Opbrengst en kwaliteit van (half)vroege en late rassen

Transcriptie

1 Opbrengst en kwaliteit van (half)vroege en late rassen V. De Blauwer (Inagro), D. Cauffman (PIBO), A. Demeyere (VO-ADLO), I. Eeckhout (PCA), D. Martens (LTCW), P. Vermeulen (VTI) Samenvatting Alle rassenproeven werden in de tweede helft van april geplant. Daarna volgde een lang, koud voorjaar wat de ontwikkeling van het gewas vertraagde. De zonnige en droge zomermaanden maakten veel goed, Uiteindelijk vielen de opbrengsten iets lager uit dan voorgaande jaren. Omwille van de droogte op het einde van het groeiseizoen was zowel het onderwatergewicht als de blauwgevoeligheid hoog (uitgezonderd de versmarktrassen in Dentergem). Alle frietrassen scoorden (zeer) goed op vlak van bakkwaliteit. De kwaliteit van de chipsrassen viel sterk tegen in Poperinge, terwijl op de andere twee locaties de chipskwaliteit meestal (net) goed tot zeer goed was. Bij de versmarktrassen waren er grote onderlinge verschillen op vlak van smaak na koken (van slecht tot goed). Proefopzet In 2013 werden op 8 locaties in Vlaanderen rassenproeven aangelegd in het kader van het Programma Landbouwcentrum Aardappelen. Op 6 locaties lagen telkens 8 of 9 frietrassen met op 3 plaatsen ook nog 5 chipsrassen erbij. Versmarktrassen lagen met 9 of 10 rassen op 2 locaties. De drie vroege frietrassen lagen op één proefplaats. De rassenproeven werden geplant tussen 15 en 30 april Er werd gebruik gemaakt van groot pootgoed en de plantafstand in de rij werd aangepast per ras: 33 à 40 cm voor frietrassen, 33 of 36 cm voor chipsrassen en 30 à 34 cm voor versmarktrassen. De bemesting gebeurde op basis van een grondontleding (Bodemkundige Dienst van België) en werd aangepast per ras. De frietrassen Action, Compass, Eurostar, Ludmilla, Navigator en Performer en de chipsrassen - uitgezonderd Madison - kregen 20 eenheden stikstof/ha minder dan Bintje. De rassen voor de versmarkt en de vroege frietrassen kregen allemaal evenveel stikstof. Het pootgoed werd om proeftechnische reden niet ontsmet. De meeste rassen in de proeven zijn resistent tegen het aardappelcysteaaltje Globodera rostochiensis pathotype 1 en 4 (Ro1,4). Enkele rassen zijn resistent tegen Globodere pallida pathotype 2 en/of 3. Tijdens het groeiseizoen werden de rassen opgevolgd en beoordeeld op diverse gewaskenmerken (opkomst, gewasstand, bloei, afrijping, ). Na de oogst werden opbrengst, sortering, onderwatergewicht, drijvers, blauwgevoeligheid, knolkenmerken, kook- en frietkwaliteit bepaald. Bij de versmarktrassen werden tussentijds stalen genomen om bovenmaten te voorkomen (vermarktbare sortering 30-60mm). Bij voldoende grove sortering en onderwatergewicht, werd er geloofdood. Daarom werden op het proefveld in Tongeren twee rassen (Ingrid en Obama) vroeger geloofdood. In Dentergem werd nooit een voldoende hoog onderwatergewicht behaald en werd het proefveld samen met het omliggende praktijkperceel geloofdood. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

2 Tabel 1 Proefomstandigheden industrierassen en rassen voor versmarkt Proefplaats Melkwezer Poperinge Zwalm St.-Niklaas W-Oudeman Zonnebeke Dentergem Tongeren Grondsoort leem lichte leem leem lichte zandleem polder zandleem zandleem lichte leem Proefnemer 1 VO VTI VO LTCW PCA Inagro PCA PIBO Rassen in proef friet friet/chips friet friet friet/chips friet/chips friet/vers vers Bemesting N advies referentie: (kg N/ha) Organisch (voorjaar) ton RSM 16 ton ZDM - 12 ton VMM 15 ton VDM brijbak 17 VDM N K 2O Mineraal (kg/ha) N 174/ / / / / /104 K 2O Plantdatum 17 apr 29 apr 24 apr 19 apr 15 apr 25 apr 30 apr 22 apr Loofdoding 15 sep sep 13 sep sept 19 sep 14 aug 8 of 21 aug 2 Oogst 8 okt 1 okt 17 okt 25 sep 24 sep 8 okt 13 sep 23 sep 1 Proefnemers: LCA 2013 VO: Vlaamse ov erheid, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling, Leuven Inagro, Rumbeke - Beitem PCA: Interprov inciaal Proefcentrum voor de Aardappelteelt, Kruishoutem VTI: Land- en Tuinbouw school, Vrij Technisch Instituut, Poperinge LTCW: Land- en Tuinbouwcentrum Waasland, Technisch Instituut St.-Isidorus, St.-Niklaas PIBO-PHL: Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs, Provinciale Hogeschool Limburg, Departement Biotechniek, Tongeren 2 Ingrid en Obama w erden doodgespoten op 8 aug; Luciole, Picobello en Saline op 21 aug; de rest is natuurlijk afgestorv en 3 RSM: runderstalmest; VMM: v arkensmengmest; VDM: varkensdrijfmest; ZDM: zeugendrijfmest Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

3 Frietrassen In Melkwezer, Poperinge, Zwalm, Sint-Niklaas, Waterland-Oudeman en Zonnebeke werden telkens 8 of 9 frietrassen aangelegd. Het ras Bintje werd als standaard genomen, maar ook Fontane is ondertussen een referentie geworden. De opbrengsten van de referentierassen waren vergelijkbaar met de praktijkvelden. Zo haalde Bintje gemiddeld 44,1 ton/ha op de proefvelden terwijl de netto-opbrengst (+35 mm zonder afval) op 16 praktijkpercelen Bintje afklokte op 43,8 ton/ha (zie artikel Groeicurve Bintje 2013). Fontane haalde 49,1 ton/ha op de proefvelden en 48,8 ton/ha op praktijkpercelen (zie artikel Praktijkpercelen Innovator, Asterix en Fontane 2013 ). De opbrengsten in Waterland-Oudeman (polder) vielen tegen in Door het lang koude voorjaar kende het aardappelgewas er een trage start en de zomer bleef relatief droog. Het proefveld in Zonnebeke kreeg de meeste regen in augustus en haalde ook de hoogste opbrengsten. Op vlak van het onderwatergewicht zien we dan weer net het omgekeerde: zeer hoge onderwatergewichten in Waterland-Oudeman en veelal lagere in Zonnebeke. Over de proefplaatsen heen kunnen we spreken van eerder hoge onderwatergewichten, want slechts twee rassen bleven onder een gemiddelde van 400 g/5kg. Dit ging natuurlijk gepaard met hoge blauwgevoeligheden. Gemiddeld over alle proefplaatsen heen scoorden alle rassen (zeer) goed voor de frietkwaliteit. De smaak na koken was vergelijkbaar met de voorbije jaren. Enkel in Sint-Niklaas bleef de smaak ondermaats. Bintje Bintje blijft nog steeds het ras met het grootste areaal in België. Op de proefvelden kende Bintje de vlotste opkomst met het meeste aantal stengels per struik (5,4). Bintje vormde daarnaast zoals gewoonlijk ook het meeste aantal knollen per struik (16). Dit is ook de reden voor de ruimere plantafstand (40 cm in de rij). De netto-opbrengst (sortering +35mm zonder afval) kwam uit op gemiddeld 55,1 ton/ha met 71% in de sortering +50mm. Deze opbrengst (onder ideale omstandigheden) is vergelijkbaar met een praktijkopbrengst van 44,1 ton/ha na aftrek van 20% (geen invloed van kopakkers, spuitsporen, ). De opbrengst van Bintje op de diverse proefvelden ligt hiermee lager dan de voorbije jaren (- 1 ton t.o.v. 2012, -10 ton t.o.v en -2 ton t.o.v. 2010). Ook de grofte viel wat tegen in Met een onderwatergewicht van gemiddeld 400 g/5kg scoorde Bintje hoog en werden geen drijvers (dichtheid 1,06) gevonden. Uit de resultaten bleek nogmaals dat Bintje een blauwgevoelig ras is. Bintje scoorde met 269 op een schaal van 0 (= niet blauwgevoelig) tot 400 (= zeer blauwgevoelig) de hoogste index, terwijl andere rassen nog hogere onderwatergewichten hadden. Zijn frietkwaliteit was op alle locaties zeer goed. Zijn smaak na koken was zeer goed en hiermee scoort dit dubbeldoelras het best van alle frietrassen. Dit was de voorbije 2 jaar ook al het geval. Bintje blijkt wel het meest schurftgevoelig te zijn. Action Action is één van de nieuwe rassen in proef en wordt aanzien als een vroeg Agria-type. Zijn opkomst kwam trager op gang en zijn afrijping verliep sneller. Opvallend was ook het zeer lage knolaantal (6 knollen per struik). De afstand in de rij was met 33 cm zeer nauw, maar dit kon niet beletten dat er 90% grove knollen waren. Door dit alles bleef de opbrengst (+35mm) 11% lager in vergelijking met Bintje. Het onderwatergewicht van Action was dezelfde als bij Bintje (400 g/5kg) terwijl zijn blauwgevoeligheid iets lager lag (216). Zijn frietkwaliteit was zeer goed. De smaak na koken was eveneens goed en scoort zelfs als één van de betere onder de frietrassen. Op kwalitatief vlak scoort Action dus zeer goed. Tijdens de kwaliteitsanalyses werden wel enkele knollen met interne bruinverkleuring (roest) gevonden. Compass Compass werd voor het derde jaar op rij in de rassenproeven opgenomen. Volgens het kweekbedrijf is dit ras te vergelijken met Fontane. Compass vormt een paar knollen per struik meer. Dit ras kende een vlotte opkomst en bleef goed doorgroeien. Gemiddeld over de 6 proefplaatsen bracht Compass 19% meer op dan Bintje en 8% meer dan Fontane. 84% zat in de grove sortering +50 mm. De voorbije twee jaar lag de opbrengst en grofte van dit ras ook hoger dan de referenties. Zijn onderwatergewicht lag net iets hoger dan dat van Bintje, maar een stuk lager dan bij Fontane. Net zoals de voorbije jaren was zijn blauwgevoeligheid een stukje kleiner (193). De frietkwaliteit was gemiddeld zeer goed. De smaak na koken was echter onvoldoende. Al deze cijfers bevestigen de resultaten van de voorbije twee jaar. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

4 Dione Voor Dione was 2013 het tweede proefjaar. Dit ras hoort thuis in het Innovator-segment. Ten opzichte van de andere frietrassen kende Dione een gemiddelde snelheid qua opkomst. Zijn afrijping verliep trager dan bij Bintje. Deze variëteit is sterk op vlak van Phytophthora op het loof en in de knol. Dione zou wel minder gevoelig zijn voor interne kieming en interne bruinverkleuring (roest) dan Innovator. Zijn opbrengst lag gemiddeld net iets hoger dan van Bintje (+3%), maar met wisselende resultaten over de lcoaties heen. Dione vormde slechts 9 knollen per struik waardoor 88% in de sortering +50mm zat. Voor zijn onderwatergewicht haald Dione 410 g/5kg en een blauwgevoeligheid (190) die bij de laagste van de proeven is. Zijn frietkwaliteit was met uitzondering van één locatie overal zeer goed. De smaak na koken was net voldoende en vergelijkbaar over de proefvelden heen. Dit zijn vergelijkbare resultaten als in Eurostar Eurostar lag voor het derde jaar in proef. Het ras kende een snelle opkomst. Zijn afrijping verliep iets trager dan bij Bintje, maar toch wel sneller dan bij vele andere frietrassen in de proeven. Zijn knolaantal (12) is vergelijkbaar met Fontane, vandaar dat Eurostar ook op 33 cm in de rij wordt geplant. Eurostar is resistent tegen G. rostochiensis én pallida (pathotype 2 en 3) en eveneens tegen Phytophthora in de knol. Eurostar werd op 4 proefplaatsen geplant en haalde een meeropbrengst van 5% t.o.v. Bintje. Slechts op één locatie lag zijn opbrengst lager dan de referentie. 85% van de opbrengst behoorde tot de sortering +50mm. Er werd een gemiddeld onderwatergewicht van 405 g/5kg behaald, wat iets lager is dan Bintje (409 g/5kg op dezelfde vier proefplaatsen). Ook zijn blauwgevoeligheid ligt een stukje lager met een index van 224. De frietkleur van Eurostar was één van de beste en dus zeer goed. Zijn smaak na koken was net voldoende tot goed. Tijdens drie jaar in de rassenproeven zagen we een opbrengst die vergelijkbaar of iets hoger lag dan een Bintje, een iets lager onderwatergewicht en een uitstekende frietkwaliteit. Zijn smaak na koken schommelt wat over de jaren heen. Fontane Fontane is na Bintje het meest geteelde bewaarras in Vlaanderen. Dit ras kende na Bintje de vlotste opkomst. Zijn afrijping verliep dan weer traag wat zorgt voor een langer groeiseizoen. De grote potermaat van Fontane (35/50mm) wordt best op 33 cm in de rij geplant, aangezien dit ras eerder weinig knollen per plant vormt (11) en er anders te veel kans op holheid is. Zoals in de meeste jaren werd een meeropbrengst t.o.v. Bintje behaald, die voor % bedroeg samen met een grove sortering van 85%. Fontane haalde zoals gewoonlijk een hoog onderwatergewicht van 437 g/5kg (hoogste van de frietrassen). Zijn index voor blauwgevoeligheid bedroeg 235. Dit is een lagere index in vergelijking met Bintje, die toch een lager onderwatergewicht heeft. Zijn frietkleur was overal zeer goed. En ook zijn goede smaak na koken was bij de beste. De aardappelen waren wel nogal melig door het hoge onderwatergewicht. Ludmilla Ludmilla is een nieuw ras. De opkomst verliep trager en de afrijping ging snel. Ludmilla is dan ook een vroeger ras dan Bintje. Dit ras wordt beter niet te wijd geplant omdat het knolaantal niet zo hoog ligt (cfr. Fontane). Ludmilla is resistent voor Phytophthora in de knol. Op het vlak van opbrengst schommelden de resultaten tussen de locaties met gemiddeld gezien een minopbrengst t.o.v. Bintje en 76% in de grove sortering. Een belangrijk pluspunt bij Ludmilla is zijn grote knollengte, wat tot hogere rendementen leidt in de verwerking. Het onderwatergewicht lag gemiddeld op 396 g/5kg. Er waren geen drijvers en de gevoeligheidsindex voor blauw was 198. De frietkwaliteit was op alle locaties zeer goed en is ook bij de beste van de frietrassen. Voor smaak na koken scoorde dit ras net geen voldoende met opnieuw grote verschillen tussen de proefplaatsen. Navigator Navigator werd voor het tweede jaar op rij opgenomen in de rassenproeven. Het is een laat ras dat voldoende groeidagen nodig heeft. Dit is ook te zien aan de zeer trage afrijping. Het aantal knollen per struik (13) is bij de hoogste binnen de frietrassen in proef. Navigator is heel sterk op kringerigheid en Phytophthora in de knol.. Let wel, dit is een ras vatbaar voor de aardappelcystenaaltjes. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

5 Een vlotte opkomst, trage afrijping en een mooi aantal knollen per struik zorgt voor de hoogste opbrengst van alle frietrassen met 26% meer dan Bintje. Daarnaast is het ras ook zeer grof met 91% in de sortering +50mm. Ook in 2012 lag de meeropbrengst hoog. Net zoals bij Ludmilla is zijn grotere knollengte een belangrijk pluspunt, want dit leidt tot hogere rendementen in de verwerking. Zijn onderwatergewicht lag echter laag in vergelijking met de andere rassen met een gemiddelde van 387 g/5kg. Dit is ook het ras met de meeste drijvers (6,5%). Hierdoor was zijn blauwgevoeligheid het laagst met een index van 174. Net zoals in 2012 was zijn frietkwaliteit zeer goed. De smaak na koken was net voldoende. Hiermee worden ook zijn kwalitatieve eigenschappen bevestigd. Performer Ook voor Performer was 2013 het tweede proefjaar. Dit ras behoort tot het Innovator-segment. Perfomer kende wel een trage opkomst, maar ook de afrijping verliep langzamer. Dit ras vormde slechts 8 knollen per struik waardoor een nauwe plantafstand noodzakelijk is. Zijn grote troef is de resistentie tegen G. rostochiensis én pallida (pathotype 2 en 3). Net zoals in 2012 waren de opbrengstcijfers wisselend over de proefplaatsen heen met gemiddeld een meeropbrengst van 3% t.o.v. Bintje. Op zandgrond wordt de laagste opbrengst genoteerd. Maar liefst 92% van de opbrengst behoorde tot de grove sortering +50mm. Zijn onderwatergewicht lag gemiddeld op 406 g/5 kg met een index voor blauwgevoeligheid van 186. De bakkleur was de minste van de frietrassen, maar gemiddeld gezien nog steeds goed. Zijn smaak na koken was ook goed en scoort hiermee bij de betere rassen. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

6 Chipsrassen De eisen die gesteld worden aan chipsaardappelen zijn streng. De ronde knollen dienen zo veel mogelijk van de sortering 35/70 mm te zijn. Het onderwatergewicht moet minstens 400 g/5kg bedragen en de bakkleur moet nog beter zijn dan die van frietrassen. In 2013 werden 5 chipsrassen aangeplant in Poperinge, Waterland-Oudeman en Zonnebeke. Bij de opbrengsten waren er zeer grote verschillen tussen de drie proefvelden met hoge opbrengsten in Zonnebeke en tegenvallende opbrengsten in Poperinge. De onderwatergewichten waren overal voldoende hoog tot zeer hoog in Waterland-Oudeman. Naast de opbrengst viel ook het uitzicht, de kleur en de smaak van de chips tegen in Poperinge. Op de andere twee locaties en voor de meeste rassen was de kwaliteit van de chips meestal (net) goed tot zeer goed. Lady Claire Het middenvroege chipsras Lady Claire is geschikt voor lange bewaring en is hier het referentieras. Lady Claire kende een vlotte opkomst maar was al zeer snel aan het afrijpen. Er werden veel knollen per struik gevormd (19) wat heel wat meer was dan de andere chipsrassen in proef. De netto-opbrengst was gemiddeld 48 ton/ha met 99% van de aardappelen in de sortering 35-70mm. Deze proefopbrengst is vergelijkbaar met een praktijkopbrengst van 38 ton/ha (na aftrek van 20% voor invloed van kopakkers, spuitsporen, ). Dit is een opbrengst die twee ton lager uitvalt dan de voorbije twee jaren. Lady Claire haalde een onderwatergewicht van 432 g/5kg. De index voor blauwgevoeligheid lag op 250. Hiermee haalt dit referentieras het laagste onderwatergewicht en de laagste blauwgevoeligheid. Het uitzicht van de chips was goed en de smaak (zeer) goed. Crisps4all Voor Crisps4all was 2013 het derde proefjaar. Kenmerkend voor dit ras is zijn tragere opkomst, alhoewel dit in 2013 nog meeviel. Zijn knolaantal lag gemiddeld op 10 per struik. Een groot voordeel van dit ras is zijn resistentie voor Globodera rostochiensis (pathotype 5) én G. pallida (pathotype 2). De opbrengstcijfers schommelden over de proefplaatsen heen met gemiddeld eenzelfde opbrengst als Lady Claire en met 90% in de vermarktbare sortering 35-70mm. Ook de voorbije jaren werd er soms een meer- of minopbrengst genoteert t.o.v. de referentie. Het onderwatergewicht van Crisps4all is altijd hoog: 477 g/5kg in Zijn blauwgevoeligheidsindex lag op 282. Dit is een hoog cijfer, maar toch lager dan dat van de andere chipsrassen met een lager onderwatergewicht. Voor uitzicht van de chips scoorde Crisps4all het beste van alle chipsrassen. Samen met Lady Claire was de smaak van de chips ook de beste. Hiermee bevestigt dit ras zijn prima kwaliteit. Madison Madison lag voor het eerste jaar in proef. Dit is een vroeg chipsras dat goed bewaarbaar is. Madison kende een vlotte opkomst, maar door zijn vroegheid verliep de afrijping relatief snel. Er werden slechts 3 stengels en 9 knollen per struik gevormd. Zijn vroegheid en lager knolaantal hebben tot een lagere opbrengst (+35mm) geleid t.o.v. Lady Claire (- 11%). Daarbij zaten meerdere knollen in de bovenmaat (+70 mm) waardoor de vermarktbare opbrengst (35-70 mm) nog lager lag. Madison haalde een hoog onderwatergewicht van gemiddeld 471 g/5kg en een hoge blauwgevoeligheid van 377. Het uitzicht en de smaak van de chips werden beoordeeld als goed. Rumba Ook Rumba is een nieuw chipsras. Zijn opkomst verliep trager, maar ook de afrijping. Er werden 12 knollen per struik geteld. Op de drie proefplaatsen werd een ruime meeropbrengst gemeten van gemiddeld 22%. De hoeveelheid knollen in de bovenmaten viel goed mee waardoor ook voor de vermarktbare sortering mm een mooie meeropbrengst werd genoteerd (12%). Zijn onderwatergewicht bedroeg 454 g/5kg. Zijn blauwgevoeligheid was de op één na hoogste van de chipsrassen. De smaak van de chips was goed. Het uitzicht was aanvaardbaar, maar toch iets minder dan de chipsrassen hierboven beschreven. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

7 Taurus Taurus werd voor het tweede jaar op rij in proef opgenomen. Zijn opkomst verliep het snelst. Er werden gemiddeld 11 knollen per struik geteld. Er werd een mooie meeropbrengst van 11% genoteerd t.o.v. Lady Claire. 83% behoorde tot de vermarktbare opbrengst omdat nogal wat knollen groter waren dan +70mm. Taurus haalde een onderwatergewicht van 451 g/5kg met de hoogste blauwgevoeligheidsindex van de chipsrassen (381). Die grotere blauwgevoeligheid werd ook in 2012 vastgesteld. Zijn chipskwaliteit was de laagste in deze proef. Vroege frietrassen In 2013 werden 3 vroege frietrassen in proef aangelegd in Dentergem. Het waren de rassen Première (referentie), Ambassador en Ibiza. De plantafstand was voor alle drie 38 cm in de rij. De vroege rassen hadden veel te lijden onder het koude voorjaar met een trage gewasontwikkeling tot gevolg. Loofdoding vond plaats half augustus. De vroege variëteieten waren toen meer dan 50% afgestorven. Première Première blijft momenteel nog steeds het referentieras onder de vroege cultivars. Het kende de vlotste opkomst en begon ook het snelst af te rijpen. Première is dan ook het vroegste ras van de drie. Première vormde het meeste aantal knollen per struik (17). Zijn netto-opbrengst (sortering +35mm zonder afval) kwam op 43,3 ton/ha met slechts 58% in de grove sortering +50mm. Deze opbrengst is vergelijkbaar met een praktijkopbrengst van 34,7 ton/ha na aftrek van 20% voor de invloed van kopakkers, spuitsporen, Zijn onderwatergewicht lag op 394 g/5kg met een zeer lage blauwgevoeligheid van 44. Op het vlak van smaak na koken scoorde Première zeer goed, maar zijn frietkleur viel enorm tegen dit jaar (onvoldoende bakkwaliteit). Ambassador Ambassador lag al voor het derde jaar op rij in proef. Dit ras kende wel een zeer trage opkomst. Een groot voordeel van dit ras is zijn resistentie tegen G. pallida. Zijn knolaantal lag in 2013 op 14 of dus enkele knollen minder in vergelijking met Première. Ambassador haalde een kleine meeropbrengst van 4% t.o.v. Première met 61% grove aardappelen. In 2011 werd een grote meeropbrengst gezien en in 2012 een duidelijke minopbrengst. Ambassador haalde een iets lager onderwatergewicht van 385 g/5kg met een blauwgevoeligheid die heel wat hoger ligt (217). Net zoals de voorbije jaren is de frietkwaliteit wel beter dan de referentie. De smaak na koken is dan weer minder in vergelijking met Première, maar nog steeds goed. Ibiza Ibiza werd in 2013 voor het eerste meegenomen in de rassenproef met vroege frietrassen. Zijn opkomst verliep wat trager dan bij Première, maar dit was ook het geval voor de afrijping. Zijn knolaantal lag op 15 knollen per struik. Ibiza haalde wel een mooie meeropbrengst van 10% t.o.v. Première en was ook grover met 68% in de sortering +50 mm. Met zijn onderwatergewicht bleef dit ras wel laag met 358 g/5kg en 2% drijvers. Dit maakte dat de blauwgevoeligheid ook laag bleef (30). Ibiza haalde een frietindex van 3,4 of dus aanvaardbaar. Zijn smaak na koken was net voldoende. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

8 Versmarktrassen In Dentergem en Tongeren werd een proef aangelegd met respectievelijk 9 en 10 vastkokende aardappelrassen voor de versmarkt. Nicola werd als standaardras genomen. De opbrengst +30mm lag in Dentergem hoger dan in Tongeren. De opbrengst van Nicola viel wel tegen op beide locaties, vooral in Dentergem. Hierdoor scoren de andere rassen procentueel zeer goed t.o.v. dit referentieras. De onderwatergewichten lagen duidelijk te laag in Dentergem, waarbij geen enkel ras de norm van 340 g/5kg behaalde. In Tongeren daarentegen haalden alle rassen een onderwatergewicht meer dan 340 g/5kg. Toch is het verschil in smaak na koken minder groot. De helft van de rassen hadden een goede smaak. Nicola Nicola werd als standaardras opgenomen en is het meest laatrijpe ras in deze proef met versmarktrassen. Nicola kende een van de traagste opkomsten, maar ook de afrijping verliep trager. Er werden 16 knollen per struik geteld wat vergelijkbaar is met vele andere rassen in proef. Nicola haalde een opbrengst op de twee locaties van gemiddeld 36 ton/ha (+30 mm zonder afval). Deze proefopbrengst kan naar de praktijk vertaald worden door aftrek van 20% (spuitsporen, kopakkers) en bedraagt dan 29 ton/ha. Dit is een lagere opbrengst dan de voorbije jaren. Gelukkig zat 95% van de opbrengst in de vermarktbare sortering mm. Het onderwatergewicht van Nicola bedroeg gemiddeld 365 g/5kg (395 g/5 kg in Tongeren en 336 g/5kg in Dentergem). Hiermee scoort Nicola het hoogst op onderwatergewicht. Zijn smaak na koken was met een score van 6,3 goed en de beste van alle rassen. Nicola is niet geschikt voor friet. Het uitzicht van de knollen was goed (6,3) en de regelmaat van vorm (uniformiteit) was zeer goed. Ballerina Ballerina werd voor het tweede jaar op rij meegenomen in de rassenproeven. Dit ras kende een vlotte opkomst en begon snel af te rijpen. Ballerina vormde 16 knollen per struik. Let wel, dit ras is vatbaar voor de aardappelcystenaaltjes, maar is wel sterk op vlak van Phytophthora in de knol. Gemiddeld over de twee proeflocaties werd een meeropbrengst van 34% behaald t.o.v. Nicola. Ballerina haalt hiermee de hoogste opbrengst van de versmarktrassen. Dit geldt ook voor de vermarktbare sortering mm. Ballerina haalde een onderwatergewicht van respectievelijk 349 en 288 g/5kg in Tongeren en Dentergem. Toch heeft dit ras (net zoals in 2012) een redelijk goede smaak (best in Tongeren) en is dit ras vooral ook frietgeschikt. Zijn frietkleur is zelfs heel goed en de beste in proef. Het uitzicht van de knollen en de regelmaat van vorm was eveneens goed cfr. Nicola. Cilena Dit is een middenvroeg ras met langovale knollen dat al meerdere jaren in de rassenproeven wordt opgenomen. Dit ras werd enkel in Tongeren uitgeplant. Cilena haalt de laagste opbrengst (-19%). Zijn onderwatergewicht bedroeg 358 g/5kg met een zeer grote blauwgevoeligheid (zie ook voorgaande jaren). Zijn smaak na koken was net voldoende. Het uitzicht van de knollen en de regelmaat van vorm waren ondermaats. Ook de voorbije jaren was de kwaliteit van Cilena in Tongeren onvoldoende. Ingrid Dit vroeg ras is een nieuwkomer in de proef. Dit ras liet meteen een vlotte opkomst zien. Zijn knolaantal bleef wel beperkt tot 11 knollen per struik. Ingrid haalde op beide locaties een grotere opbrengst in de sortering +30 mm t.o.v. Nicola (gemiddeld + 19%). Maar doordat er nogal wat knollen groter waren dan +60mm lag de vermarktbare sortering mm net iets lager (-2%). In Tongeren haalde Ingrid een onderwatergewicht van 357 g/5kg, maar in Dentergem haalde dit ras slechts 317 g/5kg. Zijn smaak na koken was slecht op beide locaties. Ingrid haalde nog een aanvaardbare frietkleur. De uitzicht van de knollen en de regelmaat van vorm kregen een goede score. Inova Inova is een vroeg versmarktras dat voor het tweede jaar in de proeven werd meegenomen. De opkomst verliep zonder problemen. Zijn afrijping verliep als één van de snelste in proef. Er werden 17 knollen per struik geteld. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

9 Inova haalde een mooie meeropbrengst van 20% t.o.v. Nicola in de sortering +30mm. Er waren weinig grove knollen waardoor ook de vermarktbare opbrengst (30-60 mm) op een hoog niveau lag (+15%). Inova haalde in Tongeren een mooi onderwatergewicht van 376 g/5kg in combinatie met een lage blauwgevoeligheid. Zijn smaak na koken was echter niet goed. Het uitzicht van de knollen was ook onvoldoende. Inova scoorde het beste op het vlak van regelmaat van de knollen (grote uniformiteit). Luciole Ook Luciole is een nieuw (vroeg) ras. Luciole kende de vlotste opkomst en vormde 16 knollen per struik. Zowel in de sortering +30 mm als mm werd een meeropbrengst van respectievelijk 11 en 12% genoteerd t.o.v. Nicola. Er zaten dus weinig knollen in de bovenmaat. Luciole haalde een onderwatergewicht van respectievelijk 361 en 315 g/5kg in Tongeren en Dentergem. De smaak na koken was (redelijk) goed. Zowel voor het uitzicht van de knollen als de regelmaat scoorde dit ras net onvoldoende. Marilyn Marilyn lag al voor het derde jaar in proef. Het ras wordt gekenmerkt door veel stengels per struik en een hoog knolaantal (18) wat doorgaans leidt tot een fijnere sortering. De opkomst verliep wat trager, maar ook de afrijping begon later. Marilyn is zeer resistent voor kringerigheid. Dit ras haalde een meeropbrengst (+30 mm) van 3% t.o.v. de referentie met maar liefst 98% in de vermarktbare sortering. Ook de voorbije twee jaar zagen we een meeropbrengst met veel knollen per struik. Het onderwatergeiwcht lag gemiddeld op 343 g/5kg (385 g/5kg voor Tongeren en 300 g/5kg in Dentergem). Voor de smaak na koken was er een groot verschil tussen de twee proeflocaties. In Tongeren kreeg de smaak een zeer goede appreciatie, terwijl de smaak in Dentergem net onvoldoende was. Op vlak van het uitzicht van de knollen en regelmaat van de vorm scoort Marilyn minder goed. Obama Voor Obama was het eveneens het derde proefjaar. Kenmerkend voor de versmarktras is zijn lager knolaantal per struik (12). Om het aandeel grove knollen te beperken moet dit ras voldoende vroeg geloofdood worden. In de proefvelden zat slechts 71% in de vermarktbare sortering 30-60mm. Er waren dus veel bovenmaten en dit op beide proefvelden. Dit betekent dat er een meeropbrengst van 33% werd gemeten t.o.v. Nicola voor de sortering +30mm, maar voor de sortering 30-60mm werd eenzelfde opbrengst gehaald. In Dentergem bleef zijn onderwatergewicht enorm laag (284 g/5kg). In Tongeren werd 367 g/5kg gemeten, maar met een zeer hoge blauwgevoeligheid. Zijn smaak na koken schommelde rond een score van voldoende. Voor het uitzicht van de knollen en de regelmaat van de vorm behoorde Obama wel bij de betere rassen (goed tot zeer goed). Hiermee worden de resultaten van de voorbije twee jaar bevestigd. Picobello Picobello is een nieuw versmarktras in de proeven met een vlotte opkomst en eerder trage afrijping. Er werden veel stengels en knollen per struik gevormd, namelijk 18. Picobello haalde een mooie opbrengst die 21% hoger lag in vergelijking met Nicola. Doordat er nogal wat knollen groter waren dan 60mm, zakte de meeropbrengst in de vermarktbare sortering 30-60mm tot 7%. Dit ras haalde één van de hogere onderwatergewichten met 386 g/5kg in Tongeren en 313 g/5kg in Dentergem. Zijn smaak na koken was goed en ook zijn frietkwaliteit was nog aanvaardbaar (beste score na Ballerina). Het uitzicht van de knollen is net goed, met een zeer mooie regelmaat van vorm. Saline Saline ligt voor het tweede jaar in proef. Zowel de opkomst als de afrijping verliepen normaal binnen de proeven. Het ras vormde 15 knollen per struik. Saline zou een goede resistentie tegen kringerigheid hebben. Op beide locaties kon een mooie meeropbrengst gemeten worden van gemiddeld 26%. Het merendeel van de knollen behoorde dan ook nog tot de vermarktbare sortering (90%). In Tongeren haalde Saline het hoogste onderwatergewicht van 414 g/5kg met een goede smaak na koken. In Tielt lag het onderwatergewicht slechts op 312 g/5kg met een onvoldoende voor smaak. Saline is het ras met de mooiste knollen en een mooie regelmaat van vorm. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

10 Tabel 2 Legende Kenmerk Omschrijving Raskenmerken Kwaliteit Opbrengst Gewaskenmerken Vroegheid 4: laat; 5-6: middenlaat; 7: middenvroeg; 8: vroeg; 9: zeer vroeg Resistentie nematoden Ro1,4: Globodera rostochiensis pathotype 1 en 4; Ro1-5: Globodera rostochiensis pathotype 1 tot en met 5; Pa2,3: Globodera pallida pathoty pe 2 en 3; '- : nog niet gekend Phytophthora Schaal van 1 = zeer vatbaar; 2 = redelijk vatbaar; 3 = vatbaar; 4 = redelijk resistent; 5 = zeer weinig vatbaar Kringerigheid Inwendige bruine (necrotische) kringen veroorzaakt door het tabaksratelvirus. Schaal van 1 = zeer vatbaar; 2 = redelijk vatbaar; 3 = vatbaar; 4 = redelijk resistent; 5 = zeer weinig vatbaar '- = nog niet gekend Plantafstand in de rij Afstand tussen de rij 75 cm. Afstand in de rij aangepast per ras. Gebruikte potermaat 35/50 mm uitgezonderd Bintje 35/45 mm. % opkomst Percentage opkomst ± 40 dagen na planten bij industrierassen en ± 30 dagen na planten bij versmarktrassen en vroege friet % afrijping Percentage afrijping ± 130 dagen na planten bij industrierassen en ± 100 dagen na planten bij versmarktrassen Opbrengst +35mm of +30mm De opbrengst van de referentierassen (Bintje, Lady Claire, Première en Nicola) werd op 100% gezet. % +50 mm Percentage van de opbrengst in de sortering +50 mm = vermarktbare sortering voor (vroege) frietrassen % mm Percentage van de opbrengst in de sortering mm = vermarktbare sortering voor chipsrassen % mm Percentage van de opbrengst in de sortering mm = vermarktbare sortering voor versmarktrassen Knollengte De lengte van de knollen uitgedrukt in cm. Het betreft knollen uit de sortering mm Onderw atergew icht Uitgedrukt in g/5 kg Blauwgevoeligheid Blauwgevoeligheid op een schaal van 0 tot 400 met 0 = niet blauwgevoelig tot 400 = zeer blauwgevoelig Frietkleur oogst '13 Frietkleur van de rassen oogst 2013 op een schaal van 0 tot 6 met < 2,5 = zeer goed; 2,5-3,0 = goed; 3,0-3,5 = aanvaardbaar; 3,5-4,0 = matig; > 4,0 = onvoldoende Frietkleur oogst '12 / mei '13 Frietkleur van de rassen oogst 2012 en na lange bewaring tot mei 2013 op een schaal van 0 tot 6 met < 2,5 = zeer goed; 2,5-3,0 = goed; 3,0-3,5 = aanvaardbaar; 3,5-4,0 = matig; > 4,0 = onvoldoende Smaak na koken Smaak na koken op een schaal van 1 tot 9 met 1 = slecht tot 9 = zeer goed (zonder proefplaats Sint-Niklaas) Grauwverkleuring Na afkoelen (na smaaktest) met 1 = geen tot 9 = zeer sterke grauwverkleuring U itzicht en smaak chips Uitzicht en smaak op een schaal van 1 tot 9 met 1 = zeer slecht tot 9 = zeer goed Schurft Gewone schurft en lakschurft na oogst op een schaal van 0 = geen schurft tot 100 = heel veel schurft U itzicht en regelmaat v orm Op een schaal van 1 tot 9 met 1 = slecht tot 9 = zeer goed LCA 2013 Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

11 Tabel 3 Resultaten late frietrassen Raskenmerken Gewaskenmerken Opbrengst Kwaliteit Kweekbedrijf Vroegheid Resistentie nematoden Phytophthora loof Phytophthora knol Kringerigheid Plantafstand in de rij % opkomst % afrijping Stengels/struik Knollen/struik Opbrengst +35mm 1 % +50 mm Knollengte Onderwatergewicht % drijvers 1,06 Blauwgevoeligheid Frietkleur oogst '13 Frietkleur oogst '12 / mei '13 Smaak na koken Grauwverkleuring Gewone schurft Lakschurft Bintje div erse 6,5 v atbaar , , , ,1 2,6 / 3,0 7,1 1, Action Agrico 7,5 Ro1, , , , ,0-6 1, Compass HZPC 6,0 Ro1, , , , ,4 2,1 / 1,8 4,7 1, Dione HZPC 6,5 Ro1,4, , , , ,2 1,8 / 2,3 5,4 1, Eurostar KWS Potato 5,5 Ro1 Pa2, , , , ,8 1,8 / 2,1 5,5 2, Fontane Agrico 5,5 Ro1, , , , ,8 1,8 / 1,9 6,1 1, Ludmilla DenHartigh 7,0 Ro1, , , , ,9-4,9 1, Nav igator HZPC 5,5 v atbaar , , , ,4 2,2 / 2,6 5,1 1, Performer Agrico 5,5 Ro1,4 Pa2, , , , ,6-5,9 1, De opbrengst v an Bintje over de 6 proefplaatsen heen was 55,1 ton/ha. Om v ergelijkbaar te zijn met de praktijk wordt deze opbrengst met 20% verminderd (spuitsporen, kopakkers, ). Dit brengt de opbrengst van Bintje op 44,1 ton/ha. LCA 2013 Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

12 Tabel 4 Resultaten chipsrassen Raskenmerken Gewaskenmerken Opbrengst Kwaliteit Kweekbedrijf Vroegheid Resistentie nematoden Phytophthora loof Phytophthora knol Kringerigheid Plantafstand in de rij % opkomst % afrijping Stengels/struik Knollen/struik Opbrengst +35mm 1 % mm Onderwatergewicht % drijvers 1,06 Blauwgevoeligheid Frietkleur oogst '13 Uitzicht chips Smaak chips Gewone schurft Lakschurft Lady Claire Meijer 7,5 Ro1, , , ,7 6,2 6, Crisps4all HZPC 6,0 Ro1-5, Pa , , ,7 7,0 6, M adison Europlant 7,0 Ro1, , , ,8 6,2 6, Rumba Europlant 6,0 Ro1, , , ,7 5,7 6, Taurus HZPC 6,5 Ro , , ,6 4,7 5, De opbrengst van Lady Claire over de 3 proefplaatsen heen was 47,8 ton/ha. Om v ergelijkbaar te zijn met de praktijk wordt deze opbrengst met 20% verminderd (spuitsporen, kopakkers, ). LCA 2013 Dit brengt de opbrengst van Lady Claire op 38,2 ton/ha. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

13 Tabel 5 Resultaten vroege frietrassen Raskenmerken Gewaskenmerken Opbrengst Kwaliteit Kweekbedrijf Vroegheid Resistentie nematoden Phytophthora loof Phytophthora knol Kringerigheid Plantafstand in de rij % opkomst % afrijping Stengels/struik Knollen/struik Opbrengst +35mm 1 % +50 mm Onderwatergewicht % drijvers 1,06 Blauwgevoeligheid Frietkleur oogst '13 Smaak na koken Grauwverkleuring Gewone schurft Lakschurft Première diverse 8,5 Ro1, , ,5 44 4,0 7,0 1, Ambassador Agrico 8,0 Pa2, , , ,1 6,0 1, Ibiza Schaap 8,0 Ro1, , ,0 30 3,4 5,5 1, De opbrengst van Première was 43,3 ton/ha. Om vergelijkbaar te zijn met de praktijk wordt deze opbrengst met 20% verminderd (spuitsporen, kopakkers, ). Dit brengt de opbrengst van Première op 34,7 ton/ha. LCA 2013 Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten

14 Tabel 6 Resultaten versmarktrassen Raskenmerken Gewaskenmerken Opbrengst Kwaliteit Kweekbedrijf Vroegheid Resistentie nematoden Phytophthora loof Phytophthora knol Kringerigheid Plantafstand in de rij % opkomst % afrijping Stengels/struik Knollen/struik Opbrengst +30mm 1 % mm Onderwatergewicht % drijvers 1,06 Blauwgevoeligheid Frietkleur oogst '13 Smaak na koken Grauwverkleuring Gewone schurft Lakschurft Uitzicht knol Regelmaat van vorm Nicola Van Rijn 6,0 Ro1, , ,4 38 5,6 6,3 1, ,3 6,8 Ballerina Danespo 7,5 vatbaar , ,0 20 2,4 5,8 1, ,5 6,8 C ilena Europlant 7 vatbaar , ,0 1, ,5 4,5 Ingrid HZPC 8,0 Ro1, , ,0 57 3,4 3,5 1, ,0 6,5 Inova KWS Potato 8,0 Ro1, , ,5 31 5,3 3,5 1, ,8 7,5 Luciole Stet 8,0 Ro1, , ,0 19 3,8 5,8 1, ,8 4,5 Marilyn HZPC 7,0 Ro1, , ,8 61 5,5 6 1, ,0 4,8 Obama Selectiebedrijf Kooij 7,5 Ro1, , , ,8 5 1, ,3 7,3 Picobello Agroplant 7, , ,0 86 3,1 6 1, ,0 7,0 Saline HZPC 7,0 Ro1, , ,6 55 4,5 5 1, ,3 6,5 1 De opbrengst van Nicola ov er de 2 proefplaatsen heen was 36,4 ton/ha. Om v ergelijkbaar te zijn met de praktijk wordt deze opbrengst met 20% verminderd (spuitsporen, kopakkers, ). LCA 2013 Dit brengt de opbrengst van Nicola op 29,1 ton/ha. Landbouwcentrum Aardappelen - resultaten