RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. P.I. School Hondsberg

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK P.I. School Hondsberg Plaats : Oisterwijk BRIN nummer : 01OZ OKE 01 SO Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 17 december 2012 Datum vaststelling : 11 juli 2013

2 Pagina 2 van 15

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING BEVINDINGEN TOEZICHTARRANGEMENT Pagina 3 van 15

4 Pagina 4 van 15

5 1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 17 en 18 december 2012 een onderzoek uit op PI school Hondsberg, afdeling speciaal onderwijs, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De school is een cluster-4 school met verbrede toelating voor cluster-3. Ze verzorgt speciaal en voortgezet speciaal onderwijs aan jongeren in de leeftijd van 4 tot 20 jaar met naast een verstandelijke beperking een zeer ernstige sociaal-emotionele problematiek. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs Dit toezichtkader bevat een waarderingskader voor het speciaal onderwijs en een waarderingskader voor het voortgezet speciaal onderwijs. In haar jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Meer informatie over het jaarwerkplan en het nieuwe toezichtkader voor (voortgezet) speciaal onderwijs zijn te vinden op Aanleiding Het doel van dit onderzoek is het verzamelen van informatie in het kader van een landelijk onderzoek naar de staat van het speciaal onderwijs in Nederland. Hierover rapporteert de inspectie in het Onderwijsverslag 2012/2013. Dit onderzoek vindt plaats op basis van een steekproef van scholen voor speciaal onderwijs. PI school Hondsberg is voor deze steekproef geselecteerd. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven controleert de inspectie tevens of de school voldoet aan bepaalde wettelijke voorschriften. In ieder geval kijkt zij naar de onderwijstijd en de aanwezigheid van schoolgids en schoolplan. De bevindingen uit dit onderzoek gebruikt de inspectie ook om na te gaan of zij het basisarrangement dat zij in oktober 2008 aan de school toekende, kan handhaven. Onderzoeksopzet De inspectie beoordeelt indicator 8.9 op dit moment niet. Deze luidt: 'De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis Pagina 5 van 15

6 over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving'. Binnenkort starten pilotonderzoeken, waarbij de inspectie dit onderdeel van de kwaliteitszorg meeneemt in een bredere beoordeling van de sociale kwaliteit van scholen. Voor het aspect 'leerlingenzorg' beoordeelt de inspectie de indicatoren uit het waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs Alleen nieuwe leerlingen beschikken op dit moment over een document 'ontwikkelingsperspectief'. Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; Onderzoek en analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkeling van de school; Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: dossiers, waaronder handelingsplannen, bestudeerde en beoordeelde; aanvullende beleidsdocumenten bestudeerde; gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding en leraren; de onderwijspraktijk observeerde in zes groepen. Na afloop van het onderzoek besprak de inspectie haar bevindingen en conclusie met de directie van de school. Bij het gesprek was een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag aanwezig. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 15

7 2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het Waarderingskader speciaal onderwijs 2012 aangevuld met enkele indicatoren voor leerlingenzorg uit het Waarderingskader speciaal onderwijs De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De normindicatoren zijn gemarkeerd met een asterisk (*). Kwaliteitsaspect 1 De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor leerresultaten. 1.2 Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor sociale opbrengsten. 1.3 De gerealiseerde uitstroombestemmingen van de leerlingen liggen ten minste op het niveau van de landelijke standaarden voor opbrengsten. 1.4 De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging. Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen * De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 2.2* De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. Pagina 7 van 15

8 Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen * De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. 2.4* De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. 2.5 De school kent structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingenniveau haar eigen kerntaak overschrijden. Kwaliteitsaspect 3 De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving * Bij de aangeboden leerinhouden op het gebied van Nederlandse taal en rekenen/wiskunde biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 3.2 Bij de aangeboden leerinhouden op de leergebied overstijgende vormingsgebieden biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 3.3* Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming. 3.4 De leerinhouden voorzien in een doorgaande lijn. Kwaliteitsaspect 4 De leraren geven de leerlingen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken De school maakt per leerroute een beredeneerde keuze voor de inzet van de beschikbare onderwijstijd. 4.2* De leraren zetten de geplande onderwijstijd doelgericht in. 4.3 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 5.2* De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel. 5.3 De leerlingen gaan op een respectvolle manier met elkaar en anderen om. 5.4 De leraren gaan op een respectvolle manier om met de leerlingen. Pagina 8 van 15

9 Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving. Kwaliteitsaspect 6 De leraren leggen duidelijk uit, organiseren de onderwijsactiviteiten efficiënt en houden de leerlingen taakbetrokken * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 6.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 7 De leraren stemmen aanbod, instructie, verwerking, onderwijstijd en aanpak af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. 7.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op de verschillen in verwerkingsbehoeften van leerlingen. 7.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in behoefte aan leertijd van leerlingen. 7.5* De leraren stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op (problematisch) gedrag van leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 8.2* De school evalueert jaarlijks de leerresultaten van de leerlingen. 8.3 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen op de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden. 8.4 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 8.5 De school evalueert regelmatig de onderwijsondersteuning. 8.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 8.7 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. Pagina 9 van 15

10 Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. E. Naleving wet- en regelgeving Voldoende Onvoldoende N.1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 22). N.2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 21). N.3 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WEC, art. 11). 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op PI school Hondsberg, afdeling speciaal onderwijs, met een voldoende. Op het gebied van leerlingenzorg onderneemt de afdeling sinds enkele jaren diverse acties om het opbrengstgerichte werken te bevorderen. Daarbij heeft zij een begin gemaakt met de overstap van individuele handelingsplannen naar ontwikkelingsperspectieven en is zij nu bezig vernieuwde groepsplannen in te voeren. Ook de implementatie van een digitaal leerlingvolgsysteem met de daarin opgenomen leerlijnen is een voorbeeld van een goede nieuwe ontwikkeling. De evaluatie van de handelingsplanning en de samenwerking met het pedologisch instituut schieten daarentegen tekort. Over de aspecten van het onderwijsleerproces oordeelt de inspectie overwegend positief. Het (ortho)didactisch handelen vertoont echter tekortkomingen waar het de uitleg en de afstemming van instructie en onderwijstijd betreft. De kwaliteitszorg is onvoldoende cyclisch en systematisch, maar stichtingsbreed zijn er stappen gezet om dit op korte termijn te verbeteren. De inspectie heeft geen tekortkomingen vastgesteld in het kader van naleving van wettelijke voorschriften. Wel benoemt zij twee belangrijke aandachtspunten die verband houden met de onderbouwing van deeltijd onderwijs en met de inzet van de leerkracht bij de structuurgroepen. Pagina 10 van 15

11 Toelichting Opbrengsten De school kan niet vaststellen dat zij erin geslaagd is uit leerlingen te halen wat erin zit. Normen en criteria ontbreken om de tussen- en eindresultaten van de leerlingen te wegen en er een oordeel aan te verbinden. Daar komt bij dat het merendeel van de leerlingen kortdurend op De Hondsberg verblijft. De inspectie kent daarom vooralsnog geen waardering toe aan de indicatoren voor opbrengsten. Leerlingenzorg De school voert op het gebied van leerlingenzorg belangrijke verbeteringen door. Zittende leerlingen hebben nog een individueel handelingsplan, maar nieuwe leerlingen krijgen sinds dit schooljaar een kerndocument. Het betreft een basisdocument waarin de commissie voor de begeleiding een integraal beeld vastlegt en op grond daarvan het ontwikkelingsperspectief van de leerling formuleert. Het perspectief bestaat uit een uitstroombestemming met een eindniveau op enkele kernvakken. Met behulp van de kerndocumenten maken de leraren de nieuwe groepsplannen, die de school van plan is met ingang van januari 2013 in te voeren. In vergelijking met de oude groepsplannen bieden de nieuwe plannen de leraren een beter houvast om af te stemmen op de specifieke onderwijsbehoeften van de kinderen binnen een groep. Per vak- en vormingsgebied kunnen zij de leerlingen koppelen aan een basis-, een intensief of een verrijkend onderwijsarrangement. Enkele leraren zijn voorlopers in dit proces. Bij hen kon de inspectie al duidelijk waarnemen dat de plannen een positief effect hebben op de kwaliteit van het onderwijsleerproces. Om na te gaan of de leerlingen zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen, gebruiken de leraren methodegebonden toetsen. Daarnaast nemen de remedial teachers twee keer per jaar methodeonafhankelijke toetsen af. Ook beschikt de school inmiddels over een digitaal leerlingvolgsysteem (lvs) waarin zij de afgelopen tijd voor alle ontwikkelingsgebieden leerlijnen heeft opgenomen. Hieronder valt ook een leerlijn voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Met de leraren zijn afspraken gemaakt welke doelen uit het lvs zij per evaluatiemoment moeten scoren. Voor het zicht op de sociaal-emotionele ontwikkeling maakt de school bovendien gebruik van een vragenlijst waarmee zij door middel van observaties basiscompetenties van leerlingen in beeld brengt. Ook helpen recent ingevoerde portfolio's het beeld aan te scherpen. Daarnaast oriënteert de school zich op een meer objectief meetinstrument. Pagina 11 van 15

12 De inspectie beoordeelt de evaluatie van de handelingsplannen met een onvoldoende (indicator 2.3). In de overgangsfase waarin de school zich nu bevindt, heeft zij de nieuwe zorgcyclus nog niet volledig doorlopen. Oudere plannen laten onvoldoende zien hoe de school beredeneerde keuzes maakt om de schoolloopbaan van de leerlingen zo goed mogelijk te ondersteunen. Met de nieuwe werkwijze op het gebied van leerlingenzorg heeft de school echter voldoende voorwaarden gecreëerd om de kwaliteit van de evaluatie te verbeteren. De belangrijkste ketenpartner van de school is het pedologisch instituut De Hondsberg. De samenwerking tussen beide organisaties schiet tekort (indicator 2.5). Behandel- en onderwijsvisie hangen onvoldoende met elkaar samen. Daardoor is er te weinig sprake van afstemming en weten school en instituut de principes van één kind één plan onvoldoende toe te passen. Bij herhaling moet de school bij het instituut aandacht vragen voor zaken die eigenlijk vanzelfsprekend zouden moeten zijn, zoals bijvoorbeeld de toepassing van een eenduidige pedagogische aanpak en de beperking van het verlies aan onderwijstijd. Positief zijn de initiatieven om gezamenlijk te gaan optrekken rondom de thema's alcohol, drugs en sexualiteit. Onderwijsleerproces De school heeft didactische programma's uitgewerkt voor de vakgebieden en voor de leergebiedoverstijgende vormingsgebieden. Methodisch aanbod in combinatie met leerlijnen zorgt voor een doorgaande lijn. Het aanbod is verdeeld over meerdere leerjaren en maakt het mogelijk op verschillende niveaus uit te stromen. Daarnaast beschikt de school over een gedigitaliseerde orthotheek met ruime mogelijkheden. Tijdens de lessen krijgen de leerlingen over het algemeen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken. Effectieve leertijd is voor de schoolleiding echter een voortdurend punt van aandacht. Zo spant de directie zich in om met het instituut goede afspraken te maken over therapietijden tijdens onderwijstijd. Wanneer leerlingen te laat van de groep komen, spreekt zij er de groepsleiding op aan. Moeilijker is het om invloed uit te oefenen op het taxivervoer, waarvan sprake is bij externe leerlingen en bij interne leerlingen, wanneer zij in het weekend op verlof geweest zijn. De afstemming van de onderwijstijd is onvoldoende (indicator 7.4). Te weinig blijkt dat de school bewuste keuzes maakt om van het basisrooster af te wijken, wanneer dit in het belang is van Pagina 12 van 15

13 individuele of groepen leerlingen. Leerlingen in de structuurgroepen krijgen deeltijdonderwijs zonder dat vast ligt welke consequenties dit heeft voor het aanbod. Ook is onduidelijk hoe de school van plan is het aantal uren uit te breiden. Een werkgroep is bezig een voorstel uit te werken voor een continuüm van zorg en onderwijs voor leerlingen die op dit moment zijn aangewezen op dagbesteding of structuurgroepen. In dat verband is het de bedoeling om op basis van een leerbaarheidsmodel tot een fasenplan te komen. Ook moet dan de formatie voor leraren toenemen. Voor de drie structuurgroepen die de school nu kent, is de inzet van één leraar, ook al betreft het deeltijd, te beperkt. De verantwoordelijkheid voor het onderwijs komt daardoor bij de pedagogisch medewerkers van het instituut te liggen. Directie en team weten een veilig en aangenaam schoolklimaat te realiseren. Met onder andere sociale vaardigheidslessen, een pestproject en school- en klassenregels proberen leraren te bevorderen dat leerlingen respectvol met elkaar omgaan. De afgelopen jaren zijn de problemen van de leerlingen complexer geworden en is de diversiteit van de populatie toegenomen. De school is daarom bezig het veiligheidsbeleid aan te passen en wil daar ouders en de zorgpartner nadrukkelijker bij betrekken. Op (ortho)didactisch gebied zorgen de leraren voor een taakgerichte werksfeer, waardoor de leerlingen over het algemeen voldoende bij de les betrokken zijn. Zij kunnen het leereffect echter vergroten door het directe instructiemodel beter toe te passen (indicator 6.1) en gerichter vanuit voorkennis in te spelen op de verschillen in niveaus en instructiebehoeften (indicator 7.2). De school heeft een begin gemaakt met groepsdoorbrekend werken. Dit initiatief en de nieuwe groepsplannen kunnen het klassenmanagement en daarmee de kwaliteit van het (ortho)didactisch handelen een goede impuls geven. Kwaliteitszorg De school kent de onderwijsbehoeftes van haar leerlingenpopulatie en legt deze vast. Ook houdt zij bij naar welke bestemmingen de leerlingen uitstromen. De basis voor een jaarlijkse evaluatie van leerresultaten is hiermee gelegd. De inspectie verwacht dat scholen in schooljaar 2014/2015 in staat zijn om uitstroombestemmingen en uitstroomniveaus te vergelijken met eerder gestelde doelen, analyses uit te voeren en consequenties te trekken voor het behoud en de verbetering van het onderwijs. Voor een analyse van resultaten op leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden, ontbreken op dit moment de Pagina 13 van 15

14 gegevens (indicator 8.3). Hierbij speelt mee dat de school een objectie meetinstrument mist. Op het gebied van zelfevaluatie wil de school aansluiten bij het systeem dat de fusiepartner Stichting Het Driespan geïntroduceerd heeft. Een cyclisch inzet van kwaliteitskaarten en afnames van interne audits zijn in voorbereiding. Daarnaast kent de school zelf al langer de gewoonte om regelmatig tevredenheidonderzoeken af te nemen onder leerlingen, ouders en medewerkers. Hoewel deze onderzoeken belangrijke informatie bieden, gaan ze slechts beperkt in op de verschillende aspecten van het onderwijs (indicatoren 8.4 en 8.5). De school informeert ouders in de schoolgids en tijdens bijeenkomsten over wat zij van plan is te verbeteren. Zij verantwoordt zich echter niet aan hen over de effecten van de verbeteractiviteiten (indicator 8.8). Voor ouders dient zij deze effecten in ieder geval in de schoolgids te vermelden. Pagina 14 van 15

15 3 TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan PI school Hondsberg, afdeling speciaal onderwijs, het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een vierjaarsonderzoek. Naleving De inspectie heeft geen tekortkomingen vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften. Pagina 15 van 15