Beleidsplan. (hoog)begaafde leerlingen. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 1

Transcriptie

1 Beleidsplan (hoog)begaafde leerlingen Beleidsplan (hoog)begaafdheid 1

2 Inhoudsopgave 1. Doelstelling 2. Doelgroep 3. Signalering 3.1 Doelstelling 3.2 Wanneer? 3.3 Procedure 3.4 Verantwoordelijkheid 3.5 Bespreken van de resultaten 3.6 Verslaglegging 3.7 Communicatie met ouders 4. Diagnostiek 4.1 Doelstelling 4.2 Wanneer? 4.3 Procedure 4.4 Verantwoordelijkheid 4.5 Bespreken van de resultaten 4.6 Verslaglegging 4.7 Communicatie met ouders 4.8 Extern onderzoek 5. Leerlingbegeleiding 5.1 Opstellen handelingsplan 5.2 Vervroegde doorstroming Criteria voor doorlopen adviestraject Sociaal-emotionele ontwikkeling Besluitvorming Vervolgtraject Beleidsplan (hoog)begaafdheid 2

3 5.3 Compacting 5.4 Verrijkingsaanbod Keuze verrijkingsmateriaal Orthotheek 5.5 Begeleiding in groep 1-2 Compacting Verrijkingsaanbod Planning leerstof 5.6 Pedagogische begeleiding 5.7 Begeleiding onderpresteerders Signalering en diagnostiek Begeleiding 5.8 Randvoorwaarden begeleiding Planning leerstof Begeleiding leerling Beoordeling verrijkingswerk Rapportage Registratie Coördinatie Verslaglegging 6. Evaluatie 6.1 Team 6.2 Ouders 6.3 Leerling 7. Bijlagen 7.1 Model Heller 7.2 Kenmerken onderpresteerders 7.3 Taakomschrijving (hoog)begaafdheidscoördinator 7.4 Actieplan implementatie (hoog)begaafdheidsbeleid Beleidsplan (hoog)begaafdheid 3

4 1. Doelstelling De Hovenschool vindt dat elk mens een uniek persoon met zijn eigen kwaliteiten is. Zowel op cognitief als op sociaal vlak moet een mens zich kunnen ontwikkelen. Dan kan iemand een goede bijdrage leveren aan onze maatschappij. De Hovenschool kiest ervoor om de begeleiding t.a.v. leerlingen, die behoefte hebben aan een meer dan gemiddeld leerstofaanbod, vast te leggen in een beleidsplan. Deze keuze sluit aan op de volgende passage uit het schoolplan Het omgaan met verschillen is een belangrijk uitgangspunt van ons onderwijs, want ieder kind is anders. Ze verschillen in talent, tempo en temperament. Wij willen er voor zorgen dat ieder kind zo goed mogelijk op eigen niveau kan functioneren, en dat het kind een doorlopend ontwikkelingsproces kan volgen. Een kind leren kritisch en zelfstandig te zijn en ook te kunnen samenwerken past hierbij. Ons onderwijs richt zich mede daarom niet alleen op de cognitieve ontwikkeling van het kind. De sociaal/emotionele en creatieve ontwikkeling vinden we zeker zo belangrijk. Het is een uitdaging om een goede weg te vinden naar het voortgezet onderwijs. Leerkrachten en ouders/verzorgers helpen gezamenlijk het kind deze weg te vinden. (Bron: Hoofdstuk 4 Schoolplan: Cultuur en klimaat; Leerklimaat ) Wij willen dat elk kind zich naar vermogen kan ontwikkelen en kan opgroeien in onze samenleving. Daarbij gaan wij uit van het eigene van een kind, een gevarieerd aanbod in het lesgeven en de school als veilige leeromgeving voor het kind. Er zijn grote verschillen in begaafdheid, tempo en belangstelling bij kinderen. Naast zorg voor kinderen die minder snel kunnen meekomen, moet er ook specifieke aandacht zijn voor de meerbegaafde leerling. Om dit streven vorm te geven heeft de Hovenschool de keuze gemaakt om te gaan werken binnen de kaders van dit beleidsplan. Het eigen inzicht van de leerkracht en de ouders/verzorgers spelen hierin een belangrijke rol. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 4

5 2. Doelgroep De Hovenschool richt zich met dit beleidsplan op leerlingen die behoefte hebben aan een aangepast leerstofaanbod, omdat het reguliere leerstofaanbod hen te weinig uitdaging biedt. Deze leerlingen noemen wij Pluskinderen. Omschrijving Pluskinderen: Intelligente leerlingen: beschikken in voldoende mate over de leereigenschappen, die kenmerkend zijn voor kinderen met een hoge intelligentie (begaafd niveau). De persoonskenmerken van begaafdheid komen echter minder duidelijk naar voren, waardoor er bij deze leerlingen problemen kunnen zijn in het functioneren, die maken dat de leerling niet optimaal uit de verf komt. Bij deze leerlingen zijn naast aanpassingen in het leerstofaanbod pedagogische aandachtspunten in de begeleiding aan de orde. Begaafde leerlingen: beschikken in voldoende mate over de leer- en persoonlijkheidseigenschappen die kenmerkend zijn voor kinderen met een hoge intelligentie (begaafd niveau). Bij deze leerlingen zijn er geen specifieke problemen in het functioneren en zijn in principe alleen didactische aanpassingen noodzakelijk. Hoogintelligente leerlingen: beschikken in sterke mate over de leereigenschappen, die kenmerkend zijn voor kinderen met een zeer hoge intelligentie (hoogbegaafd niveau). De persoonskenmerken van begaafdheid komen echter minder duidelijk naar voren, waardoor er bij deze leerlingen problemen kunnen zijn in het functioneren, die maken dat de leerling niet optimaal uit de verf komt. Bij deze leerlingen zijn naast aanpassingen in het leerstofaanbod pedagogische aandachtspunten in de begeleiding aan de orde. Hoogbegaafde leerlingen: beschikken in sterke mate over de leer- en persoonlijkheidseigenschappen die kenmerkend zijn voor kinderen met een zeer hoge intelligentie (op hoogbegaafd niveau). Bij deze leerlingen zijn er geen specifieke problemen in het functioneren en zijn in principe alleen didactisch aanpassingen noodzakelijk. In dit beleidsplan wordt verder niet ingegaan op leerlingen binnen deze doelgroep waarbij sprake is van specifieke problematiek (zoals o.a. faalangst, sociaal-emotionele problematiek) of leerproblemen (zoals o.a. dyslexie en een disharmonisch ontwikkelingsprofiel). Deze leerlingen worden aangemeld via de HGPD (conform zorgprocedure) en daarin wordt individueel bekeken welke maatregelen noodzakelijk zijn binnen de mogelijkheden van het opgestelde beleid. Bij vragen rondom (hoog)begaafdheid of vragen rondom de interpretatie van het DHH kan contact opgenomen worden met het zorgloket. Binnen het zorgteam van Sine Limite zijn een aantal medewerkers met specifieke deskundigheid op het gebied van (hoog)begaafdheid. Model van Heller (factoren begaafdheid); bijlage 7.1. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 5

6 3. Signalering 3.1 Doelstelling Doelstelling van de module signalering is het opsporen van leerlingen die in aanmerking komen voor verder onderzoek. 3.2 Wanneer? Uitgangspunt is dat de eerste signalering plaatsvindt in groep 0-1. De voorkeur gaat uit naar signalering in oktober en mei na instroom op de basisschool, maar in ieder geval voordat leerlingen doorstromen naar groep 3. Door leerlingen in een vroegtijdig stadium op te sporen kan er vanaf het begin worden ingespeeld op de mogelijkheden van deze leerlingen en kunnen problemen zoveel mogelijk voorkomen worden. De signalering kan op elk gewenst moment herhaald worden, wanneer daar aanleiding toe is. Bij leerlingen die verderop in de schoolloopbaan instromen, wordt de signalering overgeslagen en rechtstreeks overgegaan naar de module diagnostiek. Diagnostiek vindt alleen plaats bij leerlingen, bij wie op grond van de overdrachtsinformatie en/of signalen van ouders aanleiding is om te denken aan mogelijke begaafdheid. Bij het vermoeden van onderpresteren, leerstoornissen of ernstige gedragsproblematiek wordt geadviseerd om de fase signalering over te slaan en direct over te gaan naar de fase van diagnostiek. Andere situaties waarin het zinvol is om rechtstreeks over te gaan naar de module diagnostiek worden aangegeven op het gegevensblad van het leerling-dossier in het DHH. Signalering verderop in de schoolloopbaan: Nadat de eerste signalering heeft plaatsgevonden in groep 0-1 kan het zijn dat er aanleiding is om verderop in de schoolloopbaan opnieuw te kijken naar een leerling. Bij een signaal van de volgende bronnen: Leerkracht: observatie van kenmerken die duiden op begaafdheid; bij problemen die mogelijk verband kunnen houden met begaafdheid. Ouders: signaal van ouders; Didactische gegevens: leerlingen die overwegend scoren op A-niveau; wisselende schoolprestaties; 3.3 Procedure Wij volgen binnen de Hovenschool voor de signalering de procedure die gehanteerd wordt in het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid. Onderdelen onderzoek: Algemene indruk leerkracht Algemene indruk ouders Signaleringslijst leerkracht Signaleringslijst ouders Huidige didactische gegevens Huidige didactische gegevens: Groep 0-1-2: De leerkracht maakt aan de hand van de Cito Kleuterobservatielijst een inschatting van het ontwikkelingsniveau van de leerling op de verschillende ontwikkelingsgebieden. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 6

7 Groep 3-8: De leerkracht noteert de resultaten van de laatst afgenomen toetsen van het leerlingvolgsysteem (LOVS). Technisch lezen (AVI, DMT) Taalvaardigheden (Cito Woordenschat en methodegebonden toetsen) Spelling (Cito Spelling) Begrijpend lezen (Cito Begrijpend lezen) Rekenen/wiskunde (Cito Rekenen/wiskunde) Wereldoriëntatie (Methodegebonden toetsen) Voor de leerstofgebieden waar geen toetsen voor worden afgenomen, geeft de leerkracht een inschatting van het niveau van de leerling op grond van prestaties van de leerling op de methodegebonden toetsen. Hierbij wordt de volgende beoordeling gehanteerd: D/E zwak tot zeer zwak C benedengemiddeld; B gemiddeld; A goed; A+ zeer goed; Het verschil tussen de scores A en A+ wordt in Parnassys weergegeven. Tot slot neemt de leerkracht een besluit over het vervolgtraject aan de hand van stap 3 uit het stappenoverzicht van de module Signalering. Deze stap is verplicht. Bij twijfel kan de leerkracht de (hoog)begaafdheidscoördinatoren raadplegen. 3.4 Verantwoordelijkheid De leerkracht start aan de hand van de toetskalender de signaleringsprocedure op. De leerkracht is verantwoordelijk voor het verzamelen en het verwerken van de gegevens. Tot slot interpreteert de leerkracht de gegevens. Bij twijfel kan de leerkracht de (hoog)begaafdheidscoördinatoren raadplegen. De intern begeleider voert de leerling-gegevens in het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH). 3.5 Bespreken resultaten De resultaten van de signaleringsprocedure worden besproken in overleg met de (hoog)begaafdheidscoördinatoren. Uitgangspunt is dat alle leerlingen, waarvan het protocol aangeeft dat verder onderzoek zinvol is, doorgaan naar de module diagnostiek. Verder kunnen leerkracht en/of (hoog)begaafdheidscoördinatoren op grond van aanvullende informatie besluiten om met meer leerlingen door te gaan naar de module diagnostiek. 3.6 Verslaglegging Resultaten van de signalering en de inhoud van de informatie of gesprekken met ouders/verzorgers worden opgenomen in het digitale leerling-dossier. Niet actieve of afgesloten dossiers worden geplaatst in het archief van het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH). Beleidsplan (hoog)begaafdheid 7

8 3.7 Communicatie met ouders Aan het begin van het schooljaar geeft de intern begeleider een informatieavond aan ouders/verzorgers van nieuwe leerlingen waarin een toelichting wordt gegeven van het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH). Daarnaast krijgen ouders/verzorgers via een standaardbrief een toelichting bij het opstarten van de signaleringsprocedure en een mail met daarin de vermelding van de inlognaam en wachtwoord. Ouders/verzorgers worden door de leerkracht bij bijzonderheden op de hoogte gebracht van de uitkomst van de signaleringsprocedure. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 8

9 4. Diagnostiek De Hovenschool hanteert voor de interne diagnostiek van (hoog)begaafde leerlingen de module diagnostiek uit het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH). Uitgangspunt is dat de Hovenschool het diagnostische procedure van het DHH doorloopt alvorens er een handelingsplan wordt opgesteld. 4.1 Doelstelling Het verzamelen van gegevens om richtlijnen te krijgen voor het didactisch en het pedagogisch handelen van de leerkracht. Het protocol is niet bedoeld om een diagnose te stellen ten aanzien van begaafdheid. Wel kan op grond van de gegevens uit het protocol worden aangegeven dat een leerling waarschijnlijk tot de doelgroep behoort. Wanneer er al onderzoeksgegevens liggen (bijv. WISC- III) komt deze doelstelling te vervallen. 4.2 Wanneer? De module diagnostiek wordt doorlopen bij alle leerlingen die positief uit de signaleringsfase komen en verder bij leerlingen die op grond van het oordeel van de (hoog)begaafdheidscoördinatoren door moeten naar de diagnostiekfase. De diagnostiekfase moet binnen een maand na de signalering afgerond zijn. 4.3 Procedure Wij volgen binnen de Hovenschool voor de diagnostiek de procedure die gehanteerd wordt in het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid. Voordat deze procedure wordt gevolgd vindt altijd eerst overleg met de ouders plaats, ouders moeten ook toestemming geven voor het onderzoek. Onderdelen onderzoek: Huidige didactische gegevens Oudervragenlijst Leerkrachtvragenlijst Doortoetsen Leerlingvragenlijst (vanaf groep 5)* Overige bronnen * Leerlingen moeten hierop voorbereid worden door de leerkracht. Doortoetsen met toetsen van het LOVS: Doortoetsen vindt plaats met de beschikbare toetsen van het LOVS (liefst zo breed mogelijk doortoetsen), maar in ieder geval op de verplichte onderdelen spelling, begrijpend lezen en rekenen. Er wordt begonnen met de eerstvolgende toetsen volgens het toetsschema en er wordt doorgetoetst zolang de leerling op A-niveau scoort. Bij de start van het doortoetsen wordt in alle gevallen doorgetoetst, dus ook wanneer op de laatst afgenomen LOVS-toets geen A-score is behaald. Wanneer een leerling op A-niveau heeft gescoord bij het doortoetsen, hoeft hij deze toets niet opnieuw te maken wanneer hij hem volgens het toetsschema moet maken, heeft hij lager dan A-niveau gescoord, dan wordt de toets wel meegedaan. De toets moet in dit laatste geval opnieuw ingepland worden in het LOVS. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 9

10 groep 0-1-2: Doortoetsen ontwikkelingsniveau In groep wordt van een aantal ontwikkelingsgebieden gevraagd of er sprake is van een voorsprong maanden: er is geen sprake van een voorsprong of de leerling scoort goed ten opzichte van leeftijdgenoten; maanden: er is sprake van een redelijke voorsprong ten opzichte van leeftijdgenoten; - meer dan 12 maanden: er is sprake van een duidelijke voorsprong, die ook merkbaar is bij het doortoetsen op de toetsen van het LOVS. De leerkracht maakt aan de hand van de Cito Kleuterobservatielijst een inschatting van het ontwikkelingsniveau van de leerling op de verschillende ontwikkelingsgebieden. groep 3-8: Gegevens doortoetsen LVS Technisch lezen (AVI, DMT) Taalvaardigheden (Cito Woordenschat en methodegebonden toetsen) Spelling (Cito Spelling) Begrijpend lezen (Cito Begrijpend lezen) Rekenen/wiskunde (Cito Rekenen/wiskunde) Wereldoriëntatie (Methodegebonden toetsen) 4.4 Verantwoordelijkheid De leerkracht start aan de hand van de uitkomst van de signaleringsprocedure de diagnostiekprocedure op. De leerkracht is verantwoordelijk voor het verzamelen en het verwerken van de gegevens. Tot slot interpreteren de (hoog)begaafdheidscoördinatoren de gegevens en maken een beslissing over het vervolgtraject. Hier volgt een gesprek over met de leerkracht (en eventueel ouders/verzorgers). De uitkomsten worden door de (hoog)begaafdheidscoördinatoren in het eindverslag van het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) vastgelegd. Dit eindverslag wordt opgenomen in Parnassys. Ouders worden hiervan door de leerkracht op de hoogte gebracht. 4.5 Bespreken resultaten De gegevens van de diagnostiekprocedure worden besproken door de leerkracht en de (hoog)begaafdheidscoördinatoren. De (hoog)begaafdheidscoördinatoren zijn verantwoordelijk voor het interpreteren van de gegevens. Uitgangspunt is dat het advies van het protocol wordt opgevolgd. Op grond van aanvullende informatie kunnen de (hoog)begaafdheidscoördinatoren eventueel afwijken van dit advies. Dit betreft vooral de keuze van de leerlijn en het doorverwijzen voor extern onderzoek. Het is mogelijk dat de leerling op grond van de uitkomsten van de module diagnostiek aangemeld wordt voor een HGPD bespreking. Dit geldt niet voor de leerlingen waarbij het DHH een duidelijk advies geeft over de begeleiding. Extern onderzoek wordt alleen geadviseerd als er handelingsverlegenheid is van de leerkracht. 4.6 Verslaglegging De verslaglegging is te allen tijde inzichtelijk voor ouders/verzorgers. In principe wordt de verslaglegging niet mee naar huis gegeven. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 10

11 4.7 Communicatie met ouders De uitkomst van de diagnostische procedure wordt besproken met ouders, hierbij kan gebruik gemaakt worden van het verslag Conclusies en grafieken uit het DHH. De (hoog)begaafdheidscoördinatoren schrijven vervolgens aan de hand van de beschikbare gegevens een eindverslag, waarin de eindconclusie wordt weergegeven en wordt aangegeven hoe de school verder gaat handelen. Het verslag Conclusies en grafieken is in principe niet bestemd voor ouders, wel kan eventueel een kopie van het eindverslag worden meegegeven. 4.8 Extern onderzoek Leerlingen met problemen worden aangemeld voor een HGPD-bespreking. Daarin kan besloten worden tot extern onderzoek. In de volgende gevallen kan extern onderzoek wenselijk zijn: Er is geen eenduidige conclusie mogelijk op grond van de gegevens uit het intern onderzoek; Er zijn tegenstrijdige gegevens; Bij het vermoeden van onderpresteren, leerstoornissen of ernstige gedragsproblematiek na een negatief advies van het DHH. Extern advies wordt opgevolgd door de school voor zover dit niet strijdig is met het opgestelde beleid van de school en het bovenschools beleid. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 11

12 5. Leerlingbegeleiding In dit deel van het beleidsplan wordt aangegeven welke begeleidingsmogelijkheden er op de Hovenschool zijn voor (hoog)begaafde leerlingen. Uitgangspunt van de begeleiding vormt de lijn die wordt uitgezet in het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid. De module leerlingbegeleiding van het DHH bestaat uit vijf onderdelen: Adviesprocedure vervroegde doorstroming Opstellen handelingsplan Compactingrichtlijnen Suggesties voor verrijking Pedagogische handelingssuggesties 5.1 Opstellen handelingsplan/individuele leerlijn Nadat het traject diagnostiek is doorlopen wordt voor de leerlingen die tot de doelgroep behoren een handelingsplan en individuele leerlijn opgesteld. Het handelingsplan wordt opgesteld door de leerkracht. Hiervoor wordt het handelingsplanformulier van de Hovenschool gebruikt. Voor de eerste en/of tweede leerlijn wordt een individuele leerlijn opgesteld. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het protocol individuele leerlijn en het hiervoor bestemde formulier. Ouders/verzorgers ondertekenen het formulier voor toestemming. Een deel van de begeleiding van de Pluskinderen op de Hovenschool vindt buiten de groep plaats (Plusgroep). De leerkracht blijft hier echter eindverantwoordelijk voor. 5.2 Vervroegde doorstroming De Hovenschool biedt (bij uitzondering) de mogelijkheid voor (hoog)begaafde leerlingen om vervroegd door te stromen. Bij een besluit rondom een vervroegde doorstroming van een leerling wordt in alle gevallen de adviesprocedure vervroegde doorstroming doorlopen. Criteria voor doorlopen adviestraject Na de fase van diagnostiek wordt voor een aantal leerlingen eerst de adviesprocedure vervroegde doorstroming van het DHH doorlopen. Notabene: voor leerlingen die de adviesprocedure vervroegde doorstroming wordt doorlopen, moet de volledige diagnostiekfase zijn afgerond, inclusief het doortoetsen. De procedure wordt doorlopen in de volgende gevallen: De leerling behoort tot de doelgroep van dit protocol, dit komt naar voren uit de fase van diagnostiek of uit extern onderzoek; De leerling heeft een didactische voorsprong van meer dan 12 maanden op meerdere leerstofgebieden. Groep 0-1-2: Er moet sprake zijn van een brede ontwikkelingsvoorsprong, dat wil zeggen dat er op alle zes de ontwikkelingsgebieden bij het doortoetsen sprake moet zijn van een voorsprong van meer dan 12 maanden. Groep 3-8: Er moet sprake zijn van een didactische voorsprong van minimaal 12 maanden. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 12

13 Sociaal-emotionele ontwikkeling De school hanteert de volgende instrumenten om de sociaal-emotionele ontwikkeling in kaart te brengen: Groep 0-1-2: Cito Kleuterobservatielijst Zien! Groep 3-8: Zien! Verder kan er extra geobserveerd worden en er kan eventueel extern advies aangevraagd worden. Wanneer de leerkracht twijfels heeft over de sociaal-emotionele ontwikkeling van een leerling waarbij een vervroegde doorstroming overwogen wordt, wordt de leerkracht gevraagd om aan te geven (liefst in een verslag) welke problemen hij ervaart in het functioneren van de leerling. Besluitvorming De leerkracht doorloopt het adviestraject vervroegde doorstroming en bespreekt de uitkomst met de (hoog)begaafdheidscoördinatoren. Daarna vindt een gesprek plaats met de ouders, de huidige leerkracht, de intern begeleider en eventueel de toekomstige leerkracht (wanneer deze bekend is). In dit gesprek wordt de definitieve beslissing omtrent de vervroegde doorstroming genomen. De school heeft de beslissende stem bij de besluitvorming. In principe is vervroegde doorstroming op ieder moment mogelijk, in overleg wordt bekeken welk moment het meest wenselijk is. Vervolgtraject Aan de hand van de punten die eventueel naar voren zijn gekomen naar aanleiding van het adviestraject vervroegde doorstroming wordt bekeken welke aandachtspunten er zijn bij de voorbereiding op de vervroegde doorstroming. Wanneer ouders ondanks een positief advies van de school een vervroegde doorstroming niet wenselijk vinden, dan wordt de leerling in principe ingedeeld in de tweede leerlijn. Mocht er sprake zijn van een grote didactische voorsprong en de school acht een vervroegde doorstroming niet wenselijk, dan kan in overleg met de intern begeleider besloten worden tot een individueel traject voor de leerling. In principe starten leerlingen die vervroegd zijn doorgestroomd na enkele weken weer met een aangepast programma. Bij twijfel kan in overleg met de intern begeleider bekeken worden of een leerling start in de eerste of de tweede leerlijn. Mocht de leerkracht denken dat een aangepast leerstofaanbod op dat moment nog niet wenselijk is, dan wordt contact opgenomen met de intern begeleider. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 13

14 5.3 Compacting van de reguliere leerstof De Hovenschool hanteert binnen het leerstofaanbod minimaal twee leerlijnen aan de bovenkant. Alle leerlingen die tot de doelgroep behoren, worden ingedeeld in de eerste of tweede leerlijn en daarmee ligt tegelijk vast wat ze meedoen van de reguliere leerstof uit de methoden. Alle scholen binnen het samenwerkingsverband maken gebruik van de compactingrichtlijnen uit het DHH voor het compacten van de leerstof uit de reguliere methoden. Scholen zijn minimaal verplicht de leerstof te compacten op het gebied van aanvankelijk lezen, taal, spelling en rekenen. De leerkracht is verantwoordelijk voor het compacten van de leerstof. 5.4 Verrijkingsaanbod In de tijd die vrijkomt door compacting wordt verrijkingsstof aangeboden. Er wordt niet vooruit gewerkt met de leerstof. De Hovenschool heeft een verrijkingsaanbod voor zowel de eerste als de tweede leerlijn. Keuze verrijkingsaanbod Voor invulling van het structurele gedeelte van de weektaak op het gebied van de reguliere vakgebieden kiezen we zoveel mogelijk voor vaste materialen voor leerlingen in de eerste en tweede leerlijn. De leerkracht kan indien nodig bij het onderdeel Suggesties voor verrijking van het DHH zoeken naar aanvullende suggesties voor verrijking per groep, per vakgebied en per leerlijn. Plusgroep Leerlingen die op twee vakgebieden een minimale voorsprong van één jaar hebben komen in aanmerking voor de Plusgroep. Deze voorsprong moet aangetoond zijn door middel van doortoetsgegevens. Eén maal per week worden deze Pluskinderen buiten de groep uitgedaagd op uiteenlopende onderwerpen. De intern begeleider stelt een programma voor de Plusgroepen samen. Dit programma loopt 12 weken en wordt uitgevoerd door een leerkracht extra begeleiding. Orthotheek Vakgebied: Methode: Geschikt voor groep: Rekenen Kien Nieuw 3 t/m 8 Malmberg puzzelboekje 3 t/m 8 rekenen Bolleboos Breuken 7 en 8 Taal Plustaak Taal 3 t/m 8 Detective Denkwerk Lezen Bolleboos leesserie Start en Plus Villa Alfabet Engels Magic English 3 t/m 6 Spaans Juan Y Rosa 7 en 8 Begrijpend lezen Enkele kopieën plustaak begrijpend lezen Computer Word 3 en 4 Power Point 7 en 8 Plato Beleidsplan (hoog)begaafdheid 14

15 Project International Space Center 5 en 6 Bolleboos: In 80 dagen rond 7 en 8 de wereld Werkgidsen Kinheim 3 t/m 8 Kleuters Bouwplan (Rolf) 1 en 2 Spelletjes Chocolate fix 3 t/m 4 Rail road rush hour 3 t/m 4 Toot & Otto 3 t/m 4 Rush hour 5 t/m 8 Hoppers 5 t/m 8 Go getter 1-2 Loco 1 t/m 8 Exago 5 Pico piccolo 1 t/m 8 Pirates hide & seek 5 Tipover 5 t/m 8 Spiderman city crossing 5 t/m 8 Informatieve boeken Attent op talent Omgaan met hoogebaafde 5.5 Begeleiding in groep Voor groep is het verrijkingsaanbod schriftelijk vastgelegd, zodat voor iedereen inzichtelijk kan worden gemaakt welke verrijkingsmogelijkheden voor groep beschikbaar zijn. Compacting De Hovenschool hanteert de uitgangspunten zoals die zijn opgenomen bij de beschrijvende richtlijnen voor compacting in groep van het DHH. De belangrijkste punten zijn: Er wordt met de opdrachten en werkjes aangesloten bij het niveau van de leerling; Er worden grotere leerstappen genomen, opdrachten met een gelijke inhoud en/of doelstelling worden zoveel mogelijk vermeden; Per project wordt bekeken welke opdrachten zinvol zijn voor kinderen uit de doelgroep; Bij de methoden die gebruikt worden ter ondersteuning van het onderwijs wordt bekeken welke onderdelen zinvol zijn om mee te laten doen. Verrijkingsaanbod Hierbij worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: Vanaf het moment dat duidelijk is dat er sprake is van een ontwikkelingsvoorsprong, wordt gestart met het aanbieden van verrijkingsopdrachten en verrijkingsmateriaal, een deel van deze verrijkingsopdrachten zal aangeboden worden in de Plusgroep; Er wordt verrijking aangeboden op zoveel mogelijk verschillende ontwikkelingsgebieden, dus zo breed mogelijk; Per thema wordt gezocht naar verrijkingsmogelijkheden bij de verschillende onderdelen die aan bod komen; Er wordt verrijking gezocht die aansluit bij de verschillende manieren van leren die passen bij kinderen in deze leeftijdsfase (spelend leren, handelingsgericht leren, methodisch leren); Er wordt aangesloten bij de diverse werkvormen die gehanteerd worden (werken met ontwikkelingsmateriaal, spelen in hoeken, methodisch materiaal); Ontwikkelingslijnen worden uitgebreid naar boven toe (hiervoor is het nodig om ontwikkelingsmaterialen aan te schaffen, die geschikt zijn voor kinderen vanaf groep 3; Er wordt ingespeeld op de ontwikkeling op het gebied van lezen en rekenen. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 15

16 Aan de hand van bovenstaande richtlijnen wordt door de leerkrachten van groep een map samengesteld waarin de diverse verrijkingsmogelijkheden in groep worden beschreven. Planning leerstof In groep maakt de leerkracht per thema een planning van de opdrachten en activiteiten die aan de orde zullen komen. Vervolgens wordt per dag bepaald welke opdrachten en activiteiten individuele kinderen gaan doen. Bij Pluskinderen wordt bij het inplannen van opdrachten en activiteiten rekening gehouden met het niveau van de leerling en zullen naast reguliere opdrachten en activiteiten ook verrijkingsopdrachten ingepland worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de map waarin alle verrijkingsmogelijkheden zijn vastgelegd. 5.6 Pedagogische begeleiding De Hovenschool is op de hoogte van veel voorkomende problemen bij (hoog)begaafde leerlingen, zoals onderpresteren en faalangst. Naast de didactische aanpassingen zijn er leerlingen die ook begeleiding nodig hebben omdat ze problemen hebben in het functioneren. Via de vragenlijst die door ouders en leerkracht is ingevuld in de diagnostiekfase kan bekeken worden op welke gebieden zich eventueel problemen voordoen. Bij de begeleiding van leerlingen kan gebruik gemaakt worden van de pedagogische handelingssuggesties in het DHH. Tip tap top de datum heeft een hoedje op. Wanneer de leerkracht handelingsverlegenheid heeft, kan in overleg met de intern begeleider contact opgenomen worden met het zorgteam voor een HGPD-bespreking. Binnen het zorgteam zijn er mensen met specifieke deskundigheid op het gebied van (hoog)begaafdheid. 5.7 Begeleiding onderpresteren Onderpresteerders zijn leerlingen die onder het niveau presteren dat op grond van hun capaciteiten verwacht mag worden. Bij leerlingen waarvan het vermoeden bestaat dat ze onderpresteren wordt eerst een volledig intern onderzoek gedaan, zodat er duidelijkheid is over de begaafdheid. Vicieuze cirkel onderpresteren m Inadequaat leerstofaanbod Houding t.o.v. school Leerkrachtattitude Onderpresteren: Wisselend foutenpatroon vooral bij schriftelijke prestaties Demotivatie: Zeer laag werktempo Slechte concentratie Kenmerken onderpresteerders; bijlage 7.2. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 16

17 Signalering en diagnostiek Bij leerlingen waarvan de leerkracht een sterk vermoeden heeft dat er sprake zou kunnen zijn van onderpresteren wordt ervoor gekozen om de signaleringsprocedure over te slaan en direct door te gaan naar de module Diagnostiek, omdat de kans dan groter is dat de eventuele begaafdheid van de leerling ook naar voren komt. Mocht er daarna nog onvoldoende duidelijkheid zijn over de begaafdheid van de leerling, dan is extern onderzoek wenselijk. Soms geeft het DHH aan bij de factor onderpresteren aan dat er een gevaar is voor onderpresteren of vertoont de leerling uitval op meerdere clusters van de vragenlijst. Wanneer dit het geval is en de leerling valt buiten het protocol, dan wordt aangeraden om extern onderzoek te laten doen. Begeleiding Bij leerlingen die onderpresteren is het belangrijk om ze ondanks hun huidige prestaties, in te delen in een leerlijn. Daarnaast is de pedagogische begeleiding van deze leerlingen essentieel om een gedragsverandering teweeg te brengen. Hiervoor kan gebruik gemaakt worden van de pedagogische handelingssuggesties voor het omgaan met onderpresteren uit het DHH. Mocht er na het toepassen van de handelingssuggesties na enige tijd nog geen verbetering optreden in de situatie van de leerling, dan is het wenselijk om een extern deskundige te raadplegen. 5.8 Randvoorwaarden begeleiding Uitgangspunt is dat de Hovenschool op dezelfde manier omgaat met het aanbieden en begeleiden van verrijkingsopdrachten als dat zij doet met het aanbieden en begeleiden van reguliere leerstof. Het is belangrijk dat we nadenken wat de gevolgen zijn van dit beleidsplan voor het klassenmanagement. Planning leerstof Wij kiezen ervoor om leerlingen met een aangepast programma te laten werken met een weektaak. Dit geeft overzicht voor de leerkracht en verhoogt de zelfstandigheid van de leerling. De weektaak wordt opgesteld door de leerkracht, hiervoor wordt door alle leerkrachten hetzelfde formulier gehanteerd. De leerkracht gebruikt de blokindeling (onderdeel van de compactingrichtlijnen) als ondersteuning bij het opstellen van de weektaak. Begeleiding leerling Leerkrachten bieden minimaal één keer in de week pre-teaching om de verrijkingsstof van de komende week uit te leggen. Beoordeling verrijkingswerk Uitgangspunt hierbij is dat het vooral bij verrijkingswerk erg belangrijk is om het leerproces van de leerling te bewaken en dat verrijkingsmateriaal zich minder goed leent om het door de leerling zelf na te laten kijken, gezien de aard van het materiaal. Wanneer het niet mogelijk is om al het werk van de leerling door de leerkracht na te laten kijken, gaan we ervan uit dat er minimaal 1x per week door de leerkracht wordt nagekeken. Deze opdrachten worden ook beoordeeld door de leerkracht volgens een woordbeoordeling (onvoldoende-voldoende-goed). De leerkracht bespreekt de nagekeken opdrachten vervolgens ook na met de leerling. Vermelding op rapport Op het rapport wordt naast een beoordeling voor de reguliere leerstof ook een beoordeling gegeven voor het verrijkingsmateriaal waar de leerling aan gewerkt heeft. Deze beoordeling wordt weergegeven in het opmerkingenvak van het desbetreffende vakgebied. Hierin wordt aangegeven aan welk materiaal de leerling gewerkt heeft en per Beleidsplan (hoog)begaafdheid 17

18 materiaal wordt een beoordeling gegeven, die is gebaseerd op de beoordeling van het werk dat door de leerkracht is nagekeken. Registratie Bij de overgang naar een volgende groep wordt bij de overdracht een registratieformulier ingevuld waarop wordt aangegeven aan welke verrijkingsstof de leerling gewerkt heeft en hoe ver hij gekomen is met de verschillende materialen. Coördinatie De coördinatie van de zorg voor hoogbegaafde leerlingen ligt bij de (hoog)begaafdheidscoördinatoren. De (hoog)begaafdheidscoördinatoren zijn het eerste aanspreekpunt bij vragen rondom de begeleiding. Taakomschrijving (hoog)begaafdheidscoördinator; bijlage 7.3 Verslaglegging De verslagen van de signalerings- en diagnostiekfase worden opgenomen in het leerlingdossier in het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH). De handelingsplannen en evaluatiegegevens worden bewaard in Parnassys. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 18

19 6. Evaluatie Uitgangspunt is dat de zorg voor (hoog)begaafde leerlingen wordt geëvalueerd binnen de Hovenschool via de normale overlegstructuren voor zorgleerlingen. Verder zijn er afspraken over de evaluatie met ouders en leerling. 6.1 Team De intern begeleider heeft minimaal twee keer per jaar met de groepsleerkracht een leerlingbespreking. In dit gesprek komen de volgende onderwerpen aan bod: Ervaringen binnen de groep Toetsresultaten Bespreking alle zorgleerlingen Contacten met ouders rondom zorg 6.2 Ouders Ouders worden tijdens de contactgesprekken op de hoogte gebracht van de vorderingen van de handelingsplannen en individuele leerlijnen. De individuele leerlijnen worden van te voren met ouders besproken en ondertekend. Mochten er tussentijds bijzonderheden zijn dan worden ouders eerder op gesprek uitgenodigd. Op langere termijn (na 1 jaar) kan er eventueel voor gekozen worden om de vragenlijsten uit de diagnostiekfase nog eens opnieuw in te vullen (hiervoor wordt gebruik gemaakt van de vragenlijsten die zijn opgenomen in module 4, evaluatie lange termijn met ouders). Op deze manier kan bekeken worden of het handelingsplan ook geleid heeft tot een ander beeld bij ouders en leerkracht. 6.3 Leerling Het is belangrijk om regelmatig even kort te evalueren met de leerling, zodat de leerkracht zicht houdt op het leerproces van de leerling. De leerkracht kan zelf bepalen hoe hij dit wil vormgeven, hierbij kan gebruik worden gemaakt van de suggesties voor evaluatie op korte termijn met de leerling van het Digitaal Handelingsprotocol (DHH). Beleidsplan (hoog)begaafdheid 19

20 Bijlage 7.1 Model van Heller Begaafdheidsfactoren: Intellectuele capaciteiten Muzikaliteit Creativiteit Sociale competentie Persoonlijkheidsfactoren: - Prestatiemotivatie - Faalangst - Werk- en leerstrategieën - Zelfbeeld Omgevingsfactoren: - Gezin - School - Kritische levenservaringen Prestatiegebieden: - Schoolprestaties - Muzikale vaardigheden - Kunstzinnige uitingen - Sociale vaardigheden Adviesbureau voor hoogbegaafde kinderen in het basisonderwijs Drs. S. Drent Beleidsplan (hoog)begaafdheid 20

21 Bijlage 7.2 Kenmerken onderpresteerders Positief Begrijpt en onthoudt moeilijke informatie wanneer het wel geïnteresseerd is. Leest veel of verzamelt in zijn vrije tijd op andere manieren veel informatie. Presteert significant beter op mondelinge dan op schriftelijke overhoringen. Kent veel feiten en heeft een grote algemene ontwikkeling. Komt goed uit de verf bij individueel onderwijs op maat. Is creatief en heeft een levendige verbeelding. Ontwikkelt thuis op eigen initiatief allerlei activiteiten. Heeft een brede belangstelling en vindt het leuk om dingen te onderzoeken. Is gevoelig. Negatief Presteert op school redelijk tot slecht (soms alleen onder het eigen niveau). Heeft zijn huiswerk niet af of slecht gemaakt. Is vaak ontevreden over zijn eigen prestatie. Heeft een hekel aan automatiseren. Vermijdt nieuwe leeractiviteiten uit angst om te mislukken. Heeft minderwaardigheidsgevoelens, kan wantrouwend of onverschillig zijn. Doet niet graag mee aan groepsactiviteiten, heeft het gevoel dat niemand hem mag. Is minder populair bij leeftijdsgenootjes. Zoekt vrienden onder gelijkgestemden. Doelen worden door het kind te hoog gekozen zodat falen hieraan geweten kan worden. Is snel afgeleid en impulsief. Staat afwijzend of onverschillig tegenover de school. Wil niet geholpen worden, wil zelfstandig zijn. Neemt geen verantwoordelijkheid voor zijn eigen daden of wijt mislukken aan anderen. Verzet zich tegen autoriteit. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 21

22 Bijlage 7.3 Taakomschrijving (hoog)begaafdheidscoördinator De (hoog)begaafdheidscoördinatoren voeren de leerling-gegevens in op het gegevensblad in het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH), voordat de signaleringsprocedure op de toetskalender aan de orde komt. De resultaten van de signaleringsprocedure worden bij (twijfel) voortzetten van protocol besproken in overleg met de (hoog)begaafdheidscoördinatoren. Uitgangspunt is dat alle leerlingen, waarvan het protocol aangeeft dat verder onderzoek zinvol is, doorgaan naar de module diagnostiek. Verder kunnen leerkracht en/of (hoog)begaafdheidscoördinatoren op grond van aanvullende informatie besluiten om met meer leerlingen door te gaan naar de module diagnostiek. De module diagnostiek wordt doorlopen bij alle leerlingen die positief uit de signaleringsfase komen en verder bij leerlingen die op grond van het oordeel van de (hoog)begaafdheidscoördinatoren door moeten naar de diagnostiekfase. De diagnostiekfase moet binnen een maand na de signalering door de leerkracht afgerond zijn. De (hoog)begaafdheidscoördinatoren zijn aanspreekpunt voor de leerkrachten bij vragen en/of problemen. De (hoog)begaafdheidscoördinatoren interpreteren de gegevens en maken een beslissing over het vervolgtraject. Hier volgt een gesprek over met de leerkracht (en eventueel ouders/verzorgers). De uitkomsten worden door de (hoog)begaafdheidscoördinatoren in het eindverslag van het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) vastgelegd. Dit eindverslag wordt opgenomen in het digitale leerling-dossier. Uitgangspunt is dat het advies van het protocol wordt opgevolgd. Op grond van aanvullende informatie kunnen de (hoog)begaafdheidscoördinatoren eventueel afwijken van dit advies. Dit betreft vooral de keuze van de leerlijn en het doorverwijzen voor extern onderzoek. Resultaten en de inhoud van de informatie of gesprekken met ouders/verzorgers worden door de leerkracht opgenomen in een notitie in Parnassys. Niet actieve of afgesloten dossiers worden door de (hoog)begaafdheidscoördinatoren geplaatst in het archief van het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH). De uitkomst van de diagnostische procedure wordt door één van de (hoog)begaafdheidscoördinatoren samen met de groepsleerkracht besproken met ouders, hierbij kan gebruik gemaakt worden van het verslag Conclusies en grafieken uit het DHH. De leerkracht schrijft vervolgens aan de hand van de beschikbare gegevens een eindverslag, waarin de eindconclusie wordt weergegeven en wordt aangegeven hoe de school verder gaat handelen. Het verslag Conclusies en grafieken is in principe niet bestemd voor ouders, wel kan eventueel een kopie van het eindverslag worden meegegeven. De leerkracht doorloopt het adviestraject vervroegde doorstroming en bespreekt de uitkomst met de (hoog)begaafdheidscoördinatoren. Daarna vindt een gesprek plaats met de ouders, de huidige leerkracht, één van de (hoog)begaafdheidscoördinatoren en eventueel de toekomstige leerkracht (wanneer deze bekend is). Beleidsplan (hoog)begaafdheid 22

23 De (hoog)begaafdheidscoördinatoren sturen de begeleidende leerkrachten van de Plusgroep aan. De (hoog)begaafdheidscoördinatoren controleren de navolging van het beleidsplan (hoog)begaafde leerlingen en waarborgen de continuïteit. De (hoog)begaafdheidscoördinatoren zorgen ervoor dat het beleidsplan geëvalueerd en eventueel bijgesteld wordt en actueel blijft. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 23

24 7.4 Actieplan begaafdheid obs de Hovenschool Schooljaar september t/m november september t/m december Natasja en Annemie volgen de cursus Professioneel omgaan met (hoog)begaafde kinderen. Invoeren individuele leerlijn rekenen, d.m.v. compacten van de methode Pluspunt (d.m.v. routeboekje SLO) en verrijking verdieping uit de methode Kien. september t/m juni Invoeren plusgroepen, groep 3-4, 5-6 en 7-8 september t/m december januari t/m maart januari t/m juni mei juni juni Alle leerkrachten van de groepen 3 t/m 8 voeren tenminste 2 leerlingen uit de plusgroep in het DHH. Bij alle groep 1 leerlingen wordt de signaleringsfase van het DHH doorgelopen. Experimenteel werken met de methode Plustaak taal (inzetten als extra werk). Schrijven schoolspecifiek beleid door Natasja en Annemie, 1 ½ dagdeel, georganiseerd door het Samenwerkingsverband in samenwerking met Sylvia Drent. Het uitschrijven van de compacting richtlijnen voor de eerste leerlijn van de methode Pluspunt. Schooljaar augustus september oktober oktober oktober t/m december mei september t/m juni Aanstellen (hoog)begaafdheidcoördinatoren, opnemen in de normjaartaak. 1 dag teamscholing door Sylvia Drent op 17 september Studiemiddag gericht op het vaststellen van het beleid signalering nieuwe groep 1 leerlingen en eventueel instroom groep 2 t/m 8 Alle leerkrachten van de groepen 2 t/m 8 voeren alle leerlingen van de plusgroep in het DHH. signalering nieuwe groep 1 leerlingen en eventueel instroom groep 2 t/m 8 Invoeren individuele leerlijn rekenen eerste leerlijn, d.m.v. compacten van de methode Pluspunt (d.m.v. richtlijnen DHH) en verrijking / verdieping uit de methode Kien. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 24

25 september t/m oktober oktober t/m juni oktober t/m juni september t/m juni maart t/m juni september t/m juni juni Het uitschrijven van de compacting richtlijnen voor de eerste leerlijn van de methode Taalverhaal. Invoeren individuele leerlijn taal eerste leerlijn, d.m.v. compacten van de methode Taalverhaal (d.m.v. richtlijnen DHH) en verrijking / verdieping uit de methode Plustaak taal. Experimenteel werken met de werkgidsen van Kinheim (inzetten als extra werk). Er wordt kritisch bekeken welk materiaal nog moet worden aangeschaft. Zowel voor de Plusgroepen als voor de tweede leerlijn waar we volgend schooljaar mee starten. Het uitschrijven van de compacting richtlijnen voor de tweede leerlijn van de methodes Taalverhaal en Pluspunt. Studiemiddag Sine Limite jonge kind; Hoogbegaafdheid. Vrij te volgen voor onderbouwleerkrachten. Evalueren (hoog)begaafdheidsbeleid. Schooljaar september t/m juni september t/m juni oktober mei juni Invoeren tweede leerlijn rekenen en taal, d.m.v. compacten van de methodes Pluspunt en Taalverhaal (d.m.v. richtlijnen DHH). Aanvullend met verrijking / verdieping uit nog nader te bepalen methodes. werken met de werkgidsen van Kinheim bij leerling met een tweede leerlijn. signalering nieuwe groep 1 leerlingen en eventueel instroom groep 2 t/m 8 signalering nieuwe groep 1 leerlingen en eventueel instroom groep 2 t/m 8 Evalueren (hoog)begaafdheidsbeleid. Overleggen of we ook de zaakvakken gaan compacten. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 25

26 Schooljaar september t/m juni oktober mei Eventueel compacten van één of meerdere zaakvakken. signalering nieuwe groep 1 leerlingen en eventueel instroom groep 2 t/m 8 signalering nieuwe groep 1 leerlingen en eventueel instroom groep 2 t/m 8 juni Evalueren (hoog)begaafdheidsbeleid. Beleidsplan (hoog)begaafdheid 26