2 feb 2010) lid P. van Strien (vanaf 2 feb 2010) lid Goedkeuring raad van commissarissen De raad van commissarissen van R&B Wonen heeft op 24 mei 2011 de jaarrekening en het jaarverslag over 2010 goedgekeurd en de directeur-bestuurder décharge verleend. De rvc spreekt zijn waardering uit voor de inzet van alle medewerkers van R&B Wonen.Vooral het op basis van continumeting behalen van het gouden KWH-label vindt de rvc een prestatie van formaat. Die prestatie is een stimulans om ook in het jaar 2011 op minstens hetzelfde niveau te blijven presteren, zodat R&B Wonen haar volkshuisvestelijke en maatschappelijke opgave kan blijven vervullen. De op llever iing van de verbouwde accommoda tt iie voor s tt iich tt iing KIO Aldus getekend door de leden van de raad van commissarissen te Heinkenszand op 24 mei 2011, was getekend J. van der Steen H.A. Vermeulen A.C. de Bruijn ing. W.M. de Feiter J.C. Noordzij P. van Strien drs. M. W. Bakker 60

61 Prakttiijjksttage van de diirectteur biijj één van de 459 woniing-- ttoewiijjziingen iin 2010 B Jaarrekening

62 1. BALANS PER 31 DECEMBER (X 1.000) ACTIVA Toelichting VASTE ACTIVA MATERIËLE VASTE ACTIVA onroerende en roerende zaken in exploitatie onroerende zaken in ontwikkeling onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie FINANCIËLE VASTE ACTIVA te vorderen BWS-subsidies latente vordering vennootschapsbelasting deelnemingen effecten VLOTTENDE ACTIVA VOORRADEN onderhoudsmaterialen onderhanden werk VORDERINGEN huurdebiteuren overige vorderingen overlopende activa LIQUIDE MIDDELEN TOTAAL

63 1. BALANS PER 31 DECEMBER (X 1.000) PASSIVA Toelichting EIGEN VERMOGEN kapitaal overige reserves VOORZIENINGEN voorziening onrendabele investeringen huurwoningen voorziening onrendabele investeringen koopwoningen LANGLOPENDE SCHULDEN leningen kredietinstellingen KORTLOPENDE SCHULDEN schulden kredietinstellingen schulden leveranciers belastingen en premies sociale verzekeringen overlopende passiva TOTAAL

64 2. WINST- EN VERLIESREKENING (X 1.000) Toelichting BEDRIJFSOPBRENGSTEN huren vergoedingen verkoop onroerende zaken overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten BEDRIJFSLASTEN afschrijvingen overige waardeverandering materiële activa lonen en salarissen sociale lasten lasten onderhoud overige bedrijfslasten Som der bedrijfslasten EXPLOITATIERESULTAAT rentebaten rentelasten RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTING vpb-lasten (+) baten (-) RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING NA BELASTING Mutatie actuele waarde RESULTAAT NA MUTATIE ACTUELE WAARDE Toerekening jaarresultaat Mutatie algemene reserve

65 3. KASSTROOM- OVERZICHT 2010 (X 1.000) Ontvangsten huren vergoedingen overige bedrijfsopbrengsten renteontvangsten Uitgaven lonen en salarissen sociale lasten pensioenlasten onderhoudsuitgaven overige bedrijfsuitgaven renteuitgaven bijdrageheffing bijzondere projectsteun voor wijkaanpak leefbaarheidsuitgaven mutatie voorraden -5 2 mutatie vorderingen mutatie kortlopende schulden Kasstroom uit operationele activiteiten Materiële vaste activa ingaande kasstroom verkoopontvangsten bestaande huurwoongelegenheden verkoopontvangsten nieuwbouw woongelegenheden Materiële vaste activa uitgaande kasstroom nieuwbouw huurwoongelegenheden nieuwbouw koopwoongelegenheden woningverbetering huurwoongelegenheden investeringen activa ten dienste van de exploitatie rente en projectmanagement Saldo in- en uitgaande kasstroom materiële vaste activa Saldo in- en uitgaande kasstroom financiële vaste activa Kasstroom uit (des)investeringsactiviteiten nieuw aangegane geldleningen kasgeldlening aflossing op bestaande geldleningen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen Liquide middelen op 1 januari Liquide middelen op 31 december Mutatie geldmiddelen

66 4. TOELICHTING WAARDERINGS- GRONDSLAGEN Algemene toelichting Deze jaarrekening heeft betrekking op de periode 1 januari 2010 tot en met 31 december Alle bedragen luiden in euro s. De jaarverslaggeving door toegelaten instellingen volkshuisvesting dient te voldoen aan de eisen zoals die zijn geformuleerd in het Besluit beheer sociale huursector. In dit besluit wordt het Burgerlijk Wetboek, Boek 2, Titel 9 voorgeschreven. Voor enkele uitzonderingen van specifieke aard geldt de Richtlijn 645 van de raad voor de jaarverslaggeving. In de RJ645 worden modellen voor de balans en de winst- en verliesrekening opgenomen en zijn voor de sector specifieke presentatie-, waarderings- en verslagleggingsvoorschriften geformuleerd. De pensioenen van de medewerkers van R&B Wonen zijn ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). Door de ontwikkelingen op de financiële markten is de financiële positie van SPW verslechterd. Eind 2010 had het SPW een dekkingsgraad van 102%. De dekkingsgraad is lager dan het gewenste vermogen (117%) en ook lager dan het minimaal vereiste vermogen (105%). Vanwege het dekkingstekort heeft SPW een herstelplan bij De Nederlandsche Bank ingediend. Uit het herstelplan blijkt dat SPW binnen vijf jaar erin slaagt om de dekkingsgraad op 105% te brengen. Binnen vijftien jaar zou er weer sprake zijn van een dekkingsgraad van 117%. De verbetering wordt bereikt door de pensioenpremie gedurende langere tijd op het maximum van 31% te houden en door de pensioenuitkeringen niet te indexeren. De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de RJ645. Hierna geldt de regel dat de waarderingsgrondslagen in nominale waarden worden weergegeven, tenzij hierna een afwijkende waardering wordt toegelicht. Grondslagen voor waardering van activa en passiva 5.1 Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken in exploitatie a. Woningen en woongebouwen De onroerende zaken in exploitatie zijn gewaardeerd op bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de kasstromen uit hoofde van de toekomstige exploitatiebaten en -lasten over de geschatte resterende exploitatieperiode van de investering. Bij de berekening van de bedrijfswaarde gelden de volgende uitgangspunten: Huurstijging ,30% Huurstijging 2012 en volgende 2,00% Huurderving 2,00% Stijging onderhoudsuitgaven 3,00% Stijging overige bedrijfslasten 3,00% Disconteringsvoet 5,25% Tijdelijke verschillen tussen deze disconteringsvoet en de actuele rente, verbonden aan de leningenportefeuille, worden door middel van een rentabiliteitswaardecorrectie meegenomen in de berekening van de bedrijfswaarde. Als netto kasstroom te ontvangen aan het einde van de exploitatieperiode (restwaarde) is de historische uitgaafprijs van grond in aanmerking genomen. Uitgangspunt hierbij is dat alvorens de grond weer als bouwgrond kan worden benut hoge kosten moeten worden gemaakt, zoals vergoedingen aan bewoners, sloopkosten opstallen, bodemonderzoeken, saneringskosten en huurderving in de laatste exploitatiejaren. b. Onroerende zaken niet zijnde woningen Worden eveneens gewaardeerd tegen bedrijfswaarde. Onroerende zaken in ontwikkeling De onroerende zaken in ontwikkeling zijn gewaardeerd tegen historische uitgaafprijs en toegerekende kosten van projectmanagement en leiding (4%). Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend (4%) Middels de voorziening onrendabele investeringen vindt een geschatte afwaardering naar bedrijfswaarde plaats. Na oplevering worden de onroerende zaken opgenomen onder onroerende zaken in exploitatie. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende zaken en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn gewaardeerd op historische uitgaafprijs of lagere marktwaarde. Als basis voor deze waardering geldt de WOZ-waarde. De roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn opgenomen tegen de aanschafwaarde verminderd met een jaarlijkse afschrijving op lineaire basis. De afschrijvingstermijn bedraagt over het algemeen vijf jaar. Voor automatiseringsinvesteringen bedraagt deze drie jaar. 66

67 4. TOELICHTING WAARDERINGS- GRONDSLAGEN 5.2 Financiële vaste activa Te vorderen BWS-subsidies Waardering van de te vorderen BWS-subsidies vindt plaats door aan de contante waarde van de subsidie bij aanvang van de exploitatie jaarlijks rente toe te rekenen tegen het subsidierendement onder aftrek van de ontvangen bijdrage. Latente vordering vennootschapsbelasting Vanaf 1 januari 2008 zijn woningcorporaties integraal vennootschapsbelastingplichtig. De verplichtingen zijn vastgelegd in de vaststellingsovereenkomst vennootschapsbelasting (VSO2). De VSO2 verschaft duidelijkheid over de Vpb-regels en geldt alleen voor die corporaties die de overeenkomst getekend hebben. R&B Wonen heeft de VSO2 ondertekend en berekend dat er op balansdatum 31 december 2010 een actieve belastinglatentie moet worden gevormd voor het te verrekenen verlies. De langjarige vordering als gevolg van disagio geldleningen en de verliesverrekening is gewaardeerd onder de financiële vaste activa. Deelnemingen Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs. Effecten De post die hier wordt verantwoord betreft twee deelcertificaten van het Wooninvesteringsfonds. Deze zijn opgenomen tegen aanschafwaarde. 5.3 Vlottende activa Voorraden De voorraad onderhoudsmaterialen is gewaardeerd tegen vaste verrekenprijzen. De voorraad keukens, die staan opgesteld in de showroom, is tegen aanschafwaarde geadministreerd. Onderhanden projecten De voorraad onderhanden werk heeft betrekking op koopwoningen in aanbouw. De onderhanden werken worden gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs, vermeerderd met de aan het uitgevoerde werk toe te rekenen winst en verminderd met op de balansdatum al voorzienbare verliezen. De vervaardigingsprijs omvat de aan derden betaalde termijnen en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De gefactureerde termijnen aan kopers worden op de onderhanden werken in mindering gebracht. Overige vorderingen Waardering geschiedt tegen nominale waarde, rekening houdend met een voorziening voor mogelijke oninbaarheid bepaald op basis van individuele beoordeling van openstaande posten. 5.6 Eigen vermogen Als reserve waardevermeerderingen materiële vaste activa wordt verantwoord het saldo van de afwijking tussen bedrijfswaarde (onder bijtelling van de geactiveerde grondkosten) en de resterende boekwaarde van de onroerende en roerende zaken in exploitatie. 5.7 Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen Dit betreft een voorziening voor onrendabele investeringen voor toekomstige nieuwbouwprojecten. Onder een voorziening wordt verstaan een onderdeel van het vreemd vermogen waarvan de omvang of het moment van afwikkeling onzeker is. Onder een in rechte afdwingbare verplichting wordt verstaan een verplichting die voortvloeit uit een overeenkomst dan wel bij of krachtens een wet. Onder een feitelijke verplichting wordt verstaan een verplichting die voortvloeit uit handelingen van de rechtspersoon, waarbij: a. de rechtspersoon aan andere betrokkenen door een in het verleden gevolgde gedragslijn, gepubliceerde beleidsregels of een voldoende specifieke, actuele uitspraak heeft aangegeven zekere verantwoordelijkheden te aanvaarden; en b. als gevolg daarvan, de rechtspersoon bij de onder a. genoemde andere betrokkenen de gerechtvaardigde verwachting heeft gewekt dat hij die verantwoordelijkheden zal nakomen. Onder een feitelijke verplichting van een toegelaten instelling wordt mede verstaan uitingen namens de toegelaten instellingen aan huurders/gemeenten/overige stakeholders aangaande verplichtingen, bijvoorbeeld uit hoofde van herstructurering van bestaande onroerende zaken in exploitatie dan wel onroerende zaken die in ontwikkeling worden genomen. De toevoegingen aan de voorziening onrendabele investeringen gebeuren uiterlijk op het moment van vaststelling van de business case voor het desbetreffende project. Onttrekkingen aan de voorziening gebeuren zodra er geïnvesteerd wordt. 67

68 4. TOELICHTING WAARDERINGS- GRONDSLAGEN 5.8 Langlopende leningen Langlopende leningen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Het deel met een looptijd korter dan één jaar (aflossingsverplichting in het komende jaar) is opgenomen onder kortlopende schulden. Er zijn geen onroerende zaken bezwaard tot zekerheidsstelling van de betalingen van rente en aflossing van de geldleningen. Grondslagen voor het bepalen van het resultaat Algemeen Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties, de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen worden genomen, zodra zij voorzienbaar zijn. Het resultaat wordt tevens bepaald met inachtneming van de verwerking van de ongerealiseerde waardeveranderingen van op actuele waarde gewaardeerde materiële vaste activa in exploitatie. 6.1 Bedrijfsopbrengsten Huren De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2010 bedroeg dit maximum 1,2%. Die huurverhoging is toegepast, met uitzondering van: enkele slecht verhuurbare woningen; enkele commercieel verhuurde panden waarvan de huurverhoging is gekoppeld aan een indexcijfer van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Vergoedingen De te ontvangen servicekosten, verminderd met de derving wegens leegstand, worden onder de rubriek vergoedingen verantwoord. Verkoop onroerende zaken De post verkopen onroerende zaken betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst danwel de vervaardigingsprijs (projecten voor derden). Winsten worden verantwoord op basis van percentage of completion method. Dit betekent dat projectwinsten verantwoord worden naar rato van de oplevering/verkoop van het complex. Eventuele verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. 6.6 Bedrijfslasten Lasten onderhoud Onder deze post worden de werkelijke kosten wegens onderhoud verantwoord. In de winst- en verliesrekening zijn de loonkosten van de vaklieden opgenomen bij de kostensoort salarissen en sociale lasten. De kosten van het wagenpark, huisvesting, gereedschap en indirect materiaalverbruik zijn verantwoord onder de kostensoorten afschrijvingen en overige bedrijfslasten. Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. 6.12/6.13 Rentebaten en -lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdende met de rentevoet van de desbetreffende activa en passiva Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst- en verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in een latente belastingvordering) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van nietaftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief Mutatie actuele waarde materiële vaste activa Hieronder wordt de mutatie van de bedrijfswaarde van de materiële vaste activa verantwoord niet zijnde mutaties als gevolg van investeringen en desinvesteringen. Dit zijn mutaties die het gevolg zijn van het verloop van de exploitatie in de tijd, wijziging van parameters, levensduurwijzigingen en rentabiliteitswaarde correctie. 68

69 4. TOELICHTING WAARDERINGS- GRONDSLAGEN Toelichting op het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. Bij deze methode wordt het nettoresultaat aangepast voor posten van de winst- en verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in de balansposten en posten van de winst- en verliesrekenening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als behorende tot de operationele activiteiten. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen onder aftrek van eventueel aanwezige bankkredieten. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen uit mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en uit betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten). Inttensiieff overlleg biijj de voorbereiidiing van niieuwbouwpllannen 69

70 5. TOELICHTING OP DE BALANS (x 1.000) ACTIVA Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken in exploitatie Woningen en woongebouwen Stand per 1 januari Investeringen groot onderhoud nieuwbouw 56 appartementen Hof van Reymerswael nieuwbouw 10 appartementen Hoeve Scheldepoort 761 nieuwbouw 10 appartementen Mr. Dr. Messtraat, Ovezande 906 nieuwbouw 5 levensloopbestendige woningen Sloestr. Hansweert 630 oplevering 3 jongerenappartementen Kwadendamme 143 nieuwbouw 2 tijdelijk verhuurde appartementen Hof van Reymerswael 642 nieuwbouw 1 tijdelijk verhuurd appartement Theresiahof 228 nieuwbouw supermarkt Kwadendamme 376 verbouw Van der Biltplein 4 (gedeelte Rabobank) 790 overname garage Margrietstraat 22, Yerseke aanbrengen zolder in appartement Dorpsstr. 79K, Krabbendijke 2 2 in 2009 opgeleverde nieuwbouw Actuele waarde Mutaties actuele waarde Stand per 31 december De mutatie actuele waarde wordt verklaard door: a. autonome ontwikkelingen (zoals vrijval kasstromen en het effect van het opschuiven van een jaar); b. voorraadmutaties (verkoop van 22 bestaande woningen en de nieuwbouw van 84 woningen); c. beleidswijzigingen (nieuw strategisch voorraadbeleid, transformatie en energiebesparende maatregelen); d. ander exploitatiebeleid (huurverhogingen, andere aanpak van onderhoud, lagere bedrijfskosten); e. ander (des)investeringsbeleid (bijvoorbeeld gewijzigd sloopprogramma, anders renoveren). 70

71 5. TOELICHTING OP DE BALANS (x 1.000) Toelichting mutatie materiële vaste activa Bedrijfswaarde begin boekjaar (FMP versie 6.8) versieverschil (effect van primo naar medio) Bedrijfswaarde begin boekjaar (FMP versie 6.9) (a) autonome ontwikkeling Vrijval kasstromen Effect jaar opschuiven Effect jaarwissel Totaal autonome ontwikkelingen: (b) Voorraadmutaties verslagjaar Verkoop Nieuwbouw Sloop Verbetering Totaal voorraadmutaties (c) Gevolgen van aanpassingen beleidsparameters en uitgangspunten Aanpassen disconteringsvoet Aanpassen parameter indexaties (economie) Aanpassen levensduren 307 Nieuw verkoopbeleid Nieuw sloopbeleid Transformatie van eengezinswoning naar seniorvitaalwoning Energiebesparende maatregelen Totaal a.g.v. parameter- en niveauwijzigingen: (d) wijzigingen exploitatiebeleid Huren (toekomstige huurverhoging) Huurderving -213 Planmatig onderhoud Klachtenonderhoud Mutatieonderhoud Bedrijfskosten Totaal a.g.v. wijzigingen exploitatiebeleid: (e) Rentabiliteitswaardecorrectie Autonome ontwikkeling Totaal a.g.v. rentabiliteitswaardecorrectie: (f) wijzigingen (des)investeringsbeleid Verkoop Sloop Verbetering/renovaties Totaal a.g.v. (des)investeringsbeleid Bedrijfswaarde eind boekjaar

72 5. TOELICHTING OP DE BALANS (x 1.000) Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling Verloop: Beginbalans Investeringen naar materiële vaste activa in exploitatie ten laste van voorziening Eindbalans Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitaties Samenstelling Bedrijfsgebouwen en terreinen Werkplaats - - Inventaris Bedrijfswagenpark De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn gewaardeerd tegen de historische uitgaafprijs verminderd met afschrijvingen of lagere marktwaarde. Saldo 1 januari Bij: investeringen Af: desinvesteringen Bij: corr. afschrijvingen van desinvesteringen Af: afschrijvingen Saldo 31 december De materiële vaste activa zijn vrij van hypotheek. De materiële vaste activa zijn voor gefinancierd met vreemd vermogen op lange termijn (alle leningen zijn aangetrokken op de kapitaalmarkt bij kredietinstellingen). De woningen, garages en de supermarkten zijn verzekerd tegen brand en stormschade voor een bedrag van De verzekerde waarde is bepaald aan de hand van de inhoud van de woning. Aan milieuschadekosten en WA bedraagt de verzekerde waarde voor beide De onroerende zaken in ontwikkeling zijn niet verzekerd. Volgens de voorwaarden in het bestek zijn deze zaken voor risico van de aannemer tot oplevering. Het kantoor en de inventaris zijn volgens de uitgebreide voorwaarden verzekerd voor resp en De voorraad werkplaats, de inventaris magazijn en de elektronische apparatuur zijn verzekerd voor respectievelijk , en Het wagenpark is all-risk verzekerd. 72

73 5. TOELICHTING OP DE BALANS (x 1.000) 5.2 FINANCIËLE VASTE ACTIVA Te vorderen BWS-subsidies Beginsaldo Mutaties in boekjaar Rente 7 14 Correctie vordering - 8 Binnen 1 jaar vervallen bijdragen Ontvangen bijdragen -207 Eindsaldo Specificatie saldo: 8 woningen Borsele/Lewedorp woningen woonzorgcentrum Vorstvliet s-gravenpolder woningen s-heerenhoek Latente vordering vennootschapsbelasting Verliesverrekening: Totaal 2006 en Totaal verliesverrekening Disagio leningen Subtotaal Af opgenomen onder te vorderen Vpb Actieve latentie Disagio leningen Saldo 1 januari Bij als gevolg meelopen tansitorische rente Af aandeel Per saldo bij Saldo 31 december

74 5. TOELICHTING OP DE BALANS (x 1.000) Deelnemingen Stichting Woonenergie Effecten WIF-Fonds VOORRADEN Onderhoudsmaterialen voorraad klein materiaal voorraad showkeukens 4 4 Totaal De voorraden liggen opgeslagen aan de Kerkdreef te Heinkenszand. De voorraden betreffen bouwmaterialen en ijzerwaren zoals: hang- en sluitwerk, pvc-materiaal, bevestigingsmiddelen, dakramen, keukens en deuren en overig klein materiaal. De showkeukens staan in de woonwinkel. Ten aanzien van de verzekering wordt verwezen naar de toelichting bij de materiële vaste activa Onderhanden werken Nieuwbouw koopwoningen Beginsaldo investeringen verkoopopbrengsten desinvesteringen onttrokken aan voorziening Eindsaldo VORDERINGEN Huurdebiteuren Deze post is als volgt samengesteld: Huurdebiteuren Af: Voorziening dubieuze debiteuren Totaal huurdebiteuren De huurachterstand per 31 december 2010 bedraagt 1,70% van de te ontvangen jaarhuur. In 2009 bedroeg deze 1,56%. 74

75 5. TOELICHTING OP DE BALANS (x 1.000) Overige vorderingen Deze post is als volgt samengesteld: Afrekening onderhoudsdebiteuren, keukens Debiteuren projecten Debiteuren Vooruitbetaald crediteuren 5 12 Te ontvangen BTW - 15 Vooruitbetaald pp premie Af: voorziening dubieuze debiteuren Overlopende activa De overlopende activa bestaan uit: Te ontvangen rente banken Te ontvangen vorderingen overige corporaties - 40 Te ontvangen omzetbelasting (pro rata op gemengde kosten) Te ontvangen exploitatiebijdragen Te ontvangen SVRZ 71 - Te ontvangen div. nieuwbouwprojecten LIQUIDE MIDDELEN Deze post is als volgt samengesteld: Rekening-courant banken PASSIVA 5.6 EIGEN VERMOGEN Kapitaal Overige reserves Het verloop is als volgt: Beginsaldo Toerekenen jaarresultaat Eindsaldo

76 5. TOELICHTING OP DE BALANS (x 1.000) 5.7 VOORZIENINGEN Voorziening nieuwbouw huurwoningen Beginsaldo toegevoegd ten laste van de exploitatie onttrokken i.v.m. onrendabele investeringen Eindsaldo Voorziening nieuwbouw koopwoningen Beginsaldo 249 toegevoegd ten laste van de exploitatie onttrokken i.v.m. onrendabele investeringen Eindsaldo Voorziening negatieve materiële activa Beginsaldo toegevoegd ten laste van de exploitatie onttrokken i.v.m. onrendabele investeringen 615 Eindsaldo LANGLOPENDE SCHULDEN Beginsaldo Nieuwe leningen Aflossingen Saldo Aflossingsverplichting komend jaar Eindsaldo Van dit bedrag heeft 97,7 miljoen restant looptijd van langer dan vijf jaar. De gemiddelde rentevoet van de leningenportefeuille per 31 december 2010 bedraagt 4,14%. 76

77 5. TOELICHTING OP DE BALANS (x 1.000) 5.9 KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Deze post bestaat uit: Te betalen loonbelasting Af te dragen (pré)pensioen Af te dragen BTW Overlopende passiva Deze bestaan uit: Vooruitontvangen huren Vooruitontvangen overige inkomsten 34 - Te betalen kosten Hansweert Te betalen rente en aflossing komend jaar Rente kasgeldlening 4 39 Te betalen controlekosten accountant Te betalen woonkrant 10 - Te betalen Delta leegstand 99 - Te betalen Moerplein 28 - Te betalen Honte 9 Waarborgsommen 2 4 Te betalen VPB Te betalen Vogelaarheffing Te betalen kosten Zwake Te betalen kosten Theresiahof Te betalen kosten Rietkraag - 70 Te betalen ozb - 8 Te betalen Techem 3 - Overige te betalen kosten

78 5. TOELICHTING OP DE BALANS (x 1.000) Niet uit de balans blijkende informatie De per 31 december 2010 niet uit de balans blijkende rechten ( 7.030) en verplichtingen ( ) hebben allen betrekking op onderhanden werken en kunnen als volgt worden gespecificeerd: Project Verplichtingen Rechten Nr. Naam Huur Koop Koop 534 Hogeweg Yerseke De Beukelaar s-gravenpolder Vd Biltplein Heinkenszand Masterplan fase 2 Ovezande Markt Kruiningen Grond Scheldekwartier Hansweert Grond Lancaster Nieuwdorp starterswoningen Kwadendamme Totaal In 2010 zijn zeven woningen (Victoriastraat, Kwadendamme) onder de koopgarantformule verkocht. Deze woningen worden begin 2011 opgeleverd. Eerder, in 2009, verkocht R&B Wonen twee woningen (IJssellaan, Hansweert) onder diezelfde formule. In totaal heeft R&B Wonen op de balansdatum 31 december 2010 dus negen koopgarantwoningen verkocht. 78

79 6. TOELICHTING OP DE WINST- EN VERLIESREKENING (x 1.000) BEDRIJFSOPBRENGSTEN 6.1 HUREN Te ontvangen netto-huur woningen Te ontvangen netto-huur niet zijnde woningen Af: huurderving wegens leegstand VERGOEDINGEN Te ontvangen servicekosten Af: derving wegens leegstand VERKOOP ONROERENDE GOEDEREN Boekwinst verkochte huurwoningen In 2010 verkocht R&B Wonen 22 bestaande woningen (2009: 14) Resultaat verkoop werkplaats Zuidweg OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN Projectontwikkelingskosten Toegerekende uren eigen dienst VVE Beheervergoeding Terugontvangen omzetbelasting Afkoop subsidie won. Aanpassingen - 11 Makelaarsvergoeding 43 - Doorberekend onderhoud t.l.v. huurders Opbrengst woonwinkel Zorginfra 15 0 Diversen De terugontvangst omzetbelasting is een gevolg van zogenaamde pro rata berekening over de gemengde kosten over

80 6. TOELICHTING OP DE WINST- EN VERLIESREKENING (x 1.000) BEDRIJFSLASTEN 6.6 AFSCHRIJVING OP MATERIËLE VASTE ACTIVA Activa ten dienst van de exploitatie OVERIGE WAARDEVERANDERING MATERIËLE VASTE ACTIVA Betreft de toevoeging aan de voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw huurwoningen ad en aan de voorziening nieuwbouw koopwoningen ad De toevoegingen aan deze voorzieningen zijn nodig om de te verwachten verliezen te kunnen afdekken. Deze voorzieningen worden gevoed zodra een business case voor een nieuw project is vastgesteld. De eerste investeringen voor een project tot maximaal het onrendabel geraamde bedrag worden aan de voorzieningen onttrokken. 6.8 LONEN EN SALARISSEN Bruto salarissen Ui tzendkrachten Ontvangen ziekengeld Het aantal fte s in dienst van R&B Wonen was op 31 december ,22 (2009: 35,92). Op 31 december 2010 waren twee tijdelijke krachten in dienst. De specificatie van de bezoldiging van de directeur-bestuurder en van de voormalige directie is als volgt: Naam Functie inkomen pensioenpremie Totaal 2010 dr. P.J.J.M. Bevers directeur-bestuurder *) P.J.H. van Luijk voormalig directeur-bestuurder **) C.J. Krijger voormalig directeur-bestuurder ***) * Is inclusief een ter beschikking gestelde auto, een eenmalig bijzondere beloning wegens uitstekend functioneren en een vaste (belaste) onkostenvergoeding conform de Izeboudnorm ** Betreft verschuldigde premies over de levensloopuitkering in 2010 *** Betreft verschuldigde premie over vrijwillige aanvullend pensioen in 2010 Het salaris van de directeur-bestuurder wordt aangepast conform de aanpassingen in de CAO Woondiensten. Als de arbeidsovereenkomst wordt beëindigd, anders dan door pensionering of op verzoek van de directeur- bestuurder zelf, wordt een vergoeding toegekend overeenkomstig de zogenaamde kantonrechtersformule, zoals die gold bij het aangaan van de overeenkomst, echter met een minimum van een vol jaarsalaris. Vanaf 1 juli 2010 is de sectorbrede beloningscode bestuurders woningcorporaties van kracht. Het huidige salaris van de directeur-bestuurder bevindt zich binnen de bandbreedte van zijn functiegroep. 80

81 6. TOELICHTING OP DE WINST- EN VERLIESREKENING (x 1.000) 6.9 SOCIALE LASTEN Premies sociale verzekeringen Pensioenlasten LASTEN ONDERHOUD Onderhoud door derden + eigen vaklieden Materiaal Af: salarissen en overige lasten vaklieden Af: Doorberekend toezicht eigen dienst Overige bedrijfslasten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kosten raad van commissarissen Algemene kosten: Marketing Cursus en bijeenkomsten Huurdersparticipatie Drukwerk, kantoorbenodigdheden Kosten automatisering Contributie en abonnementen Advieskosten Overige algemene kosten Onroerende zaakbelastingen/rioolrechten Waterschapslasten Verzekeringen Vogelaarheffing Contributie landelijke federatie Kosten woonwinkel Bijdragen VVE s Incassokosten/diverse oninbare vorderingen 4-3 Dotatie voorziening dubieuze huurdebiteuren Dotatie voorziening overige debiteuren Overige directe exploitatielasten: Vergoedingen groot onderhoud en inrichting wisselwoningen Stookkosten leegstaande woningen Diversen overige directe expl. lasten Kosten leefbaarheid Uitjes trouwe huurders 17 Bijdrage biblioservicebus 10 Bijdrage gemeente Reimerswaal i.v.m. sanering Burkenstraat 60 Lasten leveringen en diensten

82 6. TOELICHTING OP DE WINST- EN VERLIESREKENING (x 1.000) Honoraria externe accountant/accountantsorganisatie In 2010 is ten laste van de exploitatie (post overige bedrijfslasten : overige algemene kosten en advieskosten) gebracht betreffende honoraria externe accountant en de accountantsorganisatie. De specificatie van dit bedrag is als volgt: Onderzoek van de jaarrekening (incl. afrekening 2009) Adviesdiensten op fiscaal terrein (Deloitte) Andere niet-controlediensten RENTEBATEN Rente tijdens de bouw Rente op te vorderen subsidie BWS 6 14 Rente op uitgezette middelen/overige vorderingen RENTELASTEN Rente opgenomen kasgeldleningen Rente langlopende schulden betaald Transitorisch opgenomen 31 dec Transitorisch opgenomen 1 jan VENNOOTSCHAPSBELASTING Met ingang van 2008 zijn woningcorporaties integraal vennootschapsbelastingplichtig geworden. De verplichtingen zijn vastgelegd in de vaststellingsovereenkomst vennootschapsbelasting (VSO2). De VSO2 verschaft duidelijkheid over de Vpb-regels en geldt alleen voor die corporaties die de overeenkomst getekend hebben. R&B Wonen heeft de VSO2 ondertekend en op basis van die spelregels een berekening gemaakt van de verschuldigde bedragen. De actieve belastinglatentie is opgenomen, rekening houdend met tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering. De opgenomen latentie heeft betrekking op het fiscale waarderingsverschil van de leningsportefeuille en de verliesverrekening. Begin 2011 is de fiscale balans en winst- en verliesrekening 2009 samengesteld. Hieruit volgt een belastbaar bedrag van (positief). Dat leidt tot een belastingdruk van Dit bedrag wordt verrekend met de verliescompensatie over de jaren 2006 tot en met In de jaarrekening 2009 was rekening gehouden met een belastingdruk over dat jaar van Dit voordeel van komt tot uitdrukking in het Vpb-resultaat over dit jaar. 82

83 6. TOELICHTING OP DE WINST- EN VERLIESREKENING (x 1.000) Toelichting Vpb-2010 Jaar 2009: Te betalen Opgenomen in jaarrekening 2009: Voordeel 2009: Jaar 2010 Te verrekenen: Disagio leningen : Resultaat: Jaar 2010 Resultaat volgens resultatenrekening Bij: Aanwending herinvesteringsreserve Verbeteringscomponent onderhoud Voorziening onrendabele toppen huurwoningen Voorziening te verwachten verlies koopwoningen (nieuwbouw) Totaal bij Af: Afschrijvingsverschillen kantoorgebouw Afschrijvingsverschillen inventaris Afschrijvingsverschillen vervoermiddelen Afschrijvingen op woningen ter verhuur Afschrijvingen op overig vastgoed Afschrijvingen op leefbaarheid Mutatie actuele waarde Afrekening Hof van Reymerswael Opstal realisatie combi-projecten Boekwaarde verkochte woningen Boekwinst verkochte woningen Fiscaal hogere onderhoudslasten (geactiveerd) VPB Saldo verloop agioreserve leningen o/g Totaal af Per saldo af Gecorrigeerd geschat resultaat Afgerond

84 6. TOELICHTING OP DE WINST- EN VERLIESREKENING (x 1.000) MUTATIE ACTUELE WAARDE De mutaties in de bedrijfswaarde, waaronder de mutatie actuele waarde, staan vermeld in de toelichting op de balans, onder rubriek 5.1 materiële vaste activa. Alle wijzigingen die geen gevolg zijn van investeringen, aankopen, desinvesteringen en/of verkopen komen tot uitdrukking in het onderdeel mutatie actuele waarde. Wanneer na eerste verwerking de onroerende zaken in exploitatie bestemd voor verhuur worden gewaardeerd tegen actuele waarde (bedrijfswaarde) wordt de jaarlijkse mutatie in de bedrijfswaarde verantwoord in de winst- en verliesrekening. Via de resultaatbestemming wordt het resultaat gemuteerd op het eigen vermogen. 84

85 7. 0VERZICHT RENTE (x 1.000) RENTELASTEN Langlopende schulden Rente leningen kredietinstellingen Kortlopende schulden Rente kasgeldleningen Totaal rentelasten (a) RENTEBATEN Financiële vaste activa Rente op te vorderen subsidie BWS 6 14 Liquide middelen Rente op uitgezette middelen Totaal rentebaten (b) Saldo rentelasten en rentebaten (a-b) Aan exploitatie toegerekende vermogenskosten Rente doorberekend aan onderhanden werken (c) Rentelasten (b+c-a)

86 Huurders hebben vo llop keuzemoge ll ii jjkheden b ii jj groo tt onderhoud C Accountantsverklaring 86

87 ACCOUNTANTS- VERKLARING CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Raad van Commissarissen en de directeurbestuurder van Stichting R&B Wonen Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2010 van Stichting R&B Wonen te Heinkenszand gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2010 en de winst-en-verliesrekening over 2010 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de toegelaten instelling is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening en het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector, richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving en de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens. Het bestuur van de toegelaten instelling is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en het controleprotocol in rubriek A van Bijlage III bij het Besluit beheer sociale-huursector. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico's dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de toegelaten instelling gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting R&B Wonen per 31 december 2010 en van het resultaat over 2010 in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector, richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving en de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 28, sub a van het Besluit beheer sociale-huursector, melden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig de van toepassing zijnde bepalingen van Titel 9 BW 2 is opgesteld, en of de in artikel 2: 392 lid 1 onder g bedoelde gegevens zijn toegevoegd.tevens vermelden wij dat het jaarverslag en het volkshuisvestingsverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 391, vierde lid, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Verder vermelden wij dat is voldaan aan de verplichting tot vermelding in het jaarverslag van financiële ondersteuning aan buitenlandse instellingen zoals bedoeld in de MG en MG , alsmede aan de verplichting tot vermelding in het jaarverslag van grondaankopen zoals bedoeld in de MG en de verplichting tot vermelding in het jaarverslag van sponsoractiviteiten zoals bedoeld in MG Tilburg, 24 mei 2011 BDO Audit a Assurance B.V. namens deze, was getekend L.A. Bijl RA 87

88 Ex ttra serv iice voor huurders :: gra tt iis tte llenen aanhangwagens Bege lle iid iing op lloca tt iie b ii jj ttoew ii jjz iing van n iieuw opge lleverde won iingen Meerwaarde dankz ii jj u ii tts ttekende samenwerk iing me tt gemeen tte