VVE. monitor. Voor- en Vroegschoolse Educatie

Transcriptie

1 VVE monitor Voor- en Vroegschoolse Educatie

2 VVE monitor Voor- en Vroegschoolse Educatie

3 Voorwoord Voor u ligt de monitor voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in Arnhem. De gemeente wil met het beleid van voor- en vroegschoolse educatie taalontwikkelings- en onderwijsachterstanden bij jonge kinderen voorkomen, opsporen en aanpakken. Hiertoe wordt op een groot aantal VVE-locaties in Arnhem, peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en bassischolen groep 1 en 2, een kwalitatief hoogwaardig educatief aanbod geboden aan doelgroepkinderen. De definitie van doelgroepkinderen VVE is in de loop der jaren niet altijd hetzelfde gebleven. In de VVE-monitor is toegelicht wat de doelgroep definitie VVE is en hoe de omvang van deze doelgroep in beeld wordt gebracht. Met de gemeente Arnhem zijn er prestatieafspraken gemaakt t.a.v. VVE. Deze prestatieafspraken hebben betrekking op het bereik, intensiteit, duur en doorgaande lijn. In de jaarlijkse VVE-monitor worden de resultaten van het beleid op deze indicatoren weergegeven. Op grond van deze resultaten wordt bestaand beleid geëvalueerd en worden aanbevelingen voor nieuw beleid gedaan. In het bestuursakkoord tussen Rijk en gemeente is afgesproken dat de gemeente Arnhem resultaatafspraken maakt met de schoolbesturen over de opbrengsten VVE. Om tot die resultaatafspraken te komen worden de resultaten op de methodeonafhankelijke Cito toetsen Taal voor kleuters en Rekenen voor kleuters gevolgd. In de monitor wordt tevens ingegaan op de stand van zaken m.b.t. een aantal andere belangrijke kwaliteitsaspecten van VVE, namelijk de voortdurende professionalisering van VVE-medewerkers. Daarnaast wordt ingegaan op ouderbetrokkenheid bij het educatief aanbod, om het ontwikkelings- en onderwijsondersteunend gedrag thuis te stimuleren. Leeswijzer: de VVE-monitor is geschreven voor verschillende doelgroepen. In de opbouw van de monitor is hier rekening mee gehouden. De monitor begint met een management samenvatting van de resultaten, conclusies en aanbevelingen. Vervolgens wordt uitgebreider ingegaan op de resultaten t.a.v. de prestatieafspraken met de gemeente Arnhem. Ten slotte vindt u in de bijlagen gedetailleerde informatie over de verschillende deelgebieden. Deze kunt u naar behoefte raadplegen. Ten slotte: de VVE-monitor kan niet gemaakt worden zonder het tijdig en zorgvuldig aanleveren van de VVE-gegevens door de partnerinstellingen VVE. Dit zijn: de OAB/VVE scholen en VVE-volgscholen in Arnhem van De Basis, Delta, Fluvius, basisschool Ibn-i Sina, de peuterspeelzalen van Rijnstad en SPA, kinderopvang SKAR en Stichting Thuiszorg Midden Gelderland (STMG). Voor al diegenen die hier een bijdrage aan hebben geleverd, hartelijk dank daarvoor. Annette Mullink Karin van Westrhenen Stichting PAS (Primair Onderwijs Arnhem in Samenwerking) Arnhem, december

4 2 V VE monitor

5 Inhoudsopgave Management samenvatting Kader Wat is VVE? Doelgroep VVE-voorzieningen VVE programma Arnhem Prestatieafspraken met de gemeente Arnhem Voorschools (2,5-4 jaar) Toeleiding Bereik peuters VVE-tijd Wachtlijsten Doorgaande lijn Interne zorgstructuur De opbrengsten / resultaten bij de kinderen Conclusies voorschools Vroegschools (4-6 jaar) Omvang dubbele bezetting in de kleutergroepen Bereik kleuters Instroom nieuwe (doelgroep) kleuters Doorgaande lijn De opbrengsten / resultaten bij de kinderen Conclusies vroegschools Professionalisering Ouderbetrokkenheid Conclusies en discussie Aanbevelingen en aandachtspunten Bijlage 1 Aanvullende tabellen voorschools Bijlage 2 Aanvullende tabellen vroegschools Bijlage 3 Wijkgegevens Verklaring gebruikte termen

6 4 V VE monitor

7 Management samenvatting Kader Met voor- en vroegschoolse educatie (VVE) wordt gedoeld op een educatief aanbod voor jonge kinderen die meer risico lopen op taal- en onderwijsachterstanden. VVE maakt deel uit van het onderwijsachterstandenbeleid van de gemeente Arnhem, waarbij de doelen en prestaties steeds worden vastgelegd voor een periode van vier jaar. Het schooljaar is het vierde jaar van de vierjarige beleidsperiode Vanaf 1 januari 2010 hanteert de gemeente de volgende definitie voor doelgroepkinderen: Doelgroepkinderen in Arnhem zijn peuters en kleuters met een leerlinggewicht volgens de gewichtenregeling van het primair onderwijs. Dit zijn kinderen van laagopgeleide ouders. Het streven is om eveneens alle risicokinderen in beeld te brengen. Het gaat hier om kinderen die niet onder de gewichtenregeling vallen, maar wel tot de doelgroep VVE behoren vanwege andere risicofactoren (kinderen met een taalachterstand en kinderen met een verhoogd risico op onderwijsachterstand vanwege sociaal/medische achterstand). Binnen de gemeente Arnhem vindt VVE zowel voorschools (VVE-peuterspeelzalen, VVE-kinderdagverblijven en VVE-selectspeelzalen,) als vroegschools (OAB/VVE-basisscholen en VVE-volgscholen: groep 1 en 2) plaats. VVE wordt vooral aangeboden op die locaties waar relatief veel kinderen zijn met onderwijsachterstanden. Het VVEprogramma Kaleidoscoop vormt de kern van het VVE-beleid in Arnhem. Belangrijke componenten van het VVE programma zijn (SLO doelen jonge kind, referentieniveaus): < Taal < Rekenen/wiskunde voor jonge kinderen < Sociaal-emotionele ontwikkeling < Motoriek Met de gemeente Arnhem bestaan er prestatieafspraken t.a.v. VVE. Daarnaast zijn er vanuit het Rijk kwaliteitseisen t.a.v. VVE-tijd geformuleerd. Overzicht prestatieafspraken: < Bereik: realisatie van 100% aanbod voor alle doelgroepkinderen. < Dubbele bezetting: een dubbele bezetting van minimaal 2 dagdelen per week in de vroegschoolse periode (groep 1 en 2) en een streven naar 4 of meer dagdelen per week in groep 1 en 2. < VVE-tijd: in de voorschoolse periode wordt gewerkt met een leidster-kind ratio van twee gekwalificeerde leidsters op 16 peuters. Bij de VVE-speelzalen komen alle kinderen 4 dagdelen, bij de VVE-selectzalen komen alleen doelgroepkinderen 4 dagdelen en komen alle nietdoelgroepkinderen 2 dagdelen. Het streven is dat doelgroepkinderen die naar de basisschool gaan gedurende een periode van minimaal één jaar een VVE-aanbod van 4 dagdelen in de voorschool hebben gehad. < Doorgaande lijn: peuters en kleuters op de VVE locaties krijgen hetzelfde VVE programma, teneinde een doorgaande lijn te realiseren van voor- naar vroegschools. Het management van de voor- en vroegschoolse locaties in de wijken werkt samen om de doorgaande lijn te bevorderen. < Professionalisering van leidsters en leerkrachten: het personeel moet deskundig zijn/blijven op het gebied van voor- en vroegschoolse educatie. 5

8 < Ouderbetrokkenheid: actieve betrokkenheid van ouders is één van de belangrijkste factoren voor schoolsucces van kinderen. Om de ouderbetrokkenheid te vergroten gaan scholen en instellingen voor voorschoolse educatie een educatief partnerschap aan met ouders. Voor doelgroepouders worden gerichte activiteiten georganiseerd. Ook worden programma s ingezet, die afgestemd zijn op de behoeften en mogelijkheden van de ouders op de betreffende locatie. Algemeen In is Stichting Thuiszorg Midden Gelderland (STMG) gestart om de indicatiestelling voor VVE reeds op jonge leeftijd door het consultatiebureau te laten plaatsvinden. Door deze indicatie reeds op jonge leeftijd te laten plaatsvinden worden belangrijke knelpunten opgelost: < Op moment van aanmelding van een peuter bij een (VVE) peuterspeelzaal of kinderdagverblijf is bekend of het kind wel/geen VVE-indicatie heeft. Hiermee wordt voorkomen dat kinderen met een VVE-indicatie op de wachtlijst terecht komen. < Er zijn betrouwbare cijfers omtrent de omvang van de groep van doelgroeppeuters op basis waarvan een berekening van het bereik gemaakt kan worden. < Er ontstaat een beeld van de verspreiding van doelgroeppeuters over verschillende wijken in Arnhem. Hiermee kan beter ingespeeld worden op de VVE-behoeften per wijk en zal eerder tot een 100% aanbod gekomen kunnen worden. < Het niet-bereik van doelgroeppeuters wordt reeds in een vroeg stadium zichtbaar (wel indicatiestelling door consultatiebureau, maar niet geplaatst bij peuterspeelzaal of kinderdagverblijf). Hierdoor kan snel ingespeeld worden op het niet bereiken van doelgroepkinderen. Consultatiebureau en VVE peuterspeelzalen/kinderdagverblijven hebben contact met elkaar over aanmelding en plaatsing van peuters met een VVE-indicatie. De terugmelding van relevante gegevens aan Stichting Pas door STMG is nog niet geregeld. Voorschools (2,5-4 jaar) Bereik Met alle VVE voorschoolse voorzieningen in Arnhem worden 226 gewichtenpeuters bereikt met VVE, hetgeen een bereik (bij benadering) van 86% betekent en een stijging t.o.v. voorgaande jaren. Het bereik (bij benadering) van doelgroeppeuters is in de meeste wijken toegenomen, vooral in de wijken Malburgen West en Presikhaaf Oost en Rijkerswoerd. Er is echter nog geen 100% aanbod gerealiseerd. Probleem bij de vaststelling van een 100% aanbod is voornamelijk het gebrek aan gegevens over het daadwerkelijk aantal doelgroeppeuters in Arnhem (zie bovenstaand onderdeel algemeen). Binnen de gemeente Arnhem wordt geprobeerd om ook risicokinderen te bereiken met een VVE-programma. Risicokinderen zijn peuters met een taalachterstand of peuters met een risico op achterstand vanwege sociaal/medische factoren. Gemiddeld bezochten 130 risicokinderen een VVE voorschoolse voorziening in Arnhem. Er zijn echter geen data voorhanden op basis waarvan een schatting gemaakt kan worden van de omvang van deze groep. Berekening van het percentage bereik van deze groep is daarom niet mogelijk. VVE tijd en wachtlijsten Afgelopen schooljaar bezocht gemiddeld 79% van de peuters voor 4 dagdelen of meer een VVEpeuterspeelzaal/kinderdagverblijf, hetgeen een lichte stijging is t.o.v. voorgaande jaren. In de wijken Klarendal/St. Marten en Presikhaaf Oost neemt het percentage peuters dat voor 4 dagdelen of meer 6

9 een VVE-psz/kdv bezoekt af t.o.v. voorgaand jaar. In Malburgen Zuid en West neemt het percentage juist toe. Bij de VVE-selectzalen gaat 17% van de peuters voor 4 of meer dagdelen per week naar een VVE psz/kdv, hetgeen gelijk is aan voorgaande jaren. Op de selectzalen zitten echter veel minder doelgroeppeuters. In de wijken Elderveld, De Laar en Vredenburg/Kronenburg gaan echter niet alle doelgroeppeuters voor 4 dagdelen naar een voorschoolse VVE-voorziening. In is het totaal aantal kinderen op de wachtlijsten bij de voorschoolse VVE-voorzieningen gedaald (bij VVE peuterspeelzalen/kinderdagverblijven bijna gehalveerd). Omdat de nietdoelgroeppeuters nu 2 dagdelen de voorschoolse voorzieningen bezoeken (was voorheen 4 dagdelen) kunnen er meer peuters geplaatst worden en nemen de wachtlijsten af. In verlieten 129 doelgroeppeuters een VVE voorschoolse voorziening. Hiervan had 95% gedurende één jaar of langer gebruik gemaakt van het aangeboden VVE programma. Dit is een stijging t.o.v. voorgaande jaren. Doorgaande lijn Realisatie van een sterke doorgaande lijn houdt in dat doelgroepkinderen van een VVE voorschoolse voorziening doorstromen naar een VVE basisschool (al dan niet in de eigen wijk). In werd voor 67% van de doelgroeppeuters een sterke doorgaande lijn gerealiseerd naar een VVE basisschool in (58%) of buiten (9%) de wijk, hetgeen een toename is t.o.v. voorgaand jaar, toen voor 62% van de doelgroeppeuters een doorgaande lijn naar een VVE basisschool in (51%) of buiten (11%) de wijk werd gerealiseerd. In Malburgen Noord en Zuid en in De Laar is de sterke doorgaande lijn van doelgroeppeuters naar een VVE-school in de eigen wijk duidelijk verbeterd t.o.v. voorgaand jaar. In de wijken Klarendal/St. Marten en Presikhaaf West is de sterke doorgaande lijn van doelgroeppeuters in de eigen wijk afgenomen t.o.v. voorgaand jaar. Van de doelgroeppeuters die een VVE voorschoolse voorziening verlieten stroomt 11% niet door naar een basisschool (lichte daling). Het betreft in de meeste gevallen kinderen jonger dan 4 jaar. Interne zorgstructuur Binnen VVE is er aandacht voor het signaleren van taalproblemen en andere ontwikkelings- en opvoedingsproblemen. Sinds enkele jaren worden, naast de gewichtenpeuters, eveneens alle andere risicokinderen in beeld gebracht. Het gaat hier om kinderen die niet onder de gewichtenregeling vallen, maar wel tot de doelgroep VVE behoren vanwege andere risicofactoren (kinderen met een taalachterstand en kinderen met een risico op achterstand vanwege sociaal/medische factoren). In werden totaal 167 risicokinderen gesignaleerd, hetgeen een toename is t.o.v. voorgaande jaren, de duidelijkste toename is in de wijken t Broek, Geitenkamp, Klarendal/St Marten, De Laar en Malburgen. In Malburgen Zuid neemt het aantal risicokinderen juist verder af. In observeerden de drie logopedisten van Stichting PAS totaal 1132 kinderen, waarvan er 874 op een VVE-psz/kdv of VVE-selectzaal zaten. Van alle geobserveerde kinderen werden er 200 doorverwezen naar een logopediepraktijk, hetgeen een toename is t.o.v. voorgaande jaren. Opbrengsten De VVE-speelzalen leggen de observaties over de ontwikkeling van de peuters vast in het ontwikkelingsvolgmodel van Memelink (OVM). Alle locaties gebruiken hiervoor dezelfde observatielijnen. Met de nieuwe module Analyse kunnen ontwikkelingen op kind-, groeps- of 7

10 locatieniveau zichtbaar worden gemaakt. Voor ligt de focus op afstemming t.a.v. gewenste informatie t.b.v. VVE in Arnhem en het zichtbaar maken van de ontwikkelingen m.b.v. deze module. Vroegschools (4-6 jaar) Dubbele bezetting Dubbele bezetting is een voorwaarde voor de uitvoering van effectieve VVE. In de vroegschoolse periode wordt op de OAB-VVE basisscholen gewerkt met een dubbele bezetting van minimaal 2 dagdelen per week en een streven naar 4 dagdelen of meer per week in groep 1 en 2. Van de 18 OAB- VVE-scholen realiseerden er 17 een dubbele bezetting van minimaal 2 dagdelen per week. De meeste van deze scholen hebben echter een dubbele bezetting boven deze minimum norm. De kwaliteit van de dubbele bezetting is niet overal gelijk. Bereik De OAB/VVE-scholen tezamen bereiken 73,3% van de Arnhemse doelgroepkleuters (= kleuters met een leerlinggewicht). De VVE-volgscholen bereiken tezamen 9,2% van de Arnhemse doelgroepkleuters. Met OAB/VVE-scholen en VVE-volgscholen bijeen wordt 83% van alle doelgroepkleuters in Arnhem bereikt. Van het totaal aantal kleuters in groep 1 en 2 van de OAB/VVE-basisscholen was op 1 juli % doelgroepkleuter, hetgeen een afname is t.o.v. voorgaande jaren Bij de VVE-volgscholen was 20% van de kleuters in groep 1 en 2 doelgroepkleuter, hetgeen eveneens een afname is t.o.v. voorgaande jaren. Doorgaande lijn Van de nieuw ingestroomde doelgroepkleuters op de OAB/VVE-scholen heeft 66% een VVE voorschoolse voorziening bezocht, hetgeen een afname is t.o.v. voorgaande schooljaren. Het percentage doelgroepkleuters dat geen voorschoolse voorziening bezocht is in met 10% toegenomen t.o.v. voorgaand jaar (totaal nu 23%). De sterkste toename (in %) is te zien in de wijken t Broek en Presikhaaf Oost, gevolgd door Malburgen Noord, Malburgen Zuid, en Presikhaaf West. Bij de volgscholen bezocht 26% van de nieuw ingestroomde doelgroepkleuters een VVE voorschoolse voorziening (nagenoeg gelijk aan voorgaand jaar). Het percentage doelgroepkleuters op de VVEvolgscholen dat in het geheel geen voorschoolse voorziening bezocht is duidelijk toegenomen t.o.v. voorgaand jaar (van 11% naar 31%). Het gaat hier echter om kleine aantallen kinderen! Met de gestarte indicatiestelling door het consultatiebureau zal dit niet-bereik van doelgroeppeuters afnemen in de toekomst. Niet-bereik wordt namelijk al in een vroeg stadium zichtbaar (wel indicatiestelling door consultatiebureau, maar niet geplaatst bij peuterspeelzaal of kinderdagverblijf). Hierdoor kan snel ingespeeld worden op het niet bereiken van doelgroepkinderen. Opbrengsten In juni 2014 is een door Stichting Pas i.s.m. de gemeente opgestelde notitie Naar resultaatafspraken VVE Arnhem met de drie schoolbesturen besproken. Doel van deze resultaatafspraken is inzicht in de resultaten VVE te krijgen op locatie- en stedelijk niveau door de resultaten te definiëren als groei in vaardigheidsscore. In deze monitor is hiertoe een eerste aanzet gemaakt. Omdat momenteel alle gegevens nog handmatig uit het leerlingvolgsysteem (ESIS-B) gehaald moeten worden, kon slechts een deel van de in deze notitie voorgestelde resultaten weergegeven worden in deze monitor. Voor de 8

11 toekomst zal Stichting Pas een ICT plan opstellen om de benodigde gegevens uit het leerlingvolgsysteem te kunnen halen. Van de OAB-scholen zijn van kinderen die in schooljaar in groep 3 zitten de gemiddelde vaardigheidsscores op de toetsen Taal voor Kleuters en Rekenen voor Kleuters gegeven bij aanvang van groep 1 (M1), eind groep 1 (E1) en uitstroom van groep 2 (E2). Hierbij is onderscheid gemaakt tussen kinderen die wel/geen VVE programma hebben gevolgd in de voorschoolse periode. De resultaten wisselen per school. De vaardigheidsscores van kinderen (met/zonder VVE) liggen bij de toets Rekenen voor Kleuters dichter bij het landelijk gemiddelde dan bij de toets Taal voor Kleuters. Verzamelen van dergelijke gegevens van alle Arnhemse basisscholen en het plaatsen van deze gegevens in een meerjarenperspectief zal er toe bijdragen inzicht in de resultaten VVE in Arnhem te krijgen. Professionalisering Conform de afspraken met de gemeente Arnhem wordt er op toegezien dat het personeel de nieuwste ontwikkelingen volgt die van belang zijn bij voor- en vroegschoolse educatie. Regelmatig worden met dit doel verschillende cursussen gegeven. In richtte de deskundigheidsbevordering zich op: < Kaleidoscoop < Ontwikkelingsvolgmodel (OVM) < Woordenschat/ taalstimulering < Maatwerktrajecten VVE < ICT-toepassingen Ouderbetrokkenheid Vanuit de overtuiging dat actieve betrokkenheid van ouders één van de belangrijkste factoren is in het schoolsucces van kinderen wil Arnhem de ouderbetrokkenheid stimuleren. Van de VVE-instellingen wordt verwacht dat zij een educatief partnerschap aangaan met ouders, met als doel het leren en de motivatie en ontwikkeling van kinderen te bevorderen. Daarnaast bieden VVE-locaties met veel doelgroepkinderen een ouder-programma in een vaste frequentie aan, afhankelijk van de behoeften van de ouders op de locatie. Als aanknopingspunt voor de ouder-programma s is gekozen voor taalstimulering en woordenschat, waarbij het materiaal van LOGO 3000 gebruikt wordt. In het schooljaar zijn er 37 voorschoolse- en basisschoollocaties betrokken bij VVE. Van deze locaties hebben: < 34 locaties vanuit het team een oudercontactpersoon aangesteld < 29 locaties een ouderbeleidsplan geschreven < 10 locaties, op basis van hun analyse, alleen een basisarrangement (bijeenkomsten per kwartaal) < 12 locaties een plusarrangement A (bijeenkomsten per maand) < 6 locaties een plusarrangement B (bijeenkomsten per week) < Alle locaties hebben het onderwerp ouderbetrokkenheid besproken binnen hun MT VVE en/of in brede school verband In werden totaal 347 bijeenkomsten voor ouders georganiseerd. Daarnaast heeft elke locatie de bijeenkomsten op eigen wijze geëvalueerd. Over het algemeen gaven alle deelnemers van alle verschillende arrangementen een hoge waardering aan de bijeenkomst. Afgelopen jaar werd gewerkt aan de inhoudelijke opzet van een monitor ouderbetrokkenheid. 9

12 Aanbevelingen en aandachtspunten Naar aanleiding van de conclusies en discussie van de VVE resultaten worden de volgende aanbevelingen en aandachtspunten genoemd: 1. In het streven naar een 100% aanbod blijft het zinvol om bij de reguliere voorschoolse voorzieningen in alle wijken te monitoren hoeveel doelgroepkinderen deze voorzieningen bezoeken. 2. Afstemming met STMG t.a.v. de aanlevering van gegevens t.b.v. monitoring. 3. Het percentage doelgroepkleuters op de OAB/VVE-scholen en VVE-volgscholen dat in het geheel geen voorschoolse voorziening bezocht, is gestegen. 4. Opstellen van een ICT plan om de resultaten van VVE beter in beeld te brengen 5. Afstemming met scholen van hun toetsresultaten en informatie over deelname aan voorschoolse VVE programma s. 6. VVE-volgscholen beleid. 10

13 1 Kader 1.1 Wat is VVE? Met voor- en vroegschoolse educatie (VVE) wordt gedoeld op een educatief aanbod voor jonge kinderen die risico lopen op taal- en onderwijsachterstanden. Uitvoering vindt plaats zowel voorschools (peuterspeelzalen en kinderdagverblijven) als vroegschools (basisscholen groep 1 en 2). VVE wordt vooral aangeboden op die locaties waar relatief veel kinderen zijn met onderwijsachterstanden. 1.2 Doelgroep VVE maakt deel uit van het Onderwijsachterstandenbeleid van de gemeente Arnhem, waarbij de doelen en prestaties steeds worden vastgelegd voor een periode van vier jaar. Het schooljaar is het vierde jaar van de beleidsperiode Vanaf 1 januari 2010 wordt binnen de gemeente met een nieuwe definitie voor doelgroepkinderen gewerkt. Doelgroepkinderen in Arnhem zijn peuters en kleuters met een leerlinggewicht volgens de gewichtenregeling van het primair onderwijs. Dit zijn kinderen van laagopgeleide ouders. Het streven is om eveneens alle risicokinderen in beeld te brengen. Het gaat hier om kinderen die niet onder de gewichtenregeling vallen, maar wel tot de doelgroep VVE behoren vanwege andere risicofactoren (kinderen met een taalachterstand en kinderen met een sociaal/medische achterstand). Zie verder paragraaf 2.6 Interne zorgstructuur. 1.3 VVE-voorzieningen De gemeente Arnhem kent de volgende VVE-voorzieningen: VVE-peuterspeelzalen, VVEkinderdagverblijven, VVE-selectspeelzalen, OAB/VVE-basisscholen en VVE-volgscholen (basisonderwijs). In tabel 1 is een overzicht gegeven van wijken binnen de gemeente Arnhem met aanwezige VVEvoorzieningen over de periode VVE-locaties bieden intensief onderwijs en begeleiding aan jonge kinderen om onderwijsachterstanden (met specifieke aandacht voor taalachterstanden) te voorkomen, op te sporen en aan te pakken. Er wordt gewerkt aan een doorgaande lijn van voorschoolse voorziening naar vroegschoolse educatie (groep 1 en 2). Basis hierbij is het programma Kaleidoscoop met extra taalaanbod, waarbij gewerkt wordt met het kindvolgsysteem OVM (ontwikkelingsvolgmodel (zeer) jonge kind). Naast de VVE-locaties zijn er de VVE-selectspeelzalen en de VVE-volgscholen (zie tabel 2). Om tot een 100% bereik van doelgroeppeuters te komen zijn een aantal peuterspeelzalen aangewezen als selectspeelzaal. Deze speelzalen staan doorgaans in wijken met minder doelgroepkinderen. In tegenstelling tot het voorgaande schooljaar gaan m.i.v alleen de doelgroeppeuters vier dagen naar de speelzaal/kinderdagverblijf. Voor de niet-doelgroepkinderen die in al op de VVE-psz zaten (en dus de VVE-psz al voor 4 dagen bezochten) wordt nog een uitzondering gemaakt. 11

14 Tabel 1 Overzicht VVE-voorzieningen Wijk VVE Peuterspeelzaal VVE Kinderdagverblijf Basisschool OAB/VVE t Broek De Symfonie I De Symfonie II Geitenkamp De Blokkendoos De Grenspost Hugo de Grootschool St. Paulusschool De Vlindertuin De Witte school Klarendal / St. Marten Klarendal*** Ibn-i Sinaschool Kunstrijk De Laar Jeroen Boschschool Malburgen N De Malburcht 1,2, 3 en 4 Merlijn De Monchyschool, loc. Malburcht St. Margarethaschool Malburgen W De Vrolijke Ark Klimop Monchyschool loc. De Spil Pastoor van Arsschool Malburgen Z De Kleine Boemerang Het Speelrijk Voorschool* Startgroep** Johannesschool Het Mozaïek loc. Eimerssingel Het Mozaïek loc. Zwanebloemlaan Presikhaaf O De Overkant Dr. W. Dreesschool Presikhaaf W Presikhaven 1 en 2 Harlekijn A.M.G. Schmidtschool OLV Lourdesschool Rijkerswoerd Lea Dasbergschool, locatie Pythagoras Vredenburg Aletta Jacobsschool * Twee voorschoolgroepen bestaande uit peuters en kleuters onder leiding van peuterspeelzaal en basisschool (locaties: Mozaïek Eimerssingel en Mozaïek Zwanebloemlaan). ** Twee startgroepen (locaties: Johannesschool en Mozaïek). *** In het derde kwartaal van 2013 is psz De Hommel samengegaan met pzs Klarendal. In deze monitor zijn de gegevens van beide locaties samengenomen. De VVE-volgscholen werken planmatig aan VVE op het gebied van woordenschatontwikkeling, mondelinge taalvaardigheid en beginnende geletterdheid. Belangrijke voorwaarde hierbij is een interactieve leeromgeving met aandacht voor brede ontwikkeling, waarbij de ontwikkeling van kinderen geobserveerd en geregistreerd wordt. Ook wordt de betrokkenheid van ouders gestimuleerd. Voor- en vroegschoolse voorzieningen werken samen aan de doorgaande lijn VVE. Tabel 2 Overzicht VVE-selectspeelzalen en VVE volgscholen Wijk VVE-selectspeelzaal Basisschool VVE volgschool Elderveld Rakkertjes De Blinkert De Kringloop Centrum/Spijkerkwartier De Sterrenkring Klarendal / St. Marten De Hommel* Jan Ligthartschool De Laar Moriaantje Trommelaar De Laarakker Toermalijn loc. Brabantweg Presikhaaf O Pinokkio J.F. Kennedyschool Rijkerswoerd Dikkertje Dap Vredenburg Pompeltje De Ommelander * t/m derde kwartaal VVE programma Arnhem Het VVE-programma Kaleidoscoop vormt de kern van het VVE-beleid in Arnhem. Kaleidoscoop is een ontwikkelingsgerichte methodiek gericht op de brede ontwikkeling van kinderen. Basis van 12

15 Kaleidoscoop is Actief Leren. Belangrijke componenten van het VVE programma zijn (Handboek Kwaliteitsbeleid VVE Arnhem. Stichting PAS, 2011): > Taal > Rekenen/wiskunde voor jonge kinderen > Sociaal-emotionele ontwikkeling Ter versterking van de taalcomponent wordt gewerkt met aanvullende programma s voor woordenschatontwikkeling en taalstimulering. De volgende programma s/methoden worden in Arnhem gebruikt: Met Woorden in de Weer, Interactief taalonderwijs en Ko Totaal. Het ontwikkelen van rekenvaardigheden en abstract denken begint bij de peuters met het stimuleren van beginnende gecijferdheid en logisch redeneren. Dit ontwikkelingsgebied heeft tot nog toe - in vergelijking met de taalontwikkeling - minder aandacht gekregen. Elke VVE-locatie beschikt over een pedagogisch beleidsplan waarin beschreven wordt op welke wijze wordt gewerkt aan de vier pedagogische basisdoelen: Sociaal/emotionele veiligheid, Persoonlijke competentie, Sociale competentie en Overdracht van normen en waarden. De SLO-doelen (2011) voor Taal, Rekenen-Wiskunde en Sociaal emotionele ontwikkeling zijn leidraad bij de realisatie van het VVE aanbod. Op bestuurlijk niveau zijn er afspraken gemaakt over de wijze waarop kinderen vanuit de peuterspeelzaal of kinderdagverblijf aangemeld worden bij de basisschool. De overdracht van kinderen van voorschoolse VVE-locaties naar VVE-basisscholen gebeurt middels het Ontwikkelingsvolgmodel. De afspraken zijn vastgelegd in het protocol Ontwikkelingsvolgmodel VVE Arnhem (zie De overige peuterspeelzalen en kinderdagverblijven maken gebruik van het Arnhemse overdrachtsformulier. De afspraken hierover zijn beschreven in het protocol Arnhemse overdrachtsformulier (zie Prestatieafspraken met de gemeente Arnhem Ten aanzien van bereik van doelgroepkinderen, groepsgrootte en dubbele bezetting zijn prestatieafspraken met de gemeente Arnhem gemaakt. Vanuit het Rijk zijn er kwaliteitseisen op het gebied van VVE-tijd geformuleerd. Bereik Doelstelling met betrekking tot het bereik over de periode is gedefinieerd als de realisatie van 100% aanbod voor alle doelgroepkinderen. Een doelstelling van 100% aanbod betekent een uitbreiding van VVE naar locaties met doelgroepkinderen (zie tabel 1 en 2 voor een overzicht van alle locaties). Om een schatting te maken van het aantal doelgroeppeuters in Arnhem wordt uitgegaan van het percentage doelgroepkleuters op de Arnhemse basisscholen op 1 oktober van het schooljaar waarover de VVE monitor rapporteert. Uitgaande van dit percentage doelgroepkleuters wordt aangenomen dat er een overeenkomstig percentage doelgroeppeuters is in Arnhem. Om het aantal doelgroeppeuters te bepalen wordt uitgegaan van het gemiddeld aantal peuters ( 2,5 4 jarigen) in Arnhem op 1 oktober, 1 januari, 1 april en 1 juli van het betreffende schooljaar (Bron: GBA gemeente Arnhem). Groepsgrootte en dubbele bezetting Dubbele bezetting is een voorwaarde voor de uitvoering van effectieve VVE. In de vroegschoolse 13

16 periode wordt gewerkt met een dubbele bezetting van minimaal 2 dagdelen per week en een streven naar 4 dagdelen of meer per week in groep 1 en 2. In de voorschoolse periode (peuterspeelzalen en kinderdagverblijven) wordt gewerkt met een leidster-kind ratio van 2 gekwalificeerde leidsters op 16 kinderen. Dit is conform de afspraken met de gemeente Arnhem. VVE-tijd In het kader van de Wet Onderwijskansen door Kwaliteit en Educatie is het aantal dagdelen voor doelgroeppeuters in uitgebreid naar 4 dagdelen. Het streven is dat doelgroepkinderen die naar de basisschool gaan gedurende een periode van minimaal één jaar een VVE-aanbod van 4 dagdelen hebben gehad. Doorgaande lijn Peuters en kleuters op de VVE locaties krijgen hetzelfde VVE-programma, teneinde een doorgaande lijn te realiseren van voor- naar vroegschools. Het management van de voor- en vroegschoolse locaties in de wijken werkt samen om de doorstroom te bevorderen. Professionalisering van leidsters en leerkrachten Het personeel moet deskundig zijn/blijven op het gebied van voor- en vroegschoolse educatie. Eén van de manieren om deze deskundigheid te optimaliseren is (na)scholing. Ieder jaar worden met dit doel bijeenkomsten, cursussen en trainingen georganiseerd. Ouderbetrokkenheid Actieve betrokkenheid van ouders is één van de belangrijkste factoren in het schoolsucces van kinderen. Als het gaat om kinderen in achterstandssituaties (de VVE-doelgroep) blijkt dat er een enorm verschil is tussen hoger- en laagopgeleide ouders. Laagopgeleide ouders praten over het algemeen veel minder met hun kinderen. Ook de manier waarop met kinderen gepraat wordt verschilt sterk. Om de ouderbetrokkenheid te vergroten gaan scholen en instellingen voor voorschoolse educatie een educatief partnerschap aan met ouders. Dit educatief partnerschap is een proces waarin betrokkenen (ouders, leidsters, leerkrachten en directie) elkaar wederzijds ondersteunen en waarin ze hun bijdrage zoveel mogelijk afstemmen, met als doel het leren, de motivatie en de ontwikkeling van leerlingen (de peuters en kleuters) te bevorderen. Voor doelgroepouders worden gerichte activiteiten georganiseerd. Ook worden programma s ingezet, die afgestemd zijn op de behoeften en mogelijkheden van de ouders op de betreffende locatie. 14

17 2 Voorschools (2,5-4 jaar) 2.1 Toeleiding De consultatiebureaus 0-4 jaar vervullen een belangrijke rol in de toeleiding van kinderen naar de VVE-peuterspeelzalen en VVE-kinderdagverblijven. In samenwerking met Stichting Thuiszorg Midden Gelderland (STMG), Rijnstad peuterspeelzaalwerk en Stap-in, SPA peuterspeelzalen en Kinderopvang SKAR heeft Stichting PAS een protocol ontwikkeld om de risicokinderen vroegtijdig te kunnen signaleren en door te kunnen verwijzen naar een VVE-locatie (Peuters die spelen leren voor later, Stichting PAS, Met ingang van januari 2014 vervult STMG de rol van signalering, indicatie en toeleiding naar peuterspeelzalen/kinderdagverblijven op basis van risicoregistratie. Er zijn echter nog onvoldoende gegevens om te presenteren in deze monitor. 2.2 Bereik peuters Doelgroeppeuters in Arnhem zijn peuters met een leerlinggewicht volgens de gewichtenregeling van het primair onderwijs. Binnen de VVE peuterspeelzalen en kinderdagverblijven krijgen peuters volgens de gewichtenregeling van het primair onderwijs een gewicht (0, 0.3 of 1.2). Figuur 1. Bereik doelgroeppeuters VVE-locaties, schooljaar , en Figuur 1 geeft van de afgelopen drie schooljaren ( , en ) het aantal peuters in Arnhem, het aantal geplaatste peuters op de VVE-locaties, de schatting van het aantal doelgroeppeuters (op basis van het percentage doelgroepkleuters) en het aantal geplaatste doelgroeppeuters weer. Het totale bereik van doelgroeppeuters in ligt op 86% (226/263). In lag het bereik op 65% en in op 72%. Tabel 3 geeft het bereik van doelgroeppeuters per wijk weer. Op basis van het percentage doelgroepkleuters van de basisscholen in de verschillende wijken werd een schatting gemaakt van het aantal doelgroeppeuters per wijk. Vervolgens is op basis van het geschatte aantal en het geplaatste aantal doelgroeppeuters per wijk een benadering van het 15

18 bereik per wijk gegeven (getallen zijn niet afgerond om totaal gelijk te laten zijn aan som van alle wijken). Uit deze tabel blijkt dat de VVE-voorzieningen m.n. in die wijken zijn waar (bij benadering) veel doelgroeppeuters zijn. Uitzondering hierop zijn de wijken Centrum, Elden, Schuytgraaf, St. Marten/Sonsbeek en Velperweg eo, waar bij benadering relatief veel doelgroeppeuters zijn, maar geen VVE voorschoolse voorzieningen. De doelgroepkinderen uit St. Marten worden opgevangen bij VVE voorzieningen in de wijk Klarendal. M.i.v. het tweede kwartaal 2013 is een start gemaakt met het monitoren van doelgroeppeuters bij enkele reguliere peuterspeelzalen. In de wijken Elden, Spijkerkwartier en Velperweg eo bleek in respectievelijk 15% (3 kinderen), 14% (5 kinderen) en 20% (4 kinderen) van de geplaatste kinderen doelgroeppeuter te zijn (in : 13% (2 kinderen), 11% (3) en 9% (3)). Tabel 3. Bereik doelgroeppeuters per wijk over de periode en (gemiddelde van vier kwartalen). VVE psz/ kdv en VVE Selectspeelzalen bijeen. Wijk Populatie 2,5-3 jarigen* Gem. aantal geplaatste peuters Aantal doelgr. Peuters in populatie (bij benadering)** Gem. aantal geplaatste doelgroep peuters Bereik doelgr. peuters (bij benadering) Alteveer/Cranevelt 81 69,5 4 0,8 t Broek 85 85, , ,3 91% Hoog Burgemeestersw. /Hoogkamp ,0 0 0 Centrum 29 34,5 3 3,8 Elden 36 24,0 6 4,6 Elderveld , , , % 87% Geitenkamp 66 72, , , ,3 69% 89% Heijenoord/Lombok 73 63,3 2 0,8 Klarendal 98 93, , , ,3 88% 81% Klingelbeek 12 10,3 nvt nvt De Laar , , ,6 70% 85% Malburgen N , , ,3 79% Hoog Malburgen W , , ,5 35% 81% Malburgen Z , , , ,1 80% 90% Monnikenhuizen 43 52,8 nvt nvt Presikhaaf O 91 86, , , ,8 56% Hoog Presikhaaf W , , , ,8 Hoog 84% Rijkerswoerd , , % Hoog Schaarsbergen eo 25 30,8 nvt nvt Schuytgraaf , ,5 Spijkerkwartier 47 37,8 2 0,8 St Marten/ Sonsbeek 87 90,3 7 6,1 Velperweg eo ,0 10 5,4 Vredenburg/ Kronenburg , ,3 8 6,1 9 11,8 Hoog Hoog Totaal % 86% *** * gem. aantal peuters in de wijk op 1 okt, 1 jan., 1 apr. en 1 juli. Door afronding kan totaal afwijken van som van wijken. ** op basis van % doelgroepkleuters op de scholen in de wijk. *** op 1 okt 2013 heeft 10,1% van alle Arnhemse kleuters een leerlinggewicht (1 okt. 2012: 12,1%; 1 okt. 2011: 12,6%). 263 is 10,1% van

19 Wordt gekeken naar het bereik bij benadering, dan blijkt dat dit in de meeste wijken te zijn toegenomen, vooral in de wijken Malburgen West, Presikhaaf Oost en Rijkerswoerd. In de wijken Klarendal en Presikhaaf West is sprake van een daling van het bereik bij benadering. Bereik van doelgroeppeuters (bij benadering) van meer dan 100% wordt d.m.v. hoog aangegeven. In tabel 2 en 3 in bijlage 1 wordt een uitgebreid overzicht gegeven van het percentage doelgroeppeuters per peuterspeelzaal/kinderdagverblijf. Uit deze tabellen blijkt eveneens dat het aantal doelgroepkinderen op de VVE kinderdagverblijven laag is en afneemt t.o.v. voorgaande jaren. 2.3 VVE-tijd Het streven is dat doelgroepkinderen die naar de basisschool gaan gedurende een periode van minimaal één jaar een VVE-aanbod van 4 dagdelen hebben gehad. In onderstaande tabellen is per wijk weergegeven welk percentage van de peuters voor 4 dagdelen of meer een VVE peuterspeelzaal of VVE kinderdagverblijf (tabel 4) of VVE-selectspeelzaal (tabel 5) heeft bezocht. Bij de VVEkinderdagverblijven betreft het alleen doelgroeppeuters. Bij de VVE-kinderdagverblijven werden deze gegevens m.i.v verzameld. Tabel 4. Percentage peuters dat 4 dagdelen of meer naar VVE-psz en VVE-kdv gaat , en Wijk t Broek 98% 96% 99% Geitenkamp 69% 60% 58% Klarendal / St. Marten 100% 100% 78% Malburgen N 80% 75% 74% Malburgen W 36% 14% 50% Malburgen Z 67% 80% 89% Presikhaaf O - 100% 93% Presikhaaf W 97% 98% 97% Totaal VVE 321 (79%) 317(76%) 318(79%) Uit bovenstaande tabel blijkt dat in % van de peuters voor 4 dagdelen of meer een VVEpeuterspeelzaal/kinderdagverblijf bezocht. Dit is een lichte stijging t.o.v. voorgaand jaar (76%) en is gelijk aan Uit bijlage 1 (tabel 1 en 4) blijkt dat het aantal peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVE- peuterspeelzaal/kinderdagverblijf bezoekt gelijk aan of groter is dan het aantal doelgroeppeuters op alle locaties. Het percentage peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVEpeuterspeelzaal/ kinderdagverblijf bezoekt, ligt in de wijken Geitenkamp en Malburgen West lager dan gemiddeld. In Malburgen West is dit percentage echter sterk gestegen t.o.v. voorgaand jaar, toen slechts 14% van de peuters 4 of meer dagdelen een VVE-voorschoolse voorziening bezocht. In de wijken Klarendal/St. Marten en Presikhaaf Oost laat het percentage peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVE-psz/kdv bezoekt een afname zien t.o.v. voorgaand jaar. In Malburgen Zuid neemt het percentage peuters dat voor 4 of meer dagdelen een VVE-psz/kdv bezoekt juist toe. Uit de bijlage 1 (aanvullende tabellen voorschools) tabel 4 blijkt dat in Geitenkamp vooral bij VVE peuterspeelzaal De Blokkendoos veel kinderen minder dan 4 dagdelen de peuterspeelzaal bezoeken. In Malburgen West betreft het de peuterspeelzaal De Vrolijke Ark. In Malburgen Zuid is het percentage van de peuters dat minder dan 4 dagen naar peuterspeelzaal Het Speelrijk gaat duidelijk afgenomen. 17

20 Bij de VVE-selectzalen gaat een veel kleiner percentage peuters voor 4 dagdelen of meer naar de peuterspeelzaal (zie tabel 5). Op de selectspeelzalen zitten echter minder doelgroeppeuters. Het percentage peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVE-selectspeelzaal bezoekt is redelijk stabiel over de verschillende schooljaren. Per wijk zijn er echter wel verschillen te zien. In Elderveld is een toename t.o.v. voorgaand jaar te zien in het percentage peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVEselectspeelzaal bezoekt (van 19% naar 28%), in Vredenburg/Kronenburg is juist een afname te zien van 18% naar 11%. In de overige wijken is percentage peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVEselectspeelzaal bezoekt nagenoeg gelijk over de jaren. Uit bijlage 1 (tabel 3 en 5) blijkt dat ( i.t.t. voorgaand jaar) in de wijken Elderveld, De Laar en Vredenburg/Kronenburg het gemiddeld aantal peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVE-selectspeelzaal bezoekt lager ligt dan het gemiddeld aantal doelgroeppeuters op deze locaties. Tabel 5. Percentage peuters dat 4 dagdelen of meer naar VVE-selectspeelzalen gaat , en Wijk Elderveld 23% 19% 28% Klarendal / St. Marten 33% 45% nvt De Laar 17% 9% 10% Presikhaaf O 25% 34% 34% Rijkerswoerd 16% 17% 17% Vredenburg/Kronenburg 0% 18% 11% Totaal VVE-select 43 (16%) 46 (17%) 44 (17%) Naast het aantal dagdelen per week dat een kind naar een VVE-psz/kdv gaat is ook de duur van het VVE-aanbod van belang. Het streven is dat doelgroepkinderen die naar de basisschool gaan gedurende een periode van minimaal één jaar een VVE-aanbod van 4 dagdelen hebben gehad. Tabel 6. Duur VVE- periode van uitgestroomde doelgroeppeuters van de VVE psz / kdv, schooljaar , en in aantallen en tussen haakjes in percentages. Totaal aantal uitgestroomde kinderen Aantal uitgestroomde doelgroepkinderen Aantal uitgestroomde doelgroepkinderen < 1 jr VVE Aantal uitgestroomde doelgroepkinderen 1 jr of langer VVE (9%) 213 (91%) (7%) 174 (93%) (5%) 122 (95%) In tabel 6 is van de uitgestroomde doelgroepkinderen de duur van het VVE-aanbod gegeven. Over de periode heeft 95% van de uitgestroomde doelgroepkinderen een VVE-aanbod van minimaal 1 jaar gehad. Dit is een stijging t.o.v. voorgaande jaren toen dit percentage respectievelijk op 93% (12-13) en 91% (11-12) lag. Het absolute aantal uitgestroomde kinderen is wel sterk gedaald. 2.4 Wachtlijsten In figuur 2 en 3 zijn van alle Arnhemse VVE-voorzieningen per wijk het aantal peuters van 2,6 jaar op de wachtlijst (gemiddelde van vier kwartalen) over de schooljaren , en gegeven. Uit figuur 2 blijk dat de het aantal peuters op de wachtlijst in sterk afgenomen is. 18

21 Er staan in gemiddeld 45 kinderen van 2,6 jaar op de wachtlijst, tegen 78 in en 86 in Deze trend is zichtbaar op wijkniveau. Vooral de wachtlijsten in Malburgen Noord, Malburgen West, Malburgen Zuid en Presikhaaf West zijn sterk afgenomen over deze periode. De wachtlijsten in t Broek en Klarendal/St. Marten laten een lichte toename zien. Het is niet bekend of er doelgroepkinderen op de wachtlijsten staan. Figuur 2. Aantal peuters van 2,6 jr. op de wachtlijsten van de VVE-peuterspeelzalen en VVE kinderdagverblijven (gem. van 4 kwartalen). Perioden , en Figuur 3. Aantal peuters van 2,6 jr op de wachtlijsten van de VVE-selectzalen (gem. van 4 kwartalen). Perioden , en Figuur 3 beschrijft de wachtlijstgegevens van de VVE-selectspeelzalen. Er staan minder kinderen op de wachtlijsten dan bij de VVE-peuterspeelzalen en VVE-kinderdagverblijven, maar het gaat ook om minder locaties. Ook bij de VVE-selectspeelzalen neemt het totaal aantal kinderen op een wachtlijst 19

22 af, het sterkst in De Laar. In stonden gemiddeld 36 kinderen op wachtlijsten van VVEselectspeelzalen. Dit waren er in gemiddeld 45 en in gemiddeld Doorgaande lijn Tabel 7. Uitstroom van doelgroeppeuters vanuit de VVE psz/kdv naar het basisonderwijs, schooljaar en Wijk In de wijk VVE (%) In de wijk Buiten de Buiten de anders (%) Totaal VVE school Volgschool kinderen niet VVE wijk VVE wijk niet aantal (%) (%) VVE (%) doelgroep In tabel 7 wordt de voorschoolse uitstroom van doelgroeppeuters gegeven. In verlieten totaal 484 peuters de VVE-psz/kdv, waarvan 129 (27%) doelgroeppeuters. In verlieten totaal 627 peuters de VVE psz/kdv, waarvan 188 (30%) doelgroeppeuters. In ging 77% van de doelgroepkinderen vanuit een VVE-psz/kdv naar een VVE-basisschool/VVE-volgschool in de wijk. Hiervan ging 58% naar een VVE-basisschool in de wijk. Dit is een stijging t.o.v toen 51% van alle doelgroepkinderen naar een VVE-basisschool in de wijk ging. In ging 19% naar een VVE-volgschool in de wijk, hetgeen eveneens een stijging is t.o.v. voorgaand jaar (10% in ). Het percentage doelgroepkinderen dat naar een VVE-basisschool buiten de wijk ging nam in licht af t.o.v. voorgaand jaar (9% in en 11% in ) t Broek 85% 71% - - 0% 0% 8% 14% 0% 0% 8% 14% 13 7 Elderveld % 78% 0% 0% 0% 11% 0% 0% 13% 11% 8 9 Geitenkamp 67% 63% - - 0% 0% 0% 0% 33% 13% 0% 25% 9 8 Klarendal / St. M. 55% 25% 18% 38% 0% 0% 18% 38% 9% 0% 0% 0% 11 8 De Laar 23% 38% 27% 63% 37% 0% 3% 0% 3% 0% 7% 0% Malburgen N 65% 82% - - 0% 0% 0% 0% 15% 0% 20% 18% Malburgen Z 58% 79% - - 0% 5% 10% 5% 3% 0% 30% 11% Malburgen W 75% 82% - - 0% 0% 25% 18% 0% 0% 0% 0% Presikhaaf O 25% 60% 0% 0% 0% 0% 50% 0% 25% 20% 0% 20% 4 5 Presikhaaf W 46% 38% - - 0% 0% 23% 25% 12% 13% 19% 25% 26 8 Rijkerswoerd 20% 50% % 0% 0% 0% 20% 0% 20% 50% 5 2 Vredenb./ Kronenb. 67% 54% 33% 38% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 8% 6 13 Gemiddeld 51% 58% 10% 19% 7% 1% 11% 9% 7% 2% 14% 11% Ontwikkeling i.t.t. beleid (afwijkende ontwikkeling t.o.v. gemiddeld % bekeken) Ontwikkeling conform beleid (afwijkende ontwikkeling t.o.v. gemiddeld % bekeken) Wordt op wijkniveau naar de uitstroom van doelgroepkinderen naar het VVE-basisonderwijs gekeken, dan valt het volgende op: < Arnhemse Broek: er gaat in een bovengemiddeld percentage doelgroepkinderen naar VVE-basisscholen in de wijk. Ten opzichte van voorgaand jaar is dit percentage echter wel afgenomen. 20

23 < Ederveld: Het percentage doelgroepkinderen dat naar een VVE-volgschool in de wijk gaat is in bovengemiddeld (78%), maar is afgenomen t.o.v. voorgaand jaar (88%). Het percentage doelgroepkinderen dat naar een VVE school buiten de wijk gaat is toegenomen. < Geitenkamp: het percentage doelgroepkinderen dat naar een VVE-basisschool in de eigen wijk gaat is licht afgenomen. Ook gaan er minder kinderen naar een niet VVE-school buiten de wijk. Het percentage kinderen in de categorie anders is toegenomen t.o.v. voorgaand jaar. < Klarendal/St. Marten: het percentage doelgroepkinderen dat in naar een VVEvolgschool in de wijk of een VVE-basisschool buiten de wijk gaat is bovengemiddeld en duidelijk toegenomen t.o.v. voorgaand jaar. Het is niet bekend welke scholen het betreft. Het percentage kinderen dat naar een VVE-school in de eigen wijk gaat is duidelijk afgenomen en ligt met 25% onder het gemiddelde. < De Laar: het percentage doelgroepkinderen dat in naar een VVE school of VVEvolgschool binnen de wijk gaat is duidelijk toegenomen t.o.v. voorgaand jaar. Het percentage doelgroepkinderen dat naar een VVE school in de wijk gaat ligt, evenals voorgaand jaar, duidelijk onder het gemiddelde. Alle doelgroepkinderen uit de wijk gaan naar een school met een VVE programma. < Malburgen Noord: het percentage doelgroepkinderen dat naar een VVE-school in de wijk gaat is, evenals voorgaand jaar, bovengemiddeld en is duidelijk toegenomen t.o.v. voorgaand jaar. Er gaan geen doelgroepkinderen naar een (VVE) -basisschool buiten de wijk. < Malburgen Zuid: het percentage doelgroepkinderen dat in naar een VVE-school binnen de wijk gaat is duidelijk toegenomen t.o.v. voorgaand jaar. De bovengemiddelde uitstroom in de categorie Anders (30%) in is in duidelijk afgenomen naar een gemiddelde uitstroom van 11%. < Malburgen West: het percentage doelgroepkinderen dat naar een VVE-school in de wijk gaat is, evenals voorgaand jaar, bovengemiddeld en toegenomen t.o.v. voorgaand jaar. < Presikhaaf Oost: 60% van de doelgroepkinderen stroomt uit naar een VVE-basisschool binnen de wijk. Het gaat echter om een totaal van 5 kinderen. < Presikhaaf West: Het percentage doelgroepkinderen dat in naar een VVE-basisschool in de wijk gaat is afgenomen t.o.v. voorgaand jaar. De uitstroom in de categorie Anders is in juist toegenomen. < Rijkerswoerd: Het gaat hier om dermate kleine aantallen kinderen, dat er geen uitspraken over toe/afnames t.o.v. voorgaand jaar gedaan kunnen worden. < Vredenburg/Kronenburg: In gaat 92% van alle doelgroepkinderen naar een VVEbasisschool of VVE-volgschool in de wijk. Uitstroom in de categorie Anders is in licht afgenomen t.o.v. voorgaand jaar. Uitstroom in de categorie Anders gaat in de meeste gevallen om kinderen jonger dan 4 jaar. Belangrijke redenen voor voortijdige uitstroom van deze peuters zijn: verhuizing, financiële redenen, kind gaat naar ander psz/kdv of ouders stoppen met hun opleiding. In een aantal gevallen gaat het om uitstroom naar bijvoorbeeld speciaal onderwijs. 21

24 2.6 Interne zorgstructuur Risicopeuters Binnen VVE is er aandacht voor het signaleren van taalproblemen en andere ontwikkelings- en opvoedingsproblemen. Hoe jonger de problemen worden gesignaleerd en aangepakt, hoe beter de onderwijskansen van het kind. Het VVE beleid in de gemeente Arnhem heeft als ambitie de realisatie van 100% aanbod van VVE voor alle doelgroepkinderen. Sinds , worden eveneens alle risicokinderen in beeld gebracht. Het gaat hier om kinderen die niet onder de gewichtenregeling vallen, maar wel tot de doelgroep VVE behoren vanwege andere risicofactoren (kinderen met een taalachterstand en kinderen met een risico op achterstand vanwege sociaal/medische factoren). Op de peuterspeelzalen van SPA en Rijnstad en de kinderdagverblijven van SKAR worden risicokinderen gesignaleerd. Bij SPA en Rijnstad signaleren de zorgcoördinatoren de risicokinderen. De zorgcoördinator heeft tot taak de leidsters te ondersteunen bij signaleren/observeren en het maken van een plan van aanpak, het bespreken van zorg over de ontwikkeling met ouders en ondersteuning bij de verwijzing van peuters naar andere of meer gespecialiseerde zorg. Om te bepalen of een kind tot de doelgroep VVE behoort, zijn de risicofactoren zoals beschreven door het consultatiebureau gehanteerd. Figuur 4. Aantal risicopeuters per wijk over de periode , en Figuur 4 geeft het aantal gesignaleerde risicopeuters per wijk weer. In het schooljaar werden totaal 167 risicokinderen gesignaleerd (taal- en sociaal/medische risicopeuters bijeen). In het voorgaande jaar werden 132 risicokinderen gesignaleerd, in werden 150 risicokinderen gesignaleerd. De wijken wisselen in toename/afname van het aantal risicokinderen t.o.v. voorgaand jaar. In de wijken t Broek, Geitenkamp, Klarendal/St. Marten, De Laar en Malburgen West is het aantal risicokinderen t.o.v. voorgaand jaar duidelijk toegenomen. In Malburgen Zuid neemt het aantal risicokinderen juist verder af. In de overige wijken verschilt het aantal risicokinderen weinig t.o.v. voorgaand jaar. 22

25 Logopedie De logopedisten van Stichting PAS worden vooral ingezet op peuterspeelzalen en kinderdagverblijven in wijken waar kinderen meer risico lopen op een achterstand. De logopedisten screenen ook kinderen op aanvraag door het consultatiebureau. Er is een nauwe samenwerking met de zorgcoördinator/orthopedagoog van de peuterspeelzaal en met de logopedisten in behandelende praktijken. Uit figuur 5 blijkt dat op de VVE- en reguliere peuterspeelzalen het aantal geobserveerde kinderen verder is gestegen. Bij de VVE-selectzalen, de kinderdagverblijven en het consultatiebureau loopt het aantal geobserveerde kinderen terug. Figuur 5. Aantal kinderen geobserveerd bij peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Perioden , en Figuur 6 geeft van de geobserveerde kinderen per locatie het percentage verwijzingen naar een logopedische praktijk over de periode Figuur 6. Per locatie het percentage verwijzingen naar een logopedische praktijk. Perioden , en % 54% 50% 40% 30% 20% 10% 17% 14% 12% 13% 11% 14% 32% 30% 26% 14% 11% 10% 40% 36% % 23

26 In werden totaal 200 kinderen verwezen naar een logopedische praktijk (193 in en 162 in ), waarvan 102 kinderen via de VVE-speelzalen worden verwezen. Van de via het consultatiebureau geobserveerde kinderen werd in % naar een logopedische praktijk verwezen (was voorgaand jaar nog 54%). Bij de kinderdagverblijven en de VVE-selectspeelzalen werden percentueel de minste kinderen verwezen naar een logopedische praktijk (respectievelijk 10% en 14%). 2.7 De opbrengsten / resultaten bij de kinderen Op alle voorschoolse VVE-locaties worden de observaties van de peuters vastgelegd in het ontwikkelingsvolgmodel van Memelink (OVM). Alle locaties gebruiken dezelfde basis set van observatielijnen uit het OVM: < Zelfbeleving, zelfbesef, competentie < Zelfstandigheid, autonomie < Relatie met volwassenen < Relatie met kinderen < Spelontwikkeling < Grote motoriek < Kleine of fijne motoriek < Taalvorm (zinsbouw, morfologie) < Taalinhoud (woordenschat, semantiek, taalbegrip) < Taalgebruik < Tellen en ordenen In 2013 werd een nieuwe module aan het OVM toegevoegd. Het betreft de module Analyse die ontwikkelingen op kind-, groeps- of locatieniveau zichtbaar maakt. Voor ligt de focus op afstemming t.a.v. gewenste informatie t.b.v. VVE in Arnhem en het zichtbaar maken van de ontwikkelingen m.b.v. deze module. 2.8 Conclusies voorschools Bereik Over de periode werden op de voorschoolse VVE-locaties gemiddeld 784 peuters opgevangen. Dit is een afname t.o.v. voorgaand jaar, toen gemiddeld 805 peuters werden opgevangen. Het gemiddeld aantal doelgroeppeuters dat op de voorschoolse VVE-locaties wordt opgevangen is echter toegenomen. In werden gemiddeld 226 doelgroeppeuters opgevangen, tegen 213 in Het aantal doelgroepkinderen op de VVE-kinderdagverblijven is laag en neemt verder af t.o.v. voorgaand jaar. Omdat (nog) geen gegevens voorhanden zijn met betrekking tot het daadwerkelijk aantal doelgroeppeuters in Arnhem, werd op basis van het aantal doelgroepkleuters op de Arnhemse basisscholen op 1 oktober 2013 een schatting gemaakt van het aantal doelgroeppeuters. Voor het schooljaar wordt het aantal doelgroeppeuters met deze wijze van berekenen op 263 geschat. Het totale bereik van doelgroeppeuters op alle VVE-locaties tezamen ligt voor het schooljaar op 86% en is daarmee beduidend hoger dan voorgaande jaren toen het bereik op 65% ( ) en 72% ( ) lag. 24

27 Wordt op wijkniveau gekeken naar het bereik (bij benadering) van doelgroeppeuters, dan blijkt dat dit in de meeste wijken is toegenomen. Vooral in de wijken Malburgen West, Presikhaaf Oost en Rijkerswoerd. In de wijken Klarendal en Presikhaaf West is met een bereik van 81% en 84% sprake van een daling van het bereik bij benadering t.o.v. voorgaand jaar. M.i.v. het tweede kwartaal 2013 is een start gemaakt met het monitoren van doelgroeppeuters bij enkele reguliere peuterspeelzalen. In de wijken Elden (psz Bambi), Spijkerkwartier (psz Lapjeskat) en Velperweg eo (psz Zandkasteel) bleek respectievelijk 15% (3 kinderen), 14% (5 kinderen) en 20% (4 kinderen) van de geplaatste kinderen doelgroeppeuter te zijn. In voorgaand jaar lagen deze percentages op 13%, 11% en 9%. Uit bovenstaande blijkt dat het bereik voor flink toegenomen is. Er is echter nog geen 100% aanbod gerealiseerd. Probleem bij de vaststelling van een 100% aanbod is mede het gebrek aan gegevens over het daadwerkelijk aantal doelgroeppeuters in Arnhem. VVE tijd en wachtlijsten In bezocht gemiddeld 79% van de peuters voor 4 dagdelen of meer een VVE-peuterspeelzaal/kinderdagverblijf, hetgeen een lichte stijging is t.o.v. voorgaande jaren (76%). Er wordt (nog) niet bijgehouden of het hier om doelgroeppeuters gaat. Het aantal peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVE- peuterspeelzaal/kinderdagverblijf bezoekt blijkt echter wel gelijk aan of groter dan het aantal doelgroeppeuters op alle locaties (bijlage 1). In de wijken Klarendal/St. Marten en Presikhaaf Oost neemt het percentage peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVE-psz/kdv bezoekt af t.o.v. voorgaand jaar. In Malburgen Zuid en West neemt het percentage peuters dat voor 4 of meer dagdelen een VVE-psz/kdv bezoek juist toe (in Malburgen Zuid een toename van 36%!). Bij de VVE-selectzalen gaat een veel kleiner percentage peuters minimaal 4 dagdelen naar de peuterspeelzalen. Op de selectzalen zitten echter veel minder doelgroeppeuters. Het aantal peuters dat voor 4 of meer dagdelen per week een VVE psz/kdv bezoekt is met 17% gelijk aan voorgaande jaren. In de wijken Elderveld, De Laar en Vredenburg/Kronenburg gaan echter niet alle doelgroeppeuters voor 4 dagdelen naar een voorschoolse VVE-voorziening. Het totaal aantal kinderen op de wachtlijsten bij VVE-peuterspeelzalen/kinderdagverblijven is in bijna gehalveerd in vergelijking met voorgaand jaar. Ook bij de selectzalen zijn de wachtlijsten afgenomen, al is deze afname minder sterk dan bij de VVE peuterspeelzalen/ kinderdagverblijven. Deze trend is zichtbaar op wijkniveau. In verlieten 484 peuters een VVE voorschoolse voorziening, waarvan 129 doelgroeppeuters. Van de uitgestroomde doelgroeppeuters had 95% gedurende één jaar of langer gebruik gemaakt van het aangeboden VVE programma. Dit is een stijgende lijn t.o.v. voorgaande jaren toen dit percentage respectievelijk op 93% (12-13) en 91% (11-12) lag. Doorgaande lijn Van de 129 doelgroeppeuters die in de VVE psz/kdv verlieten ging 58% naar een VVEbasisschool en 19% naar een VVE-volgschool in de wijk. In ging 51% van alle doelgroepkinderen naar een VVE-basisschool en 10% naar een VVE-volgschool in de wijk. Het percentage doelgroepkinderen dat naar een niet VVE-basisschool in de wijk of een (VVE)-basisschool buiten de ging nam in af t.o.v. voorgaand jaar. Voor 62% van de doelgroeppeuters werd in

28 een sterke doorgaande lijn gerealiseerd naar een VVE-basisschool in (51%) of buiten (11%) de wijk, hetgeen nagenoeg gelijk is aan voorgaand jaar. Voor 67% van de doelgroeppeuters werd in een sterke doorgaande lijn gerealiseerd naar een VVE-basisschool in (58%) of buiten (9%) de wijk, hetgeen een stijging is t.o.v. voorgaand jaar. Ook het percentage doelgroeppeuters dat naar een VVE-volgschool ging nam toe t.o.v. voorgaand jaar. In Malburgen Noord en Zuid is de sterke doorgaande lijn van doelgroeppeuters naar een VVE-school in de eigen wijk duidelijk verbeterd t.o.v. voorgaand jaar. In de wijken Klarendal/St. Marten en Presikhaaf West is de sterke doorgaande lijn van doelgroeppeuters in de eigen wijk afgenomen t.o.v. voorgaand jaar. Het percentage doelgroeppeuters in De Laar waarvoor een sterke doorgaande lijn wordt gerealiseerd is duidelijk toegenomen t.o.v. vorig jaar maar ligt, evenals voorgaand jaar, nog onder het gemiddelde. Uitstroom in de categorie Anders verschilt weinig van voorgaand jaar en betreft in de meeste gevallen kinderen jonger dan 4 jaar. Interne zorgstructuur In werden totaal 167 risicokinderen gesignaleerd (132 in en 150 in 11-12). De wijken wisselen in toename/afname van het aantal risicokinderen t.o.v. voorgaand jaar. In de wijken t Broek, Geitenkamp, Klarendal/St Marten, De Laar en Malburgen West is het aantal risicokinderen t.o.v. voorgaand jaar duidelijk toegenomen. In Malburgen Zuid neemt het aantal risicokinderen juist verder af. In observeerden de drie logopedisten van Stichting PAS totaal 1132 kinderen, waarvan er 874 op een VVE-psz/kdv of VVE-selectzaal zaten. Van alle geobserveerde kinderen werden er 200 doorverwezen naar een logopedie praktijk, hetgeen een toename is t.o.v. voorgaande jaren (193 in en 162 in ). Opbrengsten Met de ontwikkelde module Analyse van het OVM kunnen ontwikkelingen op kind-, groeps- of locatieniveau zichtbaar worden maakt. In is een verkenning van de mogelijkheden van deze module gemaakt. Voor ligt de focus op een stedelijke afstemming t.a.v. de gewenste informatie t.b.v. VVE en het zichtbaar maken van ontwikkelingen m.b.v. deze module. 26

29 3 Vroegschools (4-6 jaar) 3.1 Omvang dubbele bezetting in de kleutergroepen Dubbele bezetting is een voorwaarde voor de uitvoering van effectieve VVE. In de vroegschoolse periode wordt op de OAB/VVE basisscholen gewerkt met een dubbele bezetting van minimaal twee dagdelen per week en een streven naar 4 dagdelen of meer per week in groep 1 en 2. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het gemiddeld aantal dagdelen dubbele bezetting in groep 1 en 2 op de OAB/VVE-basisscholen. Tabel 8. Gemiddeld aantal dagdelen dubbele bezetting per week in groep 1 en 2 op de OAB/VVE-basisscholen over de periode (als gemiddelde van de groepen). Schooljaar Aantal OAB/VVE-scholen Aantal dagdelen dubbele bezetting per week 2 dagdelen Meer dan 2 en minder dan 4 dagdelen 4 of meer dagdelen * * * * De twee locaties van het Mozaïek zijn samengenomen Uit de tabel blijkt dat in OAB/VVE-basisscholen in de vroegschoolse periode werken met een dubbele bezetting van minimaal 2 dagdelen per week. Eén school realiseerde een dubbele bezetting van minder dan 2 dagdelen per week (1,5 dagdelen). De meeste scholen realiseren een dubbele bezetting boven de minimum norm van 2 dagdelen per week (6 scholen: meer dan 2 en minder dan 4 dagdelen; 9 scholen: meer dan 4 dagdelen). In werkten 3 scholen met een dubbele bezetting van 2 dagdelen per week (evenals 3 in 11-12). Zeven scholen realiseren een dubbele bezetting tussen de 2 en 4 dagdelen per week (tegen 4 in 11-12). Acht scholen realiseren een dubbele bezetting van 4 of meer dagdelen (tegen 11 in 11-12). In bijlage 2 (figuur 1 en 2) is een overzicht van de dubbele bezetting per locatie gegeven. 3.2 Bereik (doelgroep)kleuters Op 1 juli 2014 zaten er 4279 kleuters in groep 1 en 2 tezamen op alle Arnhemse basisscholen (zie tabel 9). Hiervan hadden er 412 kleuters een leerlinggewicht (doelgroepkleuter). Op de OAB/VVE-scholen zaten 1104 kleuters in groep 1 en 2 tezamen, waarvan 302 met een gewicht. Op de VVE-volgscholen zaten 587 kleuters, waarvan 38 met een gewicht. De OAB/VVE-scholen tezamen bereiken 73,3% (302/412) van de Arnhemse doelgroepkleuters. De VVE-volgscholen bereiken tezamen 9,2% (38/412) van de Arnhemse doelgroepkleuters. Met OAB/VVE-scholen en VVE-volgscholen bijeen wordt 82,5% (340/412) van de doelgroepkleuters in Arnhem bereikt (1 juli 2014). Van het totaal aantal kleuters in groep 1 en 2 van de OAB/VVE-basisscholen was op 1 juli % doelgroepkleuter. Dit is een afname t.o.v. voorgaande jaren toen respectievelijk 33% ( ) en 35% ( ) doelgroepkleuter was. Op 1 juli 2014 was 20% van de kleuters in groep 1 en 2 van de VVE- 27

30 volgscholen doelgroepkleuter. Dit is eveneens een afname t.o.v. voorgaande jaren, toen 24% (2013) en 26% (2012) doelgroepkleuter was in groep 1 en 2. Tabel 9. Totaal aantal kleuters en doelgroepkleuters in groep 1 en 2 tezamen op alle Arnhemse scholen, de OAB/VVE-basisscholen en de VVE-volgscholen op , en Alle Arnhemse basisscholen Aantal scholen/locaties Aantal kleuters Aantal doelgroepkleuters % doelgroepkleuters - - 9,6% OAB/VVE-scholen Aantal scholen/locaties OAB/VVE-scholen Aantal kleuters OAB/VVE-scholen Aantal doelgroepkleuters OAB/VVE-scholen % doelgroepkleuters 35% 33% 27% VVE-volgscholen Aantal scholen/locaties VVE-volgscholen Aantal kleuters VVE-volgscholen Aantal doelgroepkleuters VVE-volgscholen % doelgroepkleuters 11% 9% 6% Totaal OAB/VVE + VVE -volgschool Aantal scholen/locaties Totaal OAB/VVE + VVE -volgschool Aantal kleuters Totaal OAB/VVE + VVE -volgschool Aantal doelgroepkleuters Totaal OAB/VVE + VVE -volgschool % doelgroepkleuters 26% 24% 20% Uit de cijfers van 1 juli 2014 blijkt dat 72 Arnhemse doelgroepkleuters in groep 1 en 2 niet bereikt worden met een VVE programma (zie tabel 10). Vooral in de wijken De Laar (18) en Schuytgraaf (16) is het niet-bereik hoog, gevolgd door Elderveld (9), Elden (8) en Velperweg eo (7). Tabel 10. Bereik en niet bereik van doelgroepkleuters in groep 1 en 2 tezamen per wijk. Status op Aantal doelgroepkleuters op scholen in de wijk Aantal doelgroepkleuters op OAB-VVE scholen Aantal doelgroepkleuters op VVE- volgscholen Alteveer/Cranevelt 4 4 t Broek Burgemeestersw. 0 0 /Hoogkamp Centrum 4 4 Elden 8 8 Elderveld Geitenkamp Heijenoord/Lombok 1 1 Klarendal Klingelbeek nvt De Laar Malburgen N Malburgen W Malburgen Z Niet bereik doelgroepkleuters per wijk 28

31 Tabel 10. Vervolg Aantal doelgroepkleuters op scholen in de wijk nvt Aantal doelgroepkleuters op OAB-VVE scholen Aantal doelgroepkleuters op VVE- volgscholen Monnikenhuizen Presikhaaf O Presikhaaf W Rijkerswoerd 4 4 Schaarsbergen eo nvt Schuytgraaf Spijkerkwartier St Marten/ Sonsbeek Velperweg eo 7 7 Vredenburg/ Kronenb Totaal Niet bereik doelgroepkleuters per wijk 3.3 Instroom nieuwe (doelgroep)kleuters Tabel 11 geeft de gegevens van de kleuters die over de periode instroomden bij de OAB/VVE basisscholen en de VVE-volgscholen. Uit deze tabel blijkt dat in het schooljaar totaal 438 nieuwe kleuters naar de 19 OAB/VVE-basisscholen gingen, waarvan 105 doelgroepkleuters (24%). In was nog 30% van de nieuw ingestroomde kleuters nog doelgroepkleuter en in lag dit percentage op 33%. Vooral bij de Annie M.G. Schmidtschool, Johannesschool en Kunstrijk daalde het percentage instroom van doelgroepkleuters sterk in Bij het Kunstrijk betreft het echter kleine aantallen kinderen. Bij de Witte school en de Vlindertuin steeg de procentuele instroom van doelgroepkleuters het meest. Ook bij de Vlindertuin betreft het kleine aantallen kinderen. Tabel 11. Instroom van nieuwe kleuters en doelgroepkleuters op de OAB/VVE-basisscholen en de VVE-volgscholen op , en OAB/VVE-scholen Aantal scholen OAB/VVE-scholen Aantal kleuters OAB/VVE-scholen Aantal doelgroepkleuters OAB/VVE-scholen % doelgroepkleuters 33% 30% 24% VVE -volgscholen Aantal scholen VVE -volgscholen Aantal kleuters VVE -volgscholen Aantal doelgroepkleuters VVE -volgscholen % doelgroepkleuters 10% 7% 6% Totaal OAB/VVE + VVE -volgschool Aantal scholen Totaal OAB/VVE + VVE -volgschool Aantal kleuters Totaal OAB/VVE + VVE -volgschool Aantal doelgroepkleuters Totaal OAB/VVE + VVE -volgschool % doelgroepkleuters 24% 21% 18% Bij de VVE-volgscholen stroomden in nieuwe kleuters in, waarvan 13 doelgroepkleuters (6%). In was 7% van de nieuw ingestroomde kinderen doelgroepkleuter, in lag 29

32 dit percentage op 10%. Bij de Ommelander is 13% van de nieuw ingestroomde kleuters doelgroepkleuter (0% in voorgaand jaar). Tabel 3 (OAB/VVE scholen) en tabel 4 (VVE-volgscholen) in bijlage 2 geven een overzicht van de instroom van nieuwe (doelgroep)kleuters per school. 3.4 Doorgaande lijn Onderstaande tabel geeft de voorschoolse geschiedenis weer van de kleuters die in de schooljaren , en bij de OAB/VVE basisscholen en de VVE-volgscholen instroomden. Van alle nieuwe kleuters die gedurende het schooljaar naar de OAB/VVE-basisscholen gingen heeft 81% een voorschoolse voorziening bezocht, waarvan 63% een VVE-voorschoolse voorziening. Dit is een lichte daling t.o.v. voorgaande jaren, toen 68% ( 12-13) en 66% ( 11-12) een VVE-voorschoolse voorziening bezocht. Het percentage kleuters dat geen voorschoolse voorziening bezocht ligt in op 19% en is daarmee nagenoeg gelijk aan voorgaand jaar (18%), maar is lager dan in (22%). Met name in de wijken t Broek en Presikhaaf Oost zijn relatief veel kleuters die geen voorschoolse voorziening hebben bezocht, gevolgd door Malburgen Noord, Malburgen Zuid, en Presikhaaf West (zie bijlage 2, tabel 5 en bijlage 3 Wijkgegevens ). Tabel 12. De voorschoolse gegevens van kleuters die in het schooljaar , en bij de OAB/VVE basisscholen en de VVE-volgscholen instroomden (in percentages) Aantal % VVE-psz/kdv % Niet VVE-psz/kdv % geen psz/kdv Aantal % VVE-psz/kdv % Niet VVE-psz/kdv % geen psz/kdv Aantal % VVE-psz/kdv % Niet VVE-psz/kdv % geen psz/kdv OAB/VVE Alle kleuters % 22% 13% % 15% 18% % 18% 19% OAB/VVE Doelgroepkleuters % 10% 13% % 8% 18% % 11% 23% VVE- volg Alle kleuters % 68% 11% % 59% 14% % 64% 11% VVE- volg Doelgroepkleuters 29 45% 31% 24% 18 61% 28% 11% 13 62% 8% 31% Wordt alleen naar de doelgroepkleuters op de OAB/VVE-basisscholen gekeken, dan heeft in % van de doelgroepkleuters een VVE voorschoolse voorziening bezocht, hetgeen een daling is t.o.v. voorgaande jaren (74% in en 77% in 11-12). Het percentage kleuters dat geen voorschoolse voorziening bezocht is in wederom met 5% toegenomen t.o.v. voorgaand jaar en ligt daarmee op 23%. Voorgaand jaar lag dit percentage op 18%, tegen 13% in Van alle nieuw ingestroomde kleuters bij de VVE-volgscholen heeft 90% een voorschoolse voorziening bezocht, waarvan 26% een VVE-voorschoolse voorziening. Dit is nagenoeg gelijk aan voorgaand schooljaar toen 27% een voorschoolse VVE-voorziening bezocht. Het percentage kleuters dat geheel geen voorschoolse voorziening bezocht ligt op 11% en is daarmee afgenomen t.o.v. voorgaand jaar (14% in 12-13). Wordt alleen naar de ingestroomde doelgroepkleuters gekeken, dan blijkt dat 70% van de doelgroepkleuters een voorschoolse voorziening bezocht (tegen 79% in en 76% in 11-12). Van de doelgroepkleuters ging 62% naar een VVE-voorschoolse voorziening, hetgeen nagenoeg gelijk is 30

33 aan voorgaand jaar, maar een stijging is t.o.v , toen 45% een VVE-voorschoolse voorziening bezocht. Het percentage doelgroepkleuters bij de VVE-volgscholen dat geen voorschoolse voorziening bezocht is 31% in In was dat 11% en in %. Het gaat hier echter om kleine aantallen kinderen. 3.5 De opbrengsten / resultaten bij de kinderen Van de OAB/VVE-scholen zijn van kinderen die in schooljaar in groep 3 zitten zijn de gemiddelde vaardigheidsscores op de toetsen Taal voor Kleuters en Rekenen voor Kleuters gegeven bij aanvang van groep 1 (M1), eind groep 1 (E1) en uitstroom van groep 2 (E2). Hierbij is onderscheid gemaakt tussen kinderen die wel/geen VVE programma hebben gevolgd in de voorschoolse periode (zie figuur 7 en 8). Bij sommige scholen zijn geen gegevens van kinderen met VVE in de voorschoolse periode weergegeven. De reden hiervoor is dat niet altijd bekend is of kinderen een voorschools VVEprogramma hebben gevolgd of dat het slechts één kind betreft. De Lea Dasbergschool locatie Pythagoras heeft in schooljaar geen groep 3. De resultaten wisselen per school. De vaardigheidsscores van kinderen (met/zonder VVE in de voorschoolse periode) liggen bij de toets Rekenen voor Kleuters dichter bij het landelijk gemiddelde dan bij de toets Taal voor Kleuters. Verzamelen van dergelijke gegevens van alle Arnhemse basisscholen en het plaatsen van deze gegevens in een meerjarenperspectief zal er toe bijdragen inzicht in de resultaten VVE in Arnhem te krijgen. 31

34 Figuur 7. Gemiddelde vaardigheidsscore toets Taal voor Kleuters van kinderen die in in groep 3 zitten. 59,0 57,0 55,0 53,0 51,0 49,0 47,0 45,0 43,0 41,0 39,0 37,0 35,0 M1 Taal voor Kleuters VVE Geen VVE M1 landelijk gem. school1 school2 school3 school4 school5 school6 school7 school8 school9 school10 school11 school12 school13 school14 school15 school16 school17 school18 68,0 66,0 64,0 62,0 60,0 58,0 56,0 54,0 52,0 50,0 48,0 46,0 44,0 42,0 40,0 E1 Taal voor Kleuters VVE Geen VVE E1 landelijk gem. school1 school2 school3 school4 school5 school6 school7 school8 school9 school10 school11 school12 school13 school14 school15 school16 school17 school18 90,0 88,0 86,0 84,0 82,0 80,0 78,0 76,0 74,0 72,0 70,0 68,0 66,0 64,0 62,0 60,0 58,0 56,0 54,0 52,0 50,0 E2 Taal voor Kleuters VVE Geen VVE E2 landelijk gem. school1 school2 school3 school4 school5 school6 school7 school8 school9 school10 school11 school12 school13 school14 school15 school16 school17 school18 32

35 Figuur 8. Gemiddelde vaardigheidsscore toets Rekenen voor Kleuters van kinderen die in in groep 3 zitten. 79,0 77,0 75,0 73,0 71,0 69,0 67,0 65,0 63,0 61,0 59,0 57,0 55,0 53,0 51,0 49,0 47,0 45,0 43,0 M1 Rekenen voor Kleuters VVE Geen VVE M1 landelijk gem. school1 school2 school3 school4 school5 school6 school7 school8 school9 school10 school11 school12 school13 school14 school15 school16 school17 school18 79,0 77,0 75,0 73,0 71,0 69,0 67,0 65,0 63,0 61,0 59,0 57,0 55,0 53,0 51,0 49,0 47,0 45,0 43,0 E1 Rekenen voor Kleuters VVE Geen VVE E1 landelijk gem. school1 school2 school3 school4 school5 school6 school7 school8 school9 school10 school11 school12 school13 school14 school15 school16 school17 school18 109,0 107,0 105,0 103,0 101,0 99,0 97,0 95,0 93,0 91,0 89,0 87,0 85,0 83,0 81,0 79,0 77,0 75,0 73,0 71,0 69,0 67,0 65,0 E2 Rekenen voor Kleuters VVE Geen VVE E2 landelijk gem. school 1 school 2 school 3 school 4 school 5 school 6 school 7 school 8 school 9 school 10 school 11 school 12 school 13 school 14 school 15 school 16 school 17 school 18 33

36 3.6 Conclusies vroegschools Dubbele bezetting Van de totaal 18 OAB/VVE-basisscholen voldoen er 17 aan het gestelde minimum van twee dagdelen dubbele bezetting per week. Vijftien scholen realiseren gedurende het schooljaar een dubbele bezetting van meer dan 2 dagdelen, hetgeen gelijk is aan voorgaande jaren. Het aantal scholen dat een dubbele bezetting realiseerde van meer dan 2 en minder dan 4 dagdelen en 4 of meer dagdelen is nagenoeg gelijk aan voorgaand jaar. In realiseerden meer scholen een dubbele bezetting van 4 of meer dagdelen (11). Niet alle inzet van dubbele bezetting is rechtstreeks terug te vinden in de groepen, omdat in de praktijk het aantal groepen en de groepsgrootte kan variëren. De kwaliteit van de dubbele bezetting is niet overal gelijk. Een aantal scholen zetten, i.p.v. een leerkracht of onderwijsassistent, een LIO of klasse-assistent in (zie bijlage 2 figuur 1 en 2). Bereik Op 1 juli 2014 zaten er in groep 1 en 2 tezamen op alle Arnhemse basisscholen 412 kleuters met een leerlinggewicht (doelgroepkleuter). Op de OAB/VVE-scholen zaten op dezelfde datum 302 kleuters met een gewicht in groep 1 en 2 tezamen. Op de VVE-volgscholen zaten 38 kleuters met een gewicht. De OAB/VVE-scholen tezamen bereiken 73,3% (302/412) van de Arnhemse doelgroepkleuters. De VVE-volgscholen bereiken tezamen 9,2% (38/412) van de Arnhemse doelgroepkleuters. Het percentage doelgroepkleuters wisselt per school per jaar en is een punt van aandacht. Met OAB/VVEscholen en VVE-volgscholen bijeen wordt 83% (340/412) van de doelgroepkleuters in Arnhem bereikt (1 juli 2014). Van het totaal aantal kleuters in groep 1 en 2 van de OAB/VVE-basisscholen was op 1 juli % doelgroepkleuter. Dit is een afname t.o.v. voorgaande jaren toen respectievelijk 33% ( ) en 35% ( ) doelgroepkleuter was. Op 1 juli 2014 was 20% van de kleuters in groep 1 en 2 van de VVEvolgscholen doelgroepkleuter, hetgeen eveneens een afname is t.o.v. voorgaande jaren, toen 24% (2013) en 26% (2012) doelgroepkleuter was in groep 1 en 2. Doorgaande lijn Het merendeel van alle kleuters op de OAB/VVE en de VVE-volgscholen heeft een voorschoolse voorziening bezocht. Van alle kleuters op de OAB/VVE-scholen heeft 63% een VVE voorschoolse voorziening bezocht, hetgeen een afname is t.o.v. voorgaande jaren. Op de VVE-volgscholen heeft 26% van de kleuters een VVE voorschoolse voorziening bezocht, hetgeen nagenoeg gelijk is aan voorgaand jaar, maar hoger is dan in Van de doelgroepkleuters op de OAB/VVE-scholen heeft 66% een VVE voorschoolse voorziening bezocht, hetgeen een afname is t.o.v. voorgaande schooljaren toen 74% en 77% van de doelgroepkleuters een VVE voorschoolse voorziening bezocht. Het percentage doelgroepkleuters op de VVEvolgscholen dat een VVE voorschoolse voorziening bezocht ligt in op 62% en is daarmee nagenoeg gelijk aan voorgaand jaar, maar hoger dan in (45%). 34

37 Het percentage doelgroepkleuters op de OAB/VVE-scholen dat in het geheel geen voorschoolse voorziening bezocht is over de periode toegenomen van 13% naar 23%. De sterkste toename (in %) is in de wijken t Broek en Presikhaaf Oost, gevolgd door Malburgen Noord, Malburgen Zuid, en Presikhaaf West. Het percentage doelgroepkleuters op de VVE-volgscholen dat in het geheel geen voorschoolse voorziening bezocht ligt in op 31%, hetgeen een duidelijke toename is t.o.v. voorgaande jaren (11% in 12-13; 24% in 11-12). Het aandeel van deze toename op wijkniveau is moeilijk te bepalen, omdat het hier om kleine aantallen kinderen gaat. Opbrengsten Van de OAB/VVE-scholen zijn van kinderen die in schooljaar in groep 3 zitten de gemiddelde vaardigheidsscores op de toetsen Taal voor Kleuters en Rekenen voor Kleuters gegeven bij aanvang van groep 1 (M1), eind groep 1 (E1) en uitstroom van groep 2 (E2). Hierbij is onderscheid gemaakt tussen kinderen die wel/geen VVE programma hebben gevolgd in de voorschoolse periode. De resultaten wisselen per school. De vaardigheidsscores van kinderen (met/zonder VVE) liggen bij de toets Rekenen voor Kleuters dichter bij het landelijk gemiddelde dan bij de toets Taal voor Kleuters. Verzamelen van dergelijke gegevens van alle Arnhemse basisscholen en het plaatsen van deze gegevens in een meerjarenperspectief zal er toe bijdragen inzicht in de resultaten VVE in Arnhem te krijgen. 35

38 36 V VE monitor

39 4 Professionalisering Een belangrijk kwaliteitsinstrument is voortdurende professionalisering en deskundigheidsbevordering van VVE beroepskrachten. De deskundigheidsbevordering van de professionals richt zich op Kaleidoscoop, op het Ontwikkelingsvolgmodel (OVM) en op Woordenschat/taalstimulering. Kaleidoscoop Er zijn in twee instroomtrainingen georganiseerd: één training Kaleidoscoop is aangeboden aan 7 leidsters en leerkrachten van diverse locaties. Aan de andere training hebben 8 leerkrachten deelgenomen van de Dreesschool, Johannesschool en het Mozaïek. Voor de invalleidsters en taalspelgroep docenten wordt in een training georganiseerd. Alle trainingen rondom Kaleidoscoop zijn met een certificaat afgesloten. Ontwikkelingsvolgmodel (OVM) Er zijn twee terugkombijeenkomsten geweest voor leidsters van SPA en SKAR. Er is een OVMtraining georganiseerd voor 14 leidsters van SPA, SKAR en Rijnstad. In de wijk Geitenkamp is een updatebijeenkomst georganiseerd voor 7 leidsters en leerkrachten. Tevens hebben enkele leerkrachten van de Ibn-i Sinaschool een updatebijeenkomst gekregen. Ongeveer 20 intern begeleiders, leidinggevenden en zorgcoördinatoren hebben aan de bijeenkomst OVM deelgenomen. Woordenschat / taalstimulering In is er gestart met het aanbieden van LOGO 3000 bij ouderbijeenkomsten. (Voor meer informatie: zie Ouders doen mee met VVE. Stichting PAS, 2013.) Tevens is op voor- en vroegscholen het gebruik van LOGO 3000-digitaal gestimuleerd. Aangezien twee schooljaren geleden de meeste medewerkers zijn geschoold voor LOGO 3000 en Met Woorden in de Weer zijn er dit jaar minder trainingen georganiseerd. Er hebben twee trainingen LOGO 3000 plaats gevonden en 1 training Met Woorden in de Weer. Daarnaast zijn alle docenten van de taalspelgroep geschoold in LOGO VVE-conferentie Op 4 juni 2014 is er een VVE-conferentie georganiseerd voor alle professionals in Arnhem die werken met VVE. Ongeveer 100 professionals zijn naar deze conferentie geweest en hebben informatie en kaders gekregen op het gebied van onder andere opbrengstgericht werken. Verdiepingstrajecten Een aantal partners hebben maatwerktrajecten VVE aangevraagd. Enkele voorbeelden zijn: < het project Rekenkoffers gestart bij dr. Aletta Jacobsschool, Lea Dasbergschool en Jeroen Boschschool < Basisschool het Mozaïek is gestart met de verdere scholing en ondersteuning ten behoeve van de implementatie van de methode Taalmozaïek. 37

40 ICT-toepassingen Schooljaar is gebruikt om het ICT nog meer te borgen. Er zijn vier bijeenkomsten georganiseerd met als onderwerp ICT en VVE. Deze gingen over het structureel inzetten van ICT in het planmatig aanbod bij een locatie. Op 5 februari 2014 is het kenniscentrum gelanceerd tijdens de bijeenkomst Rekenen en ICT bij VVE. Hier waren ongeveer 60 professionals bij aanwezig. 38

41 5 Ouderbetrokkenheid Vanuit de overtuiging dat actieve betrokkenheid van ouders één van de belangrijkste factoren is in het schoolsucces van kinderen wil Arnhem de ouderbetrokkenheid stimuleren. In 2013 is het beleidsplan Ouders doen mee met VVE tot stand gekomen. In het schooljaar is gestart met de implementatie van dit beleid. Van de VVE-instellingen wordt verwacht dat zij een educatief partnerschap aangaan met ouders, met als doel het leren en de motivatie en ontwikkeling van kinderen te bevorderen. Daarnaast bieden VVE-locaties met veel doelgroepkinderen een ouderprogramma in een vaste frequentie aan, afhankelijk van de behoeften van de ouders op de locatie. Als aanknopingspunt voor de ouder-programma s is gekozen voor taalstimulering en woordenschat, waarbij het materiaal van Logo 3000 gebruikt wordt. In werden totaal 347 bijeenkomsten voor ouders georganiseerd. In onderstaande tabel is hiervan een overzicht gegeven. Tabel 13. Gemiddeld aantal ouders dat bereikt is met een arrangement Locatie Wijk Arrangement Uitvoerder Totaal aantal bijeenkomsten Blokkendoos Geitenkamp Psz A RijnIJssel 8 6 Hugo de Grootschool t Broek BO A RijnIJssel 10 6,75 Johannesschool Malburgen Z. BO A School 6 12 Kleine Boemerang 1 mo Malburgen Z. Psz A RijnIJssel 8 10 Kleine Boemerang 2 mi Malburgen Z. Psz A RijnIJssel 7 5,5 Kleine Boemerang 1 mi Malburgen Z. Psz A RijnIJssel 7 5 Kleine Boemerang 2 mo Malburgen Z. psz A RijnIJssel Margarethaschool Malburgen N. BO A School 4 19 Mozaïek Eimerssingel 1 Malburgen Z. BO A School 8 12 Mozaïek Eimerssingel 2 Malburgen Z. BO A School 8 17 Speelrijk Malburgen Z. Psz A RijnIJssel 5 3 Vlindertuin Geitenkamp Psz A School Vrolijke Ark Malburgen W. psz A RijnIJssel 7 4,5 Mozaïek voorschoolgroep Malburgen Z. VS A School 10 8 Mozaïek Zwanebloem 1a Malburgen Z. BO A School Mozaïek Zwanebloem 1b Malburgen Z. BO A School Mozaïek Zwanebloem 2a Malburgen Z. BO A School Mozaïek Zwanebloem 2b Malburgen Z. BO A School Symfonie 2 t Broek psz A RijnIJssel 8 5,5 AMG Schmidtschool Presikhaaf W. BO B Rijnstad Dreesschool Presikhaaf O. BO B Rijnstad OLV Lourdesschool Presikhaaf W. BO B Rijnstad Paulusschool t Broek BO B Rijnstad Presikhaven 1 en 2 Presikhaaf W. Psz B School Symfonie 1 t Broek psz B School Totaal Arnhem Gemiddeld aantal aanwezige ouders 39

42 In het schooljaar zijn er 37 voorschoolse- en basisschoollocaties betrokken bij VVE. Van deze locaties hebben: < 34 locaties vanuit het team een oudercontactpersoon aangesteld < 29 locaties een ouderbeleidsplan geschreven < 10 locaties, op basis van hun analyse, alleen een basisarrangement (bijeenkomsten per kwartaal) < 12 locaties een plusarrangement A (bijeenkomsten per maand) < 6 locaties een plusarrangement B (bijeenkomsten per week) < Alle locaties hebben het onderwerp ouderbetrokkenheid besproken binnen hun MT VVE en/of in brede school verband. Hoe zijn de arrangementen gewaardeerd door de ouders en wat heeft het opgeleverd? Elke locatie heeft de bijeenkomsten op eigen wijze geëvalueerd. Over het algemeen gaven alle deelnemers van alle verschillende arrangementen een hoge waardering: < 100% is tevreden over de bijeenkomsten < 100% zegt thuis op de een of andere wijze met hun kinderen te oefenen < 100% zegt dat zij naar de bijeenkomsten komt om meer Nederlands te leren < 100% zegt dat zij naar de bijeenkomsten komt om hun kind te kunnen helpen < Bijna alle ouders zeggen dat hun kind dankzij de bijeenkomsten vooruit gegaan is Monitor ouderbetrokkenheid Afgelopen jaar werd gewerkt aan de inhoudelijke opzet van een monitor ouderbetrokkenheid. 40

43 6 Conclusies en discussie Algemeen In is Stichting Thuiszorg Midden Gelderland (STMG) gestart om de indicatiestelling voor VVE reeds op jonge leeftijd door het consultatiebureau te laten plaatsvinden. Door deze indicatie reeds op jonge leeftijd te laten plaatsvinden worden belangrijke knelpunten opgelost: < Op moment van aanmelding van een peuter bij een (VVE) peuterspeelzaal of kinderdagverblijf is bekend of het kind wel/geen VVE-indicatie heeft. Hiermee wordt voorkomen dat kinderen met een VVE-indicatie op de wachtlijst terecht komen. < Er zijn betrouwbare cijfers omtrent de omvang van de groep van doelgroeppeuters (gewichtkinderen en risicokinderen), op basis waarvan een berekening van het bereik gemaakt kan worden. < Er ontstaat een beeld van de verspreiding van doelgroeppeuters over verschillende wijken in Arnhem. Hiermee kan beter ingespeeld worden op de VVE-behoeften per wijk en zal eerder tot een 100% aanbod gekomen kunnen worden. < Het niet-bereik van doelgroeppeuters wordt reeds in een vroeg stadium zichtbaar (wel indicatiestelling door consultatiebureau, maar niet geplaatst bij peuterspeelzaal of kinderdagverblijf). Hierdoor kan snel ingespeeld worden op het niet bereiken van doelgroepkinderen. Consultatiebureau en VVE peuterspeelzalen/kinderdagverblijven hebben contact met elkaar over aanmelding en plaatsing van peuters met een VVE-indicatie. De terugmelding van relevante gegevens aan Stichting Pas door STMG moet nog opgepakt worden. Bereik Op basis van het percentage gewichtenkleuters op de Arnhemse basisscholen wordt het aantal gewichtenpeuters in Arnhem in , bij benadering, geschat op 263. Met alle VVE voorschoolse voorzieningen in Arnhem worden 226 gewichtenpeuters bereikt met VVE, hetgeen een bereik (bij benadering) van 86% betekent en een stijging t.o.v. voorgaande jaren betekent, toen 65% en 72% van de doelgroeppeuters werd bereikt. Er werden in , ondanks de jaarlijkse afname van het aantal doelgroeppeuters in Arnhem, meer doelgroeppeuters op de VVE locaties opgevangen dan vorig jaar. Het totaal aantal peuters op de VVE locaties is licht afgenomen. Het bereik (bij benadering) op wijkniveau laat zien dat de voorschoolse VVE voorzieningen zich doorgaans in wijken met veel doelgroeppeuters (op basis van schatting) bevinden. Voor een aantal wijken kon echter geen schatting gemaakt worden, omdat in deze wijken geen basisschool aanwezig was. Het bereik van doelgroeppeuters (bij benadering) is in de meeste wijken toegenomen, vooral in de wijken Malburgen West en Presikhaaf Oost en Rijkerswoerd. Uit bovenstaande blijkt dat het bereik voor flink toegenomen is. Er is echter nog geen 100% aanbod gerealiseerd. Probleem bij de vaststelling van een 100% aanbod is mede het gebrek aan gegevens over het daadwerkelijk aantal doelgroeppeuters in Arnhem. Binnen de gemeente Arnhem wordt geprobeerd om ook risicokinderen te bereiken met een VVEprogramma. Gemiddeld bezochten 130 risicokinderen een VVE voorschoolse voorziening in Arnhem. Er zijn echter geen data voorhanden op basis waarvan een schatting gemaakt kan worden van de 41

44 omvang van deze groep. Berekening van het percentage bereik van deze groep is daarom niet mogelijk. Om het bereik van doelgroepkleuters in Arnhem vast te kunnen stellen zijn gegevens van de kleuters in groep 1 en 2 (aantallen en leerlinggewichten) van alle Arnhemse scholen aan het einde van het schooljaar (1 juli 2014) verzameld. De OAB/VVE-scholen tezamen bereiken 73,3% van de Arnhemse doelgroepkleuters. De VVE-volgscholen bereiken tezamen 9,2% van de Arnhemse doelgroepkleuters. Met OAB/VVE-scholen en VVE-volgscholen bijeen wordt 83% van alle doelgroepkleuters in Arnhem bereikt. Van het totaal aantal kleuters in groep 1 en 2 van de OAB/VVE-basisscholen was op 1 juli % doelgroepkleuter. Dit is een afname t.o.v. voorgaande jaren toen respectievelijk 33% ( ) en 35% ( ) doelgroepkleuter was. Op 1 juli 2014 was 20% van de kleuters in groep 1 en 2 van de VVEvolgscholen doelgroepkleuter, hetgeen eveneens een afname is t.o.v. voorgaande jaren, toen 24% (2013) en 26% (2012) doelgroepkleuter was in groep 1 en 2. VVE tijd en dubbele bezetting Over de periode bezocht 79% van de peuters voor 4 dagdelen of meer een VVEpeuterspeelzaal/kinderdagverblijf. Dit is een lichte stijging t.o.v. voorgaande jaren (76%). Er wordt (nog) niet bijgehouden of het hier om doelgroeppeuters gaat. Het aantal peuters dat voor 4 dagdelen of meer een VVE- peuterspeelzaal/kinderdagverblijf bezoekt blijkt echter wel gelijk aan of groter dan het aantal doelgroeppeuters op alle locaties. Bij de VVE-selectzalen gaat een veel kleiner percentage peuters minimaal 4 dagdelen naar de peuterspeelzalen. Op de selectzalen zitten echter veel minder doelgroeppeuters. Het aantal peuters dat voor 4 of meer dagdelen per week een VVE psz/kdv bezoekt is met 17% gelijk aan voorgaande jaren. In de wijken Elderveld, De Laar en Vredenburg/Kronenburg gaan echter niet alle doelgroeppeuters voor 4 dagdelen naar een voorschoolse VVE-voorziening. Het totaal aantal kinderen op de wachtlijsten bij VVE-peuterspeelzalen/kinderdagverblijven is in bijna gehalveerd in vergelijking met voorgaand jaar. Ook bij de selectzalen zijn de wachtlijsten afgenomen, al is deze afname minder sterk dan bij de VVE peuterspeelzalen/ kinderdagverblijven. Deze trend is zichtbaar op wijkniveau. Afname van de wachtlijsten is met name het gevolg van het feit dat alleen doelgroeppeuters nu 4 dagdelen naar de voorschoolse VVE-voorziening gaan. Omdat de niet-doelgroeppeuters nu 2 dagdelen de voorschoolse voorzieningen bezoeken kunnen er meer peuters geplaatst worden. Van de in uitgestroomde doelgroeppeuters had 95% gedurende één jaar of langer gebruik gemaakt van het aangeboden VVE programma. Dit is een stijgende lijn t.o.v. voorgaande jaren. In voldoen van de 18 OAB/VVE basisscholen er 17 aan het gestelde minimum van twee dagdelen dubbele bezetting per week. Het streven binnen de gemeente Arnhem naar een dubbele bezetting van 4 of meer dagdelen per week wordt door 50% van de scholen gerealiseerd. Dit is een stijging t.o.v. voorgaand jaar toen 44% van de OAB/VVE-basisscholen een dubbele bezetting van 4 of meer dagdelen per week realiseerde. Niet alle inzet van dubbele bezetting is echter rechtstreeks terug te vinden in de groepen, omdat in de praktijk het aantal groepen en de groepsgrootte kan variëren. De kwaliteit van de dubbele bezetting is niet overal gelijk. Veel scholen zetten, i.p.v. een leerkracht of onderwijsassistent, echter ook een LIO of klasse-assistent in. 42

45 Doorgaande lijn Om een doorgaande lijn te realiseren van voor- naar vroegschools krijgen peuters en kleuters op de VVE locaties hetzelfde VVE programma. Het management van de voor- en vroegschoolse locaties in de wijken werkt samen om deze doorstroom te bevorderen. In stromen 129 doelgroeppeuters uit, waarvan 11% in de categorie Anders. Uitstroom in de categorie Anders is licht gedaald t.o.v. voorgaand jaar en betreft in de meeste gevallen kinderen jonger dan 4 jaar. Voor 67% van de doelgroeppeuters werd in een sterke doorgaande lijn gerealiseerd naar een VVE-basisschool in (58%) of buiten (9%) de wijk, hetgeen een stijging is in vergelijking met voorgaand jaar. In Malburgen Noord en Zuid en in De Laar is de sterke doorgaande lijn van doelgroeppeuters naar een VVE-school in de eigen wijk duidelijk verbeterd t.o.v. voorgaand jaar. In de wijken Klarendal/St. Marten en Presikhaaf West is de sterke doorgaande lijn van doelgroeppeuters in de eigen wijk afgenomen t.o.v. voorgaand jaar. Van de nieuw ingestroomde doelgroepkleuters op de OAB/VVE-scholen heeft 66% een VVE voorschoolse voorziening bezocht, hetgeen een afname is in vergelijking met voorgaande jaren. Het percentage doelgroepkleuters op de VVE-volgscholen dat een VVE voorschoolse voorziening bezocht is nagenoeg gelijk aan voorgaand jaar. Het percentage doelgroepkleuters op de OAB/VVE-scholen dat in het geheel geen voorschoolse voorziening bezocht is gestegen (van 18% naar 23%), de sterkste toename is in t Broek en Presikhaaf Oost. Het percentage doelgroepkleuters op de VVE-volgscholen dat in het geheel geen voorschoolse voorziening bezocht is eveneens toegenomen (van 11% naar 31%). Het betreft hier echter kleine aantallen. Opbrengsten In juni 2014 is een door Stichting Pas i.s.m. de gemeente opgestelde notitie Naar resultaatafspraken VVE Arnhem met de drie schoolbesturen besproken. Doel van deze resultaatafspraken is inzicht in de resultaten VVE te krijgen op locatie- en stedelijk niveau. In deze monitor is hiertoe een eerste aanzet gemaakt. Omdat momenteel alle gegevens nog handmatig uit het leerlingvolgsysteem (ESIS-B) gehaald moeten worden, kon slechts een deel van de in deze notitie voorgestelde resultaten weergegeven worden in deze monitor. Voor de toekomst zal Stichting Pas een ICT plan opstellen om de benodigde gegevens uit het leerlingvolgsysteem te kunnen halen. Van de OAB/VVE-scholen zijn van kinderen die in schooljaar in groep 3 zitten de gemiddelde vaardigheidsscores op de toetsen Taal voor Kleuters en Rekenen voor Kleuters gegeven bij aanvang van groep 1 (M1), eind groep 1 (E1) en uitstroom van groep 2 (E2). Hierbij is onderscheid gemaakt tussen kinderen die wel/geen VVE programma hebben gevolgd in de voorschoolse periode. De resultaten wisselen per school. De vaardigheidsscores van kinderen (met/zonder VVE) liggen bij de toets Rekenen voor Kleuters dichter bij het landelijk gemiddelde dan bij de toets Taal voor Kleuters. Niet alle scholen hebben de afgesproken gegevens verzameld. Hierover zullen nieuwe afspraken met de betreffende scholen gemaakt worden. Verzamelen van resultaatgegevens van alle Arnhemse basisscholen en het plaatsen van deze gegevens in een meerjarenperspectief zal er toe bijdrage inzicht in de resultaten VVE in Arnhem te krijgen. Professionalisering en ouderbetrokkenheid Conform de afspraken met de gemeente Arnhem wordt er op toegezien dat het personeel de nieuwste ontwikkelingen volgt die van belang zijn bij voor- en vroegschoolse educatie. Regelmatig worden met 43

46 dit doel verschillende cursussen gegeven. Deskundigheidsbevordering richt zich op: < Kaleidoscoop < Ontwikkelingsvolgmodel (OVM) < Woordenschat/ taalstimulering < Maatwerktrajecten VVE < ICT-toepassingen Ouderbetrokkenheid is een belangrijke factor in de ontwikkeling van kinderen. Binnen het VVE-beleid is ouderbetrokkenheid een belangrijk aandachtspunt en een noodzakelijke voorwaarde voor het welslagen van VVE. Van de VVE-instellingen wordt verwacht dat zij een educatief partnerschap aangaan met ouders, met als doel het leren en de motivatie en ontwikkeling van kinderen te bevorderen. Daarnaast bieden VVE-locaties met veel doelgroepkinderen een ouderprogramma in een vaste frequentie aan, dat aansluit bij de behoeften van de ouders op de locatie. Een projectmedewerker Ouderbetrokkenheid VVE draagt zorg voor implementatie en coördinatie. Uit de evaluatie van de ouderbijeenkomsten bleek dat de deelnemers over het algemeen zeer tevreden waren. 44

47 7 Aanbevelingen en aandachtspunten Naar aanleiding van de conclusies en discussie van de VVE resultaten worden de volgende aanbevelingen en aandachtspunten genoemd: < In het streven naar een 100% aanbod, blijft het zinvol om bij de reguliere voorschoolse voorzieningen in alle wijken te monitoren hoeveel doelgroepkinderen deze voorzieningen bezoeken. < Afstemming met STMG t.a.v. de aanlevering van gegevens aan Stichting Pas t.b.v. monitoring. < Het percentage doelgroepkleuters op de OAB/VVE-scholen en VVE-volgscholen dat in het geheel geen voorschoolse voorziening bezocht, is gestegen. < Opstellen van een ICT plan om de resultaten van VVE beter in beeld te brengen. < Afstemming met scholen m.b.t. toetsresultaten en informatie over deelname aan voorschoolse VVE programma s. < VVE-volgscholen beleid. 45

48 46 V VE monitor

49 Bijlage 1 Aanvullende tabellen voorschools Bereik doelgroeppeuters Tabel 1 geeft van de drie afgelopen schooljaren, o.b.v. de 1-oktobertellingen, het aantal kleuters en percentage doelgroepkleuters. Op basis van het totaal aantal peuters in Arnhem wordt door gebruik te maken van het overeenkomstige percentage doelgroepkleuters het aantal doelgroeppeuters bepaald. Voor het schooljaar blijkt uit de 1 oktobertelling (2013) dat het percentage doelgroepkleuters 10,1% is. Het gemiddeld aantal peuters in Arnhem over deze periode is De schatting van het aantal doelgroeppeuters in Arnhem is 263 (10,1% van 2603). Tabel 1 Telgegevens peuters en kleuters in Arnhem (in aantallen) Kleuters o.b.v. 1 oktobertelling Totaal aantal kleuters van 4 en 5 jaar op Arnhemse basisscholen Totaal aantal doelgroepkleuters op Arnhemse basisscholen 414 (12,6%) 412 (12,1%) 343 (10,1%) Schatting peuters o.b.v. GBA * (bron: GBA gemeente Arnhem) Totaal aantal peuters in Arnhem Schatting totaal aantal doelgroeppeuters in Arnhem 344 (12,6%) 330 (12,1%) 263 (10,1%) * gemiddelde van aantal peuters in Arnhem op 1 okt, 1 jan., 1 apr. en 1 juli Tabel 2. Bereik doelgroeppeuters per locatie over de schooljaren 11-12, en VVE-peuterspeelzalen en VVE kinderdagverblijven. Wijk Psz/kdv Gemiddeld aantal peuters in de wijk* Gemiddeld aantal geplaatste peuters Gemiddeld aantal geplaatste doelgroeppeuters Gemiddeld percentage doelgroeppeuters t Broek ,5 Kdv Kakelbont % 7% - De Symfonie I , ,5 29% 42% 46,77% De Symfonie II , ,8 43% 44% 36,25% Totaal , ,3 31% 34% 43,19% Geitenkamp ,8 Blokkendoos , ,8 47% 35% 27,23% De Grenspost , ,5 29% 14% 22,41% Totaal , ,3 37% 23% 24,45% Klarendal / ,4 St. Marten Klarendal , ,3 38% 44% 32,87% Totaal , ,3 38% 44% 32,87% Malburgen N ,3 Malburcht , ,8 39% 33% 41,78% Kdv Merlijn , ,5 8% 3% 3,80% Totaal ,3 31% 23% 29,07% Malburgen W ,3 Kdv Klimop % 0% De Vr. Ark , ,5 32% 29% 38,27% Totaal ,5 21% 16% 19,62% 47

50 ERRATUM VVE monitor Vervolg Tabel 2 Wijk Psz/kdv Gemiddeld aantal peuters in de wijk* Gemiddeld aantal geplaatste peuters Gemiddeld aantal geplaatste doelgroeppeuters Gemiddeld percentage doelgroeppeuters Malburgen Z , Kdv Mirakel 13 16** - 5 6** - 38% 38% - Kl. Boemerang , ,8 39% 27% 30,1% Het Speelrijk , ,5 43% 46% 39,1% Voorschool , ,5 44% 36% 53,4% Startgroep % Totaal , ,1 41% 37% 37,9% Presikhaaf O 91 86,5 Overkant *** 10 20,3 4 8,0 40% 39,4% Presikhaaf W ,5 Kdv Harlekijn , ,0 26% 23% 6,1% Overkant*** % 40% Presikhaven , ,8 48% 46% 52,7% Totaal , ,8 40% 38% 39,9% TOTAAL , ,3 35% 30% 32,3% * gemiddelde van aantal peuters in de wijk op 1 okt, 1 jan., 1 apr. en 1 juli ** Kdv Mirakel gemiddelde van alleen derde en vierde kwartaal 2012 *** Psz De overkant tot 1 januari 2012 in Presikhaaf West en vanaf 1 januari 2012 in Presikhaaf Oost Tabel 3. Bereik doelgroeppeuters per locatie over de schooljaren 11-12, en Selectspeelzalen. Wijk Psz/kdv Gemiddeld aantal peuters in de wijk* Gemiddeld aantal geplaatste peuters Gemiddeld aantal geplaatste doelgroeppeuters Gemiddeld percentage doelgroeppeuters Elderveld , De Rakkertjes , ,0 45% 28% 37,7% Klarendal / St. Marten De Hommel % 9% - De Laar ,5 Trommelaar , ,3 30% 21% 19,3% Moriaantje , ,3 23% 19% 17,0% Totaal , ,6 26% 20% 18,0% Presikhaaf O ,5 Pinokkio , ,8 21% 17% 25,1% Rijkerswoerd ,5 Dikkertje Dap , ,0 16% 14% 16,2% Vredenburg/ ,5 Kronenburg Pompeltje , ,8 24% 20% 23,5% TOTAAL , ,2 25% 19% 22,1% * gemiddelde van aantal peuters in de wijk op 1 okt, 1 jan., 1 apr. en 1 juli

51 Intensiteit en duur deelname (doelgroep)peuters Tabel 4. Gemiddeld aantal geplaatste kinderen voor meer of minder dan 4 dagdelen per week op de VVE-peuterspeelzalen en VVEkinderdagverblijven schooljaren , en Wijk Psz/kdv Minder dan 4 dagdelen 4 dagdelen of meer t Broek Kdv Kakelbont De Symfonie I ,0 De Symfonie II 0 1 0, ,5 Geitenkamp De Blokkendoos , ,3 De Grenspost 4 8 3, ,8 Klarendal / St. Marten Klarendal 0 0 9, ,8 Malburgen N De Malburcht , ,8 Kdv Merlijn 0 0 0, ,0 Malburgen W Kdv Klimop De Vrolijke Ark , ,3 Malburgen Z Kdv Mirakel 1 3* - 4 3* - De Kl. Boemerang , ,5 Het Speelrijk , ,8 Presikhaaf O De Overkant ** 0 1, ,8 Presikhaaf W Kdv Harlekijn 2 1 0, ,5 De Overkant ** Presikhaven 1 en , ,5 Totaal VVE 86 (21%) 99(24%) 83,5(21%) 321(79%) 317(76%) 317,6(79%) * Kdv Mirakel gemiddelde van alleen derde en vierde kwartaal 2012 ** Psz De overkant tot 1 januari 2012 in Presikhaaf West en vanaf 1 januari 2012 in Presikhaaf Oost De gegevens van de voorschool zijn niet meegenomen in deze tabel. Tabel 5. Gemiddeld aantal geplaatste kinderen voor meer of minder dan 4 dagdelen per week op de VVE-selectspeelzalen, schooljaren , en Wijk Psz/kdv Minder dan 4 dagdelen 4 dagdelen of meer Elderveld De Rakkertjes , ,8 Klarendal / St. Marten De Hommel De Laar Trommelaar , ,3 Moriaantje , ,0 Presikhaaf O Pinokkio , ,8 Rijkerswoerd Dikkertje Dap , ,3 Vredenburg/Kronenburg Pompeltje , ,5 Totaal VVE-select %) %) 219,1(83%) 43 (16%) 46 (17%) 43,7(17%) 49

52 Wachtlijsten Tabel 6. Aantal peuters van 2,6 jr. op de wachtlijsten van de VVE-peuterspeelzalen en VV- kinderdagverblijven (gem. van 4 kwartalen) t Broek Kdv Kakelbont De Symfonie I 3 2 3,5 De Symfonie II 2 2 3,8 Totaal 6 4 7,3 Geitenkamp De Blokkendoos 1 3 4,3 De Grenspost 7 5 1,8 Totaal 8 8 6,1 Klarendal / St. Marten Klarendal 3 5 6,5 Malburgen N De Malburcht ,0 Kdv Merlijn Totaal ,0 Malburgen W Kdv Klimop 4 1 1,0 De Vrolijke Ark ,5 Totaal ,5 Malburgen Z Kdv Mirakel 8 2* - De Kl. Boemerang 3 7 1,5 Het Speelrijk 7 7 3,8 Totaal ,3 Presikhaaf O De Overkant** 1 1,0 Presikhaaf W Kdv Harlekijn De Overkant** Presikhaven 1 en ,0 Totaal ,0 Totaal VVE ,7 * Kdv Mirakel gemiddelde van alleen derde en vierde kwartaal 2012 **Psz De overkant tot 1 januari 2012 in Presikhaaf West en vanaf 1 januari 2012 in Presikhaaf Oost Tabel 7. Aantal peuters van 2,6 jr op de wachtlijsten van de VVE-selectspeelzalen (gem. van 4 kwartalen) Elderveld De Rakkertjes 4 5 4,3 Klarendal / St. Marten De Hommel De Laar Trommelaar 4 8 5,3 Moriaantje ,5 Totaal ,8 Presikhaaf O Pinokkio 5 4 4,3 Rijkerswoerd Dikkertje Dap 4 5 6,0 Vredenburg/Kronenburg Pompeltje 9 9 6,0 Totaal VVE-select ,4 50

53 Doorgaande lijn Tabel 8. Uitstroom in aantallen vanuit de VVE psz/kdv naar het basisonderwijs, schooljaren en Wijk Totaal en aantal doelgroep kinderen in de wijk VVE (%) in de wijk niet-vve (%) buiten de wijk VVE (%) buiten de wijk niet- VVE (%) anders (%) Totaal t Broek Totaal 40% 63% 0% 4% 13% 8% 17% 4% 30% 21% Doelgroep 85% 71% 0% 0% 8% 14% 0% 0% 8% 14% 13 7 Elderveld Totaal 65% 68% 9% 18% 0% 9% 9% 0% 17% 5% Doelgroep 88% 78% 0% 0% 0% 11% 0% 0% 13% 11% 8 9 Geitenkamp Totaal 52% 49% 3% 0% 0% 3% 36% 23% 9% 26% Doelgroep 67% 63% 0% 0% 0% 0% 33% 13% 0% 25% 9 8 Klarendal / Totaal 67% 61% 0% 0% 9% 19% 9% 6% 15% 13% St. Marten Doelgroep 73% 63% 0% 0% 18% 38% 9% 0% 0% 0% 11 8 De Laar Totaal 60% 68% 25% 12% 7% 7% 4% 9% 5% 4% Doelgroep 50% 100% 37% 0% 3% 0% 3% 0% 7% 0% Malburgen N Totaal 52% 61% 0% 0% 4% 15% 8% 7% 36% 16% Doelgroep 65% 82% 0% 0% 0% 0% 15% 0% 20% 18% Malburgen Z Totaal 54% 76% 0% 2% 18% 13% 2% 2% 25% 7% Doelgroep 58% 79% 0% 5% 10% 5% 3% 0% 30% 11% Malburgen W Totaal 61% 66% 0% 0% 15% 16% 4% 12% 20% 7% Doelgroep 75% 82% 0% 0% 25% 18% 0% 0% 0% 0% Presikhaaf O Totaal 49% 61% 0% 0% 17% 6% 29% 25% 5% 8% Doelgroep 25% 60% 0% 0% 50% 0% 25% 20% 0% 20% 4 5 Presikhaaf W Totaal 40% 37% 0% 2% 23% 20% 11% 16% 26% 24% Doelgroep 46% 38% 0% 0% 23% 25% 12% 13% 19% 25% 26 8 Rijkerswoerd Totaal 19% 33% 42% 53% 12% 7% 12% 0% 15% 7% Doelgroep 20% 50% 40% 0% 0% 0% 20% 0% 20% 50% 5 2 Vredenburg/ Totaal 54% 91% 24% 0% 8% 0% 11% 0% 3% 9% Kronenburg Doelgroep 100% 92% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 8% 6 13 Totaal Totaal 51% 62% 7% 5% 12% 11% 11% 10% 19% 12% 623* 484 Doelgroep 62% 77% 7% 1% 11% 9% 7% 2% 14% 11% * Van vier uitgestroomde kinderen is in niet bekend waar zij naar toe gingen. Daarom is er een verschil van 4 kinderen met tabel 6 op blz

54 52 V VE monitor

55 Bijlage 2 Aanvullende tabellen vroegschools Dubbele bezetting Figuur 1. Aantal dagdelen dubbele bezetting schooljaar (als gemiddelde per groep) Figuur 2. Aantal dagdelen dubbele bezetting schooljaar (als gemiddelde per groep) Tussen haakjes is het aantal groepen weergegeven. Niet alle inzet van dubbele bezetting is rechtstreeks terug te vinden in de groepen, omdat in de praktijk het aantal groepen en de groepsgrootte kan variëren. 53