De Vlaamse havens: poorten naar onze welvaart

Transcriptie

1 De Vlaamse havens: poorten naar onze welvaart Prof. Dr. Theo E. Notteboom Brugge, 10 februari 2007 Hong Kong, December, De Vlaamse havens Havenontwikkeling Havenfuncties.. en de Vlaamse havens Concurrentiepositie Economisch belang Havenbeleid 2 1

2 De Vlaamse havens Havenontwikkeling Havenfuncties.. en de Vlaamse havens Concurrentiepositie Economisch belang Havenbeleid 3 De groei van een haven Ontstaan Expansie Specialisatie Stadskern Stedelijke expansie Terminalfaciliteiten Havengerelateerde act. Waterdiepte Spoor Weg Reconversie Bron: gebaseerd op Anyport model van James Bird 4 2

3 Ontwikkeling van de Antwerpse haven Begin 19de eeuw: Bonapartedok & Willemdok Einde 19de eeuw & begin 20 ste eeuw: Scheldekaaien en eerste dokken Interbellum: dokken tot aan Van Cauwelaertsluis - Albertkanaal Nederland België : dokken tot Zandvlietsluis 1975: Schelde-Rijnverbinding 1982: Delwaidedok 1987: opening Linkeroever 1989: Berendrechtsluis : Noordzee- & Europaterminal 2000-: Verrebroekdok & Deurganckdok Bron: Havenbedrijf Antwerpen Antwerpen 5 De haven van Zeebrugge 6 3

4 De Vlaamse havens Havenontwikkeling Havenfuncties.. en de Vlaamse havens Concurrentiepositie Economisch belang Havenbeleid 7 De functies van de Vlaamse havens Knooppunten in transport en logistiek Havens als transport- en logistieke knooppunten Havens als buffers in logistieke ketens Havens als waardetoevoegende schakels in logistieke ketens Draaischijven in internationale productienetwerken Vestigingsplaatsen voor industrie en dienstverlening Havens als vestigingsplaats voor industriële bedrijven (MIDA) 8 4

5 Havens als vestigingsplaats voor industriële bedrijven Antwerpen: (petro)chemische industrie: MIDA-ontwikkeling sinds jaren 50 Raffinaderijen BASF, Bayer, Monsanto, etc.. 2de grootste petrochemische complex ter wereld na Houston Automobielindustrie (Opel, New Holland) Energie (Kerncentrale Doel, windmolenpark, etc..) 9 Havens als vestigingsplaats voor industriële bedrijven Inplanting chemische industrie Bestaande chemische industrie (2348 ha) Beschikbare interne reserve (267 ha) 10 5

6 Gent: Havens als vestigingsplaats voor industriële bedrijven Staalindustrie: geïntegreerde staalfabriek van Sidmar (Mittal groep) Automobielindustrie (Volvo Cars, Volvo Trucks, Honda) Energie (kolencentrale, biomassa) Agro-industrie Papierindustrie (StoraEnso) Zeebrugge: Beperkt als industriële haven, wel logistieke autocluster Energie: knooppunt gasnet Oostende: Beperkt als industriële haven 11 Havens als vestigingsplaats voor industriële bedrijven De uitdagingen Nieuwe industriële processen (cascaden, industriële ecosystemen) Recycling activiteiten en energie (ook voor alternatieve energievormen) Ruimteintensivering (inbreiding, co-siting, pijpleidingssystemen, etc..) Milieu Uitdagingen op vlak van herallocatie of herverkaveling vrijgekomen gronden 12 6

7 De overslagfunctie Overslag in het havencomplex in de Rijn-Schelde Delta (cijfers 2005) Kilometers Zeehaven in Rijn-Schelde Delta Amsterdam (incl.kanaalzone) 75 mln ton 65,844 TEU ROTTERDAM 369 mln ton 9.29 mln TEU The Hague Utrecht Nederland Zeebrugge 35 mln ton 1.41 mln TEU Oostende 7 mln ton 9,000 TEU Lille Zeeland Seaports 30 mln ton 39,000 TEU Gent 22 mln ton 30,529 TEU Moerdijk 4.5 mln ton ANTWERPEN 160 mln ton 6.48 mln TEU Brussels Belgium Liège Duitsland Duisburg Dortmund Duesseldorf Cologne Bonn Koblenz Frankrijk Lux Bron: Notteboom 13 Aandeel van de goederencategorieën in de havens 100% Marktaandeel binnen Vlaanderen 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% Gediversifieerde havens of meer specialisatie? Conventioneel stukgoed Roro Containers Vloeibare bulk Droge bulk 10% 0% Antwerpen Gent Zeebrugge Oostende Bron: op basis van cijfers Vlaamse Havencommissie 14 7

8 Aandeel van de havens in goederencategorieën (basis = ton) 100% 90% Marktaandeel binnen Vlaanderen 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% Oostende Gent Zeebrugge Antwerpen 10% 0% Droge bulk Vloeibare bulk Containers Roro Conventioneel stukgoed Bron: op basis van cijfers Vlaamse Havencommissie 15 De distributiefunctie van de Vlaamse havens Vlaanderen ligt centraal in de blauwe banaan.. maar deze kent een enorme dynamiek Bron: Cushman & Wakefield, Healey & Baker 16 8

9 De hoge centraliteit van de Vlaamse havens Hamburg Le Havre Bremen Duinkerken Zeebrugge Amsterdam Rotterdam Antwerpen Centraliteitsindex 17 De distributiefunctie van de Vlaamse havens De bereikbaarheid van het achterland Wegvervoer: - Dicht autosnelwegennet - Kwalitatief hoogstaande wegvervoerders Spoorvervoer: - Talloze shuttle- en bloktreinverbindingen - Dicht spoornetwerke binnen en buiten havens Binnenvaart: - Aansluiting op de Rijn - Gespecialiseerde binnenvaartterminals Kustvaart (Short-Sea shipping): - Talloze feeder-services (UK, Scandinavië) Gecombineerd vervoer en inland terminals: - Uitbouw achterlandnetwerken 18 9

10 De distributiefunctie van de Vlaamse havens Antwerpen: 12 miljoen m 2 opslagruimte, waarvan 5.2 miljoen m 2 overdekt Hooggespecialiseerde magazijnen voor o.a. gevaarlijke goederen, hout, fruit, kunststofgranulaten,... Voor bijna 10 miljoen m 3 tankopslagruimte. Uitgebreide distributieactiviteiten via zogenaamde districentra Soepel douaneregime en vrijhaven-faciliteiten Hoge productiviteit Talloze logistieke initiatieven voor de industrie als reactie op de trend tot outsourcing, subcontracting en value-added logistics 19 De distributiefunctie van de Vlaamse havens De ontwikkeling van een logistieke pool Kilometers Harlingen Leeuwarden Groningen Drachten Veendam Zeehaven in Rijn-Scheldedelta Alkmaar Meppel Inland container terminal Zaandam Beverwijk Amsterdam Kampen Almelo Groeiregio Europese Hengelo Hillegom Netherlands distributie (buiten havensysteem) Utrecht Ede ROTTERDAM Zutphen Havensysteem met A. a/d Rijn Valburg corridors naar achterland Gorinchem Nijmegem Oss Oosterhout Den Bosch Emmerich Zeeland Seaports Moerdijk Tilburg Gennep Duisburg Zeebrugge Krefeld Dortmund ANTWERPEN Helmond Venlo Oostende Deurne Neuss Duesseldorf Gent Meerhout Genk Born Dormagen Willebroek Wielsbeke Stein Cologne Grimbergen Avelgem Brussel Bonn Belgium Liège Lille Germany Valenciennes Andernach Koblenz Bron: Notteboom (c) Frankrijk Lux Mertert 20 10

11 De Vlaamse havens Havenontwikkeling Havenfuncties.. en de Vlaamse havens Concurrentiepositie Economisch belang Havenbeleid 21 De Vlaamse havens als economische motor voor Vlaanderen, cijfers 2004 (lopende prijzen) banen (direct) 346 mln TW (direct) 7,5 miljoen ton banen (direct) 3397 mln TW (direct) 25 miljoen ton Aandeel in de Vlaamse economie Percent Tewerkstelling = 5,7% (direct + indirect) Oostende Zeebrugge Gent Antwerpen Bruto toegevoegde waarde = 18,1 % (direct + indirect) banen (direct) 705 mln TW (direct) 31,8 miljoen ton banen (direct) 8294 mln TW (direct) 152 miljoen ton Bron: NBB Indirecte effecten Vlaamse havens: banen 12,1 miljard toegevoegde waarde Totale effecten Vlaamse havens (direct+indirect): banen 25 miljard toegevoegde waarde 22 11

12 Direct en indirect economische belang van de Vlaamse zeehavens Toegevoegde waarde (miljoen Euro) Tewerkstelling In miljoenen (werkelijke prijzen) In aantal VTE Directe effecten - Maritieme cluster Vlaamse havens Antwerpen Gent Zeebrugge Oostende Directe effecten - Niet-maritieme cluster Vlaamse havens Antwerpen Gent Zeebrugge Oostende Totaal directe effecten Vlaamse havens Antwerpen Gent Zeebrugge Oostende Totaal indirecte effecten Vlaamse havens Antwerpen Gent Zeebrugge Oostende Bron: op basis van cijfergegevens NBB 23 Indexevolutie van tewerkstelling en overslagvolumes voor de Vlaamse havens Vlaamse havens 140 Indexevolutie (1995 = 100) Totale directe tewerkstelling haven (in VTE) Totale directe tewerkstelling in maritieme cluster (in VTE) Totale overslag (in miljoen ton) Vlaamse havens 24 12

13 Duurzame inpassing in multifunctionele omgeving Zoeken naar een evenwicht Economische waarde De zoektocht naar een waardenbalans Milieuwaarde Sociale waarde 25 De Vlaamse havens Havenontwikkeling Havenfuncties.. en de Vlaamse havens Concurrentiepositie Economisch belang Havenbeleid 26 13

14 De Vlaamse havens en de Hamburg-Le Havre range Wilhelmshaven Hamburg Emden Bremerhaven Amsterdam Dunkirk Rotterdam Flushing Zeebrugge Ostend Antwerp Ghent BELGIUM NETHERLANDS GERMANY Le Havre Rouen 27 Marktaandeel van de Vlaamse havens binnen de Hamburg-Le Havre range 60.0% 55.0% 50.0% Marktaandeel in Hamburg-Le Havre range 45.0% 40.0% 35.0% 30.0% 25.0% 20.0% 15.0% Droge bulk Vloeibare bulk Roro Conventioneel stukgoed Totaal Containers TEU 10.0% 5.0% 0.0% Bron: op basis van cijfers Vlaamse Havencommissie 28 14

15 Gezamenlijke achterlanden Marktaandelen in relatie tot Duitsland (1997) Sleeswijk-Holstein Hamburg Mecklenburg-vorpommern Bremen Nedersaksen Berlijn Saksen-Anhalt Brandenburg Noordrijn-Westfalen Saksen Hessen Thüringen 1000 TEU Rijnland-Palz 140 Saarland Baden-Württemberg Beieren Antwerpen Rotterdam Hamburg Bremen 29 De Middellandse zeehavens in volle ontwikkeling. Algeciras Fos. Trieste Venice.. Koper.. Genoa Ravenna La Spezia Leghorn.. Bar... Ancona Civitavecchia Barcelona Naples Salerno... Taranto. Valencia. Cagliari. Gioia Tauro. Malta. Odessa. Ilyichevsk. Constanza. Varna Haydarpasa. Armaport.. Kumport Thessaloniki Gemlik. Izmir. Piraeus Mersin. Lattakia. Limassol..Tartous Beirut. Haifa Ashod. Alessandria. Damietta Port Said Bron: Notteboom, ITMMA 30 15

16 De spelers worden groter Voorbeeld voor containerrederijen en containerrederijgroepen APL Cosco DSR Evergreen Hanjin Hapag-Lloyd Hyundai K Line Maersk MOL MSC Nedlloyd NOL NYK OOCL P&O Sea-land UASC Yang Ming APL Cosco Evergreen Hanjin/DSR Hapag Lloyd Hyundai K Line Maersk MOL MSC NYK OOCL P&O Nedlloyd Sea-land UASC Yang Ming Maersk Line Grand Alliance New World Alliance United Alliance Cosco/Yang Ming/K Line Evergreen MSC Felixstowe Hamburg Harwich Thamesport Bremerhaven Tilbury Rotterdam Southampton Antwerp Zeebrugge Le Havre Zeebrugge = Eurogate = Hutchison PH = PSA (incl. HNN) = P&O DP World Ports = APM Ports Terminals Lisbon Sines (Verdere betrokkenheid PSA is een vraagteken) Algeciras (joint-venture (Port Synergy met joint CMA-CGM) venture with CMA-CGM) Source: Notteboom Dunkirk Marseilles Genoa (joint-venture (Port Synergy met CMA-CGM) joint venture with CMA-CGM) Livorno Venice Ravenna La Spezia Salerno Cagliari Gioia Tauro Cagliari (sinds eind 2002) Marsaxlokk (Port Synergy) 32 16

17 De Vlaamse havens Havenontwikkeling Havenfuncties.. en de Vlaamse havens Concurrentiepositie Economisch belang Havenbeleid 33 Vlaams havenbeleid: aandachtspunten Groei en logistieke uitwaaiering brengt de havens dichter bij elkaar Havengebruikers zien de havens in toenemende mate als een complementair functioneel geheel. Complementariteit havens verder benutten, zonder concurrentie-aspect uit het oog te verliezen Rol Vlaamse overheid versus rol autonome havenautoriteiten (cf. havendecreet) Blijvend belang grote infrastructuurplannen: Maritieme toegang, sluis Terneuzen, tweede sluis Linkeroever, achterlandinfrastructuur, etc.. Duurzame havenontwikkeling 34 17