Beleidsplan cognitief getalenteerde leerlingen

Transcriptie

1 Beleidsplan Cognitief getalenteerde leerlingen 1

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2. Doelstelling 3. Doelgroep 4. Signalering 4.1 Doelstelling 4.2 Doelgroep 4.3 Procedure 4.4 Wanneer? 4.5 Verantwoordelijkheid 4.6 Communicatie met ouders 5. Diagnostiek 5.1 Doelstelling 5.2 Doelgroep 5.3 Instrumenten 5.4 Procedure 5.5 Wanneer? 5.6 Verantwoordelijkheid 5.7 Communicatie met ouders 5.8 Extern onderzoek 6. Leerlingbegeleiding 6.1 Opstellen groepsplan 6.2 Vervroegde doorstroming 6.3 Werken met leerarrangementen 6.4 Compacting 6.5 Verrijkingsaanbod 6.6 Begeleiding in groep 1-2 2

3 7. Begeleiding onderpresteerders 7.1 Uitgangspunten screening MIND 7.2 Aandachtspunten diagnostiek 7.3 Aandachtspunten begeleiding 8. Randvoorwaarden begeleiding mindwerk 8.1 Planning leerstof 8.2 Begeleiding mindwerk 8.3 Beoordeling mindwerk 8.4 Vermelding op rapport 8.5Overdracht 8.6 Coördinatie 9. Evaluatie 9.1 Schoolniveau 9.2 Ouders 9.3 Leerling 3

4 1. INLEIDING Doelstelling Project MIND - Bieden van passend onderwijs aan cognitief getalenteerde leerlingen die (onder)presteren door middel van onderwijsarrangementen voor 3-8 jarigen en 8-12 jarigen. - Bieden van passend onderwijs aan cognitief getalenteerde leerlingen binnen de eigen groep. - Ontwikkelen van systeem van vroegtijdige signalering van cognitief getalenteerde leerlingen in de leeftijd van 2-8 jaar. 2. DOELSTELLING Binnen de mogelijkheden van de school geven wij zorg op maat. Hierdoor krijgt elk kind de kans zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. Er zijn grote verschillen in begaafdheid, tempo en belangstelling bij kinderen. Naast zorg voor kinderen die minder snel kunnen meekomen, willen we ook specifieke aandacht geven aan de meer- en hoogbegaafde leerling. Om dit streven vorm te geven heeft onze school de keuze gemaakt om te gaan werken binnen de kaders van dit beleidsplan. T.a.v. leerlingen die extra zorg nodig hebben, is het onderwijs gericht op het samenstellen van een leerlijn die is afgestemd op de behoefte van de leerling. Het onderwijs richt zich in elk geval op de emotionele en de verstandelijke ontwikkeling, en op het ontwikkelen van de creativiteit, op het verwerven van de noodzakelijke kennis en van sociale, culturele en lichamelijke vaardigheden. Het onderwijs wordt zodanig ingericht dat deze leerlingen een ononderbroken ontwikkelingsproces kunnen doorlopen. Het wordt afgestemd op de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 3. DOELGROEP Project MIND richt zich op: - Kinderen waarbij sprake is van meer- of hoogbegaafdheid - Kinderen waarbij sprake is van meer- of hoogbegaafdheid en onderpresteren - Kinderen waarbij sprake is van meer- of hoogbegaafdheid en comorbiditeit Omschrijving doelgroep Intelligente leerlingen: beschikken in voldoende mate over de leereigenschappen, die kenmerkend zijn voor kinderen met een hoge intelligentie (begaafd niveau IQ ). De persoonskenmerken van begaafdheid komen echter minder duidelijk naar voren, waardoor er bij deze leerlingen problemen kunnen zijn in het functioneren, die maken dat de leerling niet optimaal uit de verf komt. Bij deze leerlingen zijn naast aanpassingen in het leerstofaanbod, pedagogische aandachtspunten in de begeleiding aan de orde. Begaafde leerlingen: beschikken in voldoende mate over de leer- en persoonlijkheidseigenschappen die kenmerkend zijn voor kinderen met een hoge intelligentie (begaafd niveau IQ ). Bij deze leerlingen zijn er geen specifieke problemen in het functioneren en zijn in principe alleen didactische aanpassingen noodzakelijk. 4

5 Hoogintelligente leerlingen: beschikken in sterke mate over de leereigenschappen, die kenmerkend zijn voor kinderen met een zeer hoge intelligentie (hoogbegaafd niveau IQ >130). De persoonskenmerken van begaafdheid komen echter minder duidelijk naar voren, waardoor er bij deze leerlingen problemen kunnen zijn in het functioneren, die maken dat de leerling niet optimaal uit de verf komt. Bij deze leerlingen zijn naast aanpassingen in het leerstofaanbod, pedagogische aandachtspunten in de begeleiding aan de orde. Hoogbegaafde leerlingen: beschikken in sterke mate over de leer- en persoonlijkheidseigenschappen die kenmerkend zijn voor kinderen met een zeer hoge intelligentie (hoogbegaafd niveau IQ >130). Bij deze leerlingen zijn er geen specifieke problemen in het functioneren en zijn in principe alleen didactische aanpassingen noodzakelijk. Voor leerlingen, waarbij sprake is van specifieke problematiek (zoals o.a. faalangst, sociaal-emotionele problematiek) of leerproblemen, wordt individueel bekeken welke maatregelen noodzakelijk zijn, eventueel in overleg met een externe deskundige. Voor leerlingen die op één enkel vakgebied uitblinken, wordt individueel bekeken welke maatregelen noodzakelijk zijn om ook hier te zorgen voor een ononderbroken ontwikkelingslijn. Deze leerlingen krijgen voor dit vakgebied extra begeleiding en uitdagend materiaal aangeboden. 4. SIGNALERING 4.1 DOELSTELLING Het doel van de signalering is om cognitief getalenteerde leerlingen vroegtijdig in beeld te krijgen. Daarnaast brengt de signalering ook meer- of hoogbegaafde kinderen en meer- of hoogbegaafde kinderen met een andere problematiek in beeld die nu niet onderpresteren, maar dit zonder juiste interventies mogelijk wel gaan doen. 4.2 DOELGROEP Binnen het project MIND hanteren we de volgende doelgroep: - Kinderen met een vermoeden van meer- of hoogbegaafdheid - Kinderen met een vermoeden van meer- of hoogbegaafdheid en onderpresteren - Kinderen met een vermoeden van meer- of hoogbegaafdheid en comorbiditeit. (bijkomende problematiek als leer- of persoonlijkheidsstoornis) In een aantal gevallen is het wenselijk de fase van signalering over te slaan en rechtstreeks over te gaan naar de diagnostiek: - Wanneer er vooraf al een sterk vermoeden van begaafdheid bestaat - Bij het vermoeden van onderpresteren, leerstoornissen of gedragsproblematiek - Bij leerlingen die instromen verderop in de schoolloopbaan bij een vermoeden van meer- of hoogbegaafdheid 5

6 Schematische weergave van de fase van signalering: Bij de signalering van meer- of hoogbegaafdheid hebben de volgende personen een relevante rol; Kind, ouders, leerkracht, intern begeleider, directie Schematische voorstelling signaleringsfase, bronnen van informatie: 6

7 4.3 INSTRUMENTEN Scholen kunnen voor de signalering gebruik maken van de volgende instrumenten: - Signaleringsformulier MIND - Quickscan Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid (DHH) - Module Signalering uit het DHH Voor de signalering kiezen wij voor het signaleringsformulier MIND. 4.4 PROCEDURE In groep 1 en 4 wordt in november van elk jaar het signaleringsinstrument ingezet, of 3 maanden na instroom van leerlingen in groep 1. De procedure van signalering wordt opgestart door de leerkracht. In de toetskalender en de jaarplanning van de school is het tijdstip van de signalering van de leerlingen met het Signaleringsinstrument van Mind opgenomen. In uitzonderingssituaties (bijv. in geval van onduidelijkheid of bij twijfel) kan hetzelfde formulier gebruikt worden. De leerkracht vult het instrument in. De resultaten ervan worden besproken met de specialist meer- en hoogbegaafdheid. Wanneer er sprake is van een signalering meer- of hoogbegaafdheid gaat de leerkracht in gesprek met de IB-er. N.a.v. dit gesprek kan de leerkracht een plan van aanpak op gaan stellen. Dit plan wordt besproken met de specialist meer- en hoogbegaafdheid, IB-er en ouders voor het kan starten. 4.5 WANNEER? Het proces van signalering gaat vooraf aan de begeleiding van kinderen. Nadruk ligt op de vroegsignalering in groep 1-2. Uitgangspunt is dat het goed is om jaarlijks door andere ogen naar kinderen te kijken. Na een periode van minimaal 3 maanden bij instroom of standaard na 3 maanden wordt er een signaleringsinstrument ingevuld. In groep 4 wordt deze signalering tevens in November herhaald. 4.6 VERANTWOORDELIJKHEID De leerkracht die de kinderen het meeste ziet is verantwoordelijk voor het invullen van het signaleringsinstrument. Als een kind les krijgt van meerdere leerkrachten dan kan de verantwoordelijke leerkracht bij twijfel zijn collega raadplegen. Bij vermoeden van meer- of hoogbegaafdheid van een leerling gaat de leerkracht hierover in gesprek met de specialist meer- en hoogbegaafdheid. In dit gesprek wordt besloten al dan niet een signaleringsprocedure te starten De leerkracht start de screening. De leerkracht verzamelt en verwerkt ook de gegevens. De leerkracht en de intern begeleider nemen daarna samen het besluit ten aan zien van de vervolgstappen. De specialist meer- en hoogbegaafdheid kan hierbij advies geven. De leerkracht is verantwoordelijk voor het digitaal opslaan van het resultaat signalering. Eventueel wordt een print van de resultaten bewaard in het leerlingvolgsysteem Esis. 4.7 COMMUNICATIE MET OUDERS Wanneer er een leerling uit de signalering komt heeft de leerkracht vóór het opstarten van het traject een gesprek met de betreffende ouders over de reden en het doel van de signaleringsprocedure. Hierin wordt besproken hoe ouders tegen het traject aankijken en of ze akkoord gaan met het eventueel doortoetsen van een leerling. Nadat de leerkracht en IB-er er zeker van zijn dat deze leerling in aanmerking komt voor een 7

8 meer- of hoogbegaafdheid traject vindt er opnieuw een gesprek plaats tussen de leerkracht en de ouders. In dat gesprek wordt aangegeven hoe het traject verder zal verlopen en op welke momenten er gesprekken zullen zijn over resultaten en vervolgstappen. Ook zal vermeld worden dat de leerkracht de gesprekken voert en dat daarbij op cruciale momenten de IB er aanwezig zal zijn. Bij verschil van mening tussen school en ouders over het vervolgtraject zal de stem van de school doorslaggevend zijn. 5. DIAGNOSTIEK Uitgangspunten voor diagnosefase: - Ouders gaan ermee akkoord dat hun kind de diagnosefase doorloopt. - Er is binnen de school de mogelijkheid om het kind door te toetsen. - De intern begeleider is betrokken bij de diagnosefase en de terugkoppeling naar ouders (en naar de directeur). 5.1 DOELSTELLING Doelstelling van de diagnostiek: - Meer duidelijkheid krijgen over de begaafdheid van de leerling. - Richtlijnen krijgen voor het vervolgtraject, op zowel didactisch als pedagogisch gebied. - Schooldiagnostiek is niet bedoel voor het stellen van een diagnose ten aanzien van meer- of hoogbegaafdheid of intelligentie, maar is handelingsgericht. 5.2 DOELGROEP De kinderen die positief uit de signalering naar voren komen als vermoedelijk meer- of hoogbegaafde (onder)presteerders en kinderen die vermoedelijk meer- of hoogbegaafd zijn zonder dat ze onderpresteren, doorlopen de diagnosefase. Mogelijk is het ook interessant om kinderen waarbij vermoedelijk sprake is van comorbiditeit (kinderen waarbij sprake is van een leer- of persoonlijkheidsstoornis), de diagnosefase te doorlopen. Vaak is echter de problematiek te complex en/ of is er nog een recent psychologisch onderzoek beschikbaar. Ook als er bij leerlingen een intelligentieonderzoek heeft plaatsgevonden, is het toch zinvol om diagnostiek toe te passen. Dit omdat er informatie beschikbaar komt op zowel didactisch als pedagogisch gebied. 5.3 INSTRUMENTEN Binnen het samenwerkingsverband wordt gebruik gemaakt van het instrumenten voor de diagnosefase, Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid. Voor de diagnosefase maken we op geen gebruik van dit instrument. Het geeft niet voldoende aan of een leerling daadwerkelijk meer- of hoogbegaafd is. Daarnaast vergt het veel van leerkracht, leerling en ouders met weinig resultaat. Vandaar dat op obs de Wizzert leerlingen na de signalering uitvoerig worden besproken en geobserveerd (waar nodig) door leerkracht en specialis meer- en hoogbegaafdheid. Wanneer er sprake is van een signalering zal er worden doorgetoetst wanneer ouders hierin hebben toegestemd. Maar dit gebeurd niet eerder voordat de leerkracht ook in gesprek is geweest met de IB-er. Zo wordt de leerling van meerdere kanten gezien en kan er een weloverwogen beslissing worden gemaakt. 8

9 5.4 PROCEDURE Wat wordt er verzameld aan gegevens van de desbetreffende leerling: - Toetsgegevens uit het LVS bij kinderen uit de groepen 3-8 of - Gegevens over het ontwikkelingsniveau van kinderen uit groep Doortoetsgegevens - Verslag van een leerling-gesprek (groep 1-4) of leerling-vragenlijst (vanaf groep 5) * Toelichting op de doortoets gegevens: Doortoetsen vindt plaats met de beschikbare toetsen van het LVS (liefst zo breed mogelijk doortoetsen), maar in ieder geval op de verplichte onderdelen spelling, begrijpend lezen en rekenen. Bij het doortoetsen wordt begonnen met de eerstvolgende toetsen volgens het toetsschema en er wordt doorgetoetst zolang de leerling op I-niveau scoort. Wanneer een leerling op I-niveau heeft gescoord bij het doortoetsen, hoeft hij deze toets niet opnieuw te maken wanneer hij hem volgens het toetsschema moet maken, heeft hij lager dan I-niveau gescoord, dan wordt de toets wel meegedaan op het moment dat de desbetreffende toets aan de orde is. Belangrijk: Bij de start van het doortoetsen wordt in alle gevallen doorgetoetst, dus ook wanneer op de laatst afgenomen LVS-toets geen I-score is behaald, in verband met het opsporen van onderpresteerders. Groep 1-2 De leerkracht gaat o.a. af op eigen observaties. De CITO toets gegevens worden meegenomen. Er wordt doorgetoetst als dat nodig is met toetsen van groep 3 en hoger. Evt. worden AVI en DMT toetsen afgenomen. Een leerling wordt door getoetst tot het de stof niet meer beheerst. Het signaleringsinstrument van Mind wordt ingezet in groep 1. Groep 3-8 De leerkracht gaat o.a. af op eigen observaties. De CITO toets gegevens worden meegenomen. Er wordt door getoetst als dat nodig is met toetsen van groep 3 en hoger. Een leerling wordt door getoetst tot het de stof niet meer beheerst. Het signaleringsinstrument van Mind wordt ingezet in groep WANNEER De diagnostiek volgt na de signalering. Uiterlijk 6 weken na de signaleringsfase is de fase van de diagnostiek afgerond en zijn de resultaten verwerkt, geïnterpreteerd en besproken met de IB-er, specialist meer- en hoogbegaafdheid en de ouders. 5.6 VERANTWOORDELIJKHEID De leerkracht heeft na de signaleringsfase contact met de specialist meer- en hoogbegaafdheid en de IB-er en geeft de resultaten van de signalering aan hen door. De leerkracht zorgt voor de procedure en een juiste uitvoering ervan. De leerkracht heeft het contact met de ouders. De leerkracht zorgt er voor dat de leerling doorgetoetst wordt. Alle gegevens worden ingevuld in het leerlingvolgsysteem Esis. Als alle gegevens compleet zijn, geeft de leerkracht dit door aan de IB-er. Zij schrijven samen het eindverslag, voorzien van adviezen voor een vervolgtraject. Daarna volgt communicatie met de ouders. Het gesprek met de ouders wordt gevoerd door de leerkracht, de IB er is daarbij evt. aanwezig. De directeur wordt op de hoogte gebracht door de IB er. De specialist meer- en hoogbegaafdheid kan gevraagd worden voor advies in bet vervolgtraject. 9

10 5.7 COMMUNICATIE MET OUDERS De ouders worden persoonlijk door de leerkracht uitgenodigd voor een gesprek over de volgende fase van het traject. In het gesprek tussen de ouders, de leerkracht en de IB-er wordt het eindverslag besproken en wordt aangegeven welke evt. vervolgstappen er gaan plaatsvinden. De leerkracht zorgt voor de communicatie met de ouders gedurende het traject. 5.8 EXTERN ONDERZOEK In de volgende gevallen kan extern onderzoek wenselijk zijn: - Er is geen eenduidige conclusie mogelijk op grond van de gegevens uit de diagnostisering; - Er zijn tegenstrijdige gegevens; - Bij het vermoeden van onderpresteren, leerstoornissen of ernstige gedragsproblematiek na een negatief advies van de diagnostisering. - Als één of meer van bovenstaande situaties zich voordoet, kan een extern onderzoek noodzakelijk zijn. Het besluit voor een extern onderzoek wordt in dit geval genomen naar aanleiding van de resultaten uit de fase diagnostiek. De IB-er gaat in dit geval in overleg met de directeur. De directeur beslist over toestemming voor extern onderzoek. De IB-er neemt vervolgens contact op met een externe instantie, dient de aanvraag in en is verantwoordelijk voor het vervolg van de procedure. De ouders, IB-er, leerkracht en vertegenwoordiger van de externe instantie bespreken samen de uitslag. De leerkracht is verantwoordelijk voor het overleg met de IB-er in het traject. Wanneer het niet mogelijk is om het onderzoek door de school te laten uitvoeren, dan wordt ouders het advies gegeven om extern onderzoek te laten doen op eigen kosten, eventueel met vergoeding van de verzekering. De school zal in dat geval de uitkomsten van het externe onderzoek serieus nemen en haar handelen afstemmen op de uitkomsten ervan. Adviezen van externe deskundigen worden opgevolgd, voor zover ze niet in strijd zijn met het door de school gevoerde beleid. Met de ouders wordt afgesproken dat ook zij de uitkomsten van het externe onderzoek serieus nemen. Daarvoor ondertekenen zij van te voren een toestemming - en akkoordformulier 6. LEERLINGBEGELEIDING In dit deel van het beleidsplan wordt aangegeven welke begeleidingsmogelijkheden er op onze school zijn voor meer- en hoogbegaafde leerling. 6.1 OPSTELLEN GROEPSPLAN Organisatie in de groep De scholen binnen het samenwerkingsverband werken in principe volgens de 1-zorgroute, die gebaseerd is op het handelingsgericht werken. Uitgangspunten 1-zorgroute: - Evalueren en verzamelen van gegevens van leerlingen - Signaleren van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften - Benoemen van specifieke onderwijsbehoeften 10

11 - Clusteren van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften - Opstellen groepsplan - Uitvoeren groepsplan Dit betekent dat er in iedere groep maximaal drie niveaus worden onderscheiden die structureel zijn ingebed in het onderwijsaanbod. Per jaar kan deze indeling variëren afhankelijk van de samenstelling van de groep. Binnen de 1-zorgroute kan passend onderwijs voor meer- en hoogbegaafde leerlingen als volgt ingepast worden: Niveau 3 zijn de goede leerlingen die vallen onder de differentiatiemogelijkheden van de methode. Meer- en hoogbegaafde leerlingen werken volgens de 1 e of 2 e leerlijn. Zij werken volgens de leerarrangementen van Mind met evt. aanvullingen. In principe volgen meer- of hoogbegaafde leerlingen waar nodig of wenselijk (bijv. vanwege de sociale component) de interactieve instructie lessen met de leerlingen van het hoogste niveau. De groepsleerkracht is verantwoordelijk voor het uitvoeren van het plan. Hij/zij krijgt desgewenst advies van de IBer op didactisch en pedagogisch gebied. De groepsleerkracht voert de reflectiegesprekken met de leerling en zorgt voor de verslaglegging. Hij/zij neemt het initiatief voor vervolgstappen als de situatie daarom vraagt. Communicatie met ouders De volggesprekken over de ontwikkelingen van het kind, vinden plaats tegelijk met de rapportgesprekken van de andere kinderen van de school (gesprekken tussen leerkracht en ouders). Waar nodig vindt er een apart gesprek plaats over de meer- of hoogbegaafde leerling waarbij eventueel de IB-er ook aanwezig is. Ouders krijgen dan ook informatie over de leerarrangementen en ander extra werk, wanneer de leerling er aan werkt, of er extra begeleiding is, hoe de vorderingen van de leerling zijn en of er aanpassingen in het programma of de begeleiding nodig zijn. Daar waar nodig is de specialist meer- en hoogbegaafdheid aanwezig voor toelichting en/of advies. 6.2 VERVROEGDE DOORSTROMING Het uitgangspunt is dat vervroegde doorstroming alleen in uitzonderlijke gevallen mogelijk is op onze school. Voor leerlingen die de adviesprocedure vervroegde doorstroming doorlopen, moet de volledige diagnostiekfase zijn afgerond, inclusief het doortoetsen. Groep 1-2 Er moet sprake zijn van een brede ontwikkelingsvoorsprong, dat wil zeggen dat er op alle zes de ontwikkelingsgebieden bij het doortoetsen sprake moet zijn van een voorsprong van minimaal 7-12 maanden (notabene: bij een voorsprong van meer dan 12 maanden wordt de procedure in alle gevallen doorlopen). Groep 3-8 Er moet sprake zijn van een didactische voorsprong van minimaal 7-12 maanden op de onderdelen spelling, begrijpen lezen en rekenen. 11

12 Voldoet het kind grotendeels aan de bovenstaande voorwaarden, dan kan het adviestraject voor vervroegde doorstroming gevolgd worden. Het adviestraject vervroegde doorstroming wordt doorlopen als de leerling voldoet aan bovenstaande criteria. De school kijkt daarbij niet alleen naar cognitieve resultaten maar ook naar sociaal-emotionele factoren. Bij de besluitvorming rond vervroegde doorstroming zijn betrokken: de leerkracht, de IB-er en de ouders. Zwaarwegend bij vervroegde doorstroming zijn een aantal factoren: is er in de volgende groep tijd voor begeleiding, zal de leerling in de volgende groep op sociaal-emotioneel gebied aansluiting kunnen vinden, gaan de ouders akkoord, is de leerling het er mee eens. Sociaal-emotionele ontwikkeling De school hanteert de volgende instrumenten om de sociaal-emotionele ontwikkeling in kaart te brengen: Groep 1-8 Om een beeld van de sociaal emotionele ontwikkeling te krijgen en te volgen zetten we het volgende instrument in: Looqin (3 x per jaar) Verder kunnen er extra observaties plaatsvinden en kan eventueel extern advies aangevraagd worden. Besluitvorming De leerkracht doorloopt het adviestraject vervroegde doorstroming van de leerling en bespreekt de uitkomst ervan met de IB-er. Zij beslissen samen over het advies aan de ouders betreffende al dan niet vervroegd doorstromen. Daarna vindt een gesprek plaats met de ouders om een definitief besluit te nemen. Het gesprek met de ouders wordt gevoerd door de leerkracht in het bijzijn van de IB-er. In geval van onenigheid over al dan niet vervroegd doorstromen, neemt de school het uiteindelijke besluit. In de besluitvorming worden de behoeften van het kind altijd afgezet tegen de mogelijkheden die de school kan bieden. De directeur wordt op de hoogte gesteld. In geval van vervroegde doorstroming wordt bekeken welk moment of welke periode het meest wenselijk is. Vervolgtraject In principe starten leerlingen die vervroegd zijn doorgestroomd na enkele weken weer met een aangepast programma. Een meer- of hoogbegaafd kind moet immers altijd aangesproken en uitgedaagd worden op zijn niveau. Bij twijfel kan in overleg met de IB-er bekeken worden of een leerling start in de eerste of de tweede leerlijn. Aan de hand van de punten die eventueel naar voren zijn gekomen naar aanleiding van het adviestraject vervroegde doorstroming wordt bekeken welke aandachtspunten er zijn bij de voorbereiding op de vervroegde doorstroming. Dit overleg vindt plaats tussen leerkracht en IB-er. 6.3 WERKEN MET LEERARRANGEMENTEN IN GROE P 3-8 Leerarrangementen zijn gebaseerd op de aanpak volgens compacting en verrijking. Compacten is het overslaan van onnodige herhalings- en oefenstof uit de methode. De tijd die vrijkomt door compacting van de reguliere leerstof kan worden besteed aan het werken aan verrijkingsmateriaal. Hiervoor maken we o.a. gebruik van de beschikbare leerarrangementen (zie MIND portaal op ). Het verwerken van de verrijkingsstof, ofwel Mindwerk genoemd, heeft een verplichtend karakter. Het is even belangrijk als de gecompacte basisstof. Bij de aanpak via compacting en verrijking is het nadrukkelijk niet de bedoeling dat leerlingen versneld door de leerstof heen werken. 12

13 6.4 COMPACTING Waarom compacting? Meer- of hoogbegaafde leerlingen hebben vaak minder uitleg, oefening en herhaling nodig dan de reguliere methode aanbiedt. Voor hen kan het een en ander geschrapt worden. Daarom zijn er verschillende richtlijnen voor compacting ontwikkeld, die de leerkracht aangeven welke onderdelen van de reguliere leerstof zinvol zijn voor meer- of hoogbegaafde leerlingen. Richtlijnen voor compacting We willen compacten voor de vakken spelling, taal en rekenen. Aanpassingen in de verwerking bij andere vakken worden per kind en situatie bekeken. Denk daarbij aan zelfstandig verwerken van de aangeboden stof of met een andere leerling, waarna een verdiepende opdracht kan volgen. Verantwoordelijkheid De leerkracht is verantwoordelijk voor het compacten van de leerstof. De leerkracht krijgt daarbij ondersteuning van de IB-er. 6.5 VERRIJKINGSAANBOD Basispakket mindwerk De materialen die nodig zijn voor het mindwerk in de leerarrangementen maken onderdeel uit van het basispakket, dat standaard aanwezig is op een aantal scholen binnen onze Stichting. Keuzemateriaal Er zijn daarnaast altijd leerlingen die ondanks het uitgebreide basis- en mindprogramma toch nog tijd overhouden. Zij kunnen in overleg met de groepsleerkracht naar eigen interesse keuzewerk gaan doen. Ze kunnen hierbij gebruik maken van de aanvullende materialen die op de school aanwezig zijn. 6.6 BEGELEIDING IN GROEP 1-2 De belangrijkste punten zijn: - De leerkracht maakt een keuze in het werk dat wel/niet gemaakt wordt door de leerling of welke stappen de leerling kan overslaan. Dit brede aanbod is vastgelegd in leerarrangementen. De doelen staan vermeld, het materiaal wordt vermeld en er wordt gewerkt met opdrachtkaarten en denksleutels van Mind. - In een kringactiviteit voor de hele klas worden er verdiepende vragen aan de leerling gesteld, zodat deze leerling ook in een groepsactiviteit op de eigen intelligentie wordt aangesproken. De specifieke uitdagende kringactiviteit voor meer- of hoogbegaafde leerlingen, wordt beschreven op een opdrachtkaart, waarvan het doel is geformuleerd en dat vast bij het thema hoort. Zo ontstaat een leerlijn en zijn de materialen en opdrachten vastgelegd en niet leerkrachtafhankelijk. - Er worden grotere leerstappen genomen, opdrachten met een gelijke inhoud en/of doelstelling worden zoveel mogelijk vermeden; - De leerkracht noteert op een volglijst wat wel / niet gemaakt wordt door de leerling. - Per project/thema wordt bekeken welke opdrachten zinvol zijn voor kinderen uit de doelgroep; 13

14 - Bij de methoden die gebruikt worden ter ondersteuning van het onderwijs wordt bekeken welke onderdelen zinvol zijn. De IB-er ondersteunt en adviseert de leerkracht waar nodig. - De taken voor de leerling staan vermeld op een takenkaart of individuele opdrachten kaart met pictogrammen, zodat hij/zij zelfstandig aan het werk kan en ook zelfstandig kan registreren. Verrijkingsaanbod Bij het verrijkingsaanbod wordt gebruik gemaakt van de leerarrangementen voor groep 1-2. Verder kunnen er aanvullende materialen worden ingezet die zijn opgenomen in het materiaaloverzicht voor 4-8-jaringen. Er staat in het lokaal in groep 1-2 een kast met uitdagende materialen, uitsluitend voor deze leerling(en). Het is ontwikkelingsmateriaal waar kleuters over het algemeen niet aan toe komen. Er is hier volop gelegenheid tot verdieping en verbreding. De leerkracht bedenkt zelf verdiepende en verbredende opdrachten om de leerling uit te dagen. Het kind heeft zelf ook een stem in de keus van het materiaal en de opdracht. Planning leerstof In groep 1-2 maakt de leerkracht per week een planning van de opdrachten en activiteiten die aan de orde zullen komen. Vervolgens wordt per dag bepaald welke opdrachten en activiteiten individuele kinderen gaan doen. Bij leerlingen uit de doelgroep wordt bij het inplannen van opdrachten en activiteiten rekening gehouden met het niveau van de leerling en zullen naast reguliere opdrachten en activiteiten ook verrijkingsopdrachten ingepland worden. 7 BEGELEIDING ONDERPRESTEERDERS Naast de didactische aanpassingen zijn er leerlingen die ook behoefte hebben aan specifieke begeleiding vanwege problemen die ze hebben in hun functioneren. - Project MIND richt zich vooral op de meer- of hoogbegaafde onderpresteerders. - Kinderen die minder goed presteren op taal, lezen en rekenen dan op grond van hun sterke begaafdheidsfactoren verwacht mag worden, zonder dat de kinderen gehinderd worden door een (versluierde) leer- en of persoonlijkheidsstoornis. - Bij het functioneren van kinderen gaat het om twee aspecten: het didactisch - en het pedagogische aspect. Daarom voeren we als school bij de begeleiding van begaafde kinderen een tweesporenbeleid: de didactische aanpak wordt gecombineerd met een passende pedagogische aanpak. Waar nodig wordt de gedragsspecialist geraadpleegd en/of extern onderzoek ingezet. Contact en overleg met de ouders is essentieel. 7.1 UITGANGSPUNTEN SCREE NING MIND Bij de signalering gelden voor onderpresteerders de volgende aandachtspunten: - We vermoeden onderpresteren als de ouders of de leerkracht een signaal afgeven en de kinderen hoge uitzonderlijke prestaties laten zien op de zaakvakken of op sportief of kunstzinnig gebied. - Kinderen die vermoedelijk meer- of hoogbegaafd zijn maar geen hoge schoolprestaties (A-scores) laten zien. - Kinderen die vermoedelijk meer- of hoogbegaafd zijn maar die een negatief toetsverloop hebben. - Kinderen die een negatief toetsverloop hebben en waarbij ouders en/of leerkrachten onderpresteren vermoeden. 14

15 - We vermoeden onderpresteren als ouders en leerkrachten een vermoeden voor onderpresteren hebben en het kind belemmerende omgevingsfactoren heeft. - We vermoeden onderpresteren als leerkrachten en ouders een vermoeden voor onderpresteren hebben en het kind belemmerende niet cognitieve persoonlijke factoren heeft. 7.2 AANDACHTSPUNTEN DIAGNOSTIEK Bij de diagnostiek gelden voor onderpresteerders de volgende aandachtspunten: - Groot verschil tussen leereigenschappen (hoog) en persoonskenmerken (laag, wisselend). - Resultaten doortoetsen: wanneer een leerling op de LVS-toetsen op een hoger niveau een hogere score haalt dan op de LVS-toetsen van het huidige niveau is dit een indicatie voor onderpresteren. Notabene: er wordt altijd minimaal één niveau hoger getoetst, ook al is de score op het huidig niveau niet op A-niveau. - Er zal vaker extern onderzoek noodzakelijk zijn om meer duidelijkheid te krijgen over de cognitieve capaciteiten. 7.3 AANDACHTSPUNTEN BEGELEIDING Bij leerlingen die onderpresteren is het belangrijk om ze ondanks hun huidige prestaties, in te delen in een leerlijn. Daarnaast is de pedagogische begeleiding van deze leerlingen essentieel om een gedragsverandering teweeg te brengen. Je kunt tips vinden voor de begeleiding van leerlingen via: - MIND Portaal: onderdeel Eerste Hulp Bij Onderpresteren en hulpkaarten onderpresteren ( ) - Interne middelen (literatuur, tijdschriften) - De gedragsspecialist van de school kan geraadpleegd worden. Het is essentieel om te zorgen voor goede diagnostiek om een goed uitgangspunt te hebben bij de begeleiding van de leerling. Een goede band met de leerlingen is belangrijk voor het verkrijgen van resultaten en om een vicieuze cirkel te doorbreken. We werken op met een twee sporen beleid: we richten ons op de pedagogische én de didactische aanpak van de leerling. Mocht er na het toepassen van de handelingssuggesties na enige tijd nog geen verbetering optreden in de situatie van de leerling, dan is het wenselijk om een extern deskundige te raadplegen. Dit gebeurt altijd door en in overleg met de IB-er. 8 RANDVOORWAARDEN BEGELEIDING MINDWERK (BREDER VERRIJKINGSWERK) Mindwerk is net zo belangrijk als de basisstof. Voor meer- of hoogbegaafde kinderen is het als het ware een onderdeel van hun basisstof. Het is dan ook van het grootste belang dat de leerkracht daar als zodanig mee omgaat. Kinderen hebben recht op voldoende instructie die structureel ingepland worden, waarbij we uitgaan van een minimum van 1 x 15 minuten in de week. Er wordt regelmatig gereflecteerd op het mindwerk, waarbij de reflectie vooral gericht is op het leerproces en niet zozeer op het resultaat. Het mindwerk wordt beoordeeld en de resultaten worden gerapporteerd. 15

16 8.1. PLANNING LEERSTOF Op obs de Wizzert maken we gebruik van contractbrieven voor de leerlingen van groep 3 t/m 8. In de contractbrief wordt vastgelegd welk werk de (begaafde)leerling die week moet maken. De contractbriefweektaak wordt opgesteld door de leerkracht. De groepsleerkracht is verantwoordelijk en plant verrijking- en verdiepingswerk voor de betreffende week met materiaal dat de leerling uitdaagt. Het extra materiaal heeft vooral een open karakter, waarbij meerdere oplossingen mogelijk zijn. Het werk heeft een verplichtend karakter en moet dus in die week gemaakt worden. De leerkracht plant ook de instructie van het werk in evenals de reflectie en evaluatie ervan. De leerling is verantwoordelijk voor het serieus verwerken van de aangeboden leerstof. De leerkracht is verantwoordelijk voor de communicatie met de ouders en voor een goede overdracht naar de volgende groep. De IB-er is er voor de ondersteuning van de leerkracht. Werk voor eerste leerlijn: De leerlingen doen korte instructie mee met de groep. - Er wordt 25-50% van de oefenstof geschrapt (zie hiervoor richtlijnen methoden) - Er komt dan 1 à 1,5 uur per vak per week vrij voor verrijking en verdieping. Werk voor tweede leerlijn: - De leerling volgt alleen instructie bij nieuw leerstofaanbod % van de leerstof wordt geschrapt (zie hiervoor richtlijnen methoden) Er komen ongeveer 3 lessen per vakgebied per week vrij voor extra aanbod, verdieping en verrijking. De routeboekjes van het SLO passen bij deze 2 e leerlijn. De verrijking en verdieping die aangeboden wordt, moet een beroep doen op creatief denken, puzzelen, onderzoeken etc. In groep 1 en 2 wordt gewerkt met het planbord. Meer- of hoogbegaafde leerlingen hebben een keuzemoment minder dan de andere leerlingen. (een extra werkje). 8.2 BEGELEIDING MINDWERK De leerkracht zorgt dat de planning in orde is. De materialen zijn overzichtelijk opgeborgen, zodat de leerling ze zelf kan pakken. Zijn er specifieke materialen nodig, dan is met de leerling afgesproken aan wie dit gevraagd kan worden. Leerlingen die werken met een leerarrangement hebben net als alle andere leerlingen behoefte aan begeleiding. In een gesprek wordt gereflecteerd op gemaakt werk (de strategieën en de zelfstandigheid), er wordt instructie gegeven en het werk voor de komende week wordt gepland. Er is op obs de Wizzert minimaal 1x per week 15 minuten ingeroosterd voor begeleiding en instructie. De leerling kijkt het werk na voor zover dat kan: het gaat dan om werk dat eenduidige antwoorden vraagt. Verrijkingswerk geeft vaak open vragen en opdrachten die door de leerkracht worden nagekeken. De leerkracht kijkt minstens 1 keer per week de verrijkingsopdrachten van de leerling na, zodat ook adequate feedback gegeven kan worden. In sommige gevallen is er korte dagelijkse feedback door de leerkracht. 16

17 8.3. BEOORDELING MINDWERK Uitgangspunt hierbij is dat het belangrijk is om het leerproces van de leerling te bewaken en dat het werken aan een leerarrangement niet vrijblijvend is. De wijze waarop de beoordeling plaats vindt kan per school en per kind verschillen. Advies vanuit Mind: - Werk van kinderen laten controleren en waarderen zoals dit ook gebeurt met de basisstof. - De gemaakte opdrachten verzamelen in een portfolio. - 1x per maand een evaluatiegesprek houden met het kind over zijn of haar werk waarbij de volgende vragen aan bod komen: - Wat heb ik geleerd? (vaardigheden, kennis en inzichten) - Hoe heb ik geleerd? (voorbereiding, planning en werkhouding) - Wat zou ik de volgende keer hetzelfde, anders of beter doen? Afspreken procesgerichte leerdoelen. Een waardering opnemen voor het proces, weer te geven op het rapport van het kind. Op onze school onderschrijven we dit advies van de werkgroep Mind. De leerkracht beoordeelt het Mindwerk van de leerling op resultaat, op inzet, op zelfstandigheid en het toepassen van oplossingsstrategieën. Het resultaat wordt vermeld op het rapport en in het leerlingvolgsysteem Esis en evt. in de map met registraties VERMELDING OP RAPPORT Op het rapport wordt melding gemaakt dat de leerling werkt met een leerarrangement. Tevens wordt aangegeven hoe processen verlopen en welke resultaten behaald zijn. 8.5 OVERDRACHT Voorafgaand aan de start van een nieuw schooljaar vindt de overdracht plaats. Dit is het bespreken van alle leerlingen en het doorgeven van bijzonderheden. De leerkracht van de volgende groep is verantwoordelijk en start het speciale traject op, het werken met de leerarrangementen en het werken met verrijking- en verdiepingsmateriaal vanaf de eerste schoolweek. 8.6 COÖRDINATIE De begeleiding van de meer- of hoogbegaafde leerlingen wordt gecoördineerd door de leerkracht. De IB-er kan daar waar nodig ondersteunen bij het opstellen van het groepsplan. De specialist meer- of hoogbegaafdheid kan worden gevraagd voor signalering en advies. 9. EVALUATIE 9.1 SCHOOLNIVEAU De leerkracht neemt het initiatief voor een leerlingbespreking met de IB-er. Als een traject loopt, wordt het regelmatig geëvalueerd. De verantwoordelijkheid voor de evaluatie ligt bij de leerkracht. De leerkracht 17

18 beoordeelt of de IB-er betrokken moet worden bij evaluatiegesprekken. De resultaten van de evaluatie worden vermeld in een verslag in het leerlingvolgsysteem, eventuele bijzonderheden worden in het logboek vermeld. 9.2 OUDERS Korte termijn Na 6-8 weken vindt er op initiatief van de leerkracht een evaluatiegesprek plaats met de ouders. Ook de ouders kunnen het initiatief nemen tot een gesprek. De leerkracht beslist of bij het gesprek de aanwezigheid van de IBer gewenst is. Langere termijn (4-6 maanden) Wanneer het traject naar tevredenheid loopt en er geen grote aanpassingen meer nodig zijn, wordt de evaluatie gekoppeld aan de rapportgesprekken (2x per jaar). De IB-er is alleen in bijzondere situaties aanwezig of op speciaal verzoek van de leerkracht of de ouders. De leerkracht maakt een kort verslag van dit gesprek in Esis. Tijdens het gesprek worden de ouders door de leerkracht ingelicht over de vorderingen, het aangeboden materiaal, het welbevinden, de werkhouding, de zelfstandigheid en het oplossend vermogen van de leerling. Doel van dit gesprek is bovendien om van de ouders te horen hoe de leerling zich thuis gedraagt, wat hij/zij vertelt over zijn (speciale) werk en of de leerling op school genoeg uitgedaagd wordt in hun ogen. 9.3 LEERLING Korte termijn (wekelijks) Het is belangrijk om regelmatig even kort te evalueren met de leerling, zodat de leerkracht zicht houdt op het leerproces van de leerling. Vragen als: Hoe heb je gewerkt? Welke dingen gingen goed? Welke dingen ging minder goed? Zijn er dingen die je met de leerkracht wilt bespreken? Hoe en welke manieren heb je gebruikt om problemen op te lossen in je werk? etc. komen aan de orde. Langere termijn (na 6-8 weken) Evaluatie met leerlingen vindt plaats door middel van een gesprek met de groepsleerkracht. Er wordt een kort verslag van het gesprek gemaakt en in Esis vastgelegd. 18