Aan de voorzitter van de Commissie Welzijn, Duurzaamheid en Leidschenveen-Ypenburg

Transcriptie

1 Wethouder van Welzijn, Volksgezondheid en Emancipatie mw. drs J. Klijnsma Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de Commissie Welzijn, Duurzaamheid en Leidschenveen-Ypenburg Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BOW/ RIS _20-dec-2005 Doorkiesnummer adres Onderwerp eindevaluatie uitbreidingsoperatie kinderopvang Aantal bijlagen 1 Datum 15 december 2005 Geachte voorzitter, De Regeling kinderopvang en buitenschoolse opvang (Rkb) heeft de gemeente Den Haag in staat gesteld om de capaciteit in de kinderopvang in de periode uit te breiden. De taakstelling die verbonden was aan de regeling betrof het realiseren van 2592 extra kindplaatsen. De feitelijke realisering betrof 362,6 kindplaatsen méér. De taakstelling is dus ruim behaald. Met raadsmededeling d.d. 25 oktober 2004 heeft het college u de verantwoording aan het rijk en de daarbij behorende goedkeurende accountantsverklaring doen toekomen. Eind mei 2005 heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de gemeentelijke verantwoording conform vastgesteld. In voornoemde raadsmededeling is toegezegd dat een finale, evaluatieve rapportage over de uitbreidingsoperatie door de dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn zal worden opgesteld en aan de commissie WDLY zal worden gezonden. Deze finale rapportage treft u hierbij aan. Met vriendelijke groet, Jetta Klijnsma Inlichtingen bij Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Telefoon: Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: Internetadres:

2 Eindrapportage uitvoering Regeling uitbreiding kinderopvang en buitenschoolse opvang Inleiding Jarenlang kenmerkte de kinderopvang in Nederland zich door grote tekorten en lange wachtlijsten. Het rijk heeft daarom eind jaren negentig aan gemeenten extra middelen ter beschikking gesteld om de capaciteit in de kinderopvang fors uit te breiden. Vanaf 1998 kreeg de buitenschoolse opvang een impuls door de Tijdelijke stimuleringsmaatregel buitenschoolse opvang van het ministerie van VWS. De gemeente Den Haag kon door gebruik te maken van die regeling 920 plaatsen in de buitenschoolse opvang realiseren. Deze regeling ging enige tijd later op in de Regeling uitbreiding kinderopvang en buitenschoolse opvang (Rkb) waarmee nog eens 1574 te realiseren nieuwe kindplaatsen gemoeid waren. De Rkb eindigde, nadat het Rijk de looptijd ervan had verlengd, op 31 december Met een aanvulling op de Rkb met betrekking tot nog eens 98 extra kindplaatsen moest gemeente Den Haag uiteindelijk een taakstelling van 2592 nieuwe kindplaatsen realiseren. Per gerealiseerde kindplaats kon de gemeente een bijdrage van het rijk declareren. De hoogte van de bijdrage per kindplaats was afhankelijk van de soort plaats (dagopvang, buitenschoolse opvang of gastouderopvang) en de datum van realisering. Wanneer er minder plaatsen gerealiseerd waren dan in de taakstelling was vermeld, dan werd er een bedrag per kindplaats in mindering gebracht. Meer kindplaatsen leidden niet tot een hogere bekostiging van rijkswege. Boven de taakstelling zijn 362,6 nieuwe kindplaatsen gerealiseerd waarvoor geen extra vergoeding is ontvangen. De gemeente heeft haar verantwoording van de uitbreidingsoperatie eind oktober 2004, voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring, bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ingediend. De vaststelling van de regeling door het ministerie van SZW was conform de gemeentelijke indiening en is eind mei 2005 ontvangen. Totale groei van de kinderopvang In de periode is het aanbod in de kinderopvang met 3015 kindplaatsen gegroeid. Naast de kindplaatsen die in het kader van de Rkb gerealiseerd zijn ( ,6) heeft de kinderopvangmarkt zelf ook gezorgd voor groei. In de afgelopen jaren heeft een aantal particuliere ondernemers voor kinderopvang op eigen kracht kindercentra gerealiseerd. Om te bepalen of de capaciteit aan kinderopvang in een gemeente afdoende is, is gebruik gemaakt van een door het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) ontwikkeld model waarbij, uitgaand van een aantal variabelen (waaronder opleidingsniveau van de bevolking, arbeidsparticipatie van vrouwen, mate van verstedelijking), het benodigd aantal kindplaatsen per 100 kinderen in de leeftijd van 0-3 jaar en 4-12 jaar wordt geschat. Volgens dit model dienen er in Den Haag 25 kindplaatsen dagopvang per jarigen en 8 kindplaatsen buitenschoolse opvang per 100 kinderen in de basisschoolleeftijd te zijn. Uitgaand van het model van het SCP kan gesteld worden er met 23 kindplaatsen per jarigen in de dagopvang en 6,8 kindplaatsen bso voor kinderen in de basisschoolleeftijd vrijwel voldoende kinderopvang is in Den Haag. Uitvoering Het rijk heeft met de regeling Uitbreiding kinderopvang en buitenschoolse opvang (Rkb) een beleidsvrije regeling beoogd. Dat betekende dat gemeenten zelf, aan de hand van de situatie in de stad, konden bepalen op welke wijze zij de regeling uitvoerden en hoe zij de middelen verbonden aan de regeling besteedden. Gemeenten zouden worden afgerekend op het aantal kindplaatsen bij instellingen waarmee een financiële relatie bestond op vastgestelde peilmomenten.

3 RV229/2000 was bepalend voor de uitvoering van de uitbreidingsoperatie. De raad heeft ervoor gekozen de stimuleringsmiddelen te gebruiken ten behoeve van investeringen in accommodaties voor kinderopvang. De op die wijze gerealiseerde kindplaatsen werden bedrijfsplaatsen, dat wil zeggen dat de exploitatie van die plaatsen bekostigd moest worden door werkgevers en ouders. De raad heeft ook besloten, gezien de korte termijn waarbinnen de uitbreidingsoperatie uitgevoerd moest worden en de wens om vooral in buitenschoolse opvang én in minder koopkrachtige delen van de stad uit te breiden, om de uitbreidingsoperatie alleen met de koepelinstellingen voor kinderopvang uit te voeren. Spreiding over de stad Een van de gemeentelijke doelstellingen van de uitbreidingsoperatie was het verbeteren van de spreiding van kinderopvangvoorzieningen over de stad. Het ging daarbij met name om de buitenschoolse opvang. Uitgangspunt daarbij was dat alle basisschoolleerlingen, ongeacht naar welke school zij gingen, gebruik moesten kunnen maken van buitenschoolse opvang. Daarbij was bepaald dat de leiding de kinderen lopend moest kunnen ophalen (het ophalen van kinderen met busjes en taxi s diende zo veel mogelijk te worden voorkomen) en dat met de scholen afspraken gemaakt moesten kunnen worden over vakanties en margedagen. Op verzoek van de toenmalige raadscommissie is bij de uitbreidingsoperatie extra aandacht besteed aan uitbreidingen in de stadsdelen Laak, Escamp en Centrum. Aan de hand van het zg. witte vlekkenplan buitenschoolse opvang zijn zg. scholenkoppelingen gerealiseerd: afspraken tussen de koepels over welke centra voor buitenschoolse opvang welke scholen bedienden. Bij de afloop van de regeling hadden 133 van de ca 140 basisscholen een koppeling met buitenschoolse opvang. Verhouding buitenschoolse opvang/dagopvang Bij de start van de uitbreidingsoperatie was de verhouding tussen de dagopvang en de buitenschoolse opvang niet optimaal: de instellingen konden niet garanderen dat voor doorstromers uit de dagopvang een plek in de buitenschoolse opvang beschikbaar was. Daarom is afgesproken dat de uitbreidingen in een verhouding 65% buitenschoolse opvang en 35% dagopvang zou worden gerealiseerd. Uitgaand van een oorspronkelijke taakstelling van 2592 kindplaatsen, zou de uitbreidingsoperatie 1685 (afgerond) kindplaatsen in de buitenschoolse opvang moeten opleveren. De feitelijke uitbreiding bedraagt 1740 nieuwe kindplaatsen in de buitenschoolse opvang tegen 1214 nieuwe kindplaatsen in de dagopvang (in totaal 2954 nieuwe kindplaatsen). Taakverdeling tussen de koepels en de gemeente In RV229/2000 is uitgegaan van een taakverdeling waarbij de gemeente (OCW/VG) verantwoordelijk zou zijn voor met name grootschalige projecten (nieuwbouw en renovatie). De hierbij betrokken panden zouden in het bezit van de gemeente Den Haag komen en worden verhuurd aan de instellingen voor kinderopvang voor de door de raad vastgestelde genormeerde huurbedragen. De raad heeft hiertoe een investeringskrediet ter beschikking gesteld. De stimuleringsmiddelen van het rijk zijn ingezet ter afdekking van de zg. onrendabele top. De overige projecten zijn door de koepels uitgevoerd. In totaal zijn er door de koepels 81 projecten en door OCW/VG 21 projecten gerealiseerd. Knelpunten bij de uitbreidingsoperatie Het vinden van geschikte locaties Bij de start van de uitbreidingsoperatie werd verwacht dat het moeilijk zou zijn om voldoende uitbreidingslocaties te vinden. Uiteindelijk bleek dit mee te vallen. In de nota Ruimtelijke implementatie kindercentra die door de raad is vastgesteld staat aan welke ruimtelijke criteria kindercentra in Den Haag dienen te voldoen. Deze criteria worden gebruikt bij het opstellen van bestemmingsplannen en bij het toetsen van aanvragen voor toepassing van (verkorte) artikel 19 WRO procedures. Bij een aantal projecten dienden art. 19 WRO procedures te worden doorlopen. Dit leverde geen grote vertragingen op. Het vinden van gekwalificeerd personeel Het vinden van voldoende gekwalificeerd personeel bleek ten tijde van de uitbreidingsoperatie een knelpunt aangezien de opleidingen te weinig gediplomeerde leidsters afleverden. De gemeente wilde op de

4 schaarste aan gekwalificeerd personeel inspelen, maar tegelijkertijd vasthouden aan het waarborgen van veilige en verantwoorde kinderopvang. Daarom is besloten onder strikte voorwaarden ontheffingen van de Verordening op de kindercentra 1995 te verlenen zodat leerlingleidsters als groepsleidster konden worden ingezet. Het halen van de termijn Om in aanmerking te komen voor rijksbekostiging dienden de kindplaatsen uiterlijk 31 december 2003 gerealiseerd te zijn (de oorspronkelijke datum was een jaar eerder). Het rijk was niet bereid gemeenten uitstel te verlenen voor uit de tijd gelopen projecten. Bij een aantal (grote) projecten hield de termijn een zeker risico in. Dat had onder meer te maken met de planontwikkeling waar vaak meerdere partijen en financieringsstromen bij betrokken waren, het beschikbaar komen van de grond en met de niet te beïnvloeden feitelijke bouw. Daarbij dient bedacht te worden dat wanneer de opdracht tot de bouw verstrekt was en vertraging ontstond de gemeente zich niet meer uit het project kon terugtrekken. Om de risico s voor de gemeente beheersbaar te houden, is ingezet op het zoveel mogelijk uitbreiden van kindplaatsen (opdat er compensatie mogelijk was) en het in portefeuille hebben van reserveprojecten. Ook is een risicoreserve gevormd. Voorts is de voortgang van de uitvoering nauwlettend gevolgd opdat vroegtijdig ingrijpen mogelijk was. Gedurende de uitbreidingsoperaties is een aantal projecten, waarvan duidelijk werd dat de termijn niet gehaald zou worden, geschrapt en vervangen door projecten van de reservelijst. Uiteindelijk is één project buiten de termijn gerealiseerd (project Hollanderstraat). Gezien het surplus aan uitgebreide kindplaatsen, kwam de bekostiging van dit centrum niet in de problemen. Eén van de risico-projecten was het grote kindercentrum (205 kindplaatsen) aan het Panamaplein in het Wateringse Veld. Met man en macht is eraan gewerkt dit kindercentrum op tijd op te leveren en in te richten. Dat gebeurde vlak vóór kerst Stijgende bouwkosten In het begin van de uitbreidingsoperatie stegen de bouwkosten bijna maandelijks. Als gevolg daarvan ontstond zorg over of het voor de gemeente haalbaar was de uitbreidingsoperatie binnen het beschikbare budget te realiseren. Dit financiële risico gold overigens alleen voor de projecten die in opdracht van de gemeente werden gerealiseerd: Wanneer de kosten voor de instellingen hoger waren dan het door de gemeente ter beschikking gestelde bedrag, was dat een financieel risico voor de instellingen. Bij de eerste aanbestedingen bleek dat de feitelijke bouwkosten hoger waren dan begroot. In de loop der tijd werden de orderportefeuilles van de aannemers aanzienlijk minder vol, waardoor de prijzen bij de aanbestedingen zakten. Gemeentelijke herindeling per 1 januari 2002 Met ingang van 1 januari 2002 werd het Haags grondgebied uitgebreid met de Vinexlocaties Ypenburg en Leidschenveen. Op deze locaties was een groot tekort aan kinderopvang. In de nadagen van de uitbreidingsoperatie is besloten om beschikbare kinderopvangmiddelen in te zetten om de capaciteit in Ypenburg en Leidschenveen uit te breiden. Alle instellingen voor kinderopvang konden inschrijven voor een bijdrage ten behoeve van het realiseren van nieuwe kindplaatsen in de jaren 2003 en 2004 in Ypenburg en Leidschenveen. Daarnaast konden instellingen voor kinderopvang subsidie aanvragen als bijdrage in de kosten voor tijdelijke huisvesting, vooruitlopend op permanente huisvesting. Zodoende konden ouders zo snel als mogelijk gebruik maken van de benodigde kinderopvang. Het gaat hierbij om een viertal locaties in Ypenburg en Leidschenveen. 5 Toekomst Op 1 januari jl. is een einde gekomen aan de langdurige subsidierelatie met de kinderopvang. Alleen in 2005 en 2006 is er nog de overgangsregeling Sociaal Medische Indicatie voor ouders/kinderen met een sociaal medische indicatie die een subsidieplaats bezetten en die geen aanspraak kunnen maken op bekostiging op grond van de wet. Het is niet waarschijnlijk dat het Rijk in de nabije toekomst nog

5 uitbreidingen in de kinderopvang zal bekostigen. Instellingen worden geacht zelf voor investeringen zorg te dragen, eventueel in overleg met projectontwikkelaars. De gemeente heeft in de afgelopen jaren zowel met rijksmiddelen als met gemeentelijke midde len veel in de kinderopvang geïnvesteerd. In nauwe en goede samenwerking met instellingen voor kinderopvang en schoolbesturen is de spreiding van voorzieningen aanzienlijk verbeterd en heeft met name de buitenschoolse opvang een forse impuls gekregen. Het voorzieningenniveau kinderopvang in de stad is daardoor goed op orde. De uitbreidingsoperatie is sober uitgevoerd. Tevens is een risico-reserve gevormd voor het geval dat (grote) projecten buiten de termijn zouden worden opgeleverd en de gemaakte kosten niet ten laste van regeling gebracht konden worden. Deze risico-reserve hoefde niet aangesproken te worden. Als gevolg hiervan resteert er van het totaal beschikbare bedrag van bijna 21 mlj. een bedrag van ca. 3 mlj. Door de systeemverandering per 1 januari 2005 (in werkingtreding Wet kinderopvang) is er sprake van een zekere vraaguitval. De mate waarin verschilt van wijk tot wijk. In enkele wijken kan zich echter de situatie voor gaan doen dat instellingen de huur opzeggen van door de gemeente gerealiseerde voorzieningen. Gelet op de nog steeds grote behoefte aan kinderopvang lijkt het niet gewenst deze panden af te stoten. Het verlies aan huurinkomsten dient dan wel gecompenseerd te worden. In dit verband wordt onderzocht in hoeverre het mogelijk is een deel van deze middelen incidenteel te behouden voor de kinderopvang. Daarnaast is een mogelijke aanwending de incidentele bekostiging van door de Wet kinderopvang vereiste ambtelijke kosten in het kader van toezicht en handhaving. Er is vertrouwen dat de vraag naar kinderopvang zich, na een dip, zal herstellen. De instellingen zullen een aantal groepen en vestigingen, al dan niet tijdelijk, moeten sluiten waardoor een verantwoorde bezetting mogelijk is. Dit is een consequentie van de markt. Desondanks zal de gemeente, zeker in de eerste jaren ná invoering van de Wet kinderopvang, een oogje in het zeil houden en de capaciteit van en de ontwikkelingen in de kinderopvang in de stad vooralsnog blijven volgen. Markt of geen markt, het is voor Den Haag als grote, internationaal georiënteerde, stad van belang dat het voorzieningenniveau kinderopvang in stand blijft.