8.3 Doorwas in aardappelen voorkomen? Proefervaringen in 2010 A. Demeyere (ADLO), D. Cauffman (PIBO), V. De Blauwer (PCA), E.

Transcriptie

1 8.3 Doorwas in aardappelen voorkomen? Proefervaringen in 2010 A. Demeyere (ADLO), D. Cauffman (PIBO), V. De Blauwer (PCA), E. Hofmans (ADLO) Samenvatting Doorwas is een gevolg van hoge temperaturen in de rug waarbij groei en knoldikking tijdelijk stoppen. Van zodra de groei zich herneemt (bij afkoeling/regen) begint het gewas weer van voor af aan. In 2006 (doorwasjaar) werd in diverse proeven vastgesteld dat de toepassing van maleïnehydrazide duidelijk minder doorwas gaf bij Bintje. In 2010 werden opnieuw verschillen proeven aangelegd om een bevestiging van de ervaringen uit 2006 te krijgen. Uit deze nieuwe proeven bleek dat een toepassing van een middel op basis van maleïnehydrazide op het juiste moment doorwas kan afremmen en de kwaliteit van de aardappelen verbeteren. Wat is doorwas? Doorwas in aardappelen komt niet jaarlijks voor maar kan onder bepaalde weersomstandigheden en bij bepaalde rassen een zeer groot probleem zijn. Wanneer er na een droge periode met luchttemperaturen hoger dan 25 C koel en vochtig weer volgt, is het risico op doorwas zeer groot. Als er op dat ogenblik bovendien weinig loof gevormd is, kan de bodemtemperatuur in de rug oplopen. Wanneer de temperatuur in de rug hoger is dan 25 C wordt de kiemrust in de gevormde knollen doorbroken. De plant waant zich terug in zijn beginstadium waarbij de dochterknollen (primaire knollen) nu reageren als moederknol met vorming van ondergrondse stengeldelen: stolonen. Deze stolonen kennen eerst een lengtegroei waarna ze ofwel uit de rug groeien, ofwel ondergronds verdikken aan het uiteinde (secundaire knol). Deze secundaire knollen kunnen de primaire knol leegzuigen door het onttrekken van voedingsstoffen en vocht. Het onderwatergewicht van de primaire knol neemt af en in het slechtste geval wordt deze glazig. Glazige knollen vormen een ernstig kwaliteitsgebrek in de partij aardappelen. Naast de kwaliteitsvermindering als gevolg van de glazigheid, zorgt doorwas ook voor een opbrengstvermindering. De secundaire knollen verhogen het aantal aardappelen per struik, worden later gevormd en verhogen het aandeel kleine aardappelen in het betrokken perceel. Het aandeel frietaardappelen is dikwijls zeer beperkt in percelen met doorwas. In juli 2010 werden op verschillende plaatsen in Vlaanderen rugtemperaturen van meer dan 25 C gemeten. Rond half juli werden de eerste vaststellingen van doorwas gedaan en werd gevreesd voor de herhaling van het doorwasjaar Gedurende 4 jaar (van 2005 tot 2009) werden verschillende proeven aangelegd met Fazor op basis van maleinehydrazide. Dit middel werd ingezet om de kiemremming tijdens bewaring te voorkomen en zo de eerste toepassing van CIPC uit te sparen. In 2006 werd in de proeven van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO) vastgesteld dat de toepassing met Fazor duidelijk minder doorwas gaf bij Bintje. Gezien de goede ervaringen in 2006 en de specifieke werking van maleinehydrazide werden in 2010 opnieuw verschillende proeven op frietrassen en tafelrassen aangelegd om een bevestiging van de ervaringen uit 2006 te krijgen. De proeven op de versmarktaardappelen werden uitgevoerd door PIBO met de steun van de provincie Limburg. De proefvelden met frietrasrassen werden enerzijds aangelegd door ADLO en anderzijds door het PCA (in opdracht van de firma Kregliner met het product Itcan).

2 Maleïnehydrazide Maleïnehydrazide (groeiregulator) is sinds enkele jaren ook erkend in de teelt van aardappelen. De erkenning van maleïnehydrazide betreft de werking als kiemremmingsmiddel op het veld waardoor enerzijds bij het inschuren bespaard kan worden op CIPC (kiemremmer) en anderzijds opslag van overblijvende aardappelen in de volgende teelt beperkt blijft. De werkingswijze steunt op een blokkering van de celdeling, terwijl de celstrekking (=groei van reeds gevormde cellen) niet beïnvloed wordt. Het product dient toegepast te worden tijdens het groeiseizoen, dit van zodra minstens 80% van de knollen 25 mm diameter bereikt hebben tot uiterlijk 3 weken vóór de loofdoding. Wees wel voorzichtig met een te vroege bespuiting! Indien de knollen nog te klein zijn kunnen die geremd worden in hun groei met opbrengtderving tot gevolg. Uit de proeven van bleek dat er beter gewacht wordt met de bespuiting tot 80% van de knollen 35 mm diameter bereikt hebben. De erkende dosis bedraagt 5 kg/ha en dient apart gespoten te worden (dus niet mengen met fungicidebehandeling). Na de bespuiting mag gedurende de eerste 24 uur geen betekenisvolle neerslag vallen om het product in voldoende te mate te laten opnemen door het gewas. Er zijn op dit ogenblik drie handelsproduct toegelaten op basis van maleinehydrazide, namelijk Fazor 60 SG, Itcan en Himalaya 60 SG. Proefopzet Op de proefvelden aangelegd door ADLO werd Fazor 60 SG gebruikt aan een dosering van 5 kg/ha opgelost in 400 l water. De rassen die in de proeven opgenomen werden zijn Bintje (twee locaties), Fontane en Innovator. Bintje is bekend als een ras dat zeer gevoelig is voor doorwas. Naast Bintje werden Fontane en Innovator als nieuwere rassen opgenomen. Bij Innovator zal ook het effect op de inwendige kieming na bewaring beoordeeld worden. De proeven werden aangelegd in vier herhalingen. Het ADLO legde drie objecten aan namelijk onbehandeld, behandeld met 5 kg/ha Fazor half juli en behandeld met 5 kg Fazor/ha eind juli. Het PCA legde een proef aan in Bintje (22 juli) en PIBO in diverse versmarktrassen (30 juli). Op deze proefvelden werd gespoten met Itcan aan een dosering van 5 kg/ha en dit op één tijdstip. De proeven werden manueel gerooid. De opbrengst en sortering werden bepaald. De kwaliteitsanalysen werden uitgevoerd door het PCA. Bij het ras Cilena (PIBO) werd op twee tijdstippen enkele struiken gerooid en werden vervolgens ook gesorteerd. Van de andere versmarktrassen werd een beoordeling gedaan van het percentage doorwas en de maatsortering. Tabel 1 Overzicht diverse proefpercelen 2010 Proefplaats Proefnemer 1 Ras 1 e toepassing 2 e toepassing dosis + product Zwalm Vl Overheid Bintje 15 juli '10 27 juli '10 5 kg/ha Fazor Leefdaal Vl Overheid Bintje 16 juli '10 29 juli '10 5 kg/ha Fazor Linter Vl Overheid Fontane 16 juli '10 29 juli '10 5 kg/ha Fazor Linter Vl Overheid Innovator 16 juli '10 29 juli '10 5 kg/ha Fazor Horebeke PCA Bintje 22 juli '10-5 kg/ha Itcan Tongeren PIBO Diverse 30 juli '10-5 kg/ha Itcan 1 Proefnemers: Vlaamse ov erheid, Afdeling Duurzame Landbouw ontw ikkeling PCA: Interprov inciaal Proefcentrum v oor de Aardappelteelt v zw PIBO Campus: Provinciaal Instituut v oor Biotechnisch

3 Rasgevoeligheid voor doorwas In diverse versmarktrassen die in proef lagen (PIBO), werd een beoordeling gedaan van het percentage doorwas en de maatsortering. Volgende rassen gaven veel doorwas: Alexandra, Nicola, Charlotte en Desirée. De rassen Alexia, Allians, Belana en Erika gaven minder problemen en bij Artemis werd zo goed als geen doorwas vastgesteld. Ook het PCA ging in de rassenproef met friet- en chipsrassen na hoe gevoelig de diverse rassen waren voor doorwas en dit op twee locaties (Beitem en Waterland-Oudeman) (Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.). In Waterland-Oudeman (polder) vertoonden slechts 5 van de 18 rassen doorwassymptomen. In Beitem (zandleem) waren dat er 16 (hogere bodemtemperaturen). Bintje en Lacetta hadden het meest doorwas. Bastion vertoonde veel doorwas in Beitem, maar niet in Waterland- Oudeman. De meeste rassen vertoonen begin augustus scheuten. Popperigheid kwam vooral voor bij de chipsrassen Pirol en Polaris. Bij Bintje, Lacetta en Marlen werden toen ook al secundaire knollen geteld. Tabel 2 Percentage knollen met doorwas in 2 rassenproeven (PCA) Beitem Waterland-Oudeman Beitem Waterland-Oudeman (zandleem) (polder) (zandleem) (polder) Frietrassen Chipsrassen Bintje Lady Claire 1 0 Bastion 60 0 Crisper 6 0 Challenger 0 0 Lady Lenora 1 0 Darlene 15 0 Marlen 47 5 Excellent 2 0 Pirol 27 0 Fontane 5 0 Polaris 29 0 Lacetta VR Lady Anna 0 0 Magnum 1 0 Royal 45 7 Sagitta 6 0 Resultaten Visuele beoordelingen Op de proefvelden van ADLO begonnen de knollen door te schieten op het ogenblik van de eerste toepassing; bij de tweede toepassing was er al secundaire knolvorming. Bij Bintje en Fontane was er een duidelijk verschil in groei van de behandelde percelen ten opzichte van de controle. Eén week na toepassing was er een duidelijke groeiremming van de behandelde objecten. De onbehandelde perceeltjes vertoonden duidelijke hergroei en kwamen volop in bloei. Dit was niet het geval bij de andere perceeltjes. Bij de vroege toepassing werd de herbloei volledig voorkomen en bij de latere toepassing stopte de hergroei en de gevormde bloemknoppen vielen af. Deze groeiverschillen waren duidelijk tot de oogst. De vroege behandeling gaf een snellere afrijping dan de latere behandeling. De onbehandelde perceeltjes rijpten het traagste af. Bij Innovator waren er weinig verschillen in groei en ook de afrijping verliep gelijkaardig. Op het proefveld Bintje aangelegd door het PCA zat op moment van de bespuiting 73% van de knollen in de sortering +35mm. 42% van de knollen vertoonden symptomen van doorwas: 24% met kiemen en 18%

4 met secundaire knollen. De knollen die niet doorgeschoten waren hadden een gemiddelde diameter van 29mm. Primaire knollen waren 42mm groot en de secundaire knollen 9mm. De aanwezige scheuten waren gemiddeld 14mm lang. Bintje ADLO had op twee locaties het ras Bintje in proef. De opbrengstverschillen voor dit ras waren relatief klein (Tabel 3). Er was een duidelijk effect op het percentage friet (>50 mm). Op het proefperceel in Leefdaal, met een matige opbrengst was er 20% meer aandeel frietaardappelen in de vroege behandeling en 3 % in de late behandeling ten opzichte van de controle. Bij de vroege toepassing van Fazor was het onderwatergewicht bij de vroege toepassing beduidend hoger; het % drijvers lag veel lager (Tabel 5). Bij de late toepassing zijn de resultaten niet zo éénduidig. Er was geen beïnvloeding op de smaak van de behandelde objecten na koken maar de frietindex op de behandelde objecten was duidelijk beter (Tabel 6). Bij Bintje, een zeer doorwasgevoelig ras werd het positief effect van maleïnehydrazide op het afremmen van doorwas bevestigd. Op het proefveld aangelegd door het PCA was bij de oogst duidelijk dat er meer knollen per plant waren bij het onbehandelde object. De reden hiervan was de nieuwe knolzetting en de secundaire knollen. Na een bespuiting met maleïnehydrazide bleven de secundaire knollen kleiner en de primaire knollen zonder secundaire groei waren grover uitgegroeid. Na de bespuiting lag de totale opbrengst lager, maar er was wel een duidelijk positief effect op het percentage grove knollen (+12%). Daarnaast had Itcan een positief effect op het onderwatergewicht en het percentage drijvers (

5 Tabel 4). Innovator Bij Innovator werden weinig opbrengstverschillen waargenomen. De opbrengst lag zeer hoog op het proefperceel namelijk 73,3 ton/ha. De late toepassing gaf een hogere opbrengst te wijten aan het hogere % friet. Opmerkelijk waren de grove, banaanvormige onregelmatige knollen in het onbehandelde object. In tegenstelling tot Bintje was er weinig of geen beïnvloeding van de kwaliteit (onderwatergewicht, doorwas, smaak na het koken of frietindex). Fontane De sterke groeiremming die zichtbaar was op het perceel na de toepassing met maleinehydrazide heeft zich bij Fontane vertaald in een duidelijk lagere opbrengst en een kleiner aandeel friet. De andere kwaliteitsparameters werden ook hier weer niet beïnvloed. Tabel 3 Opbrengst en percentage friet na behandeling met Fazor t.o.v. de controle (ADLO) Totale opbrengst t.o.v. controle (%) % 50 mm t.o.v. controle Bintje Fontane Innovator Bintje Fontane Innovator Zwalm Leefdaal Linter Linter Zwalm Leefdaal Linter Linter Onbehandeld Vroege toepassing ( half juli) Late toepassing ( eind juli)

6 Tabel 4 Opbrengst, percentage friet, percentage drijvers en onderwatergewicht na behandeling met Itcan t.o.v. de controle (PCA) Totale opbrengst % 50 mm % drijvers (1,06) Onderwatergewicht t.o.v. controle (%) mm + 50 mm (g/5kg) Onbehandeld ,4 1,5 372 Toepassing 22 juli , Totale opbrengst % 50 mm % drijvers (1,06) Onderwatergewicht t.o.v. controle (%) mm + 50 mm (g/5kg) Onbehandeld ,7 4,4 1,5 372 Toepassing 22 juli 93 72,7 0, Tabel 5 Percentage drijvers en onderwatergewicht na behandeling met Fazor t.o.v. de controle (ADLO) % drijvers (1,06) Onderwatergewicht (/5kg) Bintje Fontane Innovator Bintje Fontane Innovator Zwalm Leefdaal Linter Linter Zwalm Leefdaal Linter Linter Onbehandeld 9,6 14,3 0,0 0, Vroege toepassing ( half juli) 1,0 2,2 2,4 1, Late toepassing ( eind juli) 0,0 7,4 0,0 2, Tabel 6 Smaak na koken en frietkwaliteit na behandeling met Fazor t.o.v. de controle (ADLO) Smaak na koken (1-9) (1) Frietkwaliteit (0-6) (2) Bintje Fontane Innovator Bintje Fontane Innovator Zwalm Leefdaal Linter Linter Zwalm Leefdaal Linter Linter Onbehandeld 5,5 6,5 6,5 5,5 2,8 2,4 1,5 2,6 Vroege toepassing ( half juli) 6,5 6,0 6,5 5,0 1,7 2,0 1,4 2,8 Late toepassing ( eind juli) 6,0 6,5 5,5 5,5 1,8 2,4 1,5 2,6 (1) Smaak na koken op een schaal van 1 tot 9 met 1 = slecht tot 9 = zeer goed (2) Frietkleur op een schaal v an 0 tot 6 met < 2,5 = zeer goed; 2,5-3,0 = goed; 3,0-3,5 = aanv aardbaar; 3,,5-4,0 = matig; > 4,0 = onvoldoende Cilena De sortering op 20 augustus is bij benadering verdeeld volgens een Gausscurve (Figuur 1). Het aantal knollen aan de struiken die niet met Itcan werden gespoten lag ongeveer 20% hoger dan bij de struiken die wel werden behandeld. De verdeling van de controle over de verschillende klassen volgt de gausscurve beter dan de behandelde aardappelen. De behandelde aardappelen hebben een groter aandeel aardappelen tussen de mm. Het aandeel aardappelen kleiner dan 30 mm is vergelijkbaar tussen de controle en behandelde aardappelen. Op Figuur 2 is de verdeling van de sortering van de aardappelen op 20 september te zien. Het aandeel aardappelen tussen de mm is zowel bij de controle als de behandelde aardappelen toegenomen. Bij de met maleïnehydrazide behandelde aardappelen is deze klasse met zo n 10 % gestegen. Bij de controle behandeling is dit ± 7 %. Het staal van de controle bevatte ± 30 % meer aardappelen waarbij veel

7 aardappelen kleiner waren dan 30 mm. Het aandeel aardappelen in de klasse mm bedraagt 20 % meer bij de aardappelen behandeld met maleïnehydrazide. Figuur 1 Sortering en verdeling van Cilena s gerooid op 20 augustus Figuur 2 Sortering en verdeling van Cilena s gerooid op 20 september Figuur 3 Cilena met links: controle; rechts: aardappelen behandeld met maleïnehydrazide

8 Besluit De positieve effecten op het onderdrukken van doorwas met middelen op basis van maleïnehydrazide werden bevestigd in Vooral de rassen die gevoelig zijn voor doorwas zoals Bintje en Cilena reageren positief op de behandelingen. Dit uit zich niet meteen in een grotere totale opbrengst, maar wel in meer grove aardappelen, minder drijvers en een hoger onderwatergewicht. Bij Fontane en Innovator, die weinig gevoelig zijn aan doorwas, werd geen positief effect waargenomen. Het effect op kiemremming en opslagbestrijding, waarvoor maleïnehydrazide erkend is in België, werd in de proeven niet meegenomen.