Mogelijke knelpunten bij de implementatie van de CBO-richtlijn aspecifieke lage rugklachten
|
|
- Johanna van Veen
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Mogelijke knelpunten bij de implementatie van de CBO-richtlijn aspecifieke lage rugklachten A.J. ENGERS, M. WENSING, B.W. KOES EN M.W. VAN TULDER Universitair Medisch Centrum St Radboud. Werkgroep Onderzoek Kwaliteit (WOK) Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen. Dr AJ Engers, onderzoeker. Dr MW Wensing, senior onderzoeker. Vrije Universiteit Medisch Centrum. EMGO-instituut &Instituut voor Gezondheidswetenschappen, Faculteit der Aard en Levenswetenschappen, Vrije Universiteit. Amsterdam. Prof dr MW van Tulder. Universitair Medisch Centrum Rotterdam, Afdeling Huisartsgeneeskunde. Rotterdam Prof dr BW Koes Samenvatting In 2002 werd de multidisciplinaire (CBO) richtlijn lage rugklachten gepubliceerd.[1] Om tijdens de ontwikkeling van de richtlijn inzicht te krijgen in mogelijkheden en knelpunten voor implementatie werd een enquête gehouden onder zorgverleners. Uit de antwoorden kan worden afgeleid dat de meeste aanbevelingen voor diagnostiek en behandeling in de richtlijn door de meerderheid van de zorgverleners wordt onderschreven. Wel is een substantieel deel van de beroepsbeoefenaren het oneens met het feit dat een aantal behandelingen, zoals.., niet wordt aangeraden. De meerderheid van de respondenten geeft aan weerstand te verwachten bij het opvolgen van de richtlijn bij paramedici en patiënten. CBO-stimulus.doc Pagina 1
2 INLEIDING Rugklachten komen vaak voor. De jaarlijkse incidentie in Nederland is 27% en de jaarlijkse prevalentie 44%.[2] Ongeveer een kwart (24%) van de algemene bevolking heeft last gehad van rugklachten in de afgelopen twee weken [3]. Er is zeer veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar mogelijke oorzaken en predictoren van lage rugklachten en naar effectieve behandelvormen. Op basis van deze evidence zijn wereldwijd een groot aantal klinische richtlijnen voor lage rugklachten gepubliceerd. Er zijn in Nederland inmiddels meerdere monodisciplinaire richtlijnen voor rugklachten gepubliceerd: de NHG standaard voor huisartsen [5], de NVAB richtlijn voor bedrijfsartsen en verzekeringsgeneeskundigen [6], de KNGF richtlijn voor fysiotherapeuten [7] en de KNGF richtlijn voor manueeltherapeuten [8]. De Nederlandse richtlijnen sluiten in hoge mate aan bij internationale richtlijnen [Koes 2004]. In 2004 werd onder auspiciën van het CBO een multidisciplinaire richtlijn voor lage rugklachten ontwikkeld waaraan 17 beroepsgroepen hebben deelgenomen. De CBO richtlijn werd ontwikkeld voor diagnostiek en behandeling van aspecifieke lage rugklachten op basis van recente wetenschappelijke literatuur. Een samenvatting van de diagnostische aanbevelingen in de richtlijn laat zien dat specifieke aandoeningen worden uitgesloten met behulp van zogenoemde rode vlaggen. Om inzicht te krijgen in psychosociale factoren wordt gebruik gemaakt van gele vlaggen. Een samenvatting van de therapeutische aanbevelingen laat zien dat acute lage rugklachten (0-12 weken) tijd-contingent worden behandeld. Actief blijven is beter dan rust. Als onderdeel van een actief beleid kan manuele therapie worden gebruikt. Voor pijnvermindering heeft paracetamol de voorkeur. De behandeling van chronische lage rugpijn is gericht op het optimaliseren van de functionaliteit van de patiënt. Ook hier heeft actief blijven de voorkeur. Oefentherapie en gedragsmatige behandeling worden geadviseerd. Rugscholing? kan worden overwogen. Manipulatieve technieken kunnen worden ingezet als onderdeel van een activerend beleid. Paracetamol heeft de voorkeur als pijnstiller. Er is een beperkte rol voor percutane lumbale facet denervatie. Multidisciplinaire programma s zijn een optie wanneer andere behandelmethoden ineffectief blijken. Het publiceren en verspreiden van een richtlijn leidt meestal niet tot een verandering van de patiëntenzorg.[9] Een goede wetenschappelijke onderbouwing vergroot dan wel de kans op toepassing van een richtlijn,[10] maar praktische toepasbaarheid en draagvlak voor de richtlijn bij beroepsbeoefenaren en patiënten lijken evenzeer van belang.[11] De meeste strategieën voor implementatie van richtlijnen zijn afgestemd op de meest relevante problemen en behoeften in de praktijk. Men moet als het ware een diagnose van de situatie maken, gericht op beantwoording van vragen als: welke partijen zijn betrokken, waar wijkt de huidige zorgverlening af van de aanbevelingen, en welke factoren verklaren dit?[12] Om meer inzicht te krijgen in de mogelijkheden van implementatie werd tijdens de ontwikkeling van de CBO richtlijn Aspecifieke Lage Rugklachten een studie verricht met als doel om knelpunten en behoeften van beroepsbeoefenaren bij de toepassing van deze richtlijn te bepalen. METHODEN Tussen december 2001 en februari 2002 werd een enquête uitgevoerd bij 17 beroepsgroepen die deelnamen aan de CBO werkgroep Aspecifieke Lage Rugklachten.[zie Tabel1] De meeste beroepsbeoefenaren werden via hun vereniging benaderd. Huisartsen en fysiotherapeuten werden via een landelijk bestand geselecteerd. Per beroepsgroep werd een aselecte steekproef van 150 leden aan- CBO-stimulus.doc Pagina 2
3 geschreven. Alle neurochirurgen (90) werden aangeschreven. In totaal werden 2490 beroepsbeoefenaren benaderd. De vragenlijst was gebaseerd op de concept-versie van de richtlijn van januari 2002, die nauwelijks afwijkt van de definitieve versie.[1] Door middel van een drie-puntschaal ( oneens, eens noch oneens, eens ) werd een beoordeling gevraagd van: 1) de aanbevelingen in de richtlijnen; 2) de verwachte weerstanden bij anderen wanneer de respondent de aanbevelingen van de richtlijn zou opvolgen en 3) welke factoren implementatie in de weg zouden kunnen staan (onvoldoende tijd, onvoldoende kennis, onvoldoende vaardigheden, de financiële vergoeding, en in hoeverre het niet past bij de eigen manier van werken). Aan alle beroepsgroepen werd dezelfde vragenlijst toegezonden, reminders werden na 6 weken verstuurd. Aan respondenten werd gevraagd de items open te laten waarvan zij van mening waren dat deze niet op hen van toepassing waren. Respondenten die aangaven op moment van onderzoek niet verantwoordelijk te zijn voor de diagnose en/of behandeling van patiënten met rugklachten en niet wekelijks patiënten met rugklachten zagen werden uitgesloten. De beroepsgroepen zijn ten behoeve van dit artikel samengevoegd tot zes clusters: 1) medisch specialisten, 2) huisartsen, 3) bedrijfsartsen/verzekeringsgeneeskundigen, 4) manueeltherapeuten/chiropractoren, 5) paramedici (fysiotherapeuten, ergotherapeuten en therapeuten Mensendieck en Cesar), 6) revalidatieartsen/psychologen werkzaam in de revalidatie. RESULTATEN In totaal werden 1096 vragenlijsten (44%) ontvangen, waarvan 978 van beroepsbeoefenaren die actief waren in de patiëntenzorg voor lage rugpijn patiënten. Respondenten die niet actief waren in de zorg voor lage rugpijn patiënten waren over het algemeen gelijkelijk verdeeld over de verschillende beroepsgroepen. Uitzonderingen hierop vormden de groep anesthesiologen waarvan 43% (15/35) aangaf geen patiënten te zien met lage rugklachten; bij de groep ergotherapeuten was dit 34% (33/98); bij de groep psychologen 71% (24/34) en bij de groep revalidatieartsen 30% (22/74). De respons was relatief laag bij de verzekeringsartsen (31%), neurologen (25%), anesthesiologen (23%) en (revalidatie-) psychologen (23%). In tabel 1 worden enkele respondentkenmerken gegeven. In tabel 2 zijn de percentages weergegeven per beroepencluster, waarbij alleen items zijn vermeld waarvan meer dan 20% van minimaal één cluster het niet eens was met het betreffende item. Met betrekking tot diagnostiek was dit één item van de vier (25%), bij items met betrekking tot de behandeling van acute lage rugklachten waren dit er 12 van de 24 (50%) en bij items met betrekking tot behandeling van chronische lage rugklachten waren dit er 9 van de 24 (38%). Items betreffende diagnostiek en behandeling waar alle beroepsbeoefenaren het mee eens waren worden hier niet vermeld. Daarvoor verwijzen wij graag naar de originele richtlijn. - plaats hier tabel 1 en 2 - Diagnostiek CBO-stimulus.doc Pagina 3
4 De aanbevelingen omtrent diagnostiek werden door een meerderheid onderschreven (80-90% is het ermee eens), met uitzondering van de aanbeveling om bij afwezigheid van rode vlaggen geen beeldvormende diagnostiek te verrichten (20-40% oneens). Behandeling Ook veel aanbevelingen voor behandeling van patiënten werden onderschreven door een ruime meerderheid van de respondenten. Acute lage rugpijn Met de aanbevelingen voor behandeling van patiënten met acute lage rugpijn was veelal meer dan 90-95% het eens. Minder breed ondersteund (meer dan 20% oneens) werden de aanbevelingen om het bewegen ondanks de pijn te stimuleren en activiteiten tijdcontingent uit te breiden. Ook was meer dan 20% van de ondervraagden het oneens met de volgende stellingen: wanneer pijnmedicatie wordt voorgeschreven zijn kuren met spierverslappers of zwakke opiaten laatste keus; manipulatie alleen gebruiken als onderdeel van activerend beleid; geen massage, tractie, fysische modaliteiten, TENS, acupunctuur toe te passen, geen ruggordels te adviseren, geen rugscholing aan te bieden; geen gedragstherapie toe te passen en geen multidisciplinaire aanpak te hanteren. Chronische lage rugpijn De aanbevelingen voor behandeling van chronische patiënten laten ongeveer hetzelfde beeld zien: veelal is een meerderheid het met de adviezen eens. Minder breed ondersteund (meer dan 20% oneens) werden de aanbevelingen omtrent het niet? langdurig voorschrijven van pijnmedicatie (wat was die aanbeveling?); het gebruik van manipulatie alleen bij een activerend beleid; geen ruggordels? te adviseren; geen gebruik te maken van EMG-biofeedback, TENS of fysische modaliteiten; geen massage toe te passen; en injectietherapie (epiduraal of intra-articulair) met corticosteroïden na te laten. - plaats hier tabel 3 - Tabel 3 geeft de percentages weer wanneer gevraagd wordt naar de te verwachte weerstand bij anderen wanneer de respondent de aanbevelingen uit de richtlijn zou volgen. In het algemeen werd weinig weerstand verwacht van directe collega s. Bijna alle beroepsgroepen behalve de manuele behandelaars (manueel therapeuten en chiropractoren) verwachtten weerstand bij patiënten (35-70%). De medisch specialisten verwachtten met name weerstand van paramedici. Huisartsen verwachtten met name weerstand van bedrijfsartsen/verzekeringsgeneeskundigen en paramedici. Bedrijfsartsen en verzekeringsgeneeskundigen verwachtten met name weerstand bij medisch specialisten, huisartsen en paramedici. De manueel therapeuten en chiropractoren verwachtten met name weerstand van medisch specialisten, huisartsen, en paramedici. De paramedici verwachtten weinig weerstand van andere beroepsbeoefenaren maar wel van patiënten. Een kwart tot een derde verwachtte dat handelen volgens de richtlijn veel tijd kost en 30-40% van de manuele behandelaars en paramedici vermoedden extra kennis en vaardigheden nodig te hebben om de aanbevelingen uit de richtlijn te kunnen toepassen. Een klein percentage van de respondenten (ongeveer 10-20%) geeft aan dat de richtlijn niet past bij de huidige manier van werken. CBO-stimulus.doc Pagina 4
5 BESCHOUWING Het doel van deze studie was problemen te inventariseren die zich zouden kunnen voordoen bij de implementatie van de CBO-richtlijn Aspecifieke Lage Rugklachten. Een multidisciplinaire richtlijn is met name bedoeld om samenwerking en eenduidigheid in de diagnostiek en behandeling te bevorderen. Veel aanbevelingen in de richtlijn werden door een meerderheid van de beroepsbeoefenaren onderschreven. Implementatie van de richtlijn zal zich voornamelijk moeten richten op beeldvormende diagnostiek, het tijdcontingent uitbreiden van activiteiten en het achterwege laten / minder frequent gebruiken van een aantal therapeutische interventies. Ondanks dat er de laatste jaren een aanzienlijke hoeveelheid literatuur is verschenen die deze aanbevelingen ondersteunen, lijkt een substantieel deel van de beroepsbeoefenaren moeite te hebben een aantal aanbevelingen te accepteren. In een aantal gevallen is er wetenschappelijk bewijs uit gerandomiseerde effectstudies of systematische literatuuronderzoeken dat behandelingen niet effectief zijn voor acute en/of chronische lage rugklachten (bijvoorbeeld ruggordels [13] en tractie [14]). In andere gevallen is er geen (bijvoorbeeld interferentie/korte golf) of niet voldoende consistent (bijvoorbeeld acupunctuur) wetenschappelijk bewijs. Met name de paramedici en de manueel therapeuten lijken moeite te hebben met een tijdcontingente aanpak. Kijken we in het kader van de doelgroep van dit tijdschrift naar de paramedici dan valt op dat zo n 40 tot 60% het niet eens is met het niet aanbevelen van massage, rugscholing, gedragstherapie en multidisciplinaire behandelprogramma s bij acute rugklachten. Deze gegevens moeten met de nodige zorgvuldigheid worden geïnterpreteerd omdat de behandelvormen niet verder werden geëxpliciteerd. Met rugscholing wordt in de richtlijn gedoeld op het groepsgewijs aanbieden van patiëntinformatie. Het zou kunnen zijn dat men bij het beantwoorden van de vraag ook individuele rugscholing (rugspecifieke patiëntinformatie) in zijn/haar oordeel heeft meegenomen. Hetzelfde kan hebben plaatsgevonden bij gedragstherapie. (is dit verhelderend of juist verwarrend??) Het lijkt echter dat betere uitleg nodig is om meer begrip te krijgen voor deze aanbevelingen onder paramedici. De response op de verzonden vragenlijst is relatief laag. Dit heeft beperkingen voor de generaliseerbaarheid van de gegevens. De bevindingen moeten daarom met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Dit geldt met name voor de beroepsgroepen psychologen en anesthesiologen, omdat daar de response wel heel laag was. Verder is gebruik gemaakt van een vragenlijst met een aantal stellingen. Er is geen gebruik gemaakt van bijvoorbeeld praktijkvoorbeelden of interviews. Dit kan een invloed gehad hebben op de interpretatie van de gegevens. Hoewel de literatuur geen uitsluitsel geeft over de meest effectieve strategie voor implementatie van richtlijnen [15] en verandering van het gedrag van beroepsbeoefenaren,[16,17] lijken een aantal interventies veelbelovend: reminders, feedback, educatie en gecombineerde interventies. De implementatie strategie voor de CBO-richtlijn zal wellicht moeten bestaan uit een combinatie van activiteiten. Gezien de hoge inschatting van de meeste beroepsbeoefenaren van de te verwachte weerstand bij patiënten lijkt het zinvol uitgebreid aandacht te besteden aan het beïnvloeden van verwachtingen bij patiënten (zoals publieksvoorlichting, gerichte patiënteducatie en communicatietraining voor professionals). Aangezien de CBO richtlijn een multidisciplinaire richtlijn is, zal implementatie zich ook moeten richten op intensiveren en verbeteren van samenwerking tussen de verschillende disciplines om de consistentie in informatie en beleid te bevorderen (multidisciplinaire verbeterprojecten). Tevens zal CBO-stimulus.doc Pagina 5
6 afstemming moeten plaatsvinden tussen de CBO richtlijn en monodisciplinaire richtlijnen (NHG, NVAB, KNGF, etc) m.b.t. lage rugklachten. LITERATUUR 1. Koes BW, Sanders RJ, Tuut MK; Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg (CBO). De CBO richtlijn voor diagnose en behandeling van aspecifieke acute en chronische lage rugklachten. Ned Tijdschr Geneesk 2004;148: Koes BW, van Tulder MW, Ostelo R, Burton AK, Waddell G. Clinical guidelines for the management of low back pain in primary care: an international comparison. Spine 2001;26: Picavet HS, Schouten JS. Musculoskeletal pain in the Netherlands: prevalences, consequences and risk groups, the DMC(3)-study. Pain 2003;102: Lindert H van, Droomers M, Westert GP. Tweede nationale studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk, een kwestie van verschil (3)). Utrecht: Nivel Faas A, Chavannes AW, Koes BW, Van den Hoogen JMM, Mens JMA, Smeele LJM et al. NHG-Standaard Lagerugpijn]. Huisarts Wet 1996;39: Verbeek JHAM, Aulman P, Bakker-Rens RM, Dielemans SF, Mulders A. Handelen van de bedrijfsarts bij werknemers met lage-rugklachten. Eindhoven: Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde], Bekkering GE, Hendriks HJM, Koes BW, Oostendorp RAB, Ostelo RWJG, Thomassen J, van Tulder MW. KNGFrichtlijn Lage Rugpijn. Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie 2001;3:1S-24S. 8. Heijmans WFGJ, Hendriks HJM, van der Esch M, Pool-Goudzwaard A, Scholten-Peeters GGM, van Tulder MW, de Wijer A, Oostendorp RAB. KNGF-richtlijn manuele therapie bij lage-rugpijn. Ned Tijdschr Fysiother 2003;6:1S-40S. 9. Freemantle N, Harvey EL, Wolf F, e.a. Printed educational materials to improve the behaviour of health care professionals and patient outcomes. In: The Cochrane Library, 3, Grol R, Wensing M (eds). Implementatie: effectieve veranderingen in de patiëntenzorg. Elsevier Gezondheidszorg, Maarssen: Nederland. 11. Jackson R, Feder G. Guidelines for clinical guidelines. A simple pragmatic strategy for guideline development. BMJ 1998, 317; Grol R. Beliefs and evidence in changing clinical practice, BMJ 1997, 315, Jellema P, Van Tulder MW, Van Poppel MNM, Nachemson AL, Bouter LM. Lumbar supports for prevention and treatment of low back pain: a systematic review within the framework of the Cochrane Back Review Group. Spine 2001; 26(4): Heijden GJ van der, Beurskens AJHM, Assendelft WJJ, Vet HCW, Bouter LM. The efficacy of traction for back and neck pain. A systematic blinded review of randomized clinical trial methods. Physical therapy 1995; 75; Gross PA, Greenfield S, Cretin S, Ferguson J, Grimshaw J, Grol R, et al. Optimal methods for guideline implementation: conclusions from Leeds Castle meeting. Medical Care 2001; 39 (8 suppl2):ii Grimshaw JM, Shirran L, Thomas R, Mowatt G, Fraser C, Bero L, et al. Changing provider behavior: an overview of systematic reviews of interventions Medical care 2001; 39 (8 suppl 2): II Tulder M van, Croft PR, van Splunteren P, Miedema HS, Underwood MR, Hendriks HJM, Wyatt ME, Borkan JM. Disseminating and implementing the results of back pain research in primary care. Spine 2002;5:E CBO-stimulus.doc Pagina 6
7 Tabel 1 Respondent karakteristieken (n=978) response > 40% Leeftijd (SD) Medisch specialisten Geslacht (% man) Patiënten/week * Neurochirurgen (n=38, 42%) 46 (7,8) Orthopedisch chirurgen (n=72, 48%) 49 (7,3) Rheumatologen (n=72, 48%) 47 (6,7) 62 7 Huisartsen Huisartsen (n=70, 47%) 46 (8,6) Bedrijfsartsen Bedrijfsartsen (n=67, 46%) 46 (5,8) 73 6 Manueeltherapeuten/chiropractoren Chiropractoren (n=75, 50%) 39 (10,4) Manueeltherapeuten (n=63, 41%) 42 (7,9) Paramedici Ergotherapeuten (n=72, 43%) 34 (10,6) 13 4 Fysiotherapeuten (n=81, 50%) 40 (12,1) Oefentherapeuten Cesar (n=66, 43%) 39 (8,0) Oefentherapeuten Mensendieck (n=92, 61%) 39 (10,8) 7 14 Revalidatie arts Revalidatieartsen (n=59, 49%) 34 (10,6) 13 4 * Gemiddeld aantal patiënten met rugklachten per week CBO-stimulus.doc Pagina 7
8 Tabel 2 Verwachte knelpunten m.b.t aanbevelingen CBO richtlijn lage rugklachten per beroepscluster (percentage oneens ) Medisch specialisten Huisartsen Bedrijfsartsen en Manuele behandelaars Paramedici Diagnostiek Beeldvormende diagnostiek is niet zinvol bij een patiënt met lage rugklachten zonder rode vlaggen' Acute lage rugklachten (< 12 weken) Aanbevolen wordt het bewegen ondanks de pijn te stimuleren en de activiteiten tijdcontingent* uit te breiden (*=niet op geleide van de pijn) Wanneer pijnmedicatie worden voorgeschreven is vanwege de risico s op bijwerkingen en afhankelijkheid kortdurende kuren met spierverslappers of zwakke opiaten (of combinaties hiervan met paracetamol/nsaids) een laatste keus Manipulatie kan gebruikt worden als onderdeel van een activerend beleid bij patienten met acute lage rugklachten die niet terugkeren naar hun normale activiteiten niveau NIET AANBEVOLEN wordt: Tractie Fysische modaliteiten (bijv. stroomvormen fysiotherapie) Transcutane Electro Neuro Stimulatie (TENS) Acupunctuur Massage Tilgordels Rugschool Gedragstherapie Multidisciplinaire behandelprogramma s Chronische lage rugklachten ( 12 weken) Manipulatie kan gebruikt worden als onderdeel van een activerend beleid bij patiënten met chronische lage rugklachten die niet terugkeren naar hun normale activiteiten niveau Het voorschrijven van pijnmedicatie voor langdurig gebruik (langer dan 4 weken) is niet geïndiceerd NIET AANBEVOLEN wordt: Tractie Lumbale orthese EMG-biofeedback Transcutane Electro Neuro Stimulatie (TENS) Fysische modaliteiten (bijv. stroomvormen fysiotherapie) Massage Injectietherapie (epiduraal of intra-articulair) met corticosteroïden (vetgedrukt >20% oneens) CBO-stimulus.doc Pagina 8
9 Tabel 3 Verwachte weerstanden bij anderen wanneer respondent de aanbevelingen zou opvolgen (in procenten) Wanneer ik de adviezen van de CBO richtlijn lage rugklachten zou opvolgen verwacht ik weerstand van: Directe collega s Medisch specialisten Huisartsen Bedrijfsartsen/verzekeringsgeneeskundigen Manuele behandelaars Paramedici (fysio-, oefentherapeuten, ergotherapeuten) Revalidatie artsen en psychologen Patiënten Medisch specialisten Huisartsen Bedrijfsartsen en Manuele behandelaars Paramedici Tabel 4 Verwachte knelpunten m.b.t. het opvolgen van de aanbevelingen (in procenten) Het werken volgens de CBO richtlijn lage rugklachten: Medisch specialisten Huisartsen Bedrijfsartsen en Manuele behandelaars Paramedici Kost veel tijd Vereist een financiële vergoeding Vereist extra kennis Vereist extra vaardigheden CBO-stimulus.doc Pagina 9
KNGF-richtlijnen bij Lage-rugpijn: Fysiotherapie of Manuele therapie? Dr. Erik J.M. Hendriks Prof. Dr. Rob A.B. Oostendorp
KNGF-richtlijnen bij Lage-rugpijn: Fysiotherapie of Manuele therapie? Dr. Erik J.M. Hendriks Prof. Dr. Rob A.B. Oostendorp 1 2 Met dank aan de auteurs KNGF-richtlijn Manuele therapie (2003) Heijmans M,
Nadere informatieFysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag?
Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag? Prof. dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut Amersfoort UMC St Radboud, Nijmegen Werkgroep Onderzoek Kwaliteit AANDACHTSPUNTEN doel conventionele
Nadere informatieDe Spit Gids. 20 januari. De Gids naar een snel herstel van Spit!
De Spit Gids 20 januari 2015 Spit is de meest voorkomende klacht in het bewegend functioneren. Dit boek over spit geeft je alle basis informatie met betrekking tot wat het inhoud, hoe lang het normaal
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn aspecifieke KANS. Inzicht in beloop van beperkingen en verzuim
Multidisciplinaire richtlijn aspecifieke KANS Inzicht in beloop van beperkingen en verzuim 28 februari 2015, Utrecht Anita Feleus Kenniscentrum Zorginnovatie Hogeschool Rotterdam Samenwerking richtlijn
Nadere informatieLAGE-RUGPIJN EN FYSIOTHERAPIE IN EEN NIEUW PARADIGMA
LAGE-RUGPIJN EN FYSIOTHERAPIE IN EEN NIEUW PARADIGMA Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp drs. Trudy E. Bekkering dr. Erik J.M. Hendriks Nederlands Paramedisch Instituut UMC St Radboud WOK EMGO Instituut Kennismanagement,
Nadere informatieDe Lage Rugpijn. 20 januari. De Gids naar een snel herstel van lage rugpijn!
De Lage Rugpijn 20 januari 2015 Lage rugpijn is de meest voorkomende klacht in het bewegend functioneren. Dit beknopte boek over lage rugpijn geeft je alle basis informatie met betrekking tot wat het inhoud,
Nadere informatie'HSDWLsQWPHWGHYHUZLM]LQJODJHUXJSLMQ]RQGHUXLWVWUDOLQJ LQGHSUDNWLMNYRRURHIHQWKHUDSLH&HVDU
'HSDWLsQWPHWGHYHUZLM]LQJODJHUXJSLMQ]RQGHUXLWVWUDOLQJ LQGHSUDNWLMNYRRURHIHQWKHUDSLH&HVDU Drs. I.C.S. Swinkels Junior onderzoeker NIVEL, Utrecht Dr. R.H. Wimmers Projectleider LiPZ NIVEL, Utrecht Dr. C.H.M.
Nadere informatieRuggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda.
agenda Ruggespraak Kennismaking Achtergrond van het onderzoek Methode Resultaten Discussie Conclusie A.R.J. Sanders1, W.Verheul2, T.Magneé2, H.M.Pieters, P. Verhaak2, N.J. de Wit1,, J.M. Bensing2 RUGPIJN?
Nadere informatieProf. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn
Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,
Nadere informatieKlinisch redeneren moeilijker dan het lijkt! Em. prof. dr. Rob Oostendorp Drs. Geert Rutten Dr. Janneke Harting Prof. dr. Ria Nijhuis van der Sanden
Klinisch redeneren moeilijker dan het lijkt! Em. prof. dr. Rob Oostendorp Drs. Geert Rutten Dr. Janneke Harting Prof. dr. Ria Nijhuis van der Sanden Wat kunt u verwachten? Spreek- en behandelkamer van
Nadere informatieCochrane Netherlands. Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals
Cochrane Netherlands Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Utrecht, 7 en 9 november 2018 Achtergrond Iedere zorgprofessional neemt gedurende een werkdag continu beslissingen, bijvoorbeeld
Nadere informatieNVMT - kaderdag 25 april
NVMT - kaderdag 25 april 2002 1 RICHTLIJNEN MANUELE THERAPIE en LAGE-RUGPIJN een huwelijk uit liefde of een gedwongen huwelijk? NVMT - kaderdag 25 april 2002 2 Inhoud Algemene inleiding richtlijnen NVMT-richtlijn
Nadere informatieWaarom richtlijnen lage-rugpijn? - Sociale Geneeskunde - Radboud Universiteit Nijmegen
Waarom richtlijnen lage-rugpijn? - Sociale Geneeskunde - Radboud Universiteit Nijmegen - 2012 1. Documenten Waarom richtlijnen lage-rugpijn - Sociale Geneeskunde - Radboud Unive.. Pag. 2 INTRODUCTIE WAAROM
Nadere informatieCochrane Netherlands. Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals
Cochrane Netherlands Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Utrecht, 6 en 7 oktober 2016 Achtergrond Iedere zorgprofessional neemt gedurende een werkdag continu beslissingen, bijvoorbeeld
Nadere informatieDe patiënt met de verwijzing lage rugpijn zonder uitstraling in de praktijk voor oefentherapie-mensendieck
De patiënt met de verwijzing lage rugpijn zonder uitstraling in de praktijk voor oefentherapie-mensendieck Door I.C.S. Swinkels, R.H. Wimmers en C.H.M. van den Ende Inleiding Lage rugpijn is een veel voorkomend
Nadere informatieHuisarts of hometrainer?
Huisarts of hometrainer? In het literatuuroverzicht werden zes studies opgenomen. Vier studies onderzochten het effect van training op ziekteverzuim, drie daarvan bestudeerden tevens de effecten op klachten
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
Manueeltherapeutische classificaties voor lage-rugpijn: uitdaging voor de toekomst. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Prof.dr. Janusz Bromboszcz Opbouw Relevantie van classificaties voor MT Profielen KNGF-richtlijn
Nadere informatieLAGE RUGKLACHTEN / HERNIA Oorzaak en behandeling, wel of niet opereren?
LAGE RUGKLACHTEN / HERNIA Oorzaak en behandeling, wel of niet opereren? Dokter op dinsdag, 28 februari 2012 Marcel Garssen Neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis Inleiding Er is nog een boel recht te zetten.
Nadere informatieCursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals. Utrecht, 14 en 15 oktober 2015. Cochrane
Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Utrecht, 14 en 15 oktober 2015 Cochrane Achtergrond Iedere zorgprofessional neemt gedurende een werkdag continu beslissingen, bijvoorbeeld over welke
Nadere informatieLandelijke Eerstelijns Samenwerkings Afspraak Aspecifieke lagerugpijn
LESA VvOCM Landelijke Eerstelijns Samenwerkings Afspraak Aspecifieke lagerugpijn Faber E, Custers JWH, Van Ederen C, Bout J, Cinjee G, Kolnaar BGM, Schotsman R, Spinnewijn WEM, Staal JB, Ten Cate A, Wildervanck-Dekker
Nadere informatieEén op de vijf patiënten vindt oefentherapeut zonder verwijzing Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg, maart 2009
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL De gegevens mogen met bronvermelding (Margit K Kooijman, Ilse CS Swinkels, Chantal J Leemrijse. Eén op de vijf patiënten vindt oefentherapeut zonder verwijzing.
Nadere informatieHET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE
HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Vrije Universiteit Brussel UMC St Radboud, Nijmegen NPi, Amersfoort 1 NVMT 4e LUSTRUM VAN HARTE PROFICIAT 2 WAAROM
Nadere informatieInternationale week van de pijn : Rugpijn : wat werkt er? Oefenen of prikjes? Dr. K. Van Boxem, pijncentrum (SJK) Opereren?
Internationale week van de pijn : Rugpijn : wat werkt er? Oefenen of prikjes? Dr. K. Van Boxem, pijncentrum (SJK) Opereren? Dr. R. Rasschaert, neurochirurgie (UZA) of er mee leven? Mevr Batens, pijncentrum
Nadere informatieHealing is a matter of time, but it is sometimes also a matter of opportunity
Healing is a matter of time, but it is sometimes also a matter of opportunity Hippocrates (c. 460 BC - 377 BC) 2018 Bastin Hofman, Wijk bij Duurstede BELANGRIJKE NOOT VOOR DE LEZER: Behoudens de in of
Nadere informatieWelkom op de implementatie cursus KNGF-richtlijn Manuele Therapie bij Lage-rugpijn
Welkom op de implementatie cursus KNGF-richtlijn Manuele Therapie bij Lage-rugpijn Samengesteld door: Marcel Heijmans, MSc Leo Hagenaars Dr. Erik Hendriks Prof.dr. Rob Oostendorp 2 Opzet van de cursus
Nadere informatieKwaliteitsindicatoren in de paramedische zorg
Kwaliteitsindicatoren in de paramedische zorg Prof.dr. Rob Oostendorp, Afdeling Kwaliteit van Zorg (WOK), UMC St Radboud, Nijmegen Nederlands Paramedisch Instituut, Amersfoort Op weg naar kwaliteit Sinds
Nadere informatieWhitepaper aspecifieke lage rugpijn. Martijn Groot, orthopedisch manueel therapeut Daniel Righard, master manueel therapeut i.o.
Whitepaper aspecifieke lage rugpijn Martijn Groot, orthopedisch manueel therapeut Daniel Righard, master manueel therapeut i.o. (co-writer) Inhoud Inleiding De praktijk Het trainingsprogramma De ervaringen
Nadere informatiee-exercise bij knie en heup artrose
e-exercise bij knie en heup artrose Ontwikkeling, evaluatie en implementatie Corelien Kloek (TiU, NIVEL, UMCU, HU) Daniël Bossen (HvA), Joost Dekker (VUmc), Dinny de Bakker (TiU, NIVEL), Cindy Veenhof
Nadere informatieLUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT:
Op weg naar een Kamer Mondzorg Josef Bruers LUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT: Quality for the future 4 oktober 2013 Kamer Mondzorg Werktitel voor een initiatief om in Nederland te komen
Nadere informatiePatiënten die rechtstreeks bij de fysiotherapeut komen behalen vaker de behandeldoelen.
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL De gegevens mogen met bronvermelding (Ilse CS Swinkels, Margit K Kooijman, Chantal J Leemrijse. Patiënten die rechtstreeks bij de fysiotherapeut komen behalen
Nadere informatiePARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN. Brochure
2018 PARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN LAGE RUGPIJN PAIN AND MOTOR INTERACTIONS Brochure OPLEIDINGSINSTITUUT CIVA B.V. Organisatie cursus Organiserende instelling CIVA B.V. Adresgegevens Rumpenerstraat
Nadere informatieDe indeling van de sector Gezondheidszorg
De indeling van de sector Gezondheidszorg Elke sector is opgedeeld in vijf tot acht subsectoren. Deze sector is ingedeeld in zeven subsectoren: 1 Geneeskunde 2 Verlos- en verpleegkunde 3 Tandheelkunde
Nadere informatie16 Tulder MW van, Koes BW, Bouter LM. Conservative treatment of
8 Assendelft WJJ, Tulder MW van, Scholten RJPM, Bouter LM. De praktijk van systematische reviews. II. Zoeken en selecteren van literatuur. Ned Tijdschr Geneeskd 1999;143:656-61. 9 Assendelft WJJ, Scholten
Nadere informatieKennis in Beweging. 30/10/14 MTP Fysiotherapie/KBC Haaglanden 1
Kennis in Beweging 30/10/14 MTP Fysiotherapie/KBC Haaglanden 1 Eisen en doelen overheid Opdracht Kwaliteitsinstituut: maak kwaliteit transparant. Kwaliteitsstandaarden & Meetinstrumenten Tripartiet (patiënten,
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
Paramedische zorg per definitie multiprofessioneel maar hoe? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Dr. Margreet Oerlemans Dr. Ria Nijhuis-van der Sanden UITGANGSPUNTEN Leerstoel Paramedische Wetenschappen 2000
Nadere informatieEen hoogwaardige GGz in de vaart der volkeren
Een hoogwaardige GGz in de vaart der volkeren Aart Schene Hoogleraar Psychiatrie Radboud umc, Nijmegen Artikelen Neurowetenschappen - 1973-2012 - 2010 2000 1990 Translational Research Basic Animal Research
Nadere informatieAanpak chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Mentaal & fysiek Het Rughuis helpt!
Cliënten informatie Aanpak chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Mentaal & fysiek Het Rughuis helpt! Ernstige chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Heeft u ernstige chronische rug-, bekken- en/of
Nadere informatieAspecifieke lage rugpijn: is een nieuw model voor behandeling een revolutie of herhaling van de geschiedenis?
Beroepsopdracht Fysiotherapie Aspecifieke lage rugpijn: is een nieuw model voor behandeling een revolutie of herhaling van de geschiedenis? Opdrachtgever: Dhr. W.T.F. Schoemans, Stichting Geschiedenis
Nadere informatieEpidurale en periradiculaire injecties bij chronische rugklachten is geen te verzekeren prestatie
Onderwerp: Epidurale en periradiculaire injecties bij chronische rugklachten is geen te verzekeren prestatie Samenvatting: Soort uitspraak: Datum: 10 juli 2007 Uitgebracht aan: Er is onvoldoende evidence
Nadere informatieStepped Care bij Artrose Heup en Knie
Stepped Care bij Artrose Heup en Knie Wetenschappelijke Onderbouwing Thea Vliet Vlieland LUMC Orthopaedie, Revalidatie en Fysiotherapie Basalt Revalidatie Hogeschool Leiden Inhoud Wetenschappelijke Onderbouwing
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
IMPLEMENTATIE: welke weg? Prof.dr. Rob Oostendorp Dr. Michel Wensing Prof.dr. Richard Grol Implementatie Kenmerken implementatie (ZON, 1997; Gezondheidsraad, 2000). Procesmatige en planmatige invoering.
Nadere informatieBack on Track: eerste ervaringen met geprotocolleerde pijnrevalidatie in de eerste lijn. Reni van Erp, MSc
Back on Track: eerste ervaringen met geprotocolleerde pijnrevalidatie in de eerste lijn. Reni van Erp, MSc Disclosure slide Companies No relations Research funding CZ Fonds Provincie Limburg Adelante epartment
Nadere informatieDomeinbeschrijving manuele therapie NVMT
Domeinbeschrijving manuele therapie NVMT Voor u ligt de domeinbeschrijving manuele therapie. Deze beschrijving vormt de uitkomst van het project domeinbeschrijving manuele therapie dat door het bestuur
Nadere informatieBiopsychosociaal model
Biopsychosociaal model binnen de behandeling van whiplash-patiënten Wendy Peeters, MScMT Dr. Arianne Verhagen Prof. dr. Rob Oostendorp 1 23-03-2001 Doel presentatie State of the art wetenschappelijke evidentie
Nadere informatieARBEIDSPARTICIPATIE VAN MENSEN MET PSYCHISCHE AANDOENINGEN
ARBEIDSPARTICIPATIE VAN MENSEN MET PSYCHISCHE AANDOENINGEN Dr. Sylvia van der Burg - Vermeulen Drs. Bert Cornelius Dr. Sandra Brouwer Dr. Karen Nieuwenhuijsen Kick-off project MMM-2 In afgelopen decennium
Nadere informatieDomeinbeschrijving manuele therapie NVMT
Domeinbeschrijving manuele therapie NVMT Voor u ligt de domeinbeschrijving manuele therapie. Deze beschrijving vormt de uitkomst van het project domeinbeschrijving manuele therapie dat door het bestuur
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieComorbiditeit & richtlijnen: gaat dat samen?
Comorbiditeit & richtlijnen: gaat dat samen? TRANZO ZORGSALON 14 oktober 2010 Marjolein Lugtenberg TRANZO, UvT/ PZO, RIVM Richtlijnen o Ter verbetering van kwaliteit van zorg o Bron van evidence-based
Nadere informatieMeerjarencijfers Fysiotherapie Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg
Meerjarencijfers 2003-2006 Fysiotherapie Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg Gegevens in deze publicatie kunnen gebruikt worden onder vermelding van: Swinkels ICS, Leemrijse C, de Bakker
Nadere informatieA-specifieke lage rugpijn
A-specifieke lage rugpijn A-SPECIFIEKE LAGE RUGPIJN INLEIDING Lage rugpijn komt veel voor. Bij de meeste mensen worden geen duidelijke afwijkingen gevonden. Artsen spreken dan over a-specifieke lage rugpijn.
Nadere informatieAanpak chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Mentaal & fysiek Het Rughuis helpt!
Verwijzers informatie Aanpak chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Mentaal & fysiek Het Rughuis helpt! Ernstige chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Heeft uw patiënt ernstige chronische rug-,
Nadere informatieEVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp
EVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut UMC St Radboud Hogeschool van Arnhem en Nijmegen NVLF 1 ORIËNTATIE op LOGOPEDIE NVLF Visie 2000-2005 NVLF
Nadere informatiePreventie van rugklachten: van kind tot volwassene
Preventie van rugklachten: van kind tot volwassene Raf Maiori Kinesitherapeut/Bewegingsconsulent raf.maiori@zol.be Multidisciplinair PijnCentrum Ziekenhuis Oost-Limburg Stalenstraat 2 3600 Genk 089/32
Nadere informatieHerziening NVAB richtlijn Zwangerschap, postpartumperiode en werk
Herziening NVAB richtlijn Zwangerschap, postpartumperiode en werk Ageeth Schonewille-Rosman, verloskundige, senior onderzoeker Monique van Beukering Bedrijfsarts, onderzoeker Disclosure belangen spreker
Nadere informatietweede nationale studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk Een kwestie van verschil:
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (H van Lindert, M Droomers, GP Westert. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk.
Nadere informatieNiet-aangeboren Hersenletsel (NAH) en Arbeidsparticipatie
Niet-aangeboren Hersenletsel (NAH) en Arbeidsparticipatie Richtlijn voor bedrijfs- en verzekeringsartsen Birgit Donker-Cools Haije Wind Monique Frings-Dresen Kenniscentrum Verzekeringsgeneeskunde Coronel
Nadere informatieDeel 1 Afstemmen van behandeling en werkhervatting
Deel 1 Afstemmen van behandeling en werkhervatting Samenwerking, durft u het aan? Noks Nauta en Joost van der Gulden Wanneer je een wat serieuzer gezondheidsprobleem hebt, krijg je al vlug met verschillende
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieOns kenmerk SV/AL/06/ Datum 30 maart 2006
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA 's-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon
Nadere informatieImplementatie van de richtlijn angststoornissen
Implementatie van de richtlijn angststoornissen De lange termijn behandeleffecten Door: Maarten van Dijk (Hoofdwetenschappelijk bureau HSK/GZ-psycholoog) Achtergrond Studie binnen team angststoornissen
Nadere informatieEvidence Based Practice in de alledaagse praktijk. Definitie EBP 16-4-2015
Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk Lies Braam, verpleegkundig specialist neurologie 26 maart 2015 V &VN neurocongres Definitie EBP Bij EBP gaat het om klinische beslissingen op basis van
Nadere informatieDankwoord. Maurits van Tulder en Bart Koes
219 Dankwoord Evidence-based handelen bij lage rugpijn is het resultaat van een jarenlange samenwerking van de auteurs, niet alleen met elkaar maar ook met vele collega s in binnen- en buitenland. De verschillende
Nadere informatiehuisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde
huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Dokter, hoe moet ik nu toch verder met die pijn? Pijnrevalidatie in de eerste lijn Henriëtte van der Horst, huisarts Hoofd afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde
Nadere informatieZoeken naar evidence
Zoeken naar evidence Faridi van Etten-Jamaludin Clinical librarian Medische Bibliotheek AMC 2 december 2008 Evidence Based Practice? Bij EBP worden klinische beslissingen genomen op basis van het best
Nadere informatieZorginnovatie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie. Margot Geerts Verpleegkundig Specialist
Zorginnovatie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie Margot Geerts Verpleegkundig Specialist Diabetische polyneuropathie 1. Distale symmetrische polyneuropathie Uitval van een combinatie van sensore,
Nadere informatieBevorderen arbeidsparticipatie chronisch zieken: effectieve interventies
Bevorderen arbeidsparticipatie chronisch zieken: effectieve interventies Marloes Vooijs Monique Leensen Jan Hoving Haije Wind Monique Frings-Dresen Organisatie voor Arbeid en Gezondheid (AMC) Preventie
Nadere informatieRichtlijnen in de fysiotherapie: een internationaal perspectief
Richtlijnen in de fysiotherapie: een internationaal perspectief Philip van der Wees Nijkerk, 9 april 2015 Wat is een richtlijn? Een richtlijn is een document met aanbevelingen, gericht op het verbeteren
Nadere informatieFysiotherapeutisch en oefentherapeutisch zorggebruik door patiënten met een chronische aandoening in de periode
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (ICS Swinkels, CJ Leemrijse en C Veenhof. Fysiotherapeutisch en oefentherapeutisch zorggebruik door patiënten met een chronische
Nadere informatieMultidisciplinaire Richtlijn ALS ergotherapie, fysiotherapie en logopedie: een update
www.als-centrum.nl Multidisciplinaire Richtlijn ALS ergotherapie, fysiotherapie en logopedie: een update Anita Beelen Senioronderzoeker Revalidatie AMC Projectleider Richtlijnproject Update bestaande richtlijn
Nadere informatieEvidence based nursing: wat is dat?
Evidence based nursing: wat is dat? Sandra Beurskens Lector kenniskring autonomie en participatie van mensen met een chronische ziekte Kenniskring autonomie en participatie EBN in de praktijk: veel vragen
Nadere informatieFYSIOTHERAPIE, OP Z N KOP?
FYSIOTHERAPIE, OP Z N KOP? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Kwaliteitsavond RGF West Brabant 1 2 3 4 5 6 OPBOUW van de LEZING waarom ja tegen West-Brabant evidence based practice (EBP) ketenzorg: wat betekent
Nadere informatieEvidence-based Medicine (EBM) in de verzekeringsgeneeskunde
Evidence-based Medicine (EBM) in de verzekeringsgeneeskunde Muntendam symposium, 13-12-2010 Rob Kok, Jan Hoving, Jos Verbeek, Paul Smits, Frederieke Schaafsma, Sarah Ketelaar en Frank van Dijk Evidence
Nadere informatieChapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting
Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting 155 Chapter 9 Samenvatting SAMENVATTING Richtlijnen en protocollen worden ontwikkeld om de variatie van professioneel handelen te reduceren, om kwaliteit van
Nadere informatiePARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN. Brochure
2018 PARAMEDISCH CURSUSSEN & OPLEIDINGEN LAGE RUGPIJN PAIN AND MOTOR INTERACTIONS Brochure OPLEIDINGSINSTITUUT CIVA B.V. Organisatie cursus Organiserende instelling CIVA B.V. Adresgegevens Rumpenerstraat
Nadere informatieBedrijfsarts en Huisarts: Samen werken aan optimale zorg. Paulien Brunings De Bedrijfsgeneeskundige Dagen 26 & 27 mei 2016
Bedrijfsarts en Huisarts: Samen werken aan optimale zorg Paulien Brunings De Bedrijfsgeneeskundige Dagen 26 & 27 mei 2016 0 Arbocuratieve zorg is de afgestemde zorg door behandelaar en arbeidsgeneeskundige
Nadere informatieEvidence Based Nursing
Evidence Based Nursing - filosofie - Bart Geurden, RN, MScN Van verpleegkundige Diagnostiek naar evidence-based handelen Medische Diagnostiek >1900 Multi- Disciplinaire Problemen 1980- Verpleegkundige
Nadere informatieHoe uiten klachten waarmee patiënten bij de fysiotherapeut komen zich? Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg, 2011
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL De gegevens mogen met bronvermelding worden gebruikt (Factsheet Hoe uiten klachten waarmee patiënten bij de fysiotherapeut komen zich? JA Barten, ICS Swinkels,
Nadere informatieDoel van de studie Het evalueren van de effecten van een actieve strategie ter implementatie van de KNG F-richtlijn `Lage-rugpijn'.
Correspondentieadres Mrs. dr. G.E. Bekkering University of Bristol, Department of Social Medicine Canynge Hall, Whiteladies Road Bristol 652 8PR, UK E-mail: G.E.Bekkering@bristol.ac.uk Dr. G.E. Bekkering
Nadere informatieSomatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn
Nadere informatieDeskundigheidsbevorderingpakket KNGF-richtlijn Manuele Therapie bij Lagerugpijn
Deskundigheidsbevorderingpakket KNGF-richtlijn Manuele Therapie bij Lagerugpijn In opdracht van NVMT 8 juni 00 WFGJ Heijmans MSc LHA Hagenaars Dr. HJM Hendriks Prof.dr. RAB Oostendorp Niets uit deze uitgave
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts
Wetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts Mede dankzij de steun van Q- support vindt er onderzoek naar Q- koorts plaats. Q- support heeft 2 miljoen van haar budget uitgegeven aan ondersteuning van wetenschappelijk
Nadere informatieVerschuiving in fysiotherapie bij whiplash -patiënten: werkelijkheid of theorie?
Verschuiving in fysiotherapie bij whiplash -patiënten: werkelijkheid of theorie? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Mary J.M. Oomen, MSc Edith O.G.C. Rietra, MSc Olaf C.M.W. van der Zanden, MSc KNGF 3-11-2000
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatieKetenzorgrichtlijn Aspecifieke Lage Rugklachten
5 Ketenzorgrichtlijn Aspecifieke Lage Rugklachten INITIATIEF: Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie Nederlands Huisartsen Genootschap Nederlandse Orthopaedische Vereniging Nederlandse Vereniging
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
KWALITEIT van de FYSIOTHERAPIE De spreekkamer Waar staan we en zijn we op de goede weg? Prof.dr. Rob Oostendorp Wat kunt u verwachten? Spreek- en behandelkamer van de fysiotherapeut: wat gebeurt hier?
Nadere informatieVerzekeringsgeneeskunde en Wetenschap
Verzekeringsgeneeskunde en Wetenschap hoop voor de toekomst! Em. Prof. Dr. Haije Wind, verzekeringsarts Amsterdam, 14 maart 2019 Amsterdam UMC locatie AMC, Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid,
Nadere informatieDIRECTE TOEGANKELIJKHEID MANUELE THERAPIE VANUIT WETENSCHAPPELIJK PERSPECTIEF
DIRECTE TOEGANKELIJKHEID MANUELE THERAPIE VANUIT WETENSCHAPPELIJK PERSPECTIEF Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp 18-2-2013 Jaarcongres Fysiotherapie 2003 1 BESTAAT ER EVIDENCE VOOR DIRECTE TOEGANKELIJKHEID MANUELE
Nadere informatieMULTIDISCIPLINAIRE VISIE op DIAGNOSTIEK en BEHANDELING van het LUMBOSACRAAL RADICULAIR SYNDROOM
MULTIDISCIPLINAIRE VISIE op DIAGNOSTIEK en BEHANDELING van het LUMBOSACRAAL RADICULAIR SYNDROOM 1 HNP-onderzoek UMC St Radboud Evidence-based handelen bij postoperatief LRS: een uitdaging! Prof.dr. Rob
Nadere informatieJaarcijfers 2006 Fysiotherapie Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg
Jaarcijfers 2006 Fysiotherapie Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg Gegevens in deze publicatie kunnen gebruikt worden onder vermelding van: Swinkels ICS, Leemrijse C, de Bakker D., Veenhof
Nadere informatieBeleid na een whiplashletsel. Informatie voor hulpverleners
Beleid na een whiplashletsel Informatie voor hulpverleners Inleiding Hierbij treft u een samenvatting aan van de regionale richtlijn met betrekking tot de diagnostiek en behandeling van patiënten met een
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
Van bruine klapper tot Extremiteiten. Manuele therapie in enge en ruime zin Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Boekpresentatie 25 augustus 2006 Wat kunt u verwachten? Boekzwangerschap: van knop naar extremiteit
Nadere informatieHet zorgstelsel als onderwerp van gesprek Factsheet Databank Communicatie
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Het zorgstelsel als onderwerp van gesprek. J. Noordman, C. van Dijk, P. Verhaak. Utrecht: NIVEL, 2008) worden gebruikt.
Nadere informatieSAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift
153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met
Nadere informatieCobi Oostveen Bedrijfsarts Bedrijfsartsconsulent oncologie. Nascholing NVAB Noord 6 april 2017
Cobi Oostveen Bedrijfsarts Bedrijfsartsconsulent oncologie Nascholing NVAB Noord 6 april 2017 De brug van kanker naar arbeid Aanleiding Arbeidsparticipatie van mensen die behandeld worden of zijn voor
Nadere informatieRESULTATEN NATIONALE PIJNMETING: PIJNPATIENTEN SIGNALEREN ERNSTIG GEBREK AAN ERKENNING EN GOEDE ZORG
Verslag bijeenkomst 21 januari 2011 Erasmus MC RESULTATEN NATIONALE PIJNMETING: PIJNPATIENTEN SIGNALEREN ERNSTIG GEBREK AAN ERKENNING EN GOEDE ZORG Partners Mijnpijn.nl vinden dat chronische pijn prioriteit
Nadere informatieNederlandse Richtlijn Bechterew
Nederlandse Richtlijn Bechterew 1 / 6 2 / 6 3 / 6 Nederlandse Richtlijn Bechterew gevraagd een werkgroep op te richten met als doel het schrijven van een richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van
Nadere informatieLiteratuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters
Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review
Nadere informatieDe rol en positie van passief segmentaal bewegingsonderzoek binnen het klinisch redeneren
Abstractprogramma vrijdag 13 maart en zaterdag 14 maart 2009 De rol en positie van passief segmentaal bewegingsonderzoek binnen het klinisch redeneren Emiel van Trijffel MSc Afd. Klinische Epidemiologie,
Nadere informatieDrs. Nathan Hutting Dr. Sarah Detaille
Drs. Nathan Hutting Dr. Sarah Detaille Inhoud presentatie Aspecifieke KANS Project GRIP op KANS Ontwikkeling GRIP op KANS Inhoud programma Voorlopige resultaten A-specifieke KANS Aan werk of activiteiten
Nadere informatieFysius werkt samen met u aan een leven zonder rugpijn.
Rugpijn? Rugpijn is niet vanzelfsprekend Volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft 1 op de 5 volwassenen last van terugkerende rugklachten. Dit zijn 2,6 miljoen mensen die
Nadere informatie