Jaarverslag Stichting Pensioenfonds DHV

Transcriptie

1 Jaarverslag 2011 Stichting Pensioenfonds DHV mei 2012

2

3 Jaarverslag 2011 Stichting Pensioenfonds DHV Stichting Pensioenfonds DHV dossier : registratienummer : JV 2011 versie : 5 mei 2012 Stichting Pensioenfonds DHV Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting Pensioenfonds DHV, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

4

5 INHOUD PAGINA 1 SAMENVATTING Kerncijfers Profiel Organisatiestructuur Terugblik van het bestuur op Vooruitblik van het bestuur voor Kenmerken van de regeling per 31 december Pensioenfonds in beeld Verleende toeslagen Ontwikkeling dekkingsgraad Uitvoeringskosten Balans per 31 december Staat van baten en lasten (verkort) 13 2 KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS Profiel Organisatie 14 3 VERSLAGEN VAN VERANTWOORDINGSORGAAN EN DEELNEMERSRAAD Verslag van het verantwoordingsorgaan Verslag van de deelnemersraad 19 4 VERSLAG VAN HET BESTUUR Inleiding Goed pensioenfondsbestuur (algemeen) Toeslagbeleid Beleggingen Financiële paragraaf Herstelplan Actuariële analyse Risicobeleid Uitvoeringskosten Kosten van pensioenbeheer Kosten van vermogensbeheer 30 5 JAARREKENING Balans per 31 december Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting behorende tot de jaarrekening Inleiding Overeenstemmingsverklaring Grondslagen voor de waardering en resultaatbepaling Beleggingen Herverzekeringsdeel Technische Voorziening Vorderingen en overlopende activa 40 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

6 5.4.7 Liquide middelen fonds (niet voor beleggingen) Stichtingskapitaal en reserves (eigen vermogen) Technische Voorziening Korte beschrijving van de pensioenregeling Toeslagverlening Overige schulden en overlopende passiva Risicobeheer Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Verbonden partijen Premiebijdragen (van werkgever en werknemers) Beleggingsresultaten Overige baten Pensioenopbouw Rentetoevoeging Technische Voorziening Onttrekking uit Technische Voorziening voor pensioenuitkeringen Onttrekking uit Technische Voorziening voor uitvoeringskosten Pensioenuitkeringen Uitvoeringskosten pensioenbureau Aantal personeelsleden Bezoldiging bestuurders Wijziging rekenrente Wijziging overige actuariële uitgangspunten Wijziging grondslag i.v.m. ziekte en arbeidsongeschiktheid Wijziging grondslagen i.v.m. stijgende levensverwachting Wijziging grondslagen i.v.m. aanpassing kostenvoorziening Saldo overdracht van rechten Overige lasten Belastingen 55 6 OVERIGE GEGEVENS 56 Statutaire regeling over de bestemming van het saldo van baten en lasten 56 Gebeurtenissen na balansdatum 56 Actuariële verklaring 57 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 59 7 PERSONALIA 61 8 BEGRIPPENLIJST 62 9 COLOFON mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

7 1 SAMENVATTING 1.1 Kerncijfers Aantal verzekerden Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Verleende toeslagen Werknemers *) 0,00% 0,00% 0,00% 2,75% 2,00% Gewezen werknemers en pensioengerechtigden *) 0,00% 0,00% 0,00% 1,48% 0,90% Pensioenuitvoering (x 1.000) Feitelijke premie **) Kostendekkende premie ***) Uitvoeringskosten pensioenbureau ****) Uitkeringen Vermogenssituatie en solvabiliteit (x 1.000) Pensioenvermogen Technische Voorziening Aanwezige dekkingsgraad 90% 101% 104% 92% 136% Vereiste dekkingsgraad 118% 119% 118% 117% 121% Rekenrente 2,73% 3,44% 3,85% 3,56% 4,84% Beleggingsportefeuille (x 1.000) Obligaties Aandelen Vastgoed Grondstoffen Liquide middelen Beleggingsrendement *****) 2,4% 10,1% 15,0% -17,9% 0,1% *) De toeslagverlening is m.i.v per 1 april van het jaar in plaats van voorheen 1 januari van het jaar. **) In 2011 is er een afname van de feitelijke premie door de krimp van het aantal deelnemers. ***) In 2011 is er een toename van de kostendekkende premie door de lagere rekenrente. ****) Zie paragraaf 4.9 voor een compleet overzicht van alle uitvoeringskosten, gesplitst in kosten voor pensioenbeheer en vermogensbeheer. *****) In de evaluatie 2011 van het herstelplan wordt uitgegaan van een herzien verwacht gemiddeld beleggingsrendement van 5,9% per jaar (voorheen 6,1%). Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

8 1.2 Profiel Stichting Pensioenfonds DHV (hierna het fonds) heeft tot doel het pensioenreglement uit te voeren voor de aangesloten ondernemingen DHV BV, DHV Holding BV en DHV NPC BV. Het fonds belegt 520 miljoen voor circa deelnemers, gewezen deelnemers, pensioengerechtigden en andere aanspraakgerechtigden. 1.3 Organisatiestructuur Toezicht DNB AFM Certificerend actuaris Accountant Verantwoor- dingsorgaan Visitatie- commissie Compliance officer Uitvoering Bestuur Adviserend actuaris Advies Deelnemers- raad Pensioen- bureau Beleggings- commissie Beleggings- adviseur Fonds- beheerders 1.4 Terugblik van het bestuur op 2011 Achterblijvend herstel en noodzaak tot korten Veel pensioenfondsen maken moeilijke tijden door. De financiële crisis en de economische situatie hebben ook hun weerslag op de pensioenen. Oorzaken zijn de lage rekenrente en lage aandelenkoersen. Daarbij leven we gelukkig steeds langer en daardoor neemt de periode toe waarover het pensioen wordt uitgekeerd. Door deze ontwikkelingen moeten pensioenfondsen maatregelen treffen en zullen veel fondsen gaan korten. Van de 454 pensioenfondsen (gemiddelde dekkingsgraad circa 100%) hadden er eind een dekkingstekort. Hiervan hebben er 105 een kortingsmaatregel moeten aankondigen of doorvoeren. Het bestuur heeft mede naar aanleiding van de lage dekkingsgraad van augustus 2010 beleid ontwikkeld om concreet invulling te geven aan de werkwijze en evenwichtige belangenafweging indien er weer sprake zou zijn van een niet meer haalbaar herstelplan. Dit voor zowel het korte termijnherstel tot 104% eind 2013 als 15 mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

9 het langetermijnherstel tot 118% eind Het pensioenfonds diende begin 2009 een herstelplan in bij de toezichthouder DNB naar aanleiding van het dekkingstekort eind De evaluatie van het herstelplan per 31 december 2011 liet helaas zien dat een korting noodzakelijk is om weer op een haalbaar herstelpad te kunnen komen als de rente zo laag blijft. Mede naar aanleiding van het advies van de deelnemersraad heeft het bestuur februari 2012 besloten om een korting per 1 april 2013 door te voeren en gebruik te maken van de toegestane uiterste wachttijd tussen aankondiging en effectuering. Het bestuur betreurt de ontstane situatie en vindt korten een pijnlijke maatregel die helaas onvermijdelijk is om het probleem van onderdekking op evenwichtige wijze op te lossen. Implementatie Verantwoord beleggen Het bestuur besloot begin 2011 een deel van het vermogen verantwoord te beleggen in een aandelenfonds met uitsluitingen op basis van de Global Compact principes van de Verenigde Naties, en is verheugd dat dit in het najaar is ingevoerd. De doorlooptijd was fors omdat we hierbij gelijktijdig ook de overgang maakten van een actief naar een passief beheerd beleggingsfonds bij een nieuwe vermogensbeheerder. Communicatie en website Het bestuur heeft gecommuniceerd door middel van zeven nieuwsbrieven, één informatiebijeenkomst en diverse reguliere overleggen met het verantwoordingsorgaan, de deelnemersraad en de werkgever. Daarnaast is dit jaar een nieuwe website ontwikkeld ( Het bestuur is trots op het resultaat en is blij te beschikken over een actuele website waardoor veel pensioeninformatie nu eenvoudig toegankelijk is voor iedereen. Transparantie kosten De uitvoeringskosten en kosten voor vermogensbeheer zijn transparant gemaakt conform de richtlijnen van de Pensioenfederatie. Het bestuur komt hiermee ook de toezegging na aan de belangstellenden van de informatiebijeenkomsten in 2010 en Digitale archivering Dit jaar is ook geïnvesteerd in de digitalisering van het archief. Dit project is vlot uitgerold en biedt grote voordelen bij de pensioenadministratie die door het pensioenbureau wordt uitgevoerd. Maatschappelijke ontwikkelingen De voorzitter van het bestuur is direct betrokken bij de commissie Implementatie Pensioenakkoord van de Pensioenfederatie. Het dagelijks bestuur volgt de bewegingen van dichtbij om ons voor te bereiden op de komende ontwikkelingen en de te maken keuzes en afwegingen. Daarnaast heeft het dagelijks bestuur zich laten informeren door een verzekeraar over mogelijke en onmogelijke vormen van dienstverlening. Dit was in het kader van de continue oriëntatie op de strategische positie van het ondernemingspensioenfonds. De conclusie was dat we voorlopig op dit terrein geen nieuwe strategische wegen inslaan. Aanbevelingen visitatiecommissie De visitatiecommissie vroeg onder meer aandacht voor de communicatie, het risicomanagement en de oriëntatie op de strategische positie van het fonds. Het bestuur heeft nadrukkelijk gecommuniceerd over de risico s, toeslagen en de mogelijke korting bij onze CDC-regeling via nieuwsbrieven, de informatiebijeenkomst en met ingang van 2012 via de nieuwe website. Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

10 De verdere ontwikkeling van het risicobeheersingkader en van stuurinformatie aan het bestuur is door de beleggingscommissie onder meer ingevuld door het opstellen van een exitbeleid bij de monitoring van de vermogensbeheerders, een analyse van de afdekking van het renterisico en meer stuurinformatie in de beleggingsrapportage. In 2012 wordt het algemene kader voor risicomanagement vastgesteld en worden de belangrijkste risicobeheermaatregelen waar nodig aangevuld. In overleg met de visitatiecommissie is besloten de jaarlijkse visitatie te verplaatsen naar het najaar. Dit in verband met de drukke werkzaamheden in het voorjaar voor het actuariële verslag en het jaarverslag. Strengere toetsing op deskundigheid door DNB bij de benoeming van bestuursleden DNB en AFM gaven begin 2011 in de Beleidsregel Deskundigheid aan hoe zij de wettelijke eis van deskundigheid gaan uitleggen en toetsen. De Pensioenfederatie stelde juni 2011 Aanbevelingen voor een deskundig en competent pensioenfondsbestuur op om deskundigheid, vaardigheden en professioneel gedrag verder te verbeteren. Het bestuur startte begin 2011 met een collectieve zelfevaluatie en het aanscherpen van profielen en aandachtsvelden van bestuursleden. In 2012 starten we met de individuele feedback aan alle bestuursleden. De resultaten hiervan worden meegenomen in een geactualiseerd opleidingenplan voor het bestuur. Volgend jaar gaan we hiermee verder onder begeleiding van een externe deskundige. De strengere toetsing vooraf door DNB bij benoemingen leidde tot een langere doorlooptijd tussen verkiezing van een kandidaat en de formele benoeming in het bestuur. 1.5 Vooruitblik van het bestuur voor 2012 De voorgenomen fusie tussen DHV en Royal Haskoning De dagelijkse bestuursleden van beide pensioenfondsen zijn gestart met verkennende gesprekken om de komende periode (na het definitieve fusiebesluit per 1 juli 2012) voor te bereiden. De fondsen verschillen sterk wat betreft financiële opzet, vermogenspositie en ook zijn er verschillen tussen de regelingen. Het traject zal najaar 2012 starten en doorlopen in Maatschappelijke ontwikkelingen De ontwikkelingen rondom de uitwerking van het pensioenakkoord en het wetsvoorstel Wet versterking bestuur pensioenfondsen worden door het bestuur nauwlettend gevolgd. Nu het kabinet eind april is gevallen en de geplande uitwerking op hoofdlijnen voor de invoering van het pensioenakkoord en het herziene financiële toetsingskader (FTK) er nog niet liggen zal dit traject waarschijnlijk verdere (politieke) vertraging oplopen. Ook de behandeling van het wetsvoorstel zal naar verwachting vertraging oplopen. Zie ook Verkiezingen verantwoordingsorgaan en deelnemersraad hieronder. De verschuiving van de AOW-leeftijd zal versneld worden ingevoerd als onderdeel van het begrotingsakkoord dat door een politieke meerderheid is overeengekomen en ingediend bij de EU. Verkiezingen verantwoordingsorgaan, deelnemersraad en bestuur. De huidige zittingstermijnen van het verantwoordingorgaan en de deelnemersraad lopen in 2012 af. Het huidige verantwoordingorgaan en de huidige deelnemersraad beoordelen in elk geval tot eind juni de jaarverslagcyclus. Er spelen twee ontwikkelingen die het bestuur heeft meegewogen alvorens nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Dat zijn het wetsvoorstel Wet versterking bestuur pensioenfondsen en de voorgenomen fusie per 1 juli tussen DHV en Royal Haskoning. Beide ontwikkelingen kunnen belangrijke veranderingen in gang zetten en de vraag is of verkiezingen in dat veranderende kader gewenst en nodig zijn. Omdat wordt 15 mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

11 ingeschat dat deze periode nog circa anderhalf jaar zal vergen en er een vacature ontstaat in beide organen is besloten toch reguliere verkiezingen te houden. Eind 2012 loopt de zittingstermijn af van vijf van de acht bestuursleden. Om de collectieve deskundigheid te waarborgen zal de continuïteit in het bestuur de nodige aandacht vergen. Dit is afhankelijk van de bereidheid van de zittende bestuursleden om zich nog een termijn in te zetten voor het pensioenfonds, de geschiktheid van nieuwe kandidaten (passend in de bestuursprofielen) en het feitelijke aantal nieuw benoemde en verkozen bestuursleden. Uitvoeren Continuïteitsanalyse en ALM-studie Elke drie jaar wordt een continuïteitsanalyse uitgevoerd. Dit is een check op een consistente pensioentoezegging en de financiële opzet van het fonds uitgaande van de vereiste dekkingsgraad. Ook de ALM-studie, om de robuustheid van de gekozen strategische beleggingsmix te bepalen, wordt dit jaar geactualiseerd (uitgangspunten rente, rendementen, beleggingscategorieën). Het bestuur zal beoordelen of aanpassingen gewenst zijn. Evaluatie premie In het najaar 2012 zal de premie en de vereiste kostendekkendheid hiervan bij de actuele lage rekenrente worden geëvalueerd in overleg met de sociale partners van de aangesloten ondernemingen. Formatie pensioenbureau In de afgelopen jaren is de formatie in fte s geleidelijk gekrompen en er is tevens een toenemende behoefte geconstateerd aan ondersteuning op het gebied van vermogensbeheer, actuariële analyse en pensioenadministratie passend in het formatieplan. Het bestuur heeft eind 2011 toestemming geven de formatie weer op peil te brengen en iets uit te breiden. De vacature zal in 2012 worden ingevuld. Definitief korten Begin 2013 zal aan de hand van de actuele dekkingsgraad per 31 december 2012 door het bestuur worden bepaald in welke mate er daadwerkelijk gekort gaat worden. 1.6 Kenmerken van de regeling per 31 december 2011 Pensioensysteem Collectieve beschikbare premieregeling, middelloonregeling Pensioenleeftijd 65 jaar Pensioengevend salaris 13,6 maal het bruto maandsalaris Franchise (1 april 2011) Pensioengrondslag pensioengevend salaris -/- franchise Opbouwpercentage ouderdomspensioen 2% van pensioengrondslag Opbouw partnerpensioen 1,4% van pensioengrondslag (= 70% van opbouw ouderdomspensioen) Tijdelijk partnerpensioen 10% van pensioengevend salaris, minimaal (1 april 2011) Wezenpensioen 14% van bereikbaar ouderdomspensioen Aanvullend arbeidsongeschiktheidspensioen Bij volledige arbeidsongeschiktheid 75% van het laatste salaris Totale beschikbare premie 28,1% van pensioengrondslag Premiebijdrage werknemers 8,08 % van pensioengrondslag Premiebijdrage werkgever 20,02 % van pensioengrondslag Het fonds kent een collectieve beschikbare premieregeling waarbij de (beleggings)risico s liggen bij de deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. De regeling kent diverse keuzemogelijkheden Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

12 (hoog laag, vroeg laat en uitruil tussen ouderdomspensioen en partnerpensioen) waar de deelnemer eenmalig een keuze uit mag maken. 1.7 Pensioenfonds in beeld Aantal verzekerden Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Het totale aantal verzekerden is met 64 afgenomen van eind 2010 tot eind Er is een afname van 257 deelnemers doordat de werkgever DHV de formatie heeft verminderd. Het aantal gewezen deelnemers (toename 130) en het aantal pensioengerechtigden (toename 63) neemt gestaag toe. Pensioenvermogen vs verplichtingen x euro 1 miljoen Pensioenvermogen Voorziening pensioenverplichtingen 15 mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

13 Het pensioenvermogen is 9 miljoen toegenomen tot 519 miljoen. De verplichtingen zijn 72 miljoen gestegen door een daling van de rekenrente van 3,44% naar 2,73%. Aanwezige dekkingsgraad vs vereiste dekkingsgraad 150% 140% 130% 120% 110% 100% 90% 80% Aanw ezige dekkingsgraad Minimaal vereiste dekkingsgraad Vereiste dekkingsgraad De aanwezige dekkingsgraad van 90,2% is fors lager dan de vereiste dekkingsgraad van 118% en de minimaal vereiste dekkingsgraad van 104%. De ontwikkeling van de dekkingsgraad in 2011 wordt verder toegelicht in paragraaf 1.9. Samenstelling beleggingsportefeuille (x miljoen euro) obligaties aandelen opkomende markten grondstoffen aandelen ontw ikkelde markten vastgoed liquide middelen Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

14 Een deel van de beleggingen in Europese aandelen is ondergebracht in een Europees aandelenfonds dat verantwoord belegt. Het fonds heeft op basis van de Global Compact principes van de Verenigde Naties en betrokkenheid bij de productie van landmijnen, clusterbommen, nucleaire, biologische en chemische wapens een aantal bedrijven uitgesloten. Ook is het fonds over deze principes in dialoog met een aantal bedrijven. In 2011 is het pensioenfonds lid geworden van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO). Rendement op de beleggingen 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% Het rendement op de beleggingen in 2011 is 2,4%, vooral doordat aandelen minder waard werden (zie hoofdstuk 4.4). In de evaluatie 2011 van het herstelplan wordt uitgegaan van een herzien verwacht gemiddeld beleggingsrendement van 5,9% per jaar (voorheen 6,1%). Een benchmarkstudie van State Street Global Services, waarin 94 Nederlandse pensioenfondsen deelnamen (niet ABP en PFZW), toonde voor 2011 een gemiddeld rendement van 8,8%, inclusief de opbrengsten van rentederivaten. Met een rendement van 2,4% zit pensioenfonds DHV in het onderste kwartiel. Exclusief de opbrengsten van rentederivaten is het gemiddelde rendement echter slechts 0,7%. Dit illustreert de voornaamste reden voor het lagere rendement van pensioenfonds DHV. Het pensioenfonds heeft als beleid om geen gebruik te maken van rentederivaten. Zie ook paragraaf mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

15 1.8 Verleende toeslagen aanpassing jaarlijkse wijziging van de toeslagen verleend aan salarisschaal CBS consumentenprijsindex *) deelnemers gewezen deelnemers DHV Groep periode en pensioengerechtigden ,00% dec 2009 dec ,73% 0,00% 0,00% ,50% okt 2008 dec ,28% 0,00% 0,00% ,50% okt 2007 okt ,53% 0,00% 0,00% ,75% okt 2006 okt ,48% 2,75% 1,48% ,00% okt 2005 okt ,18% 2,00% 0,90% ,50% okt 2004 okt ,46% 0,80% 0,80% ,40% okt 2003 okt ,82% 0,20% 0,20% ,20% okt 2002 okt ,77% 0,00% 0,50% *) De gebruikte consumentenprijsindex is: Consumentenprijsindex alle huishoudens afgeleid (prijsindex 2006 =100). De verleende toeslagen blijven door de economische omstandigheden achter bij de prijs- en loonontwikkeling. 1.9 Ontwikkeling dekkingsgraad De dekkingsgraad is in ,1% gedaald van 101,3% naar 90,2%. Onderstaande tabel toont de verschillende factoren en hun effect op de dekkingsgraad Dekkingsgraad per 1 januari 101,3% 104,3% Beleggingsresultaten 1,0% 9,7% Premiebijdragen 0,7% 1,7% Toeslagen 0,0% 0,0% Wijziging rekenrente -12,8% -9,3% Uitkeringen 0,0% 0,0% Aanpassing sterftegrondslagen 0,0% -5,2% Overige 0,0% 0,1% Dekkingsgraad per 31 december 90,2% 101,3% De dekkingsgraad is vooral sterk afgenomen door de daling van de rekenrente. De dekkingsgraad nam 12,8% af doordat door de lagere rekenrente de verplichtingen 72,5 miljoen toenamen. Het beperkte beleggingsrendement van 2,4% in 2011 heeft dit niet goed kunnen maken. Een benchmarkstudie van State Street Global Services, waarin 94 Nederlandse pensioenfondsen deelnamen (niet ABP en PFZW), toonde voor ultimo 2011 een gemiddelde dekkingsgraad van 99,6%. Met een dekkingsgraad van 90,2% behoort pensioenfonds DHV tot de groep van 37 pensioenfondsen (van de Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

16 94) met een dekkingsgraad tussen de 90% en 100%. Uit de benchmarkstudie bleek een gemiddelde daling van de dekkingsgraad van 7,6% (van 107,2% eind 2010 naar 99,6% eind 2011). De daling van de dekkingsgraad van pensioenfonds DHV van 11,1% (van 101,3% naar 90,2%) is 3,6% meer dan de gemiddelde daling van de dekkingsgraad. In het licht van een rendement in 2011 bij pensioenfonds DHV van 2,4%, dat 6,4% lager is dan het gemiddelde rendement van 8,8%, is deze daling van de dekkingsgraad lager dan verwacht Uitvoeringskosten In 2011 heeft het pensioenfonds deelgenomen aan een benchmarkstudie van het Canadese onderzoeksbureau CEM voor de kosten van vermogensbeheer in Aan deze benchmark namen 341 pensioenfondsen mee. Hiervan waren 31 pensioenfondsen Nederlands (waaronder ABP). Uit deze studie bleek dat de kosten van vermogensbeheer bij Pensioenfonds DHV (0,48% van het belegde vermogen) iets hoger was dan het Nederlandse gemiddelde (0,43% van het belegde vermogen). In november 2011 zijn door de Pensioenfederatie de Aanbevelingen uitvoeringskosten gepresenteerd. Hierin worden pensioenfondsen opgeroepen om de kosten van het pensioenbeheer, vermogensbeheer en transactiekosten op een uniforme wijze te berekenen en te publiceren. Hiermee wil de Pensioenfederatie invulling geven aan de maatschappelijke oproep tot meer transparantie over de uitvoeringskosten. Onderstaande tabel toont de kosten voor pensioenbeheer, vermogensbeheer en transactiekosten van het pensioenfonds in 2011 geheel conform de Aanbevelingen Uitvoeringskosten pensioenbureau overige kosten totaal Kosten pensioenbeheer per deelnemer Kosten vermogensbeheer ,475% van belegd vermogen Transactiekosten ,012% van belegd vermogen Totaal Voor de berekening van de kosten pensioenbeheer per deelnemer is gerekend met de som van het gemiddelde aantal deelnemers (1.821) en het gemiddelde aantal pensioengerechtigden (962) in Gewezen deelnemers worden voor deze berekening niet meegeteld. Voor de berekening van de kosten vermogensbeheer en transactiekosten als percentage van het belegde vermogen is gerekend met het gemiddelde belegd vermogen in 2011 van Dit is exclusief liquide middelen en exclusief het ongerealiseerde resultaat op valutatermijncontracten. Een nader toelichting wordt gegeven in hoofdstuk 4.9. Een vergelijking met andere pensioenfondsen zal in de loop van 2012 mogelijk worden afhankelijk van de mate waarin andere pensioenfondsen geheel of gedeeltelijk conform de Aanbevelingen Uitvoeringskosten over hun uitvoeringskosten rapporteren. 15 mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

17 1.11 Balans per 31 december 2011 Activa (in duizenden euro's) Beleggingen Herverzekeringsdeel Technische Voorziening Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen Passiva (in duizenden euro's) Stichtingskapitaal en reserves Technische Voorziening Overige schulden en overlopende passiva Staat van baten en lasten (verkort) Baten (in duizenden euro's) Premiebijdrage (van werkgever en werknemers) Beleggingsresultaten Overige baten Lasten (in duizenden euro's) Pensioenopbouw Toeslagen Rentetoevoeging Technische Voorziening (TV) Onttrekking uit TV voor pensioenuitkeringen Pensioenuitkeringen Onttrekking uit TV voor uitvoeringskosten Uitvoeringskosten pensioenbureau Wijziging rekenrente Aanpassing sterftegrondslagen Overige lasten Saldo van baten en lasten Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

18 2 KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS 2.1 Profiel Stichting Pensioenfonds DHV (hierna het fonds), statutair gevestigd te Amersfoort, werd opgericht op 1 januari 1963 en is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer Het fonds is een ondernemingspensioenfonds en is lid van de Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (OPF). Het fonds heeft tot doel het pensioenreglement uit te voeren voor de aangesloten ondernemingen DHV BV, DHV Holding BV en DHV NPC BV. Het fonds belegt 520 miljoen voor circa deelnemers, gewezen deelnemers, pensioengerechtigden en andere aanspraakgerechtigden. 2.2 Organisatie Bestuur Het bestuur bestaat uit drie vertegenwoordigers van de werkgevers, drie van de werknemers en twee van de pensioengerechtigden. In 2011 eindigde het lidmaatschap van mevrouw J. Meeske vanwege haar uitdiensttreding. Per 31 december 2011 is het bestuur als volgt samengesteld: Naam Functie Vertegenwoordiging Lid sinds Einde zittingsduur H. van den Beld lid pensioengerechtigden 31 maart december 2012 M.P. van Bijsterveld lid werkgevers 21 april december 2012 A.D. Crena de Iongh lid werknemers 13 juli december 2013 J. Krijgsman voorzitter werknemers 27 september december 2012 H.J.M. Leisink lid werkgevers 1 januari december 2012 K. Nije*) lid pensioengerechtigden 1 januari december 2014 J.M.N. Tummers secretaris werkgevers 28 september december 2012 Vacature**) lid werknemers *) De zittingsduur van K. Nije liep af op 31 december Hij is voor drie jaar herbenoemd. **) J.A.H. Kabout is door de werknemers tot nieuw bestuurslid gekozen. Zijn formele benoeming vond echter plaatst in februari 2012 na de toetsing door DNB. Het pensioenbureau voert de dagelijkse werkzaamheden uit, o.a. pensioen- en uitkeringsadministratie, beleggingsadministratie en -rapportage, vermogensbeheer, communicatie en bestuursondersteuning. Het bestuur is, conform de Pensioenwet, verantwoordelijk voor de juiste uitvoering van de taken. Dagelijks bestuur Het dagelijks bestuur bestaat uit de voorzitter en de secretaris van het bestuur. Het dagelijks bestuur bepaalt samen met de directeur het dagelijks beleid van het fonds. Het heeft uitsluitend bevoegdheden conform de statuten en reglementen van het fonds, in overeenstemming met de vastlegging in de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN). Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan bestaat uit twee vertegenwoordigers van de werkgevers, twee van de werknemers en twee van de pensioengerechtigden. Per 31 december 2011 is het verantwoordingsorgaan als volgt samengesteld: 15 mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

19 Naam Functie Vertegenwoordiging Lid sinds Einde zittingsduur *) P.W. Besselink voorzitter werkgevers 9 februari februari 2012 J.C. Bus lid werknemers 9 februari februari 2012 E.R. Goldsteen secretaris werknemers 9 februari februari 2012 J.T. van Manen lid werkgevers 9 februari februari 2012 T.J. Nieuwenhuis lid pensioengerechtigden 9 februari februari 2012 D. Rooks lid pensioengerechtigden 9 februari februari 2012 *) Het bestuur heeft besloten de zittingstermijn te verlengen tot eind juni Zie ook paragraaf 1.5 bij Verkiezingen verantwoordingsorgaan en deelnemersraad. Het verantwoordingsorgaan is bevoegd jaarlijks een algemeen oordeel te geven over: - het handelen van het bestuur aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening en andere relevante informatie, waaronder - indien van toepassing - de bevindingen van het interne toezichtorgaan; - het door het bestuur uitgevoerde beleid in het afgelopen kalenderjaar; - beleidskeuzes die op de toekomst betrekking hebben. Het verantwoordingsorgaan adviseert het bestuur, gevraagd of uit eigen beweging over: - het vaststellen en wijzigen van de vergoedingsregeling voor bestuursleden; - het wijzigen van het beleid ten aanzien van het verantwoordingsorgaan; - de vorm, inrichting en samenstelling van het interne toezicht; - het vaststellen en wijzigen van een interne klachten- en geschillenprocedure; - het vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid; - het vaststellen en handhaven van integriteitprincipes. Intern toezicht Het interne toezicht is ingevuld door een visitatiecommissie. Per 31 december 2011 is de samenstelling: Naam Functie Lid sinds H. Kapteijn lid 1 oktober 2008 W.F.E. Klaassen lid 1 oktober 2008 J. Koelewijn voorzitter 1 oktober 2008 Tot de belangrijkste taken van de visitatiecommissie behoren: - het beoordelen van beleids- en bestuursprocedures, bestuursprocessen en de checks en balances binnen het fonds; - het beoordelen van de wijze waarop het fonds wordt aangestuurd; - het beoordelen van de wijze waarop door het bestuur wordt omgegaan met de risico s op de langere termijn. Deelnemersraad De deelnemersraad is samengesteld uit vijf vertegenwoordigers namens de werknemers en twee vertegenwoordigers namens de pensioengerechtigden. Tweemaal per jaar vergadert de raad samen met het bestuur. Het bestuur vraagt de deelnemersraad om advies onder andere bij wijziging van de statuten en reglementen en bij de vaststelling van het jaarverslag en de ABTN. De deelnemersraad kan ook uit eigen beweging het bestuur adviseren. In 2011 eindigde het lidmaatschap van de heer W.A.M. Jansen Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

20 vanwege zijn uitdiensttreding. In zijn plaats werd de heer E.B. Nugteren lid van de deelnemersraad. Per 31 december 2011 is de samenstelling: Naam Functie Vertegenwoordiging Lid sinds Einde zittingsduur L. Bolding lid pensioengerechtigden 26 juni juni 2012 J.M. de Kraker lid werknemers 1 september juni 2012 E.B. Nugteren lid werknemers 2 november juni 2012 R. van Ommen voorzitter werknemers 17 januari juni 2012 J.G.A.M. Reinders lid werknemers 26 juni juni 2012 J.H.M. Straatman lid werknemers 26 juni juni 2012 D. Zijp lid pensioengerechtigden 26 juni juni 2012 Beleggingscommissie De beleggingscommissie heeft een voorbereidende en adviserende rol voor het strategische beleggingsbeleid richting het bestuur. Daarnaast is zij verantwoordelijk voor de nadere invulling en de uitvoering van het strategische beleggingsbeleid. Hieronder moet onder andere worden verstaan het vaststellen van de specifieke richtlijnen voor de deelportefeuilles, het kiezen van de benchmarks, het handhaven van de vermogensallocatie, het toetsen en evalueren van de blijvende geschiktheid van de fondsbeheerders, en het bijhouden van beleggingstechnische kennis. De beleggingscommissie vergadert minimaal vier keer per jaar. In 2011 eindigde het lidmaatschap van de heer M. van den Berg vanwege zijn pensionering. In 2011 eindigde het lidmaatschap van mevrouw S.M. van de Vuurst-Stoopman vanwege haar uitdiensttreding. In 2011 zijn mevrouw D. de Koning en de heer N.M.J. Janssen lid geworden van de beleggingscommissie. Per 31 december 2011 bestond de beleggingscommissie uit: Naam Functie P. van Aalst adviseur (geen lid) H. van den Beld lid P.A.M. Canisius lid A.D. Crena de Iongh voorzitter N.M.J. Janssen lid D. de Koning lid Directie P.A.M. Canisius Certificerend actuaris R. Westhoff van Towers Watson Adviserend actuaris W.J.J. Koeleman van PwC Accountant W. Teeuwissen van KPMG Accountants N.V. Compliance officer B. Peters van het Nederlands Compliance Instituut 15 mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

21 3 VERSLAGEN VAN VERANTWOORDINGSORGAAN EN DEELNEMERSRAAD 3.1 Verslag van het verantwoordingsorgaan Algemeen Het pensioenfonds DHV heeft in 2009 een verantwoordingsorgaan ingesteld. Het bestuur legt verantwoording af aan het verantwoordingsorgaan. Het verantwoordingsorgaan geeft een oordeel over het handelen van het bestuur, over het door het bestuur uitgevoerde beleid alsmede over de beleidskeuzes voor de toekomst en ziet toe op de naleving van de Principes voor goed bestuur zoals deze zijn vastgesteld door de Stichting van de Arbeid. Het verantwoordingsorgaan heeft in het kader van zijn taakuitoefening in 2011 kennis genomen van de alle noodzakelijke documentatie en informatie. Het verantwoordingsorgaan heeft overleg gevoerd met de visitatiecommissie en twee maal overleg gehad het dagelijks bestuur van het fonds. Er is tussentijds regelmatig afstemming geweest tussen het dagelijks bestuur van de deelnemersraad, de directeur van het fonds en de secretaris van het verantwoordingsorgaan. Eind 2011 is er een informatie- en studiedag geweest waaraan het volledige bestuur, verantwoordingsorgaan en deelnemersraad participeerden. Het verantwoordingsorgaan heeft geen gebruik gemaakt van haar recht op overleg met de externe actuaris, de externe accountant en de compliance officer. Bevindingen Het verantwoordingsorgaan heeft de volgende bevindingen: a. Wijzigingen in wet- en regelgeving en reglementen Het verantwoordingsorgaan heeft gekeken naar de gevolgen van het Financieel Toetsingskader (FTK), de (voorgenomen) wijzigingen in wet- en regelgeving en de reglementen van de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan. Het verantwoordingsorgaan heeft ten aanzien van de doorvoering van wijzigingen in de wet- en regelgeving in reglementen en het beleid van het fonds geen opmerkingen en bevindingen. b. Premiebeleid Het verantwoordingsorgaan heeft geconstateerd dat het fonds een gedegen premiebeleid voert. c. Beleggingsbeleid Het verantwoordingsorgaan heeft geconstateerd dat in 2011 een tegenvallend beleggingsrendement ten opzicht van de benchmark is behaald. Met betrekking tot Maatschappelijk Verantwoord Beleggen heeft het fonds een duidelijke stap gezet door een aanzet van beleid te ontwikkelen en dit in uitvoering te nemen. d. Financiële positie van het fonds en risicobeleid De financiële positie van het fonds voldoet niet aan de wettelijke vereisten. Het opgestelde en door de Nederlandse Bank goedgekeurde, herstelplan wordt nauwgezet gevolgd doch heeft door de externe marktsituatie nog niet geleid tot een voldoende herstel. Het verantwoordingsorgaan heeft vastgesteld dat het bestuur alert reageert op deze negatieve ontwikkeling en aanvullend beleid heeft ontwikkeld teneinde de financiële positie in lijn te brengen met het herstelplan. Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

22 e. Indexatiebeleid Het verantwoordingsorgaan heeft naar het gevoerde indexatiebeleid gekeken en naar de voorwaardelijkheid van indexatie. Het verantwoordingsorgaan acht het indexatiebeleid van het fonds gedegen en richting alle betrokkenen te verantwoorden. f. Principes voor goed pensioenfondsbestuur Het verantwoordingsorgaan heeft het beleid ten aanzien van de Principes van goed pensioenfondsbestuur beoordeeld aan de hand van het jaarverslag, de deskundigheidsvereisten, het communicatieplan en de uitvoering van beleidsvoornemens. Het verantwoordingsorgaan heeft geconstateerd dat de website ten sterkste is verbeterd en heeft verder geen opmerkingen. g. Aanbevelingen verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan heeft naar aanleiding van het jaarverslag over 2010 een aantal aanbevelingen gedaan. Vastgesteld kan worden dat het bestuur deze heeft overgenomen en ten uitvoer gebracht. Oordeel Op grond van het voorgaande komt het verantwoordingsorgaan tot het volgende oordeel: Het bestuur heeft afdoende informatie aan het verantwoordingsorgaan verstrekt om zich een oordeel te vormen. Dat het bestuur in 2011 in overeenstemming met de statuten en reglementen het beleid heeft vastgesteld. Het bestuur in 2011 een consistent beleid heeft gevoerd, waarbij de belangen van alle betrokkenen afgewogen en geborgd zijn. Het bestuur gedegen en logische beleidskeuzes voor de toekomst heeft gemaakt. Het bestuur invulling heeft gegeven aan de aanbevelingen van het verantwoordingsorgaan over het voorgaande jaar. Aanbevelingen Het verantwoordingsorgaan heeft de volgende aanbevelingen aan het bestuur: Kritisch te blijven kijken naar het rendement ten opzichte van de benchmark. In overweging te nemen de benchmark verder uit te breiden met andere in grootte vergelijkbare fondsen, meer parameters toe te passen en in een hogere frequentie de vergelijking te laten plaatsvinden. Het verantwoordingsorgaan tijdig kennis te laten nemen van de management letters van de visitatiecommissie, externe accountant, beleggingsadviseurs en actuaris. De borging van individuele deskundigheid prioriteit te geven, bij voorkeur aan de hand van een externe deskundigheidtoets. Bijzondere aandacht te schenken aan de communicatie met deelnemers, gepensioneerden en voormalige deelnemers indien bijzondere maatregelen getroffen dienen te worden binnen het kader van het herstelplan. Daarbij verdient het aanbeveling in de communicatie ook voldoende aandacht te schenken aan het te voeren beleid wanneer er herstel heeft plaatsgevonden. Tijdig in overleg te gaan over de effecten van de voorgenomen fusie met Royal Haskoning en de eventuele daarmee samenhangende toekomstige bestuurs- en toezichtsvorm. Reactie van het bestuur Het bestuur onderschrijft het belang van benchmarking en goede vergelijkingen om van te leren voor het eigen beleid en de bijbehorende uitvoering. De verschillen in de pensioenregelingen en het bijbehorende specifieke beleid (premie, beleggingsmix, risico en rendement, verzekerd e.d.) maken een vergelijking echter complex. Het bestuur zal stappen ondernemen om te komen tot meer transparantie en een voor ons fonds relevante benchmark. In dit jaarverslag is al een eerste stap gemaakt die volgend jaar verder 15 mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

23 voortgezet zal worden. Ten aanzien van de voorgenomen fusie tussen Royal Haskoning en DHV heeft reeds een eerste verkenning plaatsgevonden en zal een gezamenlijk proces worden opgestart inclusief de benodigde afstemming met de sociale partners. 3.2 Verslag van de deelnemersraad Het voorliggende jaarverslag is helder en goed leesbaar. Vooral de vooruitblik op het jaar 2012 wordt door ons zeer op prijs gesteld. Deelnemersraad waardeert de informatie over de relatieve positie van het fonds ten opzichte van andere fondsen (rendement en dekkingsgraad). De raad constateert dat het rendement in 2011 voornamelijk is achtergebleven omdat het fonds zich, anders dan andere fondsen, niet inlaat met rentederivaten. De raad onderschrijft het beleid van het bestuur om geen gebruik te maken van dergelijke complexe financiële producten en constateert met genoegen dat het rendement 2011 hoger was dan gemiddeld indien opbrengsten van rentederivaten buiten beschouwing gelaten worden. Het jaar 2011 is een moeilijk jaar geweest. De aanhoudende malaise op de aandelenmarkten heeft de aangroei van het vermogen geremd, terwijl de contante waarde van de verplichtingen door de voor Nederland lager geworden rente juist is toegenomen. Dit heeft alles te maken met de eurocrisis, die inmiddels vrijwel de gehele wereldeconomie parten speelt. Het effect van deze ontwikkelingen op de dekkingsgraad is zodanig, dat het minimale korte- en lange termijn herstelpad niet langer gehaald wordt. Het bestuur heeft een algemeen beleid geformuleerd over hoe om te gaan met toeslagen en kortingen in economisch zwaar weer. De Deelnemersraad waardeert het constructieve overleg dat over dit beleid en de op grond daarvan voorgestelde maatregelen met het bestuur heeft mogen plaatsvinden en is verheugd dat zijn inbreng van reële invloed heeft mogen zijn wordt het jaar van de waarheid. Als de dekkingsgraad niet voor eind 2012 verbetert, zal de toezichthouder op basis van het financieel toetsingskader een verlaging van pensioenen en pensioenrechten eisen. Daarnaast zijn er ook ontwikkelingen op het bestuurlijke vlak. De voorgenomen fusie tussen de sponsor DHV BV en Royal Haskoning zal naar alle waarschijnlijkheid ook consequenties hebben voor de betrokken pensioenfondsen. Het uiteindelijke bestuursmodel zal ook beïnvloed worden door het resultaat van de besluitvorming over het Wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen. De impact van deze ontwikkelingen is voorzien in de loop van In dit verband constateert de Deelnemersraad dat het overgrote deel van het bestuur (vijf leden) eind 2012 het einde van de zittingsduur bereikt. Om continuïteit te waarborgen mag wellicht verwacht worden dat de vertegenwoordigers van de werkgevers herbenoemd kunnen worden. Ook de zittende vertegenwoordigers van werknemers en gepensioneerden kunnen zich weer beschikbaar stellen, doch voor de bezetting van hun zetels zijn verkiezingen noodzakelijk. In theorie zouden hiermee zeer ervaren leden het bestuur vaarwel kunnen moeten zeggen. De raad onderkent nochtans de noodzaak van verkiezingen conform de statuten van het fonds. Reactie van het bestuur Wij waarderen de adviezen en inbreng van de deelnemersraad en delen het beeld dat we aan de vooravond staan van een jaar waarin we ons als pensioenfonds nog steeds in economisch zwaar weer bevinden en er ingrijpende wijzingen in de wet- en regelgeving in het financieel toezicht zullen plaatsvinden. Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

24 4 VERSLAG VAN HET BESTUUR 4.1 Inleiding Het bestuur vergaderde in 2011 acht maal. Onderstaand kader toont een overzicht van de behandelde onderwerpen. Governance / besturen van het fonds Wet en regelgeving - Overleg met DNB en AFM / externe toezichthouders - Overleg met het verantwoordingsorgaan - Overleg met de deelnemersraad - Overleg met de aangesloten ondernemingen - Overleg met de ondernemingsraad - Rapport visitatiecommissie - Aanpassing klachten- en geschillenregeling - Statutenwijziging - Wijziging pensioenreglement - Wijziging reglement verantwoordingsorgaan - Wijziging reglement deelnemersraad - Begroting en monitoren van uitvoeringskosten - Pensioenakkoord - Organisatieplan pensioenbureau - Profiel nieuwe vacature bestuur - Evaluatie van het herstelplan van 2010 Pensioenregeling - Handhaven opbouwpercentage van 2% bij gelijkblijvende premie van 28,1% - Discussienota Korten en Toeslagen Beleggingen - Kortingsbeleid bij achterblijvend herstel - Discussienota Toeslagenbeleid - Studieochtend met het verantwoordingsorgaan en de deelnemersraad over pensioenakkoord - Belegging in fonds dat passief belegt in Europese aandelen volgens criteria van verantwoord beleggen - Lidmaatschap VBDO - Benchmark CEM - Verbetering beleggingsrapportage Actuarieel - Jaarverslag Actuarieel rapport 2010 Risicobeheer Communicatie - Analyse renteafdekking - Mogelijke aanpassing van duration van vastrentende waarden - Aanpassing van exitbeleid voor beleggingsfondsen - Kasstroomoverzicht en prognose (premie-inkomsten en uitkeringen) - Voorbereiding continuïteitsanalyse en ALM-studie - Monitoren van risicoparameters in beleggingsrapportage - Nieuwe pensioenbrochure - AFM-enquête - Ontwikkeling en realisatie van website 15 mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011

25 4.2 Goed pensioenfondsbestuur (algemeen) Integere bedrijfsvoering Wettelijk moet een pensioenfonds maatregelen treffen die goed pensioenfondsbestuur waarborgen. Met de invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007 zijn de STAR-principes voor Pension Fund Governance 1 verankerd in het wettelijke kader. Deze 32 principes betreffen zorgvuldig bestuur, transparantie, openheid en communicatie, deskundigheid, verantwoording en intern toezicht. Het beleid van een fonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. Deze verantwoordelijkheid is vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit houdt onder meer in: - adequate administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) en risicobeheersing; - analyse en beheersing van integriteitrisico s; - voorkomen van belangenverstrengeling; - duurzame beheersing van financiële risico s; - eenmaal per drie jaar een continuïteitsanalyse. Deskundigheidsbevordering Nieuwe bestuursleden van het fonds nemen deel aan een basiscursus op het gebied van het besturen van een ondernemingspensioenfonds. Daarnaast vindt verdieping en uitbreiding van kennis plaats door het lezen van vakliteratuur en het volgen van gespecialiseerde opleidingen voor pensioenfondsbestuurders. Zo werden in het afgelopen jaar themadagen van OPF (Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen) bezocht. Ook de leden van de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan volgden opleidingen op pensioengebied. Om meer inzicht te krijgen in de risico s van het fonds heeft het bestuur deelgenomen aan een risicoworkshop. Ook is er samen met de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan een studieochtend gehouden over het herstelplan, de kostendekkende premie en de governance-structuur. Naleving wet- en regelgeving Het bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regelgeving. Gedragscode De gedragscode van het fonds geeft regels en richtlijnen voor alle aan het fonds verbonden personen zoals de bestuursleden, de leden van de beleggingscommissie en de medewerkers van het pensioenbureau. Het uitgangspunt van de gedragscode is de transparantie te bevorderen en ervoor te zorgen dat alle aan het fonds verbonden personen duidelijk weten wat wel en wat niet geoorloofd is. De gedragscode draagt mede bij aan het integer functioneren van het fonds voor al diegenen die bij het fonds belang hebben en tot het waarborgen van de goede naam en reputatie van het fonds. De verbonden personen tekenen jaarlijks voor de naleving van de gedragscode. Compliance officer Het bestuur heeft een compliance officer aangewezen. Deze functionaris is belast met het onafhankelijke toezicht op de naleving van de gedragscode. 1 Op 16 december 2005 bracht de Stichting van de Arbeid (STAR) de Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur (Pension Fund Governance) uit. De principes geven een minimumniveau waaraan pensioenfondsen moeten voldoen. Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag mei 2012, versie 5 JV

26 Toezichthouder Per 31 oktober 2008 beschikte het fonds niet meer het minimaal vereist eigen vermogen. De dekkingsgraad bedroeg op dat moment 100,4%. Daarom heeft het bestuur in maart 2009 een korte- en een langetermijnherstelplan ingediend bij DNB. DNB stemde in met deze plannen. Uitbesteding De actuariële werkzaamheden, inclusief certificering, zijn uitbesteed aan Towers Watson. PwC is adviserend actuaris. Het bestuur houdt de verschillende onderdelen van het beleggingsbeleid (ALM-studie, strategische vermogensallocatie, herbalanceren, rente- en inflatieafdekking, valuta-afdekking, keuze benchmarks, keuze voor fondsbeheerders, bewaking en evaluatie, en wisseling van fondsbeheerders) in eigen hand. Het fonds maakt geen gebruik van een externe (fiduciaire) manager voor het beheren van de beleggingsportefeuille. Het fonds beheert de beleggingsportefeuille intern. Het fonds belegt indirect via beleggingsfondsen. Een externe beleggingsadviseur (Strategeon) adviseert de beleggingscommissie. Het fonds verzorgt zelf de beleggingenadministratie en prestatiemeting op basis van marktwaarde- en transactieoverzichten van de vermogensbeheerders. Voor een onafhankelijke aanlevering van benchmarks en een onafhankelijke prestatiemeting en attributieanalyse wordt gebruik gemaakt van een onafhankelijke derde partij. Het fonds verzorgt zelf de financiële administratie en de vereiste rapportages aan de toezichthouder. Het fonds verzorgt zelf de pensioenadministratie, de inning van de premies, de uitkeringenadministratie, de betaling van pensioenuitkeringen en afdrachten aan fiscus en CVZ, de waardeoverdrachten, de voorlichting, communicatie en bestuursondersteuning. Voor juridisch advies worden, afhankelijk van het soort advies, externe juristen ingehuurd. Communicatie Aan alle deelnemers is een uniform pensioenoverzicht (UPO) uitgereikt. Daarnaast is gebruik gemaakt van Pensioenfonds nieuwsbrieven. In 2011 heeft het fonds een eigen website ontwikkeld: Toeslagbeleid De verlening van toeslagen op opgebouwde en ingegane pensioenen is voorwaardelijk. - Het fonds streeft er naar de opgebouwde pensioenen tijdens het deelnemerschap jaarlijks te verhogen met de algemene salarisstijging van de DHV Groep dan wel met de procentuele stijging van de CBS consumentenprijsindex alle huishoudens afgeleid, als deze laatste hoger is; - Het fonds streeft er naar de opgebouwde pensioenen na het deelnemerschap en de ingegane pensioenen jaarlijks aan te passen aan de procentuele stijging van de CBS consumentenprijsindex alle huishoudens afgeleid; - Het bestuur beslist jaarlijks in hoeverre pensioenen worden verhoogd met toeslagen. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen bestemmingsreserve gevormd en wordt geen premie betaald. 15 mei 2012, versie 5 Stichting Pensioenfonds DHV/Jaarverslag JV 2011