Preventie & Remediëring

Transcriptie

1 Preventie & Remediëring van leesproblemen, spellingproblemen en laaggeletterdheid - evidence based - primair onderwijs Dexlex

2 Preventie en Remediëring van leesproblemen, spellingproblemen en laaggeletterdheid Leesproblemen: grote problemen! Lezen en schrijven is van grote waarde in onze kennismaatschappij. Toch verlaat een kwart van de leerlingen de basisschool met een leesachterstand van twee jaar of meer.1 Dat zijn jaarlijks laaggeletterden.2 Landelijk krijgt 8% van de basisschoolleerlingen de diagnose dyslexie. Dit is twee keer zoveel als de wetenschappelijk en maatschappelijk verantwoorde norm. Dyslexie en laaggeletterdheid Dyslexie is wat overblijft nadat laaggeletterdheid is bestreden. Op basis van wetenschappelijk onderzoek naar de relatie tussen laaggeletterdheid en dyslexie komt Prof. Dr. Aryan van der Leij (UvA) tot de stelling: als je kunt voorkomen dat leerlingen in het primair onderwijs zwakke lezers worden, houd je de echt dyslectische leerlingen over. Hij zegt: Als er nu iets duidelijk is geworden uit wetenschappelijk onderzoek is het dat dyslexie en laaggeletterdheid vloeiend in elkaar overlopen. Het zijn posities aan de onderkant van geletterdheid waartussen alleen onderscheid gemaakt kan worden op basis van hetzelfde instrument: het verschil in invloed van intensieve, vroegtijdige, langdurige en doelgerichte interventies. De leerlingen die risico lopen komen tot een betere beheersing naarmate het onderwijs, in aanvulling op een goed basisaanbod, binnen en buiten de klas meer maatwerk levert; de normaalverdeling schuift aan de onderkant naar het midden toe: de zwaksten worden minder zwak, de afstand met de anderen verkleint en het aantal leerlingen met laaggeletterdheid en dyslexie neemt nog verder af. Prof. Dr. A. van der Leij. Voorkomen is beter dan genezen Evidence based onderzoek laat zien dat het aantal leerlingen met leesproblemen aanzienlijk kan worden teruggebracht door vroegtijdig interveniëren. Bouw! Met het interventieprogramma Bouw! biedt u preventief hulp aan leerlingen die risico lopen of waarbij het lezen moeizaam op gang komt. Deze aanpak is effectiever dan de huidige werkwijze waarbij het remediëren begint als de achterstanden zijn ontstaan. Letterstad en Dexlex Voor leerlingen bij wie een achterstand is ontstaan, is doelgerichte, effectieve remediërende hulp geboden. Leerlingen die toch uit blijken te vallen bij bepaalde leesmoeilijkheden, zijn goed geholpen met extra uitleg en gerichte oefeningen. Letterstad biedt oefeningen met verschillende woordmoeilijkheden. Afhankelijk van de behoefte, kunnen deze oefeningen als extra tot zeer intensief worden aangeboden. De leerkracht of RT er heeft de regie en behoudt het overzicht. Dexlex biedt hulp bij spellingproblemen. Door te oefenen met woordbeelden, klankherkenning en klankverwerking zorgt Dexlex ervoor dat de taalverwerking effectief wordt gestimuleerd en ontwikkeld. Dexlex helpt leerlingen die de spellingsregels nog niet beheersen door ze op verschillende manieren en niveaus te trainen. Daarnaast vergroot het de woordenschat van de leerlingen. Zorgniveau 3 Om voor diagnostiek en dyslexiezorg/behandeling in aanmerking te komen, geldt als eis dat er effectieve begeleiding is uitgevoerd op zorgniveau 3. Onderstaande methodes voldoen aan de eisen van zorgniveau 3: Preventie met Bouw! Remediëring met Letterstad voor leesproblemen Remediëring met Dexlex voor spellingproblemen Verbetering kwantiteit/kwaliteit van preventief toegepast niveau 3 (individu) bevordert convergente differentiatie Figuur 1. laaggeletterd en ernstig dyslectisch Bron: Van der Leij 2016 Voor risicoleerlingen is preventie aangewezen. Voor alle leerlingen geldt dat als er achterstanden ontstaan, deze zonder uitstel moeten worden aangepakt. Als leerlingen met lees- of spellingproblemen pas in groep 4 gesignaleerd worden, wordt het heel moeilijk om de achterstand in te halen. 1 Inspectie, 2017; Schijf, Van der Schoot, 2008; Vernooy, 2016

3 Bouw!, Letterstad en Dexlex Bouw! Interventieprogramma ter preventie van leesproblemen bij risicoleerlingen in groep 2 t/m 4 Bouw! is een computergestuurd en tutor-ondersteund leesprogramma dat ontwikkeld werd door de Universiteit van Amsterdam om risicoleerlingen te ondersteunen bij de basisprincipes van het lezen. Doordat Bouw! de fases van het voorbereidend, aanvankelijk lezen en de start van het voortgezet lezen omvat is het een complete aanvulling op het curriculum in groep 2 t/m 4. In het begin oefenen leerlingen o.a. spelenderwijs met letters, klanken en rijm. Op grond van het principe van minimal pairing (bijv. tot, pot, pit, kit, kat) wordt een vlotte woordherkenning gestimuleerd bij risicolezers. Risicolezers hebben behoefte aan herhaling en individuele directe feedback en ondersteuning. De inhoud van de lessen wordt herhaald, totdat leerlingen zich de vaardigheden hebben eigengemaakt. Bouw! is zo ontworpen dat leerlingen door niet-professionele tutoren kunnen worden ondersteund. Op deze manier wordt de leerkracht ontlast en worden leerlingen individueel begeleid. Het is de eerste methode die zich richt op preventie; leesproblemen zoveel mogelijk voorkomen, voordat deze zich voordoen. Het programma is tevens een diagnostisch middel; het houdt bij wat er is geoefend en welke vorderingen er zijn gemaakt. Bouw! wordt gekenmerkt door: Preventieve start in groep 2 of begin groep 3 of als het automatiseren van het lezen moeizaam gaat. Leesproblemen zoveel mogelijk voorkomen voordat deze zich voordoen. Voortzetting van de ondersteuning. Uit onderzoek bleek dat de effecten voor vloeiend en vlot lezen enige tijd nodig hebben in tegenstelling tot het verbeteren van de beginnende leesvaardigheden. Op theorie gebaseerd totaal-leesprogramma met meer dan 500 gestructureerde online oefeningen die op school en thuis kunnen worden gedaan. Individuele begeleide oefening, directe feedback en emotionele ondersteuning door tutors (ouders, oudere leerlingen, vrijwilligers, onderwijsassistenten of stagiaires). In het programma wordt met tussentoetsen bepaald wat een leerling beheerst. Op basis daarvan wordt bepaald of (a) herhaling van bepaalde stof nodig is, (b) leerlingen doorgaan volgens plan, (c) leerlingen het programma versneld kunnen afronden of uitstromen. De toetsen worden door de IB er, leesspecialist of leerkracht afgenomen. Indicatie van de mate van de didactische responsiviteit van een leerling d.m.v. digitale logboeken. Het programma houdt bij wat er is geoefend en welke vorderingen er zijn gemaakt. Bouw! is een erkend en gestandaardiseerd programma dat vroegtijdig en langdurig kan worden ingezet op zorgniveau 3. 1 Regtvoort, 2013, Zijlstra, 2015; Van der Leij, 2016 Effectieve aanpak Met het interventieprogramma Bouw! biedt u preventief hulp aan leerlingen die risico lopen. Het is wetenschappelijk aangetoond dat leesproblemen met 60-65% afnemen.1 Deze aanpak is effectiever dan remediëren wanneer achterstanden al zijn ontstaan. Deze worden dan meestal niet meer volledig ingehaald. Bouw! vermindert de noodzaak voor remedial teaching. Bouw! zorgt voor betere lezers en een afname van 60-65% in D/E categorie (Figuur 1). Bouw! vermindert het aantal diagnoses dyslexie en de instroom naar dyslexiebehandeling buiten de school met ruim 60%. Met het interventieprogramma Bouw! kiest uw school voor een moderne, preventieve en kosteneffectieve aanpak om de problemen met leesachterstanden, laaggeletterdheid en dyslexie effectief terug te dringen.

4 Preventie en Remediëring van leesproblemen, spellingproblemen en laaggeletterdheid Voor wie is Bouw! bedoeld? Op zorgniveau 2 en zorgniveau 3: Risicoleerlingen die in groep 2 of aan het begin van groep 3 laag scoren op de screening beginnende geletterdheid en/of de Herfstsignalering. Zwakke lezers waarbij het automatiseren van het lezen moeizaam gaat (groep 3-4). Versterking van het leesonderwijs: voor scholen met veel leeszwakke leerlingen (groep 3-4/5). Voor leerlingen met Nederlands als 2e taal (NT2) achtergrond (groep 3-5) of nieuwkomers (zoals vluchtelingkinderen). Cursussen Breed gedragen Masterplan Dyslexie en de bij het NKD aangesloten behandelinstituten erkennen Bouw! als een zorgniveau 3 interventie die nodig is om te kunnen doorverwijzen naar een behandelinstituut, mits uitgevoerd zoals bedoeld. Diverse gemeenten geven voor Bouw! een vergoeding aan Samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs. Lexima helpt u graag om Bouw! te implementeren en verzorgt cursussen voor Bouw! Coördinatoren en Bouw! Tutoren (gecertificeerd). Kostenbesparend Iedere euro geïnvesteerd in Bouw! levert in de Jeugdzorg een kostenbesparing op van euro. Bouw! Coördinator Voor IB ers die de kennis en vaardigheden willen hebben om Bouw! effectief op hun school in te kunnen zetten. Bouw! Tutor Voor vrijwilligers, (onderwijs)assistenten, (groot)ouders en oudere leerlingen die Bouw! leerlingen goed willen kunnen begeleiden. Zie ook Ervaringen met Bouw! Bekijk de video over werken met Bouw!: met-bouw-lukt-het-wel-filmpje

5 Bouw!, Letterstad en Dexlex Letterstad Complete, gedegen, online, evidence based methode voor passend leesonderwijs in groep 3 t/m 5 Letterstad is een effectieve, gedegen, systematische en complete methode waarmee al tienduizenden leerlingen hebben leren lezen. De online versie van Letterstad biedt optimale mogelijkheden om leerlingen die moeite hebben om zich deze vaardigheid eigen te maken, gericht te ondersteunen. Met een instaptoets kan het startniveau worden bepaald. De leerling kan zelfstandig in het programma werken. Het programma werkt op computer en tablet en is geschikt voor instructie op het digibord. Achtergrond Letterstad is de analytisch-synthetische methode die een belangrijk stempel op het lees- en spellingonderwijs heeft gedrukt. Het was de eerste methode die consequent vanuit leerpsychologische principes het leesonderwijs opzette. Harmen Kooreman, de man achter Letterstad, introduceerde het hakken en plakken. Letterstad heeft een zeer gestructureerde wijze van werken. Letterstad leerroutes Letterstad biedt differentiatiemogelijkheden met vijf leerroutes en verschillende instapniveaus die door de leerkracht of RT er voor elke leerling individueel kunnen worden bepaald. Letterstad is uitstekend methode-overstijgend inzetbaar als extra ondersteuning op zorgniveau 2 of 3 bij lees- en/of spellingproblemen. De leerling kan de online oefeningen zelfstandig maken, op school en thuis. De leerkracht of RT er kan diagnostische toetsen afnemen, een eind- of tussendoel bepalen en de vorderingen volgen. Voor wie is Letterstad bedoeld? Schoolbreed is preventie de meest effectieve aanpak bij lees- en spellingproblemen. Soms is het te laat voor preventie of heeft de preventieve methode onvoldoende effect gehad. Dan kan Letterstad heel goed worden ingezet. Letterstad is een effectieve methode voor gerichte instructie aan leerlingen met verschillende uitdagingen bij leren lezen en spellen, zoals: Leerlingen die (ondanks preventieve, intensieve, gerichte oefening) zwak scoren op lezen. Nieuwkomers of NT2-leerlingen die met een leesof spellingsachterstand op school komen en extra ondersteuning nodig hebben bij het leren lezen en/of spellen. Bij verlengde instructie: Letterstad biedt een systematische aanpak die de leerkracht in staat stelt effectief te differentiëren (groep 2-4). Als remediërende methode: voor de (zeer) zwakke leerlingen bij wie achterstanden ontstaan of de leerlingen die bij de vroege screening gemist werden (eind groep 3-5 zorgniveau 3). Letterstad Lexima verzorgt cursussen om met het programma Letterstad te leren werken. Zie ook en leren lezen zelfstandig leren lezen grondige leerweg snelle leerweg veilig leren lezen Remedial Teaching teaching Letterbord leren spellen sluit aan op leesmethode Veilig leren lezen (zorgniveau 2 en 3) ondersteuning bij specifieke leesproblemen (zorgniveau 3) spellingmethode (zorgniveau 2 en 3)

6 Preventie en Remediëring van leesproblemen, spellingproblemen en laaggeletterdheid Dexlex Verbetert taalverwerking, spellen en lezen. Dexlex is een nieuwe individuele methode voor leerlingen met spellingproblemen of dyslexie. Dexlex is ontwikkeld volgens de laatste inzichten in de neurowetenschappen met de hulp van experts op het gebied van dyslexie en onderwijs. Hoe Dexlex werkt Door te oefenen met woordbeelden, klankherkenning en klankverwerking zorgt Dexlex ervoor dat de gebieden binnen de hersenen die voor de taalverwerking verantwoordelijk zijn worden gestimuleerd en ontwikkeld. Dexlex helpt leerlingen die de spellingsregels nog niet beheersen door ze op verschillende manieren en niveaus te trainen. Daarnaast wordt de woordenschat van de leerlingen vergroot door met duizenden unieke woorden te oefenen. 100% Individueel Met een uitgebreide intake-test wordt het niveau van de taalverwerking en de kennis van de spellingsregels vastgesteld. Op basis van de resultaten wordt er automatisch een individueel programma samengesteld dat gericht is op de specifieke problematiek van het kind. Oefenen kan op elke PC, laptop of tablet die is aangesloten op het internet. 100% Adaptief Vanaf het moment dat er wordt geoefend, past het programma zich aan, aan de resultaten van het kind. Op basis van de resultaten selecteert het systeem automatisch de volgende oefening. Dit gebeurt volledig adaptief zonder dat er hulp van een ouder, IB-er of leerkracht nodig is. Overzichtelijke rapportage Zodra er is ingelogd op Dexlex kan een kind geheel zelfstandig oefenen op een computer, laptop of tablet. Leerkrachten of ouders hoeven geen oefeningen voor een kind te selecteren of op een andere wijze ondersteuning te bieden. Alle oefenresultaten en vorderingen kunnen worden ingezien op de uitgebreide, overzichtelijke resultatenpagina. Lexima verzorgt cursussen om met het programma Dexlex te leren werken. Zie ook en Integrale aanpak Leesproblemen, Laaggeletterdheid en Dyslexie in het Basisonderwijs Onderwijszorgtraject Zorgaanbieders EED Poortwachter Signaleren 25% Preventie 3,5% Aanmelden voor dyslexie 7% Geen vergoede diagnostiek Terugverwijzing naar school 2% Nee Voldoende onderbouwing vermoeden dyslexie? 5% Ja Vergoede diagnostiek Leesachterstand 10% Remediëren Compenserende voorzieningen 5% Dyslexie, geen vergoede behandeling Terugverwijzing naar school Behandeling heeft niet het gewenste resultaat 1,5% Nee 1% Ernstige enkelvoudige dyslexie? 3,5% Ja 2,5% Vergoede behandeling Succesvol behandeld Fundament: goed leesonderwijs Goep 1-2 Goep 2-4 Goep 3-8 Bouw!, Letterstad en Dexlex vormen essentiële bouwstenen van de integrale aanpak van leesproblemen, laaggeletterdheid en dyslexie op de niveaus preventie en remediëring.

7 Bouw!, Letterstad en Dexlex Onderwijszorgtraject Arrangementen Integrale aanpak leesproblemen, laaggeletterdheid en dyslexie Lexima biedt u op maat gesneden bovenschoolse arrangementen voor het Onderwijszorgtraject Leesproblemen, Laaggeletterdheid en Dyslexie (LLD). In het LLD Onderwijszorgtraject werken scholen systematisch aan een integrale aanpak voor het voorkomen van leesproblemen en dyslexie én het bieden van hulp bij hardnekkige lees- en spellingproblemen. Het implementatieproces wordt volgens een beproefde methode geborgd. Bestuurlijk commitment in het kader van Passend Onderwijs én de samenwerking met gemeenten en behandelaars vormen belangrijke schakels in deze integrale aanpak. Ambitie Lexima heeft de ambitie om alle basisscholen te helpen een onderwijszorgtraject in te voeren voor leesproblemen, laaggeletterdheid en dyslexie. Dit, met de inzet van moderne educatieve technologie. Met als resultaat dat minder leerlingen de diagnose dyslexie krijgen en minder leerlingen met een leesachterstand uitstromen uit het basisonderwijs. Wat zijn de opbrengsten? Bij deze integrale aanpak van leesproblemen, laaggeletterdheid en dyslexie ligt de focus op preventie, gericht op de volgende effecten: 1. Het aantal leerlingen dat slecht presteert op lezen en/of spellen neemt af met tenminste 60%. 2. Het aantal leerlingen dat de diagnose ernstige enkelvoudige dyslexie (EED) krijgt neemt af tot maximaal de wetenschappelijk verantwoorde norm 3,6%. 3. Leerlingen met hardnekkige problemen met lezen en/of spellen krijgen tijdig adequate compenserende voorzieningen om hen in staat te stellen onderwijs te volgen op hun intelligentieniveau, zodat schoolmoeheid en frustratie van talent worden voorkomen. Het streven naar een bovenschoolse aanpak moet leiden tot een passend aanbod voor alle kinderen met (het vermoeden van) dyslexie en moet tegelijkertijd leiden tot een verhoging van de kwaliteit van interventies in het leesonderwijs. Door een goede onderwijszorgketen op te zetten waarbij kwaliteit, innovatie en kosten centraal staan, zal het mogelijk zijn om duurzame dyslexiezorg in te richten voor alle kinderen met EED én passende voorzieningen in te zetten voor de kinderen die dat nodig hebben. Integrale aanpak Deze visie betekent een doorbraak in het denken over de aanpak van dyslexie en laaggeletterdheid. Preventie gericht op leerlingen met risico op leesproblemen is het fundament van een nieuw onderwijszorgbeleid. En tegelijkertijd is er het besef dat leerlingen die hardnekkige lees- en spellingproblemen hebben, adequaat geholpen moeten worden met aanvullend doelgericht leesonderwijs, doelmatige behandeling in de zorg én softwarevoorzieningen (Preventie en/of Compenserend). Hoekstenen LLD onderwijszorgtraject Het goed organiseren van de ondersteunende processen Het monitoren van de resultaten De veranderende ondersteuningsbehoeften van leerlingen gedurende de gehele basisschoolperiode De betrokkenheid van alle actoren. Resultaat: minder uitval door leesachterstanden, het plezier in leren neemt toe, leerlingen kunnen school en studie beter volhouden, lees- en leerprestaties verbeteren én de school realiseert besparingen in tijd en geld. Hoe werkt het? Bovenschoolse arrangementen Er zijn vier arrangementen: 1. signaleren 2. preventie 3. remediëren 4. voorzieningen voor inclusie In alle arrangementen van het onderwijszorgtraject worden op de door u gewenste manier componenten geïmplementeerd en geborgd door goed doordachte structurele ondersteuning over meerdere jaren. Inhoudelijk wordt het bovenschools arrangement afgestemd met de experts (IB ers/leerlingenbegeleiders/ict er). De overeenkomst wordt afgesloten met de overkoepelende organisatie (bestuur/schoolbestuur of samenwerkingsverband), zodat bestuurlijk commitment gewaarborgd is. Door de gezamenlijke aanpak en de trajectbegeleiding van Lexima hebben individuele scholen optimaal profijt. Meer informatie? Stuur een naar consultancy@lexima.nl en wij nemen zo spoedig mogelijk contact met u op.

8 Le ma helpt groeien als lezen en leren haperen r e n Dexlex l e compenseren & n e l e z remediëren preventie Lexima Academie cursussen masterclasses Nationale Dyslexie Conferentie Nationale SEN Conferentie Onderwijsadvies consultancy projectmanagement Vraag ook naar onze brochure Compenserende software voor dyslexie, lees- & spellingproblemen en laaggeletterdheid - over Alinea, Kurzweil, Sprint en Read&Write (cloud) - 7 Kastanjelaan AN Leusden Tel info@lexima.nl Najaar 2017