Ontwikkelingen OV-bureau Groningen Drenthe (BUS)

Transcriptie

1 Ontwikkelingen OV-bureau Groningen Drenthe (BUS) Stand van zaken OV-bureau Groningen Drenthe in cijfers; trends en ontwikkelingen van belangrijke indicatoren, vanuit de verschillende perspectieven op een hoog aggregatieniveau, plus enkele specifieke ontwikkelingen op lijnniveau. Dit rapport bevat een kwantitatieve weergave van ontwikkelingen die in het jaar 2010 hebben plaatsgevonden. Om de ontwikkelingen in historisch perspectief te zetten zullen niet alleen de getallen van 2010 worden gepresenteerd maar ook die van het voorgaande jaar dan wel voorgaande jaren. In het najaar van 2009 zijn de concessies van het OV-bureau Groningen Drenthe opnieuw aanbesteed. In deze aanbesteding is de oude concessie-indeling losgelaten en gekozen voor een grote concessie (GD) en daarnaast een Qliner-concessie (HOV) en 6 regioconcessies met daarin kleinschalig openbaar vervoer, regiotaxi en leerlingenvervoer. De nieuwe concessie-indeling heeft als gevolg dat cijfers uit voorgaande jaren niet een op een kunnen worden vergeleken. In vele gevallen worden in tabellen zowel de nieuwe als de oude concessie-indeling gebruikt. Daar waar nodig worden aannames gemaakt om verschillende jaren met elkaar te kunnen vergelijken. Voornaamste conclusies: In het algemeen geldt dat de positieve ontwikkeling in klantwaardering in de klantbarometer van de afgelopen jaren zich in 2010 heeft doorgezet De concessies van het OV-bureau scoren beter dan het gemiddelde cijfer van referentiegebieden. Het totaal aantal klachten in 2010 is door een moeizame start van de nieuwe concessies en weeromstandigheden hoger dan voorgaande jaren Het aantal incidenten sociale veiligheid is afgenomen Het reizigersaantal en kilometers vertonen door de algemene economische situatie, prijsverhogingen, extreme weersomstandigheden en de introductie van de OV-chipkaart in 2010 een daling. De prijsverhogingen en een andere concessie-indeling hebben wel geleid tot een opbrengststijging Voor de specifieke producten geldt dat de citybussen en de servicebussen een stabilisatie van de groei vertonen. Door het verschuiven van reizigersstromen vertonen enkele Qliner bundels een flinke groei De kosten voor CVV in de provincies Drenthe en Groningen zijn beide gedaald

2 1. Klantperspectief Klanttevredenheidscijfers Jaarlijks wordt in een landelijk onderzoek de klanttevredenheid van reizigers gepeild. Op een groot aantal lijnen gaan enquêteurs op OV-vervoermiddelen om de mening van reizigers op verschillende onderdelen te toetsen. Doordat het onderzoek langjarig op een zelfde wijze wordt uitgevoerd vormt het een goede basis om ontwikkelingen op lange termijn te onderscheiden. In onderstaande tabel zijn de resultaten opgenomen van de laatste zeven jaar. Het cijfer representeert de gemiddelde score op meerdere aspecten. Tabel 1: Algemene score per concessie(deel) concessiedeel HOV ,7 Groningen Stad 7,1 7,3 6,9 7 7,3 7,4 7,6 Groningen/Drenthe Streek* ,1 7,0 7,4 7,6 GGD Groningen 7,2 7 7, GGD Drenthe 7 7,2 7, ZOD 7,2 7,1 6,9 7,5 7,2 7,4 - ZWD 6,8 7,3 7,3 7,4 7,4 7,7 - Q315 6,9 7,3 7,3 7,1 7,5 7,4 7,3 * In onderzoeksgebied Groningen Streek zijn GGD Drenthe,GGD Groningen (2007) en ZOD, ZWD (2010) samengevoegd. In het algemeen geldt dat de positieve ontwikkeling in de afgelopen jaren van de concessies van het OV-bureau zich in 2010 verder heeft doorgezet. De nieuw aanbesteedde concessies vertonen een grote groei ten opzichte van afgelopen jaar. De aflopende Q315 concessie haalt net als de landelijke trend dit jaar van aflopende concessies een relatief lagere score. Tabel 2: Algemeen klantoordeel 2010 per concessie/referentie/landelijk concessiedeel concessie referentie landelijk Groningen/Drenthe Streek 7,6 7,3 7,2 Groningen Stad 7,6 7,4 7,2 HOV 7,7 7,3 7,2

3 In vergelijking met andere gelijkwaardige concessies (referentiegebieden) lagen de scores van concessies van het OV-bureau Groningen Drenthe in de enquête van 2009 op eenzelfde niveau. Dit jaar liggen de scores van concessies het OV-bureau Groningen Drenthe allemaal hoger dan de landelijke referentiegebieden. Stad Groningen Voor het concessiedeel Groningen Stad geldt dat over de hele linie beter is gescoord. Vooral de onderdelen die vallen onder reiskenmerken springen er uit. Dit is voornamelijk gerelateerd aan de inzet van een geheel nieuw wagenpark, met daarin ook schermen waarop reisinformatie getoond wordt. De flinke daling van de perceptie van het tarief is in lijn met de landelijke trend in Door minder financiële ruimte bij consumenten neemt de perceptie van tarief van openbaar vervoer af. De regionale tariefmaatregel van het verhogen van de tarieven op Eurokaartjes heeft de perceptie ook negatief beïnvloed. Deze maatregelen werken ook door in het informatie-element (gemak) kaartje kopen. Verder is de score op informatie bij vertragingen nog steeds het laagste cijfer tussen de elementen. De invoering van dynamische reisinformatie in bussen lijkt ervoor gezorgd te hebben dat de opgaande weg is ingeslagen. Tabel 3: Klanttevredenheidcijfer Stadsdienst Groningen Groningen Stad comfort zitplaats netheid vriendelijkheid rijstijl gemak gemak in/uitstap informatie algemeen kaartje kopen reissnelheid reiskenmerken geluid informatie vertragingen tarief punctualiteit frequentie veiligheid veiligheid algemeen veiligheid rit veiligheid instaphalte opvallende positieve uitschieters 2010 tov 2009 opvallende negatieve uitschieters 2010 tov 2009

4 Streek Groningen/Drenthe Analyse per onderzoeksgebied Groningen Drenthe Streek Tabel 4: Tevredenheiditems Groningen/Drenthe Streek afgelopen jaren (kleuren markeren opvallende uitschieters/tegenvallers in 2010 t.o.v. 2009) Groningen Drenthe streek comfort zitplaats netheid vriendelijkheid rijstijl gemak gemak in/uitstap informatie algemeen kaartje kopen reissnelheid reiskenmerken geluid informatie vertragingen tarief punctualiteit frequentie veiligheid veiligheid algemeen veiligheid rit veiligheid instaphalte opvallende positieve uitschieters 2010 tov 2009 opvallende negatieve uitschieters 2010 tov 2009 Ook voor het concessiedeel Groningen Drenthe Streek geldt dat over de hele linie beter is gescoord dan voorgaande jaren. Opvallend is dat de groep reiskenmerken minder sterk stijgt in de Groningen Drenthe streek dan in Groningen stad. Daarentegen geldt dat de elementen met betrekking tot comfort in de streek beter scoren dan in de stad Groningen. Verder is opvallend dat de perceptie van het element vertraging met de nieuwe reisinformatie in bussen sneller is toegenomen voor de perceptie in de Stad Groningen dan in de streeklijnen. Een reiziger in een streeklijn heeft meer aan goede informatie voor aanvang van zijn reis dan het aanbieden van reisinformatie in de bus.

5 Klachten Een andere indicator van klantwaardering is het aantal klachten. De vervoerders leveren maandelijks aan het OV-bureau een rapportage met daarin belangrijke prestatiecijfers. Onderdeel hiervan is een rapportage over het aantal klachten en de prestatie van de klachtafhandeling. In onderstaande tabellen is weergave gegeven van het totaal aantal klachten; en de top 5 van de klachten over de afgelopen jaren. Tabel 5: Totaal aantal klachten over de jaren GGD * ZOD ZWD GD HOV KLOV *Gecorrigeerd voor klachten stakingen (2400stuks) Tabel 6: Top vijf klachten Niet geweest/gereden Stiptheid Houding & gedrag Halte voorbij gereden Aansluiting/overstap In 2010 lag het aantal klachten aanzienlijk hoger dan de jaren ervoor. De start van een nieuwe vervoerder gekoppeld aan de slechte weeromstandigheden begin 2010 heeft in die periode relatief veel klachten van reizigers opgeleverd. Gedurende de loop van het jaar is dit aantal gedaald naar normale hoeveelheden klachten. De belangrijkste categorie van klachten blijft het niet geweest/gereden zijn van ritten. Op korte afstand gevolgd door het aantal klachten over stiptheid, dat weer aanzienlijk is toegenomen ten opzichte van In de nieuw gestarte concessies is het opheffen van reizigersongemak als gevolg van uitvallende ritten en gemiste aansluitingen een belangrijk aandachtspunt. In 2010 heeft deze extra aandacht nog niet het gewenste resultaat van minder klachten op geleverd. In het jaarlijks met de vervoerders af te spreken kwaliteitsplan 2011 heeft dit punt weer veel aandacht gekregen. Ook de categorie aansluiting/overstap heeft meer klachten dan vorige jaren, derhalve is ook hier in het kwaliteitsplan 2011 extra aandacht aan besteed.

6 Sociale veiligheid Belangrijk onderdeel van de klantbeleving is ook de veiligheid in de bus, onderstaand is een grafiek opgenomen van het aantal incidenten Sociale Veiligheid dat gemeld is door chauffeurs aan de centrale verkeersleiding. Gezien het aantal geringe incidenten in de andere concessie is de GD-concessie opgenomen om inzicht te gegeven. Als vergelijking zijn de scores van de GGD-concessie voor de jaren 2008 en 2009 opgenomen. Voor de relatief grotere omvang van de GD-concessie irt de GGD-concessie is niet gecorrigeerd. In de GD-consessie waren er in 2010 een totaal van 448 incidenten, terwijl in de GGD-concessie er in 2009 een totaal aantal van 631 incidenten waren. Grafiek1: SVOV-incidenten GD-concessie 2010 Voor boven staande grafiek geldt dat ook de stakingen in 2008 een vertekent beeld opleveren. In de periode mei/juni 2008 is een aanzienlijk deel van de ritten niet gereden, wat zich vertaald in minder incidenten sociale veiligheid. In het jaar 2010 is veel aandacht geweest voor incidenten sociale veiligheid in de landelijke pers. Dit heeft tot een uitgebreide discussie geleid over de aanwezigheid/afwezigheid van camera s in de bussen in Groningen en Drenthe. Uit bovenstaande grafiek blijkt dat ondanks de vele aandacht, het aantal incidenten in 2010 lager ligt dan de twee afgelopen jaren. Ook de perceptie van veiligheid in de klantenbarometer laat een positief beeld zien.

7 2. Ontwikkeling van het OV Naast indicatoren met betrekking tot de klantbeleving heeft het OV-bureau ook enkele prestatie-indicatoren ter beschikking om ontwikkelingen te monitoren. In onderstaande grafieken zijn trends weergegeven van reizigersaantallen, reizigerskilometers en reizigersopbrengsten van de afgelopen jaren. Volgend op de jaaroverzichten is voor het reizigersaantal en de reizigersopbrengst per concessie de ontwikkeling van het aantal reizigers en reizigerskilometers per maand in 2010 weergegeven. Tabel 7: Reizigersaantallen per concessie afgelopen jaren jaar GGD Q315 ZOD ZWD Eindtotaal jaar GD Q315 HOV KLOV Eindtotaal Ondanks de positieve resultaten in de klantenbarometer hebben de prijsverhogingen, de algemene economische situatie, extreme weersomstandigheden en de introductie van de studenten-ovchipkaart in 2010 geleid tot lagere reizigersaantallen in (De cijfers in het rood hebben betrekking op slechts een deel van het jaar, als gevolg van de start van een concessie. Door de stakingen in 2008 is het aantal reizigers in dat jaar aanzienlijk lager.) Tabel 8: Reizigerskilometers per concessie jaar GGD Q315 ZOD ZWD Eindtotaal jaar GD Q315 HOV KLOV Eindtotaal nvt In navolging van de reizigersaantallen, vertonen de reizigerskilometers eenzelfde trend in 2010.

8 Grafiek 2: Ontwikkeling reizigersaantal per maand Zoals uit bovenstaande grafiek valt af te lezen zijn er in de meeste maanden ongeveer evenveel of minder reizigers dan in Vooral in de zomermaanden is lager gescoord dan in De reizigersaantallen 2010 zijn meer vergelijkbaar met het niveau van 2008, met dien verstande dat er grootschalige stakingen in 2008 waren. (De grote dip van de maand december 2009 wordt veroorzaakt door de concessieovergang) Grafiek3: reizigerskilometers per jaar

9 In navolging van de reizigersaantallen, vertonen de reizigerskilometers een zelfde beeld. Het aantal reizigerskilometers wordt berekend op basis van het aantal reizigers en de gemiddelde afstand per lijn die ze afleggen. Reizigersopbrengsten De opbrengsten van reizigers zijn op te delen in drie onderdelen. Het eerste deel bestaat uit verkopen van landelijke kaartsoorten (WROOV); Het tweede deel bestaat uit verkopen uit regionale verkopen (KG9/KG6); Het laatste deel bestaat uit opbrengsten die voortvloeien uit de OV-studentenkaart (SOV). In onderstaand tabel zijn de opbrengsten voor alle concessies weergegeven. Daaronder is voor de concessies waar het OV-bureau opbrengstverantwoordelijk is de gezamenlijke opbrengsten (WROOV + SOV) weergegeven. Gedurende het jaar worden opbrengstcijfers bijgesteld van voorlopige naar definitieve resultaten, derhalve treedt bijvoorbeeld een verschil op met de jaarrekening, deze is gebaseerd op eerdere opbrengstramingen. Op dit moment zijn de opbrengsten 2010 nog deels voorlopig, dus correcties kunnen nog volgen. Tabel 9: Reizigersopbrengsten (WROOV+KG9/KG6) per concessie excl BTW jaar GGD Q315 ZOD ZWD totaal jaar GD Q315 HOV KLOV totaal In tegenstelling tot gedaalde reizigersaantallen in 2010 zijn door prijsverhogingen de opbrengsten in 2010 wel toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren. Tabel 10: Reizigersopbrengsten (WROOV+ KG9/KG6 +SOV) per concessie excl BTW jaar GGD ZOD totaal jaar GD (incl KLOV) HOV totaal Ook de opbrengsten van concessies met opbrengstverantwoordelijk van het OVbureau zijn aanzienlijk gestegen. Hierbij dient aangetekend te worden dat bij de

10 oude concessie ZWD de opbrengstverantwoordelijkheid nog bij de vervoerder lag, en dat dit in de nieuwe concessie-indeling bij het OV-bureau ligt. Grafiek 4: Ontwikkeling kaartsoorten binnen WROOV (excl btw) Ontwikkeling verschillende kaartsoorten (12) Zomertoer e.d. (7)+(8)+(13) Stad/streekdelen (4)+(5) Jaarabonnementen (26) Zomerzwerfkaart (2)+(3) Week-/maandabonnementen (15) Voorverkoop strippenkaarten reductie (6) Wagenverkoop strippenkaarten (1) Voorverkoop strippenkaarten voltarief (9) Regionale kaartsoorten In bovenstaande grafiek is voor alle concessies de ontwikkeling weergegeven van de verschillende kaartsoorten die binnen WROOV bestaan. Bijna alle kaartsoorten vertonen een groei in 2010 tov 2009, met uitzondering van wagenverkoopstrippenkaarten en jaarabonnementen. Grafiek 5: Ontwikkeling van de omzet Eurokaartjes Streek kaartjes Stads kaartje Specifiek onderdeel binnen de kaartgroep 9 is het eurokaartje. Dit zijn kaartjes die alleen geldig zijn en verkocht worden in Groningen of Drenthe. In 2010 is de

11 omzet eurokaartjes aanzienlijk toegenomen, enerzijds door tariefsverhogingen, anderzijds door de nieuwe concessie-indeling waardoor verkopen in Zuidwest- Drenthe er bij zijn gekomen. In 2010 heeft een audit plaatsgevonden naar de registratie en rapportage van opbrengsten mede naar aanleiding van de fluctuerende opbrengsten KG9. De fluctuaties in 2010 in bovenstaande grafiek worden vooral veroorzaakt door verschillende correctieboekingen. Ook vertekent de uitgifte van consignatievoorraad het beeld begin 2010 enigszins. 3. Ontwikkeling van specifieke producten Het OV-bureau heeft in de afgelopen jaren enkele specifieke nieuwe producten in de markt gezet of bestaande producten uitgebreid. Nieuwe producten zijn (verder) ontwikkeld en promotionele acties hebben plaatsgevonden. Onderstaand zijn enkele grafieken en tabellen opgenomen ter illustratie. Voor alle grafieken geldt dat de door de concessiewisseling de maand december 2009 in sommige gevallen niet compleet is. Qliners Het product QLiner is een hoogwaardig product dat voornamelijk gericht is op de forens. In de afgelopen jaren is conform provinciaal beleid meer en meer ingezet op het vergroten van de kwaliteit van Qliner-verbindingen naar de stad Groningen.

12 Grafiek 6: reizigersaantal Qliners afgelopen jaren Ontwikkeling reizigersaantal Qliners Uit bovenstaande grafiek blijkt de toename van het aantal reizigers op Qliners. In de afgelopen jaren zijn enkele nieuwe lijnen aan het bestaande aanbod toegevoegd, zoals de lijnen 304, 308 en 312. Opmerkelijke sprongen in het aantal reizigers wordt oa. veroorzaakt door de invoering van de nieuwe lijn Leek-Oostindie in juni 2006, en bijvoorbeeld de frequentieverhogingen op verschillende Qliners in december 2008, plus de uitvoerige marketingcampagne die hieraan gekoppeld was. Grafiek 7: ontwikkeling Qliners 300 en 305 afgelopen jaren Ontwikkeling reizigersaantal Qliners 300/ Een opmerkelijke sprong in het aantal reizigers op de QLiners zit op de bundel Emmen Groningen. Hier heeft het aantal reizigers door enkele wijzigingen in de dienstregeling en de hieraan gekoppelde marketingcampagne tot een explosieve groei geleid.

13 Citybussen In de stad Groningen hebben de lijnnummers 21, 22 en 23 de functie van vervoer vanaf verschillende P+R faciliteiten naar het centrum van de stad Groningen. In onderstaande tabel is achter het lijnnummer de parkeerlocatie weergegeven. Verder zijn twee grafieken opgenomen met de ontwikkeling van het aantal instappers per maand in Hierin is zichtbaar dat de citybuslijnen een relatief stabiel patroon vertonen over het gehele jaar. Grafiek 10 : Ontwikkeling aantal instappers per Citybuslijn jaar lijn 21 Peizerweg lijn 22 Sontweg lijn 23 Zaanstraat totaal Begin 2008 is lijn 22 aanzienlijk veranderd met de in gebruik name van transferium Haren en daar op aansluitend in de andere richting het aandoen van de parkeerplaatsen bij de Euroborg. Komende jaren zal het product citybus verder verbeteren met de ingebruikname van transferium Hoogkerk. KLOV & LijnBelBus Sinds december 2009 verzorgen 6 regiovervoerders openbaarvervoer in de regioconcessies: Zuidwest Drenthe, door Connexxion Taxi Service Zuidoost Drenthe, door DVG Noord Drenthe, door VMNN Noord Groningen, door UvO/van Dijk Oost Groningen, door de Grooth Zuidwest Groningen, door Taxi Nuis Deze 6 concessies bestaan uit openbaar vervoer op basis van een dienstregeling, dat deels altijd wordt uitgevoerd en deels vraaggestuurd wordt uitgevoerd. Het vraaggestuurde deel wordt gereden onder de naam LijnBelBus. De totale omvang van de dienstregeling bestaat uit dienstregelingsuren.

14 Tabel 11: Onderlinge verhoudingen regioconcessies in aantal dienstregelingsuren Het jaar 2010 is het eerste jaar waarin voor de regioconcessies reizigerstellingen zijn uitgevoerd, waardoor geen referentiewaarden van andere jaren beschikbaar zijn. Waarbij geldt dat in de eerste drie maanden van 2010 de tellingen niet door alle vervoerders betrouwbaar zijn uitgevoerd. Vanaf april zijn alle tellingen goed uitgevoerd. De trend van de reizigersaantallen over de maanden komt overeen met de ontwikkeling van het reizigersaantal in de GD concessie. Grafiek 8: ontwikkeling reizigers aantal openbaar vervoer van alle regioconcessies Voor de Lijnbelbus product formule geldt dat alleen het deel van de dienstregeling wordt uitgevoerd waar de reiziger behoefte aan heeft. Het aantal afgelegde kilometers kan dus variëren naar gelang de vraag van de reizigers. In onderstaande grafiek staat het totaal aantal gereden kilometers van de LijnBelBussen van alle regioconcessies.

15 Grafiek 9: ontwikkeling LijnBelBus kilometers van alle regioconcessies Met name in het begin van het jaar stijgt het gebruik van de LijnBelBus, doordat de reizigers wennen moeten aan het product. De rest van het jaar laat een stabiel verloop zien. Servicebussen Het product Servicebus is ingevoerd sinds 2003 (Assen), in principe als kleine stadsbus. In 2007 en 2008 zijn daaraan Servicebussen in Veendam, Hoogezand- Sappemeer en Delfzijl toegevoegd. In onderstaande grafieken is de trend weergegeven van het aantal instappers die gebruik hebben gemaakt van de servicebus. Grafiek 11: Ontwikkeling Servicebus 7 en 8 per maand Astitel Lijn 7 en 8 -Assen

16 Opvallend is dat het gebruik van lijn 7 in vergelijk met voorgaande jaren lager is, lijn 8 vertoont een stabiel niveau. Grafiek 12: ontwikkeling Servicebus 240 per maand Servicebussen 240, 245, 271, 276 Instappers De service bussen in Veendam en Delfzijl vertonen een stabiel beeld; De trendlijnen in 2010 vertonen voor de individuele lijnen minder pieken dan in 2008 en De servicebus in Hoogezand vertoont nog steeds tekenen van groei in Regiotaxi Het product Regiotaxi is een aanvulling op het reguliere openbaar vervoer. Het gaat om een combinatie van WMO-vervoer en CVV-vervoer. Het CVV vervoer valt onder de verantwoordelijkheid van het OV-bureau. In onderstaande grafiek is weergegeven hoe de kostenontwikkeling van Regiotaxi in de afgelopen jaren is geweest, uitgesplitst naar provincie en contract. Het gaat hierbij om de kosten die het OVbureau maakt voor het CVV-vervoer. In 2010 is naast CVV-vervoer ook gestart met een ander vorm van vraagafhankelijk vervoer in de vorm van LijnBelBus, deze vervoersvorm valt niet onder de Regiotaxi. De kosten voor CVV in de regio s Oost-Groningen (OG), Noord-Groningen (NG) zijn in 2010 verder gedaald. Een verbetering van het reguliere openbaar vervoer in de afgelopen jaren heeft het mogelijk gemaakt om beperkingen in te stellen voor het gebruik van CVV. Het OV-bureau heeft controles uitgevoerd op de juiste naleving van deze nieuwe spelregels. In tegenstelling tot bovenstaande regio s zijn in de regio ZuidWest-Groningen (ZWG) de kosten licht gestegen, ondanks dat hier ook nieuwe spelregels van toepassing waren.

17 Grafiek 13: ontwikkeling kosten Regiotaxi provincie Groningen afgelopen jaren Kosten CVV in euro's Som van ZWG Som van OG Som van NG De kosten voor CVV in de provincie Drenthe zijn lastig te vergelijken met eerdere jaren. In 2010 is in de regio Noord-Drenthe (ND) voor het eerst gestart met Regiotaxi. In de regio s ZuidWest-Drenthe (ZWD) en ZuidOost Drenthe (ZOD) zijn door de nieuwe aanbesteding de contractvormen drastisch veranderd, resultaat hiervan is wel dat de kosten van deze contracten vergelijkbaar zijn met de regio s in de Provincie Groningen. Voor het totale kostenniveau geldt dat de kosten in 2010 verder zijn afgenomen.

18 Grafiek 14: ontwikkeling kosten Regiotaxi provincie Drenthe afgelopen jaren Kosten CVV in euro's Som van ND Som van ZOD Som van ZWD Som van Drenthe

19 Bijlage concessie-indeling Afbeelding: indeling concessies OV-bureau Groningen Drenthe 2010 (Bron KpVV Concessie-poster)

20 Afbeelding: indeling concessies OV-bureau Groningen Drenthe 2009 B 10 1/9/10 GGD concessie bovenliggende lijnen Groningen en Drenthe - Arriva 9. ZOD concessie onderliggende lijnen Zuidoost Drenthe - Connexxion 10. ZWD concessie - onderliggende lijnen Zuidwest Drenthe - Connexxion B. Q315 (lijn)concessie - Lelystad-Groningen - Connexxion