Actualisatie uitgangspunten sociaal-culturele accommodaties/ mei 2013

Transcriptie

1 Actualisatie uitgangspunten sociaal-culturele accommodaties/ mei 2013 In deze notitie over de beleidsmatige ontwikkelingen van de sociaal-culturele centra in Houten komen de volgende onderwerpen aan de orde: een invenarisatie van welke centra er nu in Houten zijn; hoofdpunten uit het totnutoe gevoerde beleid; een stand van zaken van de aanpak van de ombuigingen; vernieuwde uitgangspunten en de besluiten voor een aanpak in twee fases. 1. Inventarisatie huidige situatie Voorzieningen in Houten-Noord In Houten-Noord zijn vier gemeentelijke sociaal-culturele centra: De Grund en Nieuwoord in Noord- West, De Meerkoet en De Grote Geer in Noord-Oost. Zowel De Grote Geer (oorspronkelijk gebouwd in 1708) als Nieuwoord (oorspronkelijk gebouwd in 1893) is een gemeentelijk monument. De centra worden beheerd door de gemeente die ze op aanvraag verhuurt aan groepen bewoners en organisaties. Deze kunnen dan de sleutel krijgen (sleutelbeheer). Na een verbouwing van het Haltna-huis is van Houten&co in 2009 gestart met het ontmoetingscentrum Markant (in eigendom van Viveste). Hier worden activiteiten georganiseerd voor 55-plussers, maar er is ook ruimte voor nieuwe initiatieven van bewoners in de omgeving van het centrum. Voorzieningen Houten-Zuid In Houten-Zuid zijn twee wijkcentra; Schoneveld (ZW) en De Vuurtoren (ZO). De deuren zijn vrijwel altijd open voor buurtbewoners voor vragen, initiatieven of gewoon voor een kopje koffie. Daarnaast bestaat Lorech, een dienstencentrum en de hoofdvestiging van welzijnsorganisatie Van Houten&co. Deze accommodatie biedt ook ruimte voor verschillende activiteiten. Voorzieningen Kleine kernen Dorpshuis De Wiese (Schalkwijk) is in september 2012 officieel geopend en biedt huisvesting aan een peuterspeelzaal en de bibliotheek.ook de verenigingen uit het dorp gebruiken de ruimtes. De verenigingen organiseren op hun beurt activiteiten voor bewoners uit Schalkwijk en omstreken. Daarnaast biedt cultureel centrum De Wiese ruimte en mogelijkheden voor particuliere bijeenkomsten en feesten. In Tull en t Waal neemt het gemeentelijke Sociaal-cultureel centrum t Gebouw een centrale plek in. In t Goy doet een oud schoolgebouw, beheerd door een stichting, dienst als cultureel centrum: De Ploeg. Ook dit gebouw vormt het kloppend hart van het dorp. Stedelijke voorzieningen Stedelijk jongerencentrum Enter, voorheen Chipolata, is het jongerencentrum van Houten. Het is een accommodatie met een multimediaruimte, band-oefenruimte en activiteiten/ontmoetingsruimtes. Enter wordt na een mindere periode weer goed gevonden. Jongeren organiseren, met enige begeleiding, de meeste activiteiten zelf. In totaal nemen er jaarlijks tussen de 2000 en 3000 jongeren deel aan één of meer activiteiten. Sociaal-cultureel centrum De Heuvel maakt onderdeel uit van het Keercampterrein, een groen en open gebied waar ook de Speelheuvel en de kinderboerderij onderdeel van uitmaken. De organisaties op het terrein werken intensief samen om het beheer en de kwaliteit van het gebied te verbeteren. De accommodatie heeft sterk het karakter van (buiten) spelen/leren en is gericht op de doelgroep kinderen (en hun ouders). Betrokken zijn onder andere de Speelheuvel, Kinderboerderij, Natuur en Milieu Educatie, Scouting, van Houten&co en Reinaerde. Centraal staan de natuur, de dieren en duurzaamheid. Er is inmiddels een stichting opgericht, Stichting Buitenwereld, die het terrein moet gaan beheren.

2 2. Inventarisatie beleid In de loop van de jaren tachtig werden door decentralisatie van de rijksoverheid de gemeenten verantwoordelijk voor het sociaal cultureel werk. Sindsdien is het de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de gemeente (geen wettelijke taak) om te voorzien in accommodaties voor sociaal-culturele activiteiten. Nota Inkleuring: ontwikkeling naar wijkcentra (2004) In de nota Inkleuring (2004) is de wens geformuleerd om meer de investeren in sociaal-culturele accommodaties. Dit heeft geleid tot een pilot voor beheer van de Vuurtoren. De evaluatie was positief en gaf aanknopingspunten voor het beheer van andere sociaal-culturele accommodaties in Houten. Het heeft als input gediend voor het huidige beheer van Schoneveld. De ambitie werd om wijkcentra te realiseren. Een centrum waar laagdrempelige activiteiten door het professionele buurt- en clubhuiswerk worden geïnitieerd, aangeboden en/of door de bewoners zelf georganiseerd. Een inhoudelijk doel van het creëren van wijkcentra is het bevorderen van de onderlinge contacten tussen wijkbewoners (sociale cohesie). Het wijkcentrum moet het hart van de wijk zijn waar bewoners binnen kunnen lopen en waar activiteiten voor en door de wijkbewoners plaatsvinden. De diversiteit van deze doelgroep maakt het logisch om van een multifunctioneel gebouw uit te gaan. Iedereen uit de wijk moet zich er immers prettig voelen. Welzijns-, onderwijs- en sportaccommodaties Houten-Noord (2011): maatwerk per gebied Vanuit het besef dat (op grond van demografische en maatschappelijke ontwikkelingen) een herijking van de sociale voorzieningenstructuur in Houten-Noord nodig was, is in het onderzoek Accommodaties Houten-Noord gekeken hoe accommodaties met het oog op de toekomst verstandig ingezet kunnen worden. Dit onderzoek heeft geleid tot een meer gedifferentieerd kijken naar inzet van sociaal-culturele accommodaties: ieder gebied heeft zijn eigen uitgangssituatie en daardoor eigen kansen en behoeften. Dit leidde ertoe dat in het kwadrant Noord-West van Houten werd ingezet op het versterken van De Grund als breed activiteitencentrum en in Noord-Oost werd ingezet op meerdere kleinschalige ontmoetingscentra, waar met name voor ouderen een inloopmogelijkheid werd geboden. De Heuvel zou worden versterkt als een doelgroepgerichte (jonge kinderen) locatie. Perspectiefnota 2012 en Nota tweede fase ombuigingen (2012): behoud van kracht en kwaliteit met minder middelen Als gevolg van de economische crisis en daaraan gerelateerde rijksbezuinigingen moest Houten de broekriem aanhalen. Bij de perspectiefnota 2012 besloot de raad tot een pakket bezuinigingen van 6,7 miljoen en eind 2012 is daar nog een taakstelling van 2,5 miljoen aan toegevoegd. De raad besloot onder meer per saldo tot een structurele besparing van ,- per jaar op de exploitatie van de sociaal-culturele accommodaties. De raad gaf daarbij als denkrichting mee: één centrum voor Houten-Noord, één voor Houten-Zuid en één voor de kleine kernen. De Heuvel en Enter, gezien hun unieke positie en doelgroep, daarbij buiten beschouwing latend.

3 3. Wat hebben we tot dusver gedaan? Inventarisatie van de mogelijkheden te besparen op de centra De gemeente heeft alle centra bezocht en een bijeenkomst georganiseerd voor de gebruikers van de centra. Op deze bijeenkomst is met circa 60 gebruikers gediscussieerd over de mogelijke gevolgen van de ombuigingen. Ook is er een inventarisatie gemaakt van de huidige budgetten voor en investeringen in de panden. Uit deze inventarisatie komen onder meer de volgende tussentijdse bevindingen naar voren: Bij twee panden, die niet van de gemeente zijn, is er sprake van langdurige overeenkomsten met andere partijen. Bij Lorech, waar van Houten&co sociale activiteiten organiseert is er nog een langlopend contract met Warande. Bij centrum Markant is er een overeenkomst met Viveste. Deze afspraken afkopen blijkt een zeer grote investering te vergen. Wel kunnen er op termijn mogelijkheden ontstaan, maar deze zijn niet of nauwelijks door de gemeente afdwingbaar. Twee centra (De Wiese en Schoneveld) zijn zo nieuw dat op korte termijn sluiten een desinvestering zou betekenen. Vanwege de hoge kapitaallasten lijkt het daarom verstandig deze investeringen zo goed mogelijk te laten renderen, mede omdat de panden door hun specifieke inrichting op de markt relatief weinig op zullen leveren. Voor de centra in Tull en t Waal en t Goy geldt dat het volledig stoppen van een bijdrage zal betekenen dat de centra ophouden te bestaan. Omdat het voorzieningenniveau in deze dorpen zeer laag is komt daarmee een centrale positie in het sociale leven te vervallen. Door een groter beroep te doen op de gemeenschap kan de gemeentelijke bijdrage wel teruggebracht worden. 4. Uitgangspunten keuzes in sociaal-culturele centra Het college kiest, gezien het voorgaande en met de kennis van nu, voor de volgende uitgangspunten: 1. Behoud van kracht en kwaliteit met substantieel minder gemeentelijke bijdrage De gemeente dringt haar kosten van het sociaal-culturele werk terug voor een bedrag van in 2014, oplopend tot vanaf 2015, door het vergroten van de efficiency en de effectiviteit in het gebruik van de sociaal-culturele accommodaties. De inhoudelijke ambitie van het sociaal-culturele werk, gebaseerd op een wijkgerichte aanpak, wordt hierbij zoveel mogelijk ontzien. 2. In plaats van de kwadrantgedachte (in elk kwadrant een wijkcentrum) gaan we per schaalniveau en per gebied op zoek naar welk type sociaal-culturele accommodatie nodig is. In Houten is het lange tijd de wens geweest om te investeren in sociaal-culturele centra door vorming van wijkcentra, volgens de kwadrantgedachte. De Nota Inkleuring (2004) en ook het collegeprogramma gingen uit van deze gedachte; in ieder kwadrant van de stad Houten een wijkcentrum.

4 Elk gebied in Houten heeft nu en in de toekomst andere behoeften en moet dus ook anders worden bediend (er zijn grote verschillen tussen bijvoorbeeld Houten-Zuidwest, Houten-Noordoost en Tull en t Waal). Daarom kijken we per schaalniveau en per gebied welke behoefte er is en welke vorm van een sociaal-culturele accommodatie daar het beste op aansluit. Denkbare vormen zijn: Wijkcentrum breed toegankelijk, verschillende groepen, professioneel beheer, inloop en ontmoetingsfunctie (voorbeeld Schoneveld) Buurthuis / dorpshuis op specifieke behoeften in de buurt gericht, initiatieven zoveel mogelijk vanuit de buurt zelf (voorbeeld t Gebouw) Activiteitencentrum breed toegankelijk voor scala aan activiteiten, verschillende groepen, sleutelbeheer (voorbeeld De Grund) Jongerencentrum specifiek op doelgroep jongeren gericht, professioneel beheer (voorbeeld Enter). 3. Software is belangrijker dan hardware : faciliteren van multifunctioneel ruimtegebruik De kern van het sociaal-culturele werk is bouwen aan de samenleving door het stimuleren van activiteiten en ontmoeting. De fysieke ruimte om deze activiteiten en ontmoeting mogelijk maken is niet meer dan een middel, dat we zo efficiënt mogelijk inzetten. Dat betekent dat ruimten zoveel mogelijk multifunctioneel gebruikt worden en zo weinig mogelijk leeg staan. Ook zal nog beter gekeken moeten worden naar de kansen van het gebruik van andere dan gebouwen van de gemeente: scholen, kerken, cafézalen, sportclubs en leegstaande kantoren. 4. We kijken scherper naar wat de gemeente, voor wie, nog aan kan en wil bieden (basisvoorzieningen / zelfredzaamheid) Wat is in de basis nodig aan wijkcentra, activiteitencentra, jongerencentra, buurtcentra? En van welke activiteiten en (doel)groepen mag je meer zelfredzaamheid vragen? We letten daarbij onder meer op: het onderscheid tussen activiteiten gericht op kwetsbare groepen met een kleine actieradius ten opzichte van activiteiten voor minder kwetsbare groepen en activiteiten met een stedelijk karakter; de mate waarin activiteiten bijdragen aan gemeentelijke beleidsdoelstellingen. Zelfredzaamheid wordt zoveel mogelijk gefaciliteerd, bijvoorbeeld door een Makelpunt voor het matchen van ruimtevraag en ruimteaanbod, zoveel mogelijk over de grenzen van aanbieders (w.o. welzijnsorganisatie, gemeente, corporatie) heen. 5. Sociaal-culturele accommodaties in eigendom van de gemeente hebben een hoge bezettingsgraad De bezettingsgraad van gemeentelijke sociaal-culturele accommodaties moet beter. We streven naar een zo hoog mogelijke bezettingsgraad van de sociaal-culturele centra. Hiervoor zal een normstelling worden ontwikkeld.

5 6. We sluiten accommodaties alleen als er zicht is op verkoop dan wel op herontwikkeling (herbestemming en/of sloop/nieuwbouw). In een aantal gevallen zal leegstand impliceren dat toch nog sprake zal zijn van aanzienlijke vaste lasten (kapitaallasten, onderhoud, belastingen/verzekeringen, energie etc.) Sluiten van deze accommodaties zonder verkoop dan wel sloop impliceert dan onnodige inkomstenderving. In die gevallen is het raadzaam in afwachting van daadwerkelijke verkoop dan wel sloop de panden in gebruik te houden. 7. We anticiperen (zoveel mogelijk) op eventuele ruimtebehoeften die voortvloeien uit de nieuwe taken die de gemeenten de komende jaren overkrijgt in het sociale domein. De komende jaren krijgt de gemeente grote taken over op het gebied van arbeid, jeugd en zorg. De gevolgen hiervan voor de behoefte aan maatschappelijk vastgoed zijn op dit moment nog niet scherp, maar zullen er zeker zijn. Aan de ene kant is er wellicht minder maatschappelijk vastgoed nodig omdat taken meer ambulant en beter geïntegreerd kunnen worden uitgevoerd. Aan de andere kant is er misschien ook meer lokaal maatschappelijk vastgoed nodig voor de uitvoering van de nieuwe taken. Het gaat dan overigens niet alleen om gemeentelijk vastgoed, maar ook vastgoed van corporaties en zorginstellingen.

6 5. Van uitgangspunten naar besluiten In Houten is ruim voldoende ruimte (in de zin van beschikbare vierkante meters) om allerlei sociaalculturele activiteiten te accommoderen. Door meer multifunctioneel gebruik en gezamenlijk delen van ruimten wordt de bezettingsgraad van accommodaties verbeterd (de beschikbare ruimte efficiënter gebruikt). Dit betekent dat sommigen in de nieuwe situatie moeten inschikken ten opzichte van wat ze nu hebben. Het nieuwe plaatje van sociaal-culturele accommodaties komt er in grote lijnen als volgt uit te zien: De Keercamp en Enter zijn basisvoorzieningen op het schaalniveau van Houten. De Keercamp als bijzondere speel / buiten / natuurlocatie voor de jongste kinderen. Enter als goed bereikbare, goed geoutilleerde, stedelijke jongerenvoorziening voor de oudere jeugd. Zowel in Houten-Noord als in Houten-Zuid is een basisvoorziening aanwezig zijn in de zin van een centraal gelegen, professioneel beheerde inlooplocatie voor de wijk. In Houten-Noord is dit bij voorkeur het in het centrum/slinger-gebied gelegen ontmoetingscentrum Markant. Daarnaast vervult De Meerkoet een basisfunctie van kleinschalige ontmoeting in de buurt. In Houten-Zuid is het goed geoutilleerde en goed bereikbare wijkcentrum Schoneveld de basisvoorziening voor inwoners van Houten-Zuid. We besluiten daarom nu: Nieuwoord en Grote Geer in de verkoop te zetten en een nieuwe bestemming te geven. (Structurele besparing circa ,-.) De reservering ten behoeve van investeringen in gemeentelijke gebouwen grotendeels vrij te laten vallen. (structurele besparing circa ,-.) 1 Een onderzoek te starten of De Grund als breed activiteitencentrum kan vervallen of dat het een unieke locatie is die niet gemist kan worden in Houten. Vragen hierbij zijn of de partijen verplaatsbaar zijn? is de locatie ten behoeve van een alternatieve bestemming te herontwikkelen? Zijn er andere partijen die het beheer van het pand over willen nemen? Een onderzoek te starten of De Vuurtoren als sociaal-cultureel centrum kan vervallen of dat er bespaard kan worden op het beheer. (Is het mogelijk het beheer sterk te versoberen? Zijn partijen verplaatsbaar? Is de locatie / accommodatie ten behoeve van een alternatieve bestemming te herontwikkelen?). De kleine kernen zijn in inwoneromvang te klein voor een breed wijkcentrum, maar hebben voor de sociale samenhang en leefbaarheid wel een ontmoetingsvoorziening als basis nodig. Dus is in Tull en t Waal, t Goy en Schalkwijk een dorpshuis, dat drijft op lokale initiatieven (zelfredzaamheid / eigen verantwoordelijkheid), gepast. Gelet op de recente investering in De Wiese, laten we dit als professioneel centrum bestaan. 1 Maximale totale besparing is Voorgesteld wordt om een beperkt deel (structureel ca ) van de reservering beschikbaar te houden voor aanpassingen in bestaande sociaal-culturele centra. Dit om de mogelijkheden van multifunctioneel gebruik van bestaande accommodaties te vergroten.

7 We besluiten daarom nu: De ontmoetingscentra van Tull en t Waal ( t Gebouw) en t Goy (De Ploeg) te blijven ondersteunen, maar met een minimale bijdrage. We vragen van de lokale gemeenschappen ook een bijdrage te leveren. (Structurele besparing ,-.) De Wiese als cultureel ontmoetingscentrum in stand te houden, maar te onderzoeken of op basis van nog meer zelfredzaamheid / eigen verantwoordelijkheid de gemeentelijke bijdrage in de toekomst verder teruggebracht kan worden. Gelet op vergrijzing en de taken die naar de gemeente komen, moeten we op buurtniveau ook ruimte bieden met als functie kleinschalige ontmoeting / inloop, veelal voor de meer kwetsbare groepen. Daarbij staat ter discussie welke partij verantwoordelijk wordt voor die voorzieningen. We besluiten daarom nu: De Meerkoet te handhaven als ontmoetingsplek in Noord-Oost Te onderzoeken of er, mede gezien de decentralisaties, in de toekomst een fijnmazig voorzieningenniveau nodig is in Houten voor kwetsbare bewoners, of dat de centrale voorzieningen (Markant, Schoneveld, Lorech) daartoe reeds voldoende zijn. Daarbij zullen ook andere aanbieders van zorg en of ruimtes een rol spelen (verzorgingsinstellingen, corporaties, scholen, kerken). Wat de overheid wat betreft het aanbieden van adequate sociaal-culturele ruimte, moet scherper gekeken worden naar de doelgroep (ontmoeting voor eenzame ouderen in de buurt is anders dan een dansworkshop): accommoderen of hooguit faciliteren. Veel verschillende organisaties (kerken, scholen, overheid) bieden ruimte aan voor welzijnsorganisaties of culturele initiatieven. De kwaliteit van het gebodene en dientengevolge ook de prijs verschilt. Dit diverse aanbod kan beter gepresenteerd worden, ook als alternatief voor de organisaties die moeten verhuizen doordat hun voorziening gaat sluiten. We besluiten daarom nu: Een Makelpunt Houten te ontwikkelen. Een website waarop de vraag en het aanbod van maatschappelijke ruimtes bij elkaar komt. Initiatiefnemers krijgen hierdoor een duidelijk overzicht van het diverse aanbod in Houten. Ook het aanbod van de kerken, scholen en zorginstellingen in Houten zal op deze site beschikbaar zijn. De investering in Makelpunt kan later gecompenseerd worden door efficiënter ruimtegebruik en minder behoefte aan gemeentelijke accommodaties. (is moeilijk vooraf te kwantificeren). In het verlengde van een Makelpunt te bezinnen op naar een meer faciliterende rol van de gemeente in het bieden van ruimte voor sociaal-culturele activiteiten. Onderdelen hierin zijn: - Scherper benoemen welke type huurders / gebruikers je onderscheidt. - Scherp bepalen wat de rol en bijbehorende dienstverlening als gemeente is ten opzichte van de verschillende typen gebruikers. (Voor minder kwetsbare groepen is de rol van de gemeente faciliterend in plaats van accommoderend)

8 6. De uitvoering in twee fases Fase 1: Vaststellen nieuwe uitgangspunten Verkoop De Geer en Nieuwoord Reduceren opknapbudget Behoud kleine kernen Tull en t Waal, t Goy, Schalkwijk, maar met minder gemeentelijke middelen. Daarmee een structurele financiële besparing realiseren van circa ,- Fase 2: Onderzoek oprichting gemeenschappelijk Makelpunt en onderzoek faciliterende rol gemeente in het bieden van ruimte voor sociaal-culturele activiteiten (stimuleren zelfinitiatief gebruikers). Verdichting: optimaliseren bezettingsgraad plus matching en koppeling waar mogelijk aan maatschappelijk en commercieel vastgoed. Onderzoek naar toekomst De Grund en Vuurtoren. Onderzoeken of vermindering van de gemeentelijke bijdrage aan De Wiese in de toekomst mogelijk is. Afstemmen op nieuwe gemeentelijke taken (transitie). Daarmee een structurele financiële besparing realiseren van circa ,- Mei 2013