Groeicurve Bintje en Fontane 2016

Transcriptie

1 Groeicurve Bintje en Fontane 2016 V. De Blauwer (Inagro), D. Florins (FIWAP), H. Rasmont (CARAH) Samenvatting Net zoals de vorige jaren werd tijdens het groeiseizoen van 2016 de groei van Bintje opgevolgd op 20 praktijkpercelen. Voor de tweede keer werd ook Fontane elke veertien dagen bemonsterd in Vlaanderen en voor de eerste keer in Wallonië (totaal 22 velden). Het planten lag rond 1 mei wat ruim een week later was dan normaal. Bij het begin van de proefrooiingen bleven de opbrengsten hoger dan het meerjarig gemiddelde op vlak van aantal groeidagen maar iets lager op vlak van datum. Het onderwatergewicht startte al meteen hoog. Vanaf de tweede helft van augustus nam de groei sterk af om begin september, te vroeg, helemaal stil te vallen. De opbrengsten van Bintje en Fontane bleven ruim onder het meerjarig gemiddelde en de sortering was iets fijner. De aardappelen kenden zeer hoge onderwatergewichten en waren dus ook zeer blauwgevoelig. Vooral bij Fontane kwamen er daarnaast ook nog eens heel wat groeischeuren voor door het uitzonderlijke weer tijdens het groeiseizoen. Proefopzet Tijdens het groeiseizoen werden om de 14 dagen proefrooiingen uitgevoerd in Vlaanderen (Inagro, PCA en Vlaamse Overheid) en Wallonië (FIWAP, CRA-W en CARAH). In Vlaanderen werden stalen genomen op 9 percelen met Bintje en 12 met Fontane. In Wallonië werden 11 percelen Bintjes en 10 met Fontane elke twee weken bemonsterd. De staalnames gebeuren steeds midden in het perceel. Deze gemeten opbrengst (onder ideale omstandigheden) wordt steeds verminderd met 20% om vergelijkbaar te zijn met de praktijk (verlies kopakkers, spuitsporen, ). Latere plantdatum De 42 referentiepercelen werden geplant tussen 18 april en 12 mei wat een gemiddelde geeft van 1 mei. Dit betekent een plantdatum die ruim een week later lag dan de afgelopen jaren. Een kleine helft werd geplant tussen 20 en 23 april; de rest tussen 4 en 12 mei. Vooral in Wallonië werd eerder in in mei geplant. Stengels en knollen: zeer variabel Voor het ras Bintje werd in Vlaanderen vooral de grote potermaat 35/45mm gebruikt en in Wallonië vooral de kleinere maat 28/35mm. Die kleinere maat vormde gemiddeld 3,7 stengels en 20 knollen per struik. Deze potermaat werd gemiddeld op 40 cm in de rij geplant (75 cm tussen de rijen) met als extremen 29 en 45 cm (zeer ruim!). Gemiddeld zorgt dit voor planten per ha wat eerder weinig is voor de kleine potermaat. Een richtwaarde is planten per hectare (37 x 75 cm). Met dit aantal

2 worden 15 stengels per m² bereikt (4,0 stengels per plant) wat ideaal is om een goede frietsortering te bekomen. Aan de potermaat 35/45 mm kwamen zo n 4,9 stengels en 23 knollen per struik. Met een plantafstand van gemiddeld 42 cm in de rij komen er planten per ha te staan (streefcijfer ). Op de Waalse referentiepercelen werd bij Fontane enkel de grove potermaat gebruikt (35/50mm en 50/55mm). Op de Vlaamse percelen werd de helft ingeplant met de kleinere maat 28/35mm. Hieraan kwamen 2,7 stengels en 12 knollen per struik. De plantafstand schommelde rond 31 cm wat resulteert in planters per ha. Op de meerderheid van de percelen werd de maat 35/50mm gebruikt met 3,7 stengels en 18 knollen per struik (relatief veel voor Fontane). Deze werden geplant op 39 cm in de rij onafhankelijk van de afstand tussen de rij (75 of 90 cm). Beide potermaten werden nogal ruim geplant: voor de grote maat wordt een plantafstand van cm nagestreefd. Opvallend is enerzijds de zeer grote spreiding bij het aantal knollen per struik tussen de struiken onderling op eenzelfde perceel. Zo werd er op een perceel Fontane aan de ene struik 11 knollen geteld en aan een naburige struik 32. Anderzijds is er ook een grote variatie tussen de percelen van gemiddeld 13 tot 31 knollen per struik voor Bintje maat 35/45 mm. Tabel 1 Aantal stengels per m² en aantal knollen per struik voor Bintje en Fontane (2016) Potermaat Bintje Fontane Aantal Stengels Knollen Aantal Stengels Knollen percelen* per m² per struik percelen* per m² per struik 28/35 mm Gemidd. voorbije jaren /45 mm en 35/50 mm Gemidd. voorbije jaren mm en +50 mm Gemidd. voorbije jaren * 'Aantal percelen' bij 'gemiddelde voorbije jaren' is het totaal aantal percelen tijdens de voorbije jaren met de desbetreffende potermaat Eerste staalname Bij de eerste staalname op juli zaten de 20 percelen Bintje gemiddeld op slechts 85 groeidagen. In Wallonië werden de Bintjes een vijftal dagen later geplant en ook de opbrengst lag daar nog een stukje lager. In Vlaanderen bedroeg de gemiddelde bruto-opbrengst 30 ton/ha en in Wallonië 22 ton/ha. De percelen die in april werden geplant haalden een opbrengst die zo n 8 ton/ha hoger lag dan de percelen geplant in mei. Het 10-jarig gemiddelde ligt na evenveel groeidagen op 25 ton/ha of op dezelfde datum (26/07) op 31 ton/ha. In Vlaanderen zagen we gemiddeld 25% grove knollen of dit is 7 ton/ha. In Wallonië lag dit percentage op 14% of 3 ton/ha. Alhoewel Fontane in Vlaanderen en Wallonië op eenzelfde tijdstip werden geplant, bleef de opbrengst in Wallonië toch lager. De Fontane-percelen zaten op 86 groeidagen. De gemiddelde bruto-opbrengst in Vlaanderen bedroeg 32 ton/ha en in Wallonië 27 ton/ha. Ook bij dit ras was er een verschil qua opbrengst afhankelijk van de plantdatum: de percelen geplant in april haalden 4 ton/ha meer. Het verschil was kleiner

3 in vergelijking bij Bintje. Bij de eerste proefrooiing in 2014 en 2015 (Vlaanderen) werd respectievelijk 40 en 29 ton/ha gehaald (98 groeidagen). Over alle bemonsterde Fontane-percelen heen vonden we gemiddeld 37% of 10 ton/ha in de sortering +50 mm. Het onderwatergewicht startte al meteen hoog, behalve voor de Bintjes in Wallonië. Bintje haalde in Vlaanderen al een gemiddelde van 386 g/5kg waarbij twee percelen net geen 360 g/5kg haalden terwijl twee andere velden al meer dan 400 g/5kg bereikten. Drijvers werden nauwelijks gevonden. In Wallonië daarentegen bereikten slechts twee Bintjespercelen de norm van 360 g/5kg. Voor Fontane was er geen verschil tussen beide landshelften met een gemiddelde van 375 g/5kg maar met een heel grote variatie tussen de percelen. Een week voor de eerste staalname was het (zeer) warm. Bij de proefrooiing juli werd nog maar heel sporadisch een popperige of secundaire knol gevonden op de percelen met Bintje. Op de percelen met Fontane werd amper doorwas gevonden. Er werden wel heel wat aardappelen met kloven/groeischeuren gevonden! Het probleem was al meteen groter bij Fontane dan bij Bintje. Op 2/3de van de Vlaamse referentiepercelen met Fontane werden kloven gezien. Verloop groeiseizoen Op 8 en 9 aug vond de tweede staalname plaats. De opbrengst was in twee weken tijd vlot toegenomen. De opbrengst lag voor beide rassen hoger in Vlaanderen dan in Wallonië. Na een vergelijkbaar aantal groeidagen zat Bintje op een hogere totale opbrengst t.o.v. het 10-jarige gemiddelde en normale grofte. Te oordelen op datum zaten we toen op het niveau van het 10-jarige gemiddelde, maar met een iets fijnere sortering. Het verschil tussen de vroeg en laat geplante percelen bleef vooral zichtbaar bij Bintje (en minder bij Fontane). Vanaf de tweede helft van augustus bleek de groei van Bintje sterk afgenomen te zijn. De hoge temperaturen en de droogte deden de verdere aangroei van de aardappelen sterk temperen. Op datum zakten we weg onder het meerjarig gemiddelde. Vanaf begin september bleek de groei helemaal stilgevallen. Fontane groeide aanvankelijk nog wat langer door dan Bintje maar vanaf begin september was het ook gedaan bij Fontane. Het onderwatergewicht van Bintje in Vlaanderen kende weinig evolutie: eind juli start het al gemiddeld op 386 g/5 kg en zat vanaf tweede helft augustus begin 400 g/5kg. In Wallonië werd gestart op een lager niveau om geleidelijk aan tegen begin september eveneens naar g/5kg te stijgen. Ook het onderwatergewicht van Fontane bleef maar stijgen bij de toenemende droogte tot minimaal 420 g/5kg. Vanaf de eerste bepaling van de blauwgevoeligheid (tweede helft augustus) lag deze hoog (zie verder). De symptomen van doorwas konden zich nauwelijks verder uitbreidden door het ontbreken van groeizame omstandigheden. De frietkwaliteit was vanaf de eerste bepaling begin augustus zeer goed. Maar door de zeer hoge onderwatergewichten was het risico op droge, breekbare frieten wel groter. Het optreden van kloven/groeischeuren bleek vooral een groot probleem te vormen bij Fontane. Vooral tussen eind juli en begin augustus bleek de hoeveelheid groeischeuren nog sterk toegenomen te zijn bij dit ras om daarna een constante te blijven (lees verder meer). Doordat er pas later kon geplant worden en omwille van de droogte op het einde van het groeiseizoen vond de laatste staalname plaats na nog geen 140 groeidagen. Op onderstaande curve is het meerjarig gemiddelde wel doorgetrokken tot 150 groeidagen.

4 Grafiek 1 Groeicurve sortering +35mm en onderwatergewicht Bintje (België) en Fontane (owg en groeidagen van Vlaanderen) 2016 (het meerjarig gemiddelde geldt voor evenveel aantal groeidagen) * Voor het berekenen van het aantal groeidagen wordt rekening gehouden met de datum van loofdoding en niet van staalname. Dit verklaart de zeer beperkte toename in aantal groeidagen op bij de laatste staalname. Resultaten laatste proefrooiing Om de Belgische eindopbrengst te berekenen werden de resultaten gebruikt van september. Het grootste deel van de percelen was op dat moment geloofdood of van nature (bijna) volledig afgestorven. Aangezien ook op de nog groenere percelen weinig evolutie te merken was in opbrengst en kwaliteit werd besloten om geen extra staalname meer uit te voeren. Bintje Ruim de helft van de referentiepercelen Bintje was geloofdood tegen 20 september. De overige percelen waren, vooral in Vlaanderen, sterk afgerijpt. Rekening houdend met de data van loofdoding viel de laatste staalname na ongeveer 137 groeidagen. De voorbije 10 jaar werd het stadium van 90 à 100% afrijping gemiddeld bereikt na groeidagen. Zelfs op percelen Bintje met deels nog groen loof, lag de groei al 4 weken stil, terwijl we normaal tussen 20 aug en 20 sept een toename mogen verwachten van 300 kg/ha/dag. De Belgische bruto-opbrengst (alle sorteringen, mét afval) bleef steken op gemiddeld 40 ton/ha: 42 ton/ha in Vlaanderen en 38 ton/ha in Wallonië. De vroeg geplante percelen haalden 44 ton/ha en de laat geplante 38 ton/ha. De opbrengst +35mm (incl. uitval) lag voor het Belgisch Bintje de voorbije 10 jaar gemiddeld op 48 ton/ha. De opbrengst van dit jaar ligt dus 8 ton/ha lager dan het meerjarig gemiddelde. Het aandeel uitval (groen, rot, misvormd en knollen met meerdere, diepe kloven) lag dit jaar wat hoger vooral door iets meer groen én meer groeischeuren. De sortering was ook iets fijner met een gemiddelde van 64% in de categorie +50 mm (t.o.v. 68% als 10- jarig gemiddelde). Vooral de laat geplante percelen in Vlaanderen haalden hoogstens 60% grove aardappelen.

5 Fontane Er waren nog minder percelen met Fontane doodgespoten tegen 20 september. Een 6-tal percelen waren nog net iets groener met een afrijping van 50 à 75%. Maar ook hier was de groei de voorgaande weken stilgevallen. De opbrengst +35mm (incl. uitval) lag op 45 ton/ha met respectievelijk 47 en 43 ton/ha in Vlaanderen en Wallonië. Er was geen verschil tussen vroeg en laat geplante percelen. Het gemiddelde van de voorbije 8 jaar ligt op 53 ton/ha. Bij Fontane is er dit jaar heel wat meer tarra aanwezig (zie verder bij groeischeuren). 72% van de opbrengst behoorde tot de categorie +50mm terwijl dit de voorbije 8 jaar gemiddeld op 88% lag. Interne kwaliteit De onderwatergewichten bleven hoog tot zeer hoog met gemiddeld 410 g/5kg voor Bintje en 452 g/5kg voor Fontane. De frietkleur was op alle percelen zeer goed, maar er was een reëel risico op té droge en breekbare frieten. Groen en rot Op enkele percelen Fontane werden één of enkele rotte knollen gevonden. Op een tweetal velden werd bij het doorsnijden van de grofste knollen hol gevonden. Het percentage groene knollen was in september duidelijk toegenomen aangezien het loof geen buffer meer vormde tegen het licht. Door de toenemende droogte kwamen er ook meer barsten in de ruggen. Het percentage groen was maximaal 6% bij Bintje en tot 9% bij Fontane. Blauwgevoeligheid De monsters van de groeicurvepercelen in Vlaanderen werden 3 keer onderworpen aan een test voor blauwgevoeligheid. Bij deze blauwschudtest worden de aardappelen maximaal belast volgens een standaardprocedure en daarna beoordeeld op de aanwezigheid van blauwe plekken. De resultaten geven de gevoeligheid weer voor stootblauw na maximale belasting van de knollen (knoltemperatuur 8 C, hard schudden gedurende 1 minuut). Met de hoge onderwatergewichten en de steeds droger wordende bodem (lagere celspanning) vanaf tweede helft augustus was het niet te verwonderen dat de blauwgevoeligheden ook hoog lagen in De blauwgevoeligheid van de opgevolgde percelen bedroeg op 22 augustus gemiddeld 149 voor Bintje en 185 voor Fontane. De blauwgevoeligheidsindex wordt uitgedrukt op een schaal van 0 tot 400, waarbij 0 = niet blauwgevoelig en 400 = zeer blauwgevoelig. Begin september was de blauwgevoeligheid bij Bintje gemiddeld nog verder gestegen en niet bij Fontane. Bij de laatste staalname was de blauwgevoeligheid voor beide rassen fors omhoog gegaan met uiteindelijk 263 voor Bintje en 277 voor Fontane. Dit alles bij een weinig veranderend onderwatergewicht. Naast de bodemomstandigheden en het onderwatergewicht speelt ook het ras een rol. Zo zien we dat Fontane bij een hoger onderwatergewicht toch bijna een zelfde blauwgevoeligheid heeft als Bintje. Ook de temperatuur van de knollen is een bepalende factor: hoe kouder, hoe gemakkelijker cellen breken (= blauwe plekken). Bij de analyse van de blauwschudtest werden alle knollen gelijk behandeld (zelfde temperatuur, zelfde belasting). Deze temperatuur speelt echter wel een belangrijke rol tijdens de oogst: hoe hoger de temperatuur, hoe minder kans op knolbeschadiging. Finaal speelt ook de kaliuminhoud een rol. Een gehalte van 1,9% of lager (op droge stof) wijst op een hoger risico voor blauw. Bij de laatste staalname werd de kaliuminhoud bepaald. Hieruit bleek dat de kaliuminhoud van heel wat stalen dicht in de buurt lag van deze kritische waarde. Voor Bintje schommelde het percentage tussen 1,8 en 2,0%. Bij de stalen Fontane bleven er 4 lager dan 1,9%. De hoogste lag op 2,2%.

6 Tabel 3 Onderwatergewicht, blauwgevoeligheid en kaliuminhoud van de knollen (Vlaanderen) Ras Blauwgevoeligheid OWG Kalium in de knol (0-400) (g/5kg) (% DS) 22/aug 5/sep 19/sep 19/sep 19/sep Bintje Gemiddelde ,9 Minimum ,8 Maximum ,0 Fontane Gemiddelde ,0 Minimum ,6 Maximum ,2 Blauwgevoeligheid: 0 = niet blauwgevoelig; 400 = zeer blauwgevoelig Groeischeuren Het probleem met groeischeuren was al zichtbaar vanaf de eerste staalname eind juli en kende nog een forse toename twee weken later vooral bij Fontane. Bij elke staalname werden de knollen met groeischeuren ingedeeld in drie klassen (licht, matig, erg) aangezien zeker niet alle knollen met groeischeuren als tarra moeten beschouwd worden. Bij de laatste staalname lag het percentage gekloven knollen bij Bintje op 8% met uitzondering van 2 percelen met 16%. Deze twee Vlaamse percelen hadden het meest te lijden gehad van de overvloedige neerslag in het voorjaar. Het percentage werd steeds berekend t.o.v. de totale opbrengst. De meeste scheuren werden geklasseerd als ondiep. Bij Fontane waren er slechts 4 percelen zonder groeischeuren. Op 5 velden lag het percentage lager dan 10%. Op die percelen ging het hoofdzakelijk over ondiepe (brede) kloven en nooit over knollen met meerdere en diepe kloven. Op 5 percelen werd op 10 à 17% van de opbrengst groeischeuren gevonden. Op de 8 overige velden lag het percentage groeischeuren tussen 23 en 56%. De ernst van de kloven was hier vaak ook groter: dieper en met meerdere kloven per knol. Besluit Het voorjaar van 2016 was heel wisselvallig en nat. Enerzijds kon het planten maar laat van start gaan met een gemiddelde plantdatum van 1 mei. Anderzijds viel er heel wat regen wat op talrijke percelen wateroverlast teweeg bracht. Sommige velden (of delen ervan) gingen verloren, terwijl op andere het gewas sterk achterbleef in groei. Wortelstelsels waren nog minder ontwikkeld dan gewoonlijk. Dit zorgde ervoor dat de droogte die vanaf tweede helft augustus zijn intrede deed, de planten nog sneller deed afzien. Eind juli startten we nog met goede opbrengsten, maar door de droogte eindigde het groeiseizoen al na minder dan 140 groeidagen. De uiteindelijke opbrengsten van Bintje en Fontane bleven dan ook ruim onder het langjarig gemiddelde steken. De Belgische opbrengst +35mm bruto bedroeg gemiddeld 40 ton/ha voor Bintje en 45 ton/ha voor Fontane. Op het merendeel van de percelen die we opvolgden viel de directe schade als gevolg van de overvloedige regen goed mee. Verspreid over het land waren er echter velden deels of helemaal verloren gegaan. De gemiddelde opbrengst per hectare zal om die reden nog lager uitvallen. Door de droogte lagen de onderwatergewichten zeer hoog en dus ook de blauwgevoeligheid. Vooral bij Fontane kwamen er daarnaast ook nog eens heel wat groeischeuren voor door het uitzonderlijke weer tijdens het groeiseizoen.