Kwaliteitsindicatoren in de paramedische zorg

Transcriptie

1

2

3

4 Kwaliteitsindicatoren in de paramedische zorg Prof.dr. Rob Oostendorp, Afdeling Kwaliteit van Zorg (WOK), UMC St Radboud, Nijmegen Nederlands Paramedisch Instituut, Amersfoort Op weg naar kwaliteit Sinds 1994 hebben de paramedische beroepsgroepen gewerkt aan hun kwaliteitsbeleid in drie kwaliteitsprogramma s Ondersteuning, Bevordering en Implementatie Kwaliteitsbeleid Paramedische Zorg. Het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) heeft het NIVEL de opdracht gegeven de eindevaluatie van het implementatieprogramma uit te voeren (Hofhuis e.a., 2004). Deze eindevaluatie is gericht op het inventariseren van de mate waarin het kwaliteitsbeleid van de paramedische beroepsgroepen heeft geleid tot de totstandkoming van kwaliteitssystemen. Voor deze evaluatie is een toetsingskader ontwikkeld, bestaande uit elementen die zijn afgeleid van het raamwerk van Klazinga en Casparie (1993) deskundigheid, normen en criteria, meten en toetsen/ evalueren en verbeteren en borging met toevoeging van de elementen externe verantwoording, communicatie en ketenzorg. Per element zijn de beschikbare instrumenten geïnventariseerd. Dit toetsingskader is voorgelegd aan vertegenwoordigers van de twaalf paramedische beroepsgroepen en verenigingen (omvang steekproef N = 6.200). De percentages voor het gebruik van de kwaliteitsinstrumenten, de waardering (0-10) voor de instrumenten en de mate waarin de beroepsvereniging zorgt voor ondersteuning, actualisering en vernieuwing van instrumenten vormen de kwaliteitsindicatoren voor de implementatiegraad. Hierdoor is per beroepsgroep een inzicht ontstaan in de sterke en zwakke plekken in de implementatie van de kwaliteitsinstrumenten in de paramedische zorg. Twee evaluaties zullen worden besproken (fysiotherapie en ergotherapie). Voor de evaluaties van de overige beroepsgroepen wordt verwezen naar Hofhuis e.a., Kwaliteitsindicatoren voor richtlijnen Inhoudelijke en procedurele richtlijnen behoren tot het element normen en criteria. Alle paramedische beroepsgroepen hebben zich sinds 1994 beziggehouden met het ontwikkelen van wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen in samenwerking met andere instituten waaronder het Nederlands Paramedisch Instituut (NPi). De percentages van het gebruik van deze richtlijnen in de praktijk vormen een belangrijke graadmeter voor de kwaliteit van de paramedische zorg. Zo heeft de fysiotherapie thans de beschikking over twaalf inhoudelijke en twee procedurele richtlijnen (inclusief Engelse vertalingen). Een scala aan activiteiten is ontplooid in het kader van de implementatie en evaluatie van deze richtlijnen met als leidraad

5 Effectieve organisatie van de implementatie (Grol, 2001). Via iteratieve consensusprocedures zijn kwaliteitsindicatoren (proces en uitkomst) ontwikkeld voor het toetsen van het praktisch handelen volgens de richtlijnen. Het proces van toetsing van het gebruik van richtlijnen in de praktijk zal worden toegelicht aan de hand van de KNGF-richtlijn Artrose Heup-knie. Hoe verder? De ontwikkeling, implementatie en evaluatie van kwaliteitsinstrumenten zijn in de afgelopen jaren financieel ondersteund door subsidies. Het stopzetten van deze subsidies heeft verstrekkende consequenties voor het toekomstige kwaliteitsbeleid in de paramedische zorg. Alle paramedische beroepsgroepen zien hun mogelijkheden hierdoor ernstig beperkt. De structurele inbedding van het kwaliteitsbeleid in de paramedische beroepsgroepen komt hierdoor in gevaar; temeer omdat het is te verwachten dat nieuwe ontwikkelingen vragen om aanvullingen op de kwaliteitsinstrumenten (uitkomstindicatoren, benchmarking en certificering). De paramedische beroepsgroepen hebben nu een toetsingskader waarmee zij op eigen kracht hun kwaliteitsbeleid kunnen monitoren. Het is hun uitdaging om op de ingeslagen weg door te gaan! Referenties. Hofhuis H, Plas M,Van den Ende E. Eindevaluatie van het programma Implementatie Kwaliteitsbeleid Paramedische Zorg (IKPZ): beschrijving van kwaliteitssystemen van de paramedische beroepsgroepen in 2003.Utrecht; NIVEL, Klazinga N, Casparie T. Ontwikkeling van kwaliteitssystemen bij beroepsbeoefenaren Gezondheid 1993;2: Grol R. Effectieve organisatie van de implementatie. In: Implementatie: effectieve verandering in de patiëntenzorg (red. Grol R, Wensing M). Maarssen; Elsevier Gezondheidszorg, 2001.

6 Sectie 1 Sectie 2 Sectie 3 1

7 KWALITEIT PARAMEDISCHE ZORG: transparantie en verantwoording Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp 2

8 Wat kunt u verwachten? Evaluatie Kwaliteitssystemen Paramedische Zorg (NIVEL, 2004) Kwaliteitsindicatoren Richtlijnen Fysiotherapie (WOK NPi, 2004) Hoe verder? 3

9 Kwaliteitssystemen Paramedische Zorg : Ondersteuning Kwaliteitsbeleid Paramedische Zorg (OKPZ) : Bevordering kwaliteitsontwikkeling Paramedische Zorg (BKPZ) : Implementatie Kwaliteitsbeleid Paramedische Zorg (IKPZ) 4

10 Paramedische Zorg Over wie hebben we het? 12 beroepsgroepen 12 beroepsverenigingen 5

11 6

12 7

13 TOETSINGSKADER Elementen / kwaliteitsinstrumenten Deskundigheid Normen en criteria Meten, toetsen en verbeteren Borging Externe verantwoording Communicatie Ketenzorg 8

14 TOETSING Essentiële instrumenten met *. Sterk: alle * plus extra instrumenten. Voldoende: alle * aanwezig. Onvoldoende: niet alle * aanwezig Gebruik beschikbare instrumenten. Percentage beroepsbeoefenaren (%) Waardering beschikbare instrumenten. Cijfer

15 KWALITEITSSYSTEEM FYSIOTHERAPIE Fysiotherapie N = 621 extramuraal respons 53% 10

16 Element Beschikbaar instrument Zwak / voldoende / sterk Gebruik (%) en waardering (0 10) Deskundigheid Beroepsprofiel * Bij- en nascholing * sterk Normen en criteria Classificaties * Beroepsprofiel * Inh.richtlijnen * Proc. Richtlijnen Kwaliteitscriteria patiëntperspectief sterk

17 Element Beschikbaar instrument Zwak / voldoende / sterk Gebruik (%) en waardering (0 10) Meten, toetsen en verbeteren Verslaglegging * Intervisie/ IOF * Procesindicatoren kwaliteit van zorg Spiegelinformatie Zelfevaluatie model voldoende

18 Element Beschikbaar instrument Zwak / Borging Kwaliteitsregister * Externe verantwoording Communicatie Klachtencommissie * Accreditatiecommissie * Certificering Keurmerk Tuchtrecht Kwaliteitsjaarverslag praktijk * Uitkomstindicatoren Databank zorggegevens Infrastructuur beroepsgroep * Communicatiemiddelen voldoende / sterk Gebruik (%) en waardering (1-10) sterk sterk (LiPZ) sterk

19 ALGEMENE CONCLUSIE 12 beroepsgroepen Beschikbare kwaliteitsinstrumenten paramedische zorg per beroepsgroep: sterk tot voldoende met uitzondering van meten, toetsen, verbeteren (zwak) Percentage gebruik per beroepsgroep: < 10% (verslaglegging) tot > 70% (bijen nascholing en kwaliteitsregister) Waarderingscijfer per beroepsgroep: 6 tot 7 14

20 NOG VEEL WERK IN DE WINKEL! 15

21 KWALITEITSINSTRUMENT INHOUDELIJKE RICHTLIJNEN 16

22 Gebruik inhoudelijke richtlijnen (%) per beroepsgroep NIVEL, 2004 radio podo orthop oef M oef C mond logo fysio ergo diet

23 RICHTLIJNEN FYSIOTHERAPIE 13 inhoudelijke KNGF-richtlijnen 2 procedurele KNGF-richtlijnen Gebruik van richtlijnen: twee voorbeelden 18

24 KWALITEITSINDICATOREN RICHTLIJNEN Procesindicatoren percentage patiënten:. Probleemgebieden. Patiëntprofielen. Meetinstrumenten. Behandeldoelen. Aanbevolen verrichtingen 19

25 Handelen volgens KNGF-richtlijn Artrose Heup-Knie Jansen et al, 2004 Aanbevolen verrichting % (FT n=45; pp n=103) Informeren en adviseren * 95 Oefenen van functies * 97 Oefenen van activiteiten * 87 Passief teweegbrengen art. bewegingen 79 Fysische therapie i.e.z. 17 Massagetherapie 8 * toetsing Richtlijn 20

26 KWALITEITSINDICATOREN RICHTLIJNEN Uitkomstindicatoren. Procentuele afname op... Aantal zittingen (gem.). Duur behandelepisode (gem.). Behandelfrequentie 21

27 Handelen volgens KNGF-richtlijn Artrose Heup-Knie Jansen et al, 2004 Procentuele afname pijn (VAS 0 [geen] 100 [ondraaglijk]) Procentuele afname beperkingen in activiteiten (ADL 0 [veel] 24 [geen]) 46% 35% Aantal zittingen (gem, sd) 12,6 (5,9) Behandelepisode in weken (gem, sd) 10,1 (4,2) 22

28 CONCLUSIE Handelen FT volgens KNGF-richtlijn Artrose Heup-knie 23

29 Handelen volgens KNGF-richtlijn Whiplash Van Helden et al, 2004 Aanbevolen verrichting % (FT n=64; pp n=106) Informeren en adviseren * 92 Oefenen van functies en activiteiten * 87 Passief teweegbrengen art. bewegingen 84 Fysische therapie i.e.z. 68 Massagetherapie 75 * toetsing Richtlijn 24

30 HOE VERDER? Gebruik kwaliteitsinstrumenten bevorderen Paramedisch kwaliteitsbeleid in de knel! Op eigen kracht? Ondersteuning? Implementatie en evaluatie van richtlijnen en monitoren van het primaire zorgproces hoog in het vaandel in het kwaliteitsbeleid 25

31 Sectie 1 Sectie 2 Sectie 3 26