Gemeente Den Haag. RIS Verslag van de openbare vergadering van de COMMISSIE LEEFOMGEVING

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag RIS Verslag van de openbare vergadering van de COMMISSIE LEEFOMGEVING Datum en tijd Woensdag 23 september 2015, aanvang uur De vergadering is achteraf terug te zien via internet op: Plaats Raadzaal, Spui 70, Den Haag Aanwezig de voorzitter: mevrouw D. de Winter de leden: de heer J. Oudshoorn (HSP), mevrouw I. Vianen (GroenLinks), de heer M. Rogier (CDA), de heer E. van Hees (PVV), mevrouw L. Zandstra (PvdA), de heer P. Grinwis (CU/SGP), de heer G. van Vulpen (HSP), de heer R. Guernaoui (D66), mevrouw M. van der Bijl (VVD) en de heer B. van Kent (SP) de fractievertegenwoordigers: mevrouw S.F. Rahiembaks (PvdE), de heer M. van der Beek (GDM/OPDH) en de heer J. Leuven (PvdD) Afwezig De fracties van ID, Groep Okcuoglu en Groep Van der Helm Verder aanwezig De heer B. Revis (wethouder Binnenstad, Stadsontwikkeling, Kerngebieden en Buitenruimte), de heer T. de Bruijn (wethouder van Financiën, Verkeer, Vervoer en Milieu), mevrouw N. Breunis (secretaris) A. Opening, mededelingen en vaststelling agenda De voorzitter opent de vergadering en verwelkomt de aanwezigen. De agenda wordt ongewijzigd vastgesteld B. Werkbespreking Openbaar Vervoer/HTM Bij de bespreking werden betrokken: * raadsvoorstel van het presidium met zienswijze op het ontwerp-programma van Eisen voor de concessie Rail Haaglanden Vervoersautoriteit MRDH; * een brief d.d. 26 maart 2015 van wethouder FVVM over Brief HTM inzake acties terugdringen storingen RandstadRail; * beantwoording schriftelijke vragen van het raadslid Van Vulpen over Prijsstijging losse kaartverkoop HTM; * beantwoording schriftelijke vragen van de raadsleden Van Vulpen en Van Kent met Vervolgvragen prijsstijging losse kaartverkoop HTM; * beantwoording schriftelijke vragen van de raadsleden Van Vulpen en Van Kent over Duidelijkheid voor HTM reizigers; * beantwoording schriftelijke vragen van het raadslid Rogier over Opknippen lijn 17; * raadsmededeling d.d. 21 mei 2015 met de Voortgangsrapportage Werelds Netwerk aan Zee, tevens afdoening motie rv /2; * d.d. 24 juli 2015 van ROVER Den Haag inzake Instandhouding traject tram 17 Zoutmanstraat Brief van 20 juli 2015 aan de Vervoersautoriteit MRDH; * raadsmededeling d.d. 18 september 2015 met Aanvulling Voortgangsrapportage WNAZ (RIS286261). 1

2 Na de opening door de voorzitter geven de volgende sprekers een presentatie: de heer A. van der Heijden (voorzitter van ROVER Afdeling Den Haag e.o.), de heer R. van Onselen (platform OVHA), de heer K. Baart (Fietsersbond), de heer H. Schuurman (2 e voorzitter ondernemingsraad HTM Personenvervoer NV & HTM Beheer BV) en de heer J. Bierman (algemeen directeur HTM). Na de presentaties en toelichtingen (zie de bijlagen) geven de genodigden antwoord op vragen van commissieleden. Mevrouw Zandstra vraagt op welke punten van de gedetailleerde concessie de HTM meer vrijheid nodig heeft. Verder informeert zij naar de besluitvorming over lijn 17, waar de commissie graag over door wil praten en of de huidige lijnvoering met smalle trams mogelijk blijft. De heer Schuurman merkt op, dat een vervoersplicht is gedefinieerd bij extra vraag. Die is dermate gedetailleerd dat wanneer de HTM 24 uur van te voren elke extra vraag zou kunnen voorzien, de chauffeurs altijd moeten rijden wanneer er voertuigen en rails beschikbaar zijn. De beschikbaarheid van rijdend personeel wordt echter niet genoemd. Het geeft niet de vrijheid om te kijken naar een oplossing, bijvoorbeeld met bussen. Er staan details in als de tram moet elke halte afroepen. Verder staan in het PvE bepalingen over de distributieplicht. De HTM moet ervoor zorgen dat op 500 meter van elke halte een oplaadpunt moet zijn voor de OV-chipkaart. Indertijd was afgesproken dat het stadsgewest Haaglanden daarvoor zou zorgen. Dat is laat en traag gebeurd. Door de gedetailleerdheid worden andere creatieve oplossingen onmogelijk gemaakt. Hij adviseert meer met elkaar in gesprek te gaan zonder het PvE voor tien jaar in details uit te werken. In die periode zullen zich nog veel ontwikkelingen voldoen. Het PvE moet passen bij veranderende situaties. Men moet adequaat kunnen reageren op veranderingen in de stad en de maatschappij. De heer Bierman verwijst naar de brief van de HTM van 7 juli 2015, waarin een antwoord is gegeven waarmee het vervoersplan van de HTM wordt bevestigd. De concessiegever MRDH is nu gevraagd om een reactie. De HTM en ROVER hebben uitvoerig nagedacht over het door mevrouw Zandstra genoemde dilemma. Blijft lijn 17 in tact met de oude gtl s (Gelede Tram Lang) of wordt een deel van lijn 17 (vanaf Wateringseveld) vervangen door lijn 16? De infrastructuur is al aangepast voor de brede, nieuwe tram. De meningen daarover verschillen. De HTM kiest ervoor lijn 17 breed te bedienen waar dat al kan (van Centrum tot Wateringseveld), zeker wanneer lijn 16 kan worden verbeterd en verlengd om dat oude tracé door de Zoutmanstraat in te vullen. Dat is een acceptabele, maar niet ideale oplossing. De MRDH moet hier nog een reactie op geven. De heer Van Vulpen vraagt de heer Schuurman een toelichting op een door hem genoemde andere vorm van governance. Ziet hij mogelijkheden de te lage gemiddelde snelheid in Den Haag (ten opzichte van Rotterdam) te verbeteren? Spreker maakt zich er zorgen over dat de financiële paragraaf nog niet bekend is. Wat is het standpunt van de HTM over inperking van de concessieduur? Welke kansen zijn er het te gedetailleerde PvE bij te stellen? Hij vraagt een visie op de knelpunten. Wat is er op tegen daar ook smalle trams in te zetten (lijn 9, lijn 1, lijn 12). De heer Schuurman zegt ten aanzien van de governance, dat het voor inbesteding vereist is dat de inbestedende dienst wordt bestuurd als ware het een eigen afdeling. In Rotterdam heeft de gemeente ten aanzien van de RET 100% van de aandelen. Er is ook een constructie denkbaar waarbij de MRDH 100% van de aandelen heeft. Dat is wettelijk toegestaan. De HTM verkeert in de bijzondere positie dat 49% van de aandelen bij de NS in eigendom zijn. Dat heeft consequenties. Daardoor moet er een truc worden bedacht om te voldoen aan de voorwaarden van inbesteding. Dat is mogelijk door de uitgifte van een golden share, waarbij de MRDH bepaalde beslissende bevoegdheden krijgt. Overigens zou een dergelijke constructie getoetst moeten worden bij de rechter. Die zou kunnen oordelen dat de bedachte constructie niet voldoet aan de eisen van inbesteding. Dan moet een nieuw model worden bedacht. Die onzekerheid is een zorgpunt vanuit de medezeggenschap. Spreker heeft geen oordeel over de beste constructie. 2

3 Wat betreft rijtijden is met brede trams het airnet-concept geïntroduceerd. Dat concept vereist een rijtijdversnelling. Daarvoor moeten haltes vervallen. Het gaat echter om de beste en veiligste oplossing voor de reizigers. Rijtijdversnelling is heel complex, zeker wanneer er sprake is van veel opbrekingen en omleidingen. De heer Bierman licht toe, dat zeggenschap over een onderneming en eigenaarschap in het ideale geval in dezelfde handen zijn. Die discussie is nu niet aan de orde. Om risico s te verschuiven van de ene partij naar de andere, bijvoorbeeld wanneer de HTM niet meer wordt afgerekend op dienstregelingsuren maar op dienstregelingskilometers, wordt het risico van grote omleidingen en vertragingen voor de HTM groter. Daar horen financiële consequenties bij. De balans tussen de toenemende risico s en de gevolgen voor het rendement van de HTM moet goed worden bestudeerd. De HTM moet voldoende inkomsten genereren vanuit de reizigers en de subsidiegever. Dat is een zorgpunt. Hij komt dan ook nog terug op de financiële paragraaf. Vereenvoudiging van de governance is mogelijk door verkleining van de hoeveelheid indicatoren (vijf in plaats van vijftien). Die discussie loopt nog. Op grond van in het verleden gemaakte keuzes zal binnenkort een prachtige, brede, comfortabele en laagdrempelige tram gaan rijden. De discussie over de toekomstige keuze van nogmaals 60 nieuwe trams zal in de toekomst plaatsvinden. De heer Rogier merkt op dat aspecten als de 500-meter grens en de frequenties en de ambities van de Haagse mobiliteit binnen de MRDH onder druk staan. Hoe ziet de HTM dit? Wat is de stand van zaken met betrekking tot de beleidslijn tarieven? Is het juist dat er geen reclames op de nieuwe voertuigen mogen worden getoond? Hoeveel inkomsten loopt de HTM daardoor mis? Wat komt er concreet in het PvE te staan over de geluidsoverlast bij nieuwe en bestaande bochten? Is daar sprake van maximale inspanning of van een maximaal budget? Heeft ROVER al een voorkeur voor het tracé van lijn 17 richting de Scheveningse Haven? De heer Bierman zegt dat de 500-meter-afstand voor een deel een politieke keuze is. Er is beleid over vastgesteld. Dat heeft consequenties voor de rijsnelheid en dus voor de kosten. Als er andere politieke keuzes worden gemaakt, is de HTM in principe bereid daaraan mee te werken, mits men de financiële consequenties daarvan goed begrijpt. Bij tarieven is de OV-chipkaart de standaard ( 0,88 opstaptarief en 0,15 per kilometer). Als geste bestaat de mogelijkheid van een dagkaart of een uurnetkaart. Dat leidt tot de huidige tariefstelling van 3,50, 0,50 meer dan in Rotterdam. Reclame op de tram was in de eerste jaren verboden. Het is niet de bedoeling reclame-uitingen op te nemen op de nieuwe Avenio-tram, maar in de toekomst is dat misschien wel. Het genereren van extra inkomsten door reclame is prima en drukt de kosten voor de reiziger en de subsidiegever. Bewoners hebben hun zorg geuit over geluidsoverlast in bochten bij het einde van lijn 6. Ad hoc is daarvoor een pragmatische en eenvoudige oplossing voor gezocht. Per situatie zal de HTM in voorkomende gevallen daar serieus naar kijken. De heer Van der Heiden heeft een onderbouwd voorstel gedaan voor de ontsluiting van het Norfolkterrein met verlenging van tramlijn 17 in plaats van lijn 11. Hij licht dit toe. De voorkeur gaat uit naar lijn 17. De heer Guernaoui vraagt om een overzicht met knelpunten en oplossingen in het kader van brede en smalle trams. Welke trajecten blijven over waar een smalle tram niet zou kunnen rijden. De HTM gaat een offerte maken voor het Programma van Eisen. In hoeverre is de eigenaar daarbij betrokken? Verder informeert hij naar de voortgang van het traject Wereldstad aan Zee. Hoe vindt de HTM die investeringen gaan? De HTM kan geen Wifi leveren in trams; in andere steden kan dat wel. Graag een toelichting. Wanneer gaat de Avenio rijden? De heer Bierman zal een overzicht van knelpunten en oplossingen in het traject smalle en bredere trams aan de commissie doen toekomen. 85% is geschikt voor breed. Het indienen van een offerte met een looptijd van tien jaar en voor zo n groot bedrag is nogal wat. 3

4 De eigenaar moet daar wat van kunnen vinden. De HTM is dan ook al meer dan een jaar intensief in overleg met de aandeelhouders, de gemeente Den Haag en NS. Er zijn dit jaar twee formele aandeelhoudersvergaderingen gepland. Hij zal de stukken daarvan via wethouder De Bruijn aan de raad doen toekomen. Wat betreft Wereldnetwerk aan Zee en de samenwerking met NS stelt hij dat de logica daarvan sterk is. In de toekomst wil men zo veel mogelijk een multimodale vervoersoplossing bieden en onder invloed van de technologie kan dat steeds beter. Hij licht dit toe. De HTM kan desgewenst in alle trams Wifi aanbieden, maar het is zeer duur. Daar is geen geld voor. Een alternatief wordt geboden door op een aantal grote belangrijke haltes Wifi aan te bieden. De Avenio is een supertram. De HTM is zeer tevreden over alle testen en bijna klaar. De tram gaat rijden voor het eind van dit jaar. De heer Van Kent vraagt of ooit is onderzocht waar het omslagpunt ligt qua ritprijs en hanteert in dit verband het begrip prijselasticiteit. Verder informeert hij naar de bonus/malus-systematiek. Welke grenzen liggen er op dat vlak? Vervolgens vraagt hij een reactie op het integreren van bus- en railconcessie. De SP-fractie vindt dat zeer wenselijk. Tenslotte vraagt hij wie verantwoordelijk is voor de presentatie, zoals het onderhouden van de voertuigen. De heer Bierman merkt op, dat er concrete studies zijn gedaan en die laten zien dat de prijselasticiteit heel laag is in het openbaar vervoer. Mensen vinden het belangrijker om gemakkelijk te kunnen reizen, om een basisveiligheid te krijgen, dan de uiteindelijke prijs. Veel reizigers reageren vrij weinig op een prijsverandering. De bonus/malus is een verdedigbaar systeem, mits de indicatoren op hoofdlijnen zijn en de HTM feitelijk verantwoordelijk is voor datgene waar men op wordt afgerekend. Het is belangrijk dat de kans op een bonus en de kans op een malus symmetrisch is. Het ijkpunt en het startniveau zijn dan van belang. In de beeldvorming heeft dit haken en ogen. Hij licht dit toe. In veel grootstedelijke gebieden wordt tot 50% van de vervoersbewegingen met het OV gerealiseerd. In de randstad blijft dat hangen op 10%. Zelfs met de fiets meegerekend, blijft het OV-aandeel laag. Een middel om dat efficiënt te verbeteren is de vervoerder verantwoordelijk te maken zo zuinig en slim mogelijk kansen te pakken. De systematiek van de concessie om voor tien jaar lang lijnen vast te leggen, geeft risico s. Een multimodale vervoersconcessie, zoals in Amsterdam, geeft de HTM meer kansen daar slim mee om te gaan. Bovendien kunnen dan kosten worden bespaard op planning, financiële administratie en personeelslasten. De heer Beenen merkt op, dat de HTM zich absoluut verantwoordelijk voelt voor het onderhoud van de voertuigen. Tegelijkertijd wordt die verantwoordelijkheid ook bij de opdrachtgevers gevoeld. Dat leidt tot discussie. De MRDH wil dat oplossen door de verantwoordelijkheid bij de HTM te leggen. De heer Bierman vindt het dan wel belangrijk dat de HTM die onderhoudskosten vergoed krijgt. De relatie tussen de HTM en de opdrachtgever verloopt niet altijd vlekkeloos in het maken van keuzes en het vergoeden van de onderhoudskosten. Er wordt hard aan gewerkt dat te verbeteren. De heer Schuurman bespreekt HTM-bus (100% dochter van HTM). Men werkt met in- en aanbesteding en dan ontstaan twee verschillende regimes en manieren van aansturen. Hij licht toe waarom een integrale concessie naar zijn mening de beste keuze is. De heer Leuven vraagt wat de negatieve impact van het PvE voor reiziger en personeel concreet kan inhouden. Verder informeert hij naar de grafiek over punctualiteit van RandstadRail, die zou zijn toegenomen. Wat is tenslotte het standpunt van Amsterdam? De heer Schuurman constateert de situatie van de aandeelhouder die een bepaald rendement wil en die van de opdrachtgever MRDH, die een concreet gedetailleerd PvE wil. 4

5 De heer Bierman merkt op dat RandstadRail de belangrijkste rail is. Daar zijn te vaak dagen met problemen mee geweest. Dat was aanleiding voor de inwerkingstelling van een taskforce RandstadRail. Samen met Siemens, Mott Mcdonald en de HTM-ingenieurs wordt hard gewerkt aan verbetering. De korte dip aan het eind van de zomer t.a.v. RandstadRail had te maken met een grote brand bij VROM en een grote elektriciteitsstoring in de stad. De grote lijn gaat omhoog. De heer Van Onselen wijst erop, dat Amsterdam en MRDH totaal verschillende concessievoorstellen doen. Hij kijkt vooral naar de waarborgen voor de reizigers en hij vindt daar weinig van terug. Alles is mogelijk, zolang het maar door de MRDH wordt gesanctioneerd. Er bestaat geen inspraakregeling over de dienstregeling. In Amsterdam is van oudsher gedetailleerd aangegeven hoe men omgaat met verzorgingshuizen, eerste treinen, minimumfrequenties e.d. Daar zijn dus minder klachten. De heer Van Hees ziet verbreding in de ontwikkelruimte. Waar mist de HTM meer ontwikkelruimte? De heer Bierman meent, dat de HTM goed in staat is een aantal van de vervoerstechnische keuzes te maken. In het Hoofdlijnenakkoord is een bepaalde ontwikkelruimte afgesproken. Hij verwijst naar het opgenomen lijstje. Mevrouw Van der Bijl bespreekt zwartrijden (specifiek bij evenementen) en klanttevredenheid (o.a. bij stakeholders als organisaties). Is daar meer informatie over? De heer Bierman heeft kennisgenomen van het standpunt van mevrouw Van der Bijl over het vuurwerkfestival en het optreden van Direct. Zwartrijden is een probleem. Een opgerichte Raad van Kinderen zegt zwartrijden heel gemeen te vinden en handhaving belangrijk te vinden. Het zwartrijpercentage was enkele jaren geleden boven de 10% en is gedaald naar 3%. Het aantal beveiligers is verhoogd, waardoor het gevoel van sociale veiligheid is verhoogd en de kaartverkoop is gestegen. De HTM meet systematisch de reizigerstevredenheid met de Landelijke Barometer (jaarlijks) en maandelijks met het klantenpanel. Niet wordt systematisch de klanttevredenheid van andere stakeholders gemeten. Vanuit maatschappelijke betrokkenheid worden voor initiatieven als Duurzaam Den Haag en Haagse Krach, de Koos Meindertsschool, kosteloos bussen ingezet. De heer Grinwis is het pleidooi voor een integrale concessie uit het hart gegrepen. Wat zijn de voordelen die de HTM kan behalen? Wat is nog haalbaar? Hij vraagt speciale aandacht voor het groepsreizen en het alles kids reisproduct. Is er meer behoefte aan dergelijke producten? Is de opvatting over het disfunctioneren van de MRDH een kwalificatie in relatie tot de haltevervangingsproblematiek of is dat een bredere opvatting? Welke kansen biedt de nieuwe concessie? De heer Bierman stelt dat de busconcessie nu niet aan de orde is. Die opdracht loopt tot In Rotterdam loopt echter wel een discussie of die concessie integraal moet worden. Hij bespreekt de praktische voordelen van een integrale concessie. Ten aanzien van groepsreizen is een en ander verbeterd. Daar maakt de HTM nu pas op de plaats. De klachten zijn nu beperkt. Hij is een groot voorstander van de samenwerking tussen Rotterdam en Den Haag. De heer Van der Heiden ziet graag dat het groepsreizen verder wordt verbeterd, zoals voor scholen. Het systeem van in- en uitchecken zal echter blijven bestaan. Met de in gang gezette verbeteringen is ROVER erg blij. Concrete voorstellen heeft hij nu niet voorhanden. Vervanging van DRIS is aan de orde geweest, zoals die aan de Kalvermarkt, dat deel uitmaakt van het OV-knooppunt Centrum. Het is heel moeilijk daar een DRIS geplaatst te krijgen. Hij bespreekt de problemen met de vervanging van abri s, hekwerken, haltepalen en halteborden. Wie doet dan het haltebeheer? Die verantwoordelijkheid ligt sinds 1 januari 2015 bij de MRDH. Is die daartoe in staat? De MRDH moet zich richten op het aansturen op hoofdlijnen. 5

6 De heer Van der Beek vraagt een toelichting op het bepalen van de keyindicatoren. Is het verder voor de HTM een optie om continu te meten, bijvoorbeeld met een App? Verder informeert hij naar wifi op de haltes, de governance en naar de RET. De heer Bierman vindt dat indicatoren niet mogen overlappen of tegenstrijdig zijn. Ze moeten het geheel beschrijven dat men wil meten. Hij denkt aan indicatoren als volume, klanttevredenheid en enkele operationele zaken. De MRDH beoordeelt de indicatoren en er hangt een bolus/malus aan. Spreker is er voorstander van om continu te gaan meten. De technologie maakt dat ook steeds meer mogelijk. Op een beperkt aantal hoofdhaltes (40) zal wifi mogelijk worden. Wat betreft governance komt er een klein gouden aandeel voor de opdrachtgever. Dat is een wettelijke noodzaak om te kunnen voldoen aan de wettelijke plicht van inbesteding, zodat de MRDH de HTM kan aansturen als ware het een eigen dienst. Dat gouden aandeel gaat vergezeld met een aantal belangrijke vetorechten voor de MRDH. In Rotterdam gaat iets vergelijkbaar plaatsvinden. De heer Schuurman bespreekt de golden share-oplossing. Voor Rotterdam is dat niet per se noodzakelijk. Mocht een dergelijke constructie voor de rechter sneuvelen, dan is de gemeente Rotterdam bereid de aandelen over te dragen aan de MRDH. Daar staat het noodscenario klaar. Mevrouw Vianen leest in de voorliggende plannen, dat niet langer zal worden afgerekend op uren maar op kilometers. Is dat een logische keuze gezien de hoge bevolkingsdichtheid in Den Haag? Is een afspraak mogelijk over een maximaal percentuele prijsstijging van de kaartjes? De heer Bierman vindt het afrekenen niet in inzet (uren), maar in resultaat (gereden kilometers), verdedigbaar. Het is echter wel een verhoging van het risico, zeker in een stad waar de rijsnelheid onvoorspelbaar is en onder druk staat door omleidingen en opbrekingen. De logische vervolgstap zou zijn het afrekenen op aantal passagiers naar een bepaalde tevredenheid. Spreker is geen voorstander van het afspreken van een maximale prijsverhoging, o.a. omdat inflatie onvoorspelbaar is en een factor kan zijn in het wel of niet verhogen van prijzen. Momenteel is er geen inflatie, maar er zijn ook jaren geweest van 15% inflatie. De voorzitter bedankt de genodigden voor hun bijdrage en expertise C. Sluiting werkbespreking en opening vergadering De voorzitter sluit om uur de werkbespreking en opent de vergadering D. Raadsvoorstel van het presidium met zienswijze op het ontwerp-programma van Eisen voor de concessie Rail Haaglanden Vervoersautoriteit MRDH In de brief d.d. 25 juni 2015 van wethouder De Bruijn (FVVM) is de procedure voor vaststelling van het Programma van Eisen opgenomen. Zie ook het verslag van 2 september In raadsmededeling d.d. 21 juli 2015 heeft het college een advies uitgebracht aan de hand waarvan het presidium het raadsvoorstel heeft opgesteld. De voorzitter bespreekt de procedure. De heer Van Kent (SP) verwacht dat de commissie de zienswijze wil aanvullen of aanpassen. Mevrouw Zandstra (PvdA) herinnert aan de eerdere bijeenkomsten over dit onderwerp. In overleg met de SP heeft de PvdA de volgende mogelijke bouwstenen als aanvulling op de zienswijze: - vertaal de huidige dienstregeling naar uitgangspunten voor de toekomst als het gaat om afstand tot haltes, tijdstip eerst en laatste rit, frequentie van ritten en behoud van de huidige lijnen. Het moet voor iedereen duidelijk zijn dat dit het uitgangspunt is. Maar we zijn natuurlijk bereid jaarlijks met HTM over aanpassingen van gedachte te wisselen. 6

7 - als HTM zo gelooft in die OV-monitor, dat willen wij daar ook in mee gaan. Maar we zouden graag progressieve ambities voor de klanttevredenheid willen zien. Die zijn nu statisch. In jaar 1 kun je echter minder verwachten dan in jaar 10. Dat kan je of vooraf doen, of tijdens de rit - bijvoorbeeld elke twee jaar - bijstellen. - iets over de noodzaak om als raad een rol te hebben in het beoordelen van de jaarlijkse vervoersplannen. De raad wil de informatie gelijktijdig met de colleges van de MRDH ontvangen. Daarnaast moeten we als commissie zelf tijd vrijmaken, zodat we het snel in commissie kunnen bespreken en de wethouder op pad kunnen sturen. - de fiets moet mee mogen buiten de spits in voortuigen die daarvoor zijn toegerust. Bij voorkeur laat de HTM dat breder toe. - meer inzicht in de bonus/malus-systhematiek en uitleg waarom dat zou werken. Komen daar geen verkeerde prikkels uit voort? In ieder geval de wens om dat grondig te evalueren na aantal jaar. Misschien duidelijke grenzen stellen aan hoogte van de bonus en malus (en dus de mogelijkheid inbouwen dat dit aangepast/geschrapt kan worden). Daarnaast: corrigeren voor externe factoren zoals weer en werkzaamheden. - wens om snel meer duidelijkheid te krijgen over zeggenschap en discussie daarover te voeren voordat besluit daadwerkelijk voorligt. Is dus ook oproep aan ons eigen college om een voorstel voor te leggen, voordat de besluitvorming daadwerkelijk voorligt. personeelsparagraaf toevoegen: max 10% externe inhuur en WNT-norm als bovengrens stellen voor beloning. - iets opnemen over goed werkgeversschap. - alle mogelijkheden openhouden om in de toekomst bus- en railconcessie aan elkaar te koppelen, bijvoorbeeld door de volgende busconcessie een looptijd te geven, waardoor de eindtijd gelijk loopt aan de tramconcessie. - het schrappen van het streven naar gelijke tarieven in de MRDH. Als wij een 1-kaartje willen of met subsidie de tarieven willen verlagen, dan willen we daarover niet per se met de hele regio overeenstemming hoeven te bereiken. Op een vraag van de heer Van Hees over het vertrouwen in de HTM antwoordt mevrouw Zandstra, dat er altijd gesproken moet kunnen worden over aanpassingen. Zij wil graag de huidige dienstregeling als uitgangspunten, maar is bereid daar jaarlijks over van gedachten te wisselen. Zo kan worden gesproken over kaartverkooppunten. Gelet op komende ontwikkelingen of onvoorziene omstandigheden moet herziening tijdens de concessie mogelijk zijn. Zij heeft drie vragen aan de wethouder. Wat vindt hij van de wens van de HTM om over meer zaken in de vervoersketen verantwoordelijkheid te dragen dan nu in de concessie, bijvoorbeeld over de informatiesystemen en de abri s. Hoe denkt de wethouder over de rol van de gemeente als aandeelhouder. In Rotterdam wordt bijvoorbeeld geen rendement gerekend. Den Haag doet dat wel. Spreekt de wethouder met de HTM ook over het thema duurzaamheid? In Zoetermeer is geïnformeerd naar groene stroom. De heer Guernaoui (D66) kan zich ten aanzien van de concessie grotendeels aansluiten bij de inbreng van de PvdA. In de concessie moeten de risico s van de aandeelhouder en als lid van de MRDH worden beperkt, althans inzichtelijk worden gemaakt. Tot 2016 gaat het rendement van de HTM in het Investeringsfonds. Wat gebeurt daarna? Hij vraagt naar het percentage van 10% externe inhuur. Hoe gaat Den Haag om met de aanbieding van de HTM aan de MRDH? Hoe wordt de raad daarbij betrokken? Spreker vindt de beantwoording van de schriftelijke vragen over de DRIS-borden onbevredigend. Hij wil dat bij alle haltes in Den Haag DRIS-borden worden geplaatst. Wat betekent dat financieel? De heer Van Kent (SP) is het volledig eens met de inbreng van de PvdA. De HTM heeft aangegeven niet te willen worden afgerekend voor zaken waar de HTM niet voor verantwoordelijk is. In het huidige voorstel is dat wel het geval. Dat betreft informatieborden, de haltes, het ontbreken van verlichting omleidingen en opbrekingen. Hij vraagt aandacht voor de inbreng van de ondernemingsraad en het punt van vergrijzing en de opleiding van nieuwe buschauffeurs. 7

8 Dat punt van goed ondernemerschap moet worden toegevoegd. Hij bespreekt het financieel risico, dat meer bij de opdrachtnemer komt te liggen. Wat betekent dat voor Den Haag als aandeelhouder? Is dat een vestzak/broekzak-kwestie? Wat is de afspraak rond het rendement en op basis waarvan is die afspraak gemaakt? Na 2016 verdwijnt dan Haags OV-geld richting NS. De SP was dan ook absoluut tegen de verkoop van de aandelen aan de NS. Dat moet meewegen bij de rendementsverwachting die we de HTM opleggen. Hij informeert naar het gouden aandeel. Heeft dat te maken met het feit dat NS mede-aandeelhouder is in HTM? Hij adviseert juridisch advies in te winnen van bijvoorbeeld Pels Rijcken over welke scenario s er op dit punt mogelijk zijn, zoals het terugkopen van de aandelen van de NS. Het verbaast hem dat de informatieborden zijn verdwenen bij de nieuwe haltes. Wat is daarmee gebeurd? Kan in de concessie worden opgenomen, dat HTM meer verantwoordelijkheden krijgt t.a.v. de informatieborden en de haltes. De heer Rogier (CDA) kan bij veel punten uit de inbreng van de PvdA en D66 aansluiten. Sinds 2013 is men al bezig met de Nota van Uitgangspunten en later het Programma van Eisen voor de concessie. Hij vraagt aandacht voor het Investeringsfonds, dat loopt tot Hij mist nog de financiële paragraaf. Hij vindt de reactie van het college zeer uitgebreid en kan die ook steunen. Artikel 7 spreekt over welke vervoersbewijzen er mogen worden verkocht. In hoeverre heeft Den Haag daar invloed op en kan informatie daarover in het Engels worden aangeboden? Hij informeert naar de vennootschapsbelasting. Gevraagd wordt rekening te houden met de groei van minimaal 2%, maar het liefst 3%. Zijn er sancties op te verwachten voor Den Haag wanneer die groei niet wordt gehaald? Wie is verantwoordelijk voor dc veiligheid van het railvervoer? In de wet Lokaal Spoor wordt een grote verantwoordelijkheid richting gemeentes, althans richting concessieverlener, gelegd. De heer Van der Beek (GDM/OPDH) gaat ervan uit dat het onderdeel veiligheid in het PvE zit. Mevrouw Van der Bijl (VVD) ziet de zienswijze als een soort boodschappenlijst. In principe staat zij positief ten opzichte van de inbreng van PvdA en SP. In de werkbespreking heeft de wethouder al aangegeven, dat het wellicht niet mogelijk zal zijn alle boodschappen mee naar huis te nemen. Een aantal suggesties van de PvdA en de SP wil de VVD graag steunen, maar de fractie wil dat beperken tot echt essentiële boodschappen. In de zienswijze springen er twee zaken uit, namelijk het ontbreken van de financiële paragraaf en het financieringsrisico. Het is verstandig een goed beeld te krijgen van de samenwerking van de HTM met de gemeente, bijvoorbeeld ten aanzien van evenementen. Die worden vaak door de gemeente gesubsidieerd. Vaak zou er geen kaartcontrole plaatsvinden, waardoor organisaties extra geld moeten inleggen om het openbaar vervoer te regelen. Dat zijn momenten waarop de HTM veel omzet zou kunnen draaien. In hoeverre kan de wethouder met de HTM afspraken maken om de ondersteuning van de HTM bij evenementen te vergroten of moet dit in de zienswijze worden aangescherpt? De heer Van Vulpen (HSP) merkt op, dat men bij de vaststelling van de railconcessie voor tien jaar greep moet houden op de kwaliteit van het OV en de risico s daarbij. De vraag is of dit in deze vorm voldoende wordt gegarandeerd. Alle sprekers hebben zorgen geuit over de zeer gedetailleerde en hoge eisen. Zijn fractie maakt zich zorgen over de zeggenschap. Wat zijn de gevolgen als de MRDH straks meer zeggenschap krijgt. Graag informatie over de overdracht van de risico s. Welke financiële risico s loopt de stad? De fractie sluit zich aan bij de vragen die ook het college hierover stelt. Wellicht is aanscherping gewenst. Waarom is de financiële paragraaf nog niet bekend? Waarom heeft de gemeente Rotterdam geen golden share-constructie nodig? Hij sluit aan bij de vragen van de HSP hierover. Behoudt de gemeente Den Haag wel een aandelenmeerderheid? Hij vraagt meer inzicht in de bonus/malus-systematiek. Het is wellicht verstandig de concessieduur terug te brengen naar twee jaar. Dat sluit beter aan op de busconcessie. Vervolgens bespreekt hij de OV-klantenbarometer en wil daar graag iets van terug zien in de zienswijze. Het is een landelijk instrument en regionaal gezien onvoldoende nauwkeurig. De MRDH onderkent dit. Spreker denkt aan vierjaarlijks meten, onderzoek doen op alle OV-lijnen en minstens 100 reizigers interviewen. 8

9 Ten aanzien van de kwaliteit van het OV sluit hij zich aan bij de inbreng van de PvdA. De informatievoorziening op de borden moet beter en de mogelijkheid van fietsenstalling bij abri s moet worden onderzocht. Kunnen uniforme tarieven worden vastgelegd in de zienswijze. Waarom kan wifi in de trams in Rotterdam wel? Moet in de zienswijze iets worden opgenomen over onderzoek naar de inzet van smalle trams op de laatste lijnen met knelpunten? In dit verband noemt hij het (niet) kappen van monumentale bomen. Indien er voldoende draagvlak voor zijn suggesties in de commissie is, is hij bereid een voorstel daarvoor op te stellen. De heer Guernaoui (D66) wil liever de in de werkbespreking toegezegde stukken afwachten. De heer Van Vulpen HSP) bespreekt het belang van goed werkgeverschap en stelt voor dit toe te voegen aan de strategische doelstellingen van de HTM. Hij sluit zich aan bij de vraag over 10% externe inhuur. Hij bespreekt de gedachte om weer vaste controleurs op de tram aan te stellen. In Rotterdam is dat gebeurd en daar is de sociale veiligheid vijf keer hoger dan in Den Haag. Hij sluit zich aan bij de gestelde vragen over het rendement en groene stroom. De heer Van Hees (PVV) heeft vragen over de financiële dekking. Wanneer is dat helder en kan dat transparant? Wat betreft de zienswijze vindt hij ambtelijk gepriegel overbodig. Hij geeft aan vertrouwen te hebben in de HTM. De HTM kan en moet doen waar die goed in is. Spreker ondersteunt de ontwikkelruimte binnen bepaalde kaders. Wat is daarin mogelijk? In dit verband noemt hij de informatieborden, schone haltes en reizigerstevredenheid. Daar hangt een kostenplaatje aan vast. Hij stelt voor het Vervoersplan jaarlijks te bespreken. Punt van zorg is de golden share-constructie. Hoe groot acht het college de kans dat deze constructie niet houdbaar blijkt? Dreigt dan alsnog aanbesteding? Een aandelenmeerderheid is voor de gemeente van cruciaal belang. Een van de aandeelhouders is Abelllio, het dochterbedrijf van de NS. Landelijk is een strategische heroriëntatie gaande. Zo zou sprake kunnen zijn van afstoting van regionale deelnemingen van de NS en haar dochterbedrijven. Houden het college en de MRDH daar rekening mee? Wat zouden de gevolgen voor de gemeente zijn wanneer NS besluit Abellio te verkopen? Maakt het dan wat uit of het een buitenlandse of binnenlandse investeerder is? Die zaken zijn relevant voor de risico s en de continuïteit van de HTM. Ten aanzien van de ondernemingsraad wijst hij op een brief van wethouder Revis (als verantwoordelijke voor deelnemingen) aan de HTM over de herbenoeming van mevrouw Van der Heem. Haar derde termijn op aandragen van de OR in de Raad van Commissarissen zou volgens de statuten geen probleem zijn, maar de wethouder zet er druk op dat de OR iemand anders zou moeten voordragen. De voorzitter wijst erop dat deze laatste kwestie geen relatie heeft met de concessie. Op een vraag van de heer Van Kent, antwoordt de heer Van Hees een integrale bus- en railconcessie sympathiek te vinden, maar hij wijst erop, dat die twee verschillende trajecten, ook qua in- en aanbesteding en looptijden, juridisch lastig zijn. De heer Leuven (PvdD) stelt dat een deel van de opmerkingen van zijn fractie terugkomen in de lijst van PvdA en SP. Voor zijn fractie is het belangrijk dat Den Haag beschikt over laagdrempelig en aantrekkelijk openbaar vervoer, zodat burgers ertoe verleid worden hun vervuilende auto te laten staan. Dan moet het OV aan bepaalde minimumeisen qua vervoersverbindingen, rijtijden en frequenties voldoen. Die ziet hij niet terug in het Programma van Eisen en hij vraagt die op te nemen in de zienswijze. De fractie wil meer inzicht in de bonus/malus-regeling en de prikkeling die daarvan uitgaat. Het ontbreken van een financiële paragraaf is een belangrijk punt. Wanneer en hoe komt die informatie naar de raad? De heer Grinwis (CU/SGP) hoopt dat de potentie om als OV in de Randstad en Den Haag te groeien, wordt waargemaakt en dat de concessie en het PvE daaraan een bijdrage leveren. Hij sluit zich aan bij de door PvdA en SP ingebrachte toevoegingen aan de zienswijze. 9

10 Hij is voorstander van een integrale concessie en om de rail- en busconcessie gelijktijdig te laten eindigen. Kan dat als perspectief in de zienswijze worden opgenomen? Hij is benieuwd naar de financiële paragraaf. Hij sluit aan bij de vragen van de SP over de golden share-constructie en vraagt om een toelichting. Zijn er varianten denkbaar? Hij geeft in overweging het volgende aan de zienswijze toe te voegen: de mogelijkheid van wifi (het kan wel in Rotterdam) en groepsreizen. De OV-chipkaart is een ramp voor gemeenschappen, omdat dit reisproduct puur op het individu is gericht. Gelukkig is er nu wel het alles kids-reisproduct. Toch zou in de zienswijze het tegemoetkomen van groepen moeten worden opgenomen. Hij sluit aan bij de inbreng van de VVD over evenementen. Hoe kansrijk ziet de wethouder het overnemen van de Haagse zienswijze door de MRDH? De heer Van der Beek (GDM/OPDH) stelt vast dat het PvE straks 23 zienswijzen kent. Hoe gaat de definitieve versie eruit zien voor de gemeente Den Haag en wie stelt deze vast? Daar moet de HTM straks een prijskaartje aan koppelen. Komen er in de looptijd van tien jaar revisielevels? Hoe vaak wordt de zienswijze ge-update? Hij sluit zich aan bij de vorige sprekers over het verder specificeren van de zienswijze. De risico s - operationeel, financieel en juridisch - en het kwaliteitsstreven van en voor de HTM zijn voor zijn fractie de kernpunten van de zienswijze. Hij mist in de stukken het streven naar innovatie, zoals vergaande robotisering, het vernieuwen van de rails en standaardisatie van transportmiddelen. Mevrouw Vianen (GroenLinks) is blij met de voorzet van PvdA en SP voor de zienswijze. Zij kan zich daar grotendeels in vinden. Ze sluit zich aan bij reeds gestelde vragen. De fractie stelt voor in de zienswijze een zinsnede op te nemen over de maximale prijsstijging. De heer Bierman had gezegd, dat dit niet verstandig zou zijn met het oog op het aspect inflatie. De fractie stelt voor een maximaal percentage prijsstijging op te nemen met inflatiecorrectie. Wat vindt de wethouder van de mogelijk negatieve gevolgen van het afrekenen op kilometers in plaats van op uren (opheffen van haltes?). Verder vraagt ze een reflectie op het effect van de aandelenverkoop aan de MRDH, op de financiële positie van de gemeente en de bevoegdheden van de gemeente. Wethouder De Bruijn: * beantwoordt vragen van commissieleden. * onderstreept, dat het gaat om een ontwerp-programma van Eisen. Van verschillende gemeenten kan nog een reactie komen. Dat zullen er geen 23 zijn. Voorts is de MRDH nog volop in overleg met de HTM over de verdeling van de verantwoordelijkheid en het leggen van de risico s bij de HTM. * bespreekt de uitgebreide brief van het college ten behoeve van de zienswijze en neemt aan dat de commissie deze onderschrijft. Hij heeft er geen probleem mee de elementen uit de voorzet van PvdA en SP op te nemen, maar vraagt zich wel af of het verstandig is alles dicht te timmeren. Het is nu aan de raad om het voorstel van het presidium aan te passen. * zegt toe de financiële paragraaf, waar overigens geen formele besluitvorming over zal plaatsvinden, zodra deze beschikbaar is te delen met de raad (niet voor 1 oktober 2015). Onderdeel daarvan vormt de bonus-malusregeling. * zegt toe de werking van de bonus-malusregeling tussentijds te evalueren bij de Mid Term Review van de concessie. * merkt op, dat aspecten als veiligheid (verantwoordelijkheid van de MRDH), de vennootschapsbelasting en de aanbieding van diensten in het Engels zijn geborgd. * wijst erop dat veel elementen al zijn opgenomen in het Hoofdlijnenakkoord, waarover de raad eerder heeft besloten. * is er geen voorstander van een maximale prijsstijging op te nemen. De HTM doet voorstellen over tariefstelling en de MRDH zal daar uiteindelijk over beslissen. * licht de verandering van het systeem van uren naar kilometers toe. Dat levert een beter product op voor de reiziger en daar is overeenstemming over. Mevrouw Zandstra (PvdA) vraagt zich af of er niet meer taken onder deze concessie zouden moeten vallen, zodat de HTM echt verantwoordelijk is over de hele keten. 10

11 Verder vraagt ze naar aspecten van duurzaamheid. Mevrouw Vianen (GroenLinks) vindt het niet vanzelfsprekend dat de verandering van het systeem van uren naar kilometers een beter product voor de reiziger zal opleveren en noemt in dit verband het opheffen van haltes. De heer Van Kent (SP) informeert naar het bonus-malussysteem. Aan welke bedragen wordt gedacht of aan welke percentages van de subsidie? Kan de raad daar nog iets van zeggen op het moment dat overeenstemming met de HTM is bereikt? Wethouder De Bruijn merkt op dat wanneer een halte wordt opgeheven, het aantal kilometers van het traject hetzelfde blijft. Het gaat erom hoeveel met de trams gereden wordt. De HTM wil dat risico graag nemen. Dit onderdeel is overigens al opgenomen in het ontwerp. Bij de bonus-malusregeling wordt gedacht aan een percentage van ongeveer 1%. Wethouder Revis bespreekt de zeggenschap, het rendement en de toekomst na In het Hoofdlijnenakkoord is opgenomen dat de HTM en MRDH een zo licht mogelijke constructie zullen creëren om de wettelijke bevoegdheden van de MRDH te organiseren. Hij zal de commissie nader schriftelijk informeren over de zeggenschap van de MRDH en de constructie en risico s van de golden share. Overigens zal de MRDH ook zeggenschap krijgen in de RET. De rol van de aandeelhouder bij het concessieproces is beperkt. Uiteindelijk doet de directie van de HTM Personenvervoer een bieding. Elk bedrijf maakt rendement. Er is een dividendafspraak met de HTM. De afspraken liggen vast in de overeenkomst uit 2012 (aandelentransactie NS), zoals over een cumulatief-preferent aandeel voor de NS. Voor het overige zijn het geen harde afspraken, maar prognoses. De minister van Financiën is aandeelhouder van de NS en minister Dijsselbloem is bezig met een strategische heroriëntatie. Daar kan spreker geen uitspraken over doen. Het (gewijzigde) raadsvoorstel van het presidium zal worden geagendeerd in de raadsvergadering van 1 oktober De volgende fracties maken een voorbehoud: GroenLinks, HSP, GDM/OPDH, CU/SGP, PvdD, PVV en VVD. De volgende fracties stemmen in met het (op basis van een aanzet van PvdA en SP) gewijzigde raadsvoorstel: D66, PvdA, SP en CDA E. Raadsvoorstel van het presidium inzake zienswijze (geen) op het concept concessiebesluit Hoekse Lijn (RIS285620) De commissie adviseert eenstemmig positief over dit raadsvoorstel, dat op de besluitenlijst van de raadsvergadering van 1 oktober 2015 zal worden geplaatst. In het dictum zal op verzoek van D66 één wijziging worden aangebracht: geen zienswijze wordt vervangen door geen opmerkingen F. Rm d.d. 21 mei 2015 met de Voortgangsrapportage Werelds Netwerk aan Zee, tevens afdoening motie rv /2 (RIS282566) In deze raadsmededeling wordt inzicht geboden in de voortgang van de investeringsagenda en de samenwerking tussen de HTM Personenvervoer en de Nederlandse Spoorwegen. Dit is tevens de uitvoering van de motie Rapportage HTM/NS-deal (motie RV /2) die door de raad is aangenomen op 4 april Het college is van plan voortaan elk jaar een rapportage over de investeringsagenda aan te bieden. Op 18 september 2015 is een aanvullende rapportage ontvangen (RIS286261). De heer Guernaoui (D66) informeert naar de laatste stand van zaken van diverse projecten, zoals de pilot reizen op rekening, de verkoopsystemen en de dagkaart, de aanbieding van reisproducten voor toeristen en project 10. Enkele projecten kunnen niet worden uitgevoerd. 11

12 Dat betekent dat er gelden vrijkomen en er ruimte is op de begroting. Hoeveel? Kunnen andere projecten nu wel worden gefinancierd, zoals de Grafzerk? De heer Rogier (CDA) stelt vast dat Den Haag aan de hand van een bereikbaarheidsagenda aan de realisatie van een aantal grote projecten werkt. Met de NS is hierover een deal gesloten. Hierbij noemt hij het extra rijden van lijn 1 wanneer de trein is verlaat. Het is goed dat in 2014 meer in het investeringsfonds is gestort. Graag een toelichting. De gemeente zal een tracékeuze van lijn 17 en voor de zgn. congrestram (Internationale Zone) voorgelegd krijgen. Wanneer kunnen die worden verwacht? De businesscase is eind 2015 beschikbaar, maar bij het vorige voortgangsbericht was al bekend dat de exploitatie niet rendabel was. Begin 2015 zou een ander voorstel komen. Hoe verhouden deze plannen zich tot de wens vanuit de MRDH om vanuit de regio die Internationale Zone rechtstreeks met OV te bereiken? Hij informeert naar de stand van zaken van de OV-fiets. Zijn daar andere marktpartijen bij betrokken? Worden expats betrokken bij het vormgeven van beter OV in Den Haag? Hoe verloopt de samenwerking met de CS, o.a. over de fietsenstalling? De kosten van verbouw zijn behoorlijk opgelopen. Kan de fietsenkelder worden aangesloten op de stationshal. Hij roept het college op om tempo te houden in het realiseren van de projecten uit de investeringsagenda. Mevrouw Zandstra (PvdA) vraagt om meer vaart te maken ten aanzien van informatieborden, waarin van verschillende OV-soorten wordt aangegeven wat de vertrektijden zijn, zeker op CS. Ze mist het grote blauwe informatiebord in de stationshal. Als er middelen vrijvallen, kunnen die worden ingezet voor het fietsparkeren bij haltes. Het deur-tot-deur-vervoer met de fiets is eigenlijk alleen ingevuld met de pilot OV-fiets. Ze sluit zich aan bij de oproep tot tempo. Mevrouw Van der Bijl (VVD) informeert naar P&R en het Forepark en de voortgang in het dossier van tramlijn 17. Is Wethouder De Bruijn bereid de commissie snel schriftelijk te informeren over het OV/Fiets en het verzoek van de VVD om samen met de MRDH te bekijken de werkzaamheden met betrekking tot lijn 1 te beginnen in Scheveningen en niet in Delft. De heer Van Hees (PVV) sluit zich aan bij de gestelde vragen, met name over de voortgang. De heer Van Kent (SP) sluit zich aan bij de gestelde vragen. Met de investeringsagenda is 75 miljoen gemoeid. Enkele zaken zijn vertraagd of niet haalbaar. Is het mogelijk om vrijvallende middelen te gebruiken voor aanvullende wensen in het Programma van Eisen voor de railconcessie? De heer Van der Beek (GDM/OPDH) sluit zich aan bij de gestelde vragen, met name over de voortgang. Wethouder Revis zal de vragen over de voortgang/tracékeuze van lijn 17, P + R Forepark en de stand van zaken van OV-Fiets ter beantwoording doorgeleiden naar wethouder De Bruijn. De reguliere voortgangsrapportage met de laatste stand van zaken staat gepland voor begin Voor de stand van zaken van het fonds verwijst hij naar de aanvullende rapportage van 18 nseptember 2015 (RIS286261). Het blijft een toer om alle 21 projecten uit te voeren en het geld daarvoor binnen te halen. De prognoses voor het dividend moeten wel worden gerealiseerd. Er waren meevallers, maar ook tegenvallers. Over 2014 is nauwelijks dividend uitgekeerd. Het vrijkomen van gelden is op dit moment niet aan de orde. Hij zal de verkregen informatie over informatieborden in het Centraal Station doorgeven aan de projectgroep. Na bespreking beschouwt de commissie de motie Rapportage HTM/NS-deal als afgedaan J. Sluiting De voorzitter sluit de vergadering om uur

13 13