TPRA-monitor Dekkingsgraden 2016 IV

Transcriptie

1 TPRA-monitor Dekkingsgraden 2016 IV Maart 2017

2 TPRA-monitor dekkingsgraden Over deze monitor: TPRA publiceert elk kwartaal de dekkingsgradenmonitor waarin de ontwikkelingen van de nominale dekkingsgraad van Nederlandse pensioenfondsen gevolgd worden. De monitor beschrijft de ontwikkeling van de financiële stand van zaken. Deze uitgave richt zich op het laatste kwartaal van Naast deze algemene ontwikkelingen zet de monitor de prestaties van de ondernemingspensioenfondsen af tegen de prestaties van de bedrijfstakpensioenfondsen en geeft de monitor een overzicht van goed en minder goed presterende fondsen. De resultaten zijn gebaseerd op publiek beschikbare informatie over dekkingsgraden. The Pension Rating Agency verzamelt deze gegevens op maandbasis. Deze monitor is autonoom uitgevoerd door The Pension Rating Agency in februari Deze monitor is een uitgave van: The Pension Rating Agency B.V. Prinsengracht KG Amsterdam Hoewel de grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht bij de samenstelling van deze publicatie, aanvaardt The Pension Rating Agency B.V. geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele onvolkomendheden of onjuistheden. In voorkomende gevallen zullen deze in een latere uitgave worden gerectificeerd en/of aangevuld. The Pension Rating Agency B.V Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming vooraf van The Pension Rating Agency B.V. TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 2

3 Inleiding De TPRA-monitor dekkingsgraden IV beschrijft de stand van zaken aan het einde van het laatste kwartaal in Er wordt tevens inzicht gegeven in de belangrijkste mutaties van het vierde kwartaal. De monitor schetst eerst het algemene beeld van de dekkingsgradenontwikkelingen in het vierde kwartaal. In dit algemene overzicht wordt informatie gegeven over de hoogte en mutaties van de gemiddelde dekkingsgraad van drie hoofdgroepen fondsen en van alle fondsen in totaal. Ook biedt het inzicht in het aantal fondsen met dekkingstekorten en indexatiemogelijkheden. Verder toont de monitor de risicoklassen waarin pensioenfondsen door TPRA zijn ingedeeld op basis van de grilligheid van het dekkingsgradenverloop. Tot slot bespreekt de monitor achtereenvolgens in meer detail de resultaten van de grootste vijf pensioenfondsen, de overige bedrijfstakpensioenfondsen en de ondernemingspensioenfondsen. De onderzoekspopulatie bestaat uit 122 fondsen die tezamen ongeveer 85% van het gehele Nederlandse pensioenfondsenvermogen beheren. In de monitor zijn 43 bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen (inclusief de Grote 5 ) opgenomen en 79 ondernemingspensioenfondsen. TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 3

4 Algemene stand van zaken Het laatste kwartaal van 2016 heeft, door stijgende rentestanden, geleid tot enig herstel van de financiële positie van Nederlandse pensioenfondsen. De nominale dekkingsgraden stegen gemiddeld met 4,2%, van een gemiddelde stand van 102 eind september tot 106,2 eind december. Meer dan de helft van de Nederlandse pensioenfondsen sluit daarmee het jaar af zonder dekkingstekort. Het grootste deel heeft echter nog wel een reservetekort. Indexaties zijn daarmee voorlopig nog niet in zicht. Na grote verliezen in het eerste kwartaal van 2016, toen de gemiddelde dekkingsgraad een historisch dieptepunt bereikte, en de twee betrekkelijk stabiele kwartalen die daarop volgden, zijn de nominale dekkingsgraden door het goed verlopen vierde kwartaal weer vrijwel teruggekeerd naar het niveau van begin De gemiddelde beleidsdekkingsgraad (het 12- maands gemiddelde) is nog wel wat verder gezakt in Q4 doordat de uit de middeling weggevallen laatste maanden van 2015 doorgaans hogere dekkingsgraden kenden dan de nu meegenomen laatste maanden van Deze daling bleef echter beperkt tot -0,3%, waardoor de gemiddelde beleidsdekkingsgraad eind 2016 uitkwam op 103,1. Voor het eerst sinds de introductie van de beleidsdekkingsgraad in januari 2015 is bij de meeste fondsen de actuele nominale dekkingsgraad nu hoger dan de beleidsdekkingsgraad. De gemeten nominale dekkingsgraden van de ondernemingspensioenfondsen zijn eind december 2016 (108,1) gemiddeld nog altijd aanzienlijk hoger dan die van de vijf grootste (bedrijfstak)pensioenfondsen (99,3) en de overige bedrijfstakpensioenfondsen en beroepspensioenfondsen (103,2). Toch hebben de Grote 5, met een gemiddelde stijging van de dekkingsgraad van 5,7%, het meest kunnen profiteren van de gunstige financiële wind in het laatste kwartaal. De dekkingsgraad van de ondernemingspensioenfondsen muteerde gemiddeld met 4,4%. Die van de overige bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen steeg met 3,7% het minste gedurende Q4. TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 4

5 Dekkingsgraden mutaties Q ,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 okt-16 nov-16 dec-16 Big 5 BPF/BRF OPF Totaal Dekkingsgraden Q ,0 105,0 100,0 95,0 90,0 85,0 sep-16 okt-16 nov-16 dec-16 Big 5 BPF/BRF OPF Totaal TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 5

6 In elke maand van het vierde kwartaal vertoonden de dekkingsgraden van de verschillende groepen pensioenfondsen een opwaartse lijn. Gedurende alledrie de maanden presteerden de Grote 5 beter dan de ondernemingspensioenfondsen en de overige bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen. De overige bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen presteerden elke maand het minst goed. Opvallend genoeg was de algemene opwaartse beweging het sterkst in december, de enige maand van het kwartaal waarin de rentestanden nauwelijks wijzigden. In oktober en november waren de rentes merkbaar gestegen. 2,5 Rentecurves Q ,5 1 0, ,5 sep-16 okt-16 nov-16 dec-16 Bron data: DNB. Dekkingstekorten en indexatiemogelijkheden Het percentage fondsen met een dekkingstekort op basis van de actuele nominale dekkingsgraad, oftewel met een dekkingsgraad beneden de 104,2, is eind december veel lager dan het geval was gedurende de twaalf voorgaande maanden, namelijk 38%. Aan het einde van de vorige drie kwartalen schommelde dit percentage tussen de 60% en 70%. Eind februari verkeerde zelfs meer dan driekwart van de fondsen in onderdekking. Ook eind 2015 was bij meer pensioenfondsen in onze onderzoekspopulatie sprake van een dekkingstekort, namelijk 41%. Als de komende kwartalen een nieuwe val van de dekkingsgraden uitblijft, kan deze positieve ontwikkeling ervoor zorgen dat ook de beleidsdekkingsgraad van veel fondsen in de loop van 2017 weer boven het minimaal vereiste niveau uitkomt. Wettelijk voorgeschreven kortingen, die na vijf achtereenvolgende jaren van een dekkingstekort onvoorwaardelijk moeten worden toegepast, worden daarmee afgewend. Het percentage fondsen dat een nominale dekkingsgraad heeft van boven de 110 was eind december ook hoger dan gedurende de rest van Als de beleidsdekkingsgraad ook de grens van 110 doorbreekt, mogen fondsen (gedeeltelijke) indexaties toekennen. TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 6

7 Als de beleidsdekkingsgraad echter lager staat dan 110 zijn verhogingen van de pensioenen niet toegestaan. Op basis van de nominale dekkingsgraad verkeerde 27% van de fondsen in een financiële situatie die (gedeeltelijke) indexaties zou toestaan. Eind 2015 gold dit voor een vergelijkbaar deel van de onderzoekspopulatie. Eind februari bevond slechts 10% van de fondsen zich nog in deze prettige situatie. Pas in november kwam het percentage weer uit boven de 20%. Ook als deze stijging zich vertaalt naar de beleidsdekkingsgraad, kunnen veruit de meeste van deze fondsen niet volledig indexeren. Dat is pas toegestaan als er zogenaamd toekomstbestendig geïndexeerd kan worden. Een dekkingsgraadniveau van 130 of meer is hiervoor niet ongewoon. Aan het einde van Q4 overstegen slechts twee fondsen binnen onze onderzoekspopulatie deze grens: Unilever Forward en Unilever Progress. TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 7

8 n en volatiliteit De reactie van de dekkingsgraad op marktveranderingen, zoals een wijziging van de rente, is niet voor alle fondsen gelijk. De nominale dekkingsgraad en de beleidsdekkingsgraad geven beide geen inzicht in de veranderlijkheid van de financiële gezondheid en zijn daarmee geen maat voor de omvang van de reactie van de dekkingsgraad bij een toekomstige marktverandering. De volatiliteit van de dekkingsgraad is wel een maat voor de reactie op marktveranderingen en daarmee een graadmeter voor risico of een indicator voor de robuustheid van de dekkingsgraad van een fonds. De volatiliteit wordt vastgesteld met behulp van 12 maandelijkse dekkingsgraden. Na een rangschikking op volgorde van volatiliteit, worden de fondsen onderverdeeld in vijf gelijke groepen. De laagst scorende 20% behoren tot risicoklasse 1, de hoogst scorende 20% tot risicoklasse 5, en de fondsen daartussenin tot de risicoklassen 2, 3 of 4. Hoe hoger de risicoklasse, hoe grilliger het maandelijkse verloop van de dekkingsgraad en hoe onvoorspelbaarder de financiële vooruitzichten van het fonds. Deze grilligheid en onvoorspelbaarheid wordt doorgaans voornamelijk bepaald door het openstaande renterisico (in duration jaren ). Beschrijving Ondergrens Bovengrens 1 Zeer stabiele dekkingsgraad Stabiele dekkingsgraad 1,37 1,70 3 Neutraal 1,70 2,15 4 Beweeglijke dekkingsgraad ,55 5 Zeer beweeglijke dekkingsgraad 2,55 - Het spectrum van de gemeten volatiliteiten is in de loop van Q4 gedaald ten opzichte van eind september. Zowel de gemiddelde volatiliteit als de hoogst gemeten volatiliteit is lager dan aan het einde van het voorgaande kwartaal. Hetzelfde geldt voor alle grenswaarden van de vijf risicoklassen (zie de TPRA Monitor dekkingsgraden 2016-III). De afgelopen drie kwartalen daalden deze volatiliteitswaarden ook al. Dit komt doordat de dekkingsgraden in de laatste drie kwartalen van 2016 minder schommelden dan gedurende de corresponderende kwartalen in Omdat de gemeten volatiliteit, op vergelijkbare wijze als de beleidsdekkingsgraad, een voortschrijdend 12-maands gemiddelde, vertegenwoordigt, zorgde de toegenomen dekkingsgradenstabiliteit in 2016 voor lagere volatiliteiten. TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 8

9 Pensioenfondsen met de meest stabiele dekkingsgraad Vier van de vijf fondsen met de meest stabiele dekkingsgraad aan het einde van 2016 zijn bedrijfstakpensioenfondsen. Als enige ondernemingspensioenfonds staat AZL in deze lijst van vijf. De laagste volatiliteiten werden gemeten bij Nederlandse Groothandel en bij Groothandel in Textiel. De zeer geringe beweeglijkheid van de dekkingsgraad van Nederlandse Groothandel komt doordat het overgrote deel van de pensioenvoorzieningen van dit fonds (alle pensioenaanspraken opgebouwd tot 2013) zijn herverzekerd en onder een garantiecontract vallen. In deze monitor is de gecombineerde dekkingsgraad van de herverzekerde en nietherverzekerde voorzieningen van dit fonds opgenomen (die betrekking heeft op de aanspraken opgebouwd vanaf 2013, waarvoor het fonds ook een aparte dekkingsgraad publiceert). In de vorige dekkingsgradenmonitor voerde het ondernemingspensioenfonds Equens deze ranglijst nog aan. Nederlandse Groothandel kon toen wegens ontbrekende datapunten niet worden opgenomen in de volatiliteitslijst, maar Groothandel in Textiel wel. De volatiliteit van dat fonds kwam toen nog uit boven de 1%. Pensioenfonds December 2015 Standaard deviatie Nederlandse Groothandel 103,7 104,9 0,3 1 Groothandel in Textiel 99,8 102,1 0,4 1 Recreatie 96,5 98,2 0,6 1 AZL 99,2 101,9 0,7 1 Reisbranche 97,7 101,0 0,9 1 Pensioenfondsen met de meest grillige dekkingsgraad De top-5 die de andere kant van het volatiliteitsspectrum laat zien, wordt voornamelijk bevolkt door ondernemingspensioenfondsen. Het fonds Schilders vormt hierop de enige uitzondering. Zowel Unilever Progress als Unilever Forward bevinden zich in deze top-5. Datzelfde gold aan het einde van Q3, met dit verschil dat Forward toen de lijst aanvoerde. Nu is dat Progress en staat Forward op de vijfde plaats. Beide fondsen zagen hun volatiliteit gedurende het kwartaal met enkele procentpunten dalen. TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 9

10 Pensioenfonds December 2015 Standaard deviatie Unilever Progress 130,0 129,0 4,2 5 Chemours 119,7 111,7 4,0 5 Heineken 105,0 103,0 3,7 5 Schilders 105,2 104,1 3,7 5 Unilever Forward 142,0 159,0 3,5 5 Vergeleken met de fondsen die de meest stabiele dekkingsgraad hadden, kenden de fondsen in deze top-5 hogere dekkingsgraden. Dat gold doorgaans ook aan het begin van 2016 en zou een aanwijzing kunnen zijn voor de hypothese dat fondsen met een hogere volatiliteit een hogere dekkingsgraad hebben. In onderstaand figuur is de volatiliteit afgezet tegen de dekkingsgraad in 2016 en is zichtbaar dat de gestelde hypothese niet geldig is. 180 Volatiliteit afgezet tegen dekkingsgraad primo R² = 0, ,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 10

11 Situatie per groep fondsen De Grote 5 fondsen hebben in Q4 het beste gepresteerd, gevolgd door de ondernemingspensioenfondsen. De overige bedrijfstakpensioenfondsen en beroepspensioenfondsen presteerden het minst. Ondanks de mindere prestaties staan de ondernemingspensioenfondsen wat betreft de gemiddelde dekkingsgraad aan het einde van 2016 nog boven de andere groepen fondsen en staan de Grote 5 gemiddeld onderaan. Dit hoofdstuk presenteert per groep welke fondsen de hoogste en laagste nominale dekkingsgraden hebben, en welke fondsen het meeste gestegen en gedaald (cq. minst gestegen) zijn qua dekkingsgraad in Q4. De Grote 5 De ontwikkelingen in Q4 waren goed nieuws voor de miljoenen deelnemers van de vijf grootste pensioenfondsen van Nederland. Kortingen lijken voorlopig afgewend, hoewel deze fondsen, op Bouwnijverheid na, nog wel een dekkingstekort hebben. Alle vijf de fondsen zagen hun dekkingsgraad stijgen met meer dan 5%. Het beste presteerde Zorg & Welzijn, met een dekkingsgraadstijging van 7,1%, waardoor het niet meer de hekkensluiter van de Grote 5 is. Drager van de rode lantaarn is Metalektro, die met een nominale dekkingsgraad van 96,2 aan het einde van ,1% achterloopt op het fonds voor de zorgsector. Grote 5 September 2016 Mutatie ABP 96,6 90,7 5,9 4 Bouwnijverheid 110,3 105,0 5,3 3 Metaal & Techniek 97,2 92,1 5,1 3 Metalektro 96,2 91,0 5,2 3 Zorg & Welzijn 96,3 89,2 7,1 4 TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 11

12 De overige bedrijfstakpensioenfondsen en beroepspensioenfondsen De bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen die niet behoren tot de Grote 5 hebben, net als de andere hier besproken groepen fondsen, een goed laatste kwartaal van 2016 achter de rug. Wel presteerde deze groep gemiddeld genomen het minst goed. Eind september was de gemiddelde nominale dekkingsgraad van deze groep, zoals geregistreerd in de vorige TPRA Dekkingsgradenmonitor, 99,8. Het gemiddelde eind december was 103,5, oftewel 3,7% hoger dan aan het einde van het voorgaande kwartaal. Het verschil wordt voor een klein deel veroorzaakt door een wijziging van het risicoprofiel. Als hiervoor gecorrigeerd wordt, blijft de mutatie nog altijd 3,3% en is daarmee lager dan de mutaties voor de Grote 5 en de ondernemingspensioenfondsen. Deze relatief slechte prestatie ten opzichte van de andere groepen in Q4 heeft waarschijnlijk te maken met de relatief hoge risico-aversie in het beleggingsbeleid van deze groep fondsen. Waar de Grote 5 en de ondernemingspensioenfondsen oververtegenwoordigd zijn in de hogere risicoklassen (4 en 5), zijn de overige bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen juist oververtegenwoordigd in de lagere risicoklassen (1 en 2). Zo behoren 12 (27%) van de 45 fondsen in deze groep waarvan wij de volatiliteit hebben kunnen vaststellen tot de laagste risicoklasse 1, en 11 (24%) tot risicoklasse 2. Slechts 7 (16%) kunnen gerekend worden tot risicoklasse 4, en 5 (11%) tot risicoklasse 5. In de top-5 van deze groep, samengesteld op basis van de stand van de dekkingsgraad aan het einde van Q4, staat evenals in het derde kwartaal het beroepspensioenfonds Medisch Specialisten bovenaan. Ook het beroepspensioenfonds Tandartsen is, net als in voorgaande kwartaal, vertegenwoordigd in deze top-5. Van de drie bedrijfstakpensioenfondsen in deze lijst is Baksteenindustrie dankzij een vrij indrukwekkende stijging van de dekkingsgraad in de top-5 terechtgekomen. Drie fondsen in deze lijst hebben hun hoge ranking meer te danken aan hun gunstige uitgangspositie dan aan hun prestatie in Q4, omdat hun dekkingsgraad minder hard steeg dan gemiddeld in deze groep. Hoogste 5 BPF/BRF September 2016 Mutatie Medisch Specialisten 121,3 119,0 2,3 3 Dranken 111,0 108,8 2,2 2 Openbare bibliotheken 111,0 107,0 4,0 3 Baksteenindustrie 110,3 105,0 5,3 3 Tandartsen 109,8 107,2 2,6 2 In de bodem-5 staan enkel bedrijfstakpensioenfondsen, geen beroepspensioenfondsen. Ondanks een zeer respectabele stijging van 5% behoort het niet-verplichte bedrijfstakpensioenfonds PNO Media tot het groepje fondsen dat onderaan dit lijstje bungelt. De fondsen Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf en Aptoheken (medewerkers) noteerden TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 12

13 zelfs nog hogere stijgingen van de dekkingsgraad, van respectievelijk 6% en 6,9%, maar bevinden zich eveneens in de onderste regionen van de ranglijst. Het meest volatiele fonds in deze bodem-5 is Apotheken (medewerkers), dat op plek 5 van onder staat. Dit fonds kan wellicht alleen nog tot deze bodem-5 gerekend worden omdat per 10 februari 2017 (toen het dataverzamelingsproces voor deze monitor werd afgesloten) de eindejaarsdekkingsgraad van het fonds Verloskundigen (de hekkensluiter van de afgelopen kwartalen) nog niet gepubliceerd was. Uit de door Verloskundigen gepubliceerde grafieken blijkt wel dat deze dekkingsgraad ongeveer 84% bedroeg. Dat betekent dat dit beroepspensioenfonds nog steeds de laagst gemeten dekkingsgraad heeft van de totale populatie van Nederlandse pensioenfondsen. Laagste 5 BPF/BRF September 2016 Mutatie Agrarisch 89,5 89,3 0,1 1 Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Banden- en Wielenbrache 95,0 89,0 6,0 3 95,2 93,6 1,6 1 PNO Media 95,4 90,4 5,0 3 Apotheken (medewerkers) 96,0 89,1 6,9 5 In Q4 deed het bedrijfstakpensioenfonds Schilders de beste zaken, met een stijging van bijna 10%, op het gebied van de dekkingsgraad. Hierdoor staat dit fonds bovenaan de lijst van grootste stijgers onder de bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen. Zowel Schilders als de nummers 2 en 3 in deze lijst, Architectenbureaus en Waterbouw, zijn door hun sterke prestaties in Q4 weer hun voormalige dekkingstekort ontstegen (op basis van de actuele nominale dekkingsgraad). Dat geldt niet voor de andere twee fondsen die deze lijst completeren. Alle 5 de fondsen hebben als overeenkomst dat zij tot de hoogste risicoklassen behoren. Deze relatief hoge volatiliteit heeft hun financiële herstel sterk geholpen in Q4, een kwartaal waarin de rentestanden stegen. Grootste stijgers BPF/BRF September 2016 Mutatie Schilders 105,2 95,3 9,9 5 Architectenbureaus 105,6 97,8 7,8 5 Waterbouw 105,6 98,3 7,3 5 Apotheken (medewerkers) 96,0 89,1 6,9 5 Landbouw 96,9 90,6 6,3 4 TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 13

14 De minst presterende bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen behoren alle tot de lagere risicoklassen. Dit wijst doorgaans op een hoge mate van afdekking van het renterisico, wat als keerzijde heeft dat er ook minder goed geprofiteerd kan worden van rentestijgingen. Als enige fonds in de totale onderzoekspopulatie (bestaande uit 122 pensioenfondsen) heeft Groothandel in Textiel een negatieve dekkingsgraadontwikkeling doorgemaakt in het vierde kwartaal. Twee andere fondsen, Zorgverzekeraars en het ondernemingspensioenfonds Equens, hadden geen mutatie van de nominale dekkingsgraad in Q4. Alle overige fondsen zagen hun dekkingsgraad stijgen, variërend van een bescheiden 0,1% tot 9,9% (Schilders) bij de bedrijfstakpensioenfondsen en 12% (Heineken) bij de ondernemingspensioenfondsen. Grootste dalers BPF/BRF September 2016 Mutatie Groothandel in Textiel 99,8 100,0-0,2 1 Zorgverzekeraars 106,4 106,4 0,0 2 Nederlandse Groothandel 103,7 103,6 0,1 1 Agrarisch 89,4 89,3 0,1 1 Recreatie 96,5 95,8 0,7 1 Ondernemingspensioenfondsen Aan het einde van Q4 heeft Unilever Forward, net als eind september, de hoogste dekkingsgraad van onze onderzoekspopulatie. Het andere fonds van Unilever, Progress, is gestegen naar plek 2 door een grote positieve mutatie van 10%. De top-5 van de ondernemingspensioenfondsen bestaat dit kwartaal uit dezelfde vijf fondsen als voorgaand kwartaal. Met een dekkingsgraad van boven de 120 hebben al deze fondsen goede indexatieperspectieven. Desondanks verkeren alleen de twee Unilever fondsen, op basis van hun nominale dekkingsgraad, in een positie om volledig (in plaats van gedeeltelijk) te indexeren. Hoogste 5 OPF September 2016 Mutatie Unilever Forward 142,0 139,0 3,0 5 Unilever Progress 130,0 120,0 10,0 5 Delta Lloyd 126,9 125,0 1,9 2 IBM 125,5 122,4 3,1 3 Provisum 123,7 116,0 7,7 4 De laagst scorende ondernemingspensioenfondsen staan er gemiddeld wat beter voor dan de laagst scorende bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen. Dankzij een stevig herstel van de dekkingsgraden van 8,7% is het zeer volatiele fonds CRH van de laatste plaats opgeklommen naar de vierde plek van onderen. Dit ging ten koste van ANWB en MN Services die door een matige dekkingsgraadstijging verhuisden naar de onderste twee plaatsen in de ranglijst. TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 14

15 Laagste 5 OPF September 2016 Mutatie MN Services 94,7 91,6 3,1 nb ANWB 94,9 92,8 2,1 2 Ten Cate 97,3 92,6 4,7 4 CRH 97,4 88,7 8,7 5 Rockwool 98,0 94,6 3,4 1 Unilever Progress noteerde een indrukwekkende stijging van 10%, maar had daarmee niet de beste prestatie van de ondernemingspensioenfondsen in Q4. Die eer komt toe aan het pensioenfonds van bierbrouwer Heineken. Ook de fondsen van Provisum en Shell, die eind september al een relatief hoge dekkingsgraad hadden, deden goede zaken in het laatste kwartaal van 2016 en komen voor in deze lijst van 5 grootste stijgers. Net als bij de bedrijfstaken beroepspensioenfondsen, wordt deze lijst voornamelijk bevolkt door fondsen die behoren tot de hoogste risicoklasse. Grootste stijgers OPF September 2016 Mutatie Heineken 105,0 93,0 12,0 5 Unilever Progress 130,0 120,0 10,0 5 CRH 97,4 88,7 8,7 5 Shell 122,0 114,0 8,0 5 Provisum 123,7 116,0 7,7 4 In Q4 noteerde geen enkel ondernemingspensioenfonds in onze onderzoekspopulatie een daling van de dekkingsgraad. Daarom wordt deze lijst aan het einde van het vierde kwartaal bevolkt door de minste stijgers, en dus door de meer stabiele fondsen zoals Equens, in plaats van door de grootste dalers. Iets soortgelijks geldt overigens ook voor de bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen. Minste stijgers OPF September 2016 Mutatie Equens 111,9 111,9 0,0 1 Mercer 99,6 98,5 1,1 nb AFM 98,9 97,8 1,1 2 Thales 107,5 106,2 1,3 2 Randstad 98,8 97,1 1,7 1 TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 15

16 Conclusies In het laatste kwartaal van 2016 stegen de nominale dekkingsgraden gemiddeld met 4,2%. Door deze ontwikkelingen eindigden de fondsen in een financiële situatie die vergelijkbaar is met het jaar daarvoor. Al met al is 2016, ondanks de scherpe val van de dekkingsgraden in het eerste kwartaal, een stabiel jaar geweest. Grote 5 De Grote 5 lieten met een gemiddelde stijging van 5,7% een uitmuntende prestatie zien. Dit was een welkome afsluiter van het jaar, aangezien de dekkingsgraden ondanks deze stijging nog altijd ruim onder de 100 zitten. Uitzondering is het fonds voor de Bouwnijverheid, dat met een eindresultaat van 110,3 weer voorzichtig kan nadenken over (partiële) indexaties. Opvallend is dat de risicoklasse verder is afgenomen, wat betekent dat de fondsen een relatief stabielere dekkingsgraad hebben dan andere fondsen. Het beleggingsbeleid kan daarmee bestempeld worden als succesvol. Overige bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen De dekkingsgraden van de overige bedrijfstak- en beroepspensioenfondsen liggen over het algemeen hoger dan die van de Grote 5, maar lager dan de ondernemingspensioenfondsen. Ondanks de matige stijging van slechts 3,7% behield deze groep fondsen de middenpositie. Een verklaring voor deze lichtere stijging is de oververtegenwoordiging in de lagere risicoklassen van deze groep fondsen. Ondernemingspensioenfondsen Met stijgingen van 0% tot meer dan 10% ontwikkelden de pensioenfondsen zich het meest divers. In het laatste kwartaal lag de gemiddelde dekkingsgraad met 108,1 nog ruim boven het gemiddelde van de andere groepen. n en volatiliteit De volatiliteit van de dekkingsgraad nam verder af. Dit kan enerzijds veroorzaakt worden door kleinere mutaties in de rente, een grotere renteafdekking of beleggingsrendementen die de ontwikkeling van de voorziening als gevolg van de rente deels uitdoven. De oorzaken zijn vanwege het ontbreken van de juiste data niet bekend, wel is duidelijk dat de gemiddelde fluctuatie van de dekkingsgraad verder is afgenomen. Beleidsdekkingsgraad versus nominale dekkingsgraad De beleidsdekkingsgraad is in het laatste kwartaal licht gedaald. Op basis van deze graadmeter zou onterecht de conclusie getrokken kunnen worden dat het een tegenvallend kwartaal was. De nominale dekkingsgraden laten immers een stijging zien van gemiddeld meer dan 4%. Voor het eerst sinds haar introductie is de beleidsdekkingsgraad nu onder de nominale dekkingsgraad gedoken en schetst dus een minder rooskleurig beeld dan de werkelijke actuele financiële situatie aan het einde van het jaar. TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 16

17 Bijlage: Onderzoekspopulatie In deze kwartaalmonitor zijn alle Nederlandse pensioenfondsen meegenomen die hun nominale dekkingsgraad van oktober, november en december 2016 publiek beschikbaar stelden via een website of deze direct aan TPRA kenbaar hebben gemaakt via Onderstaand volgt de lijst met pensioenfondsen die zijn ingesloten in het onderzoek. Fondsen in onderzoekspopulatie ABP Groothandel in Textiel Randstad Achmea Hagee Recreatie AFM Heineken Reisbranche Agrarisch Hewlett-Packard Rijn- en Binnenvaart Alliance Honeywell Rockwool ANWB Hoogovens SABIC APF Horeca & Catering Sanoma APG Houthandel SCA Apotheken (medewerkers) Archimedes Architectenbureaus Houtverwerkende Industrie en Jachtbouw Huntsman Rozenburg IBM Schilders Astellas IKEA Shell AT&T ING CDC Sligro Schoen-, Leder- en Lederwarenindustrie Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf AVEBE Kas Bank Smurfit Kappa AZL KLM Algemeen SNS REAAL Baksteenindustrie KLM Cabinepersoneel Spoorwegen Ballast Nedam KLM Vliegend Personeel Sportfondsen Banden- en Wielenbranche Koninklijke Cosun Staples Betonproductenindustrie Koopvaardij Tandartsen Blue Sky Group KPN (algemeen) Ten Cate Bouwnijverheid Landbouw Thales British American Tobacco Loodsen TNO Campina Medisch Specialisten TNT Express Chemours Mercer TOTAL Cindu Metaal & Techniek Trespa Coop Metalektro Unilever Forward CRH Meubelindustrie en Meubileringsbedrijven Delta Lloyd MN Services Unisys Unilever Progress TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 17

18 Detailhandel Molenaars Urenco Deutsche Bank Nederlandse Groothandel UWV Douwe Egberts NIBC Van Lanschot Dow NN CDC Vervoer Dranken Notariaat (medewerkers) Waterbouw DSM Notarieel Will Niemeijer Ecolab Openbaar Vervoer Witteveen Bos Equens Openbare Bibliotheken Wolters Kluwer ERIKS PGB Woningcorporaties Forbo Philips Zorg & Welzijn Gasunie PNO Media Zorgverzekeraars Grontmij PostNL Zuivel Groothandel in Levensmiddelen Provisum TPRA-monitor dekkingsgraden 2016-IV 18