Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen

Transcriptie

1 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen April

2 FORUM Instituut voor Multiculturele Vraagstukken Postbus 201/Kanaalweg AE Utrecht

3 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 3 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Inleiding 7 Samenvatting 9 1 Huidskleur 10 2 Problemen en discriminatie 12 3 Discriminatie 14 4 Vooroordelen 15 5 Integratie en acceptatie 17 6 Lid Surinaamse of Antilliaanse organisaties 19

4

5 Integratiebeleid en de Wmo op lokaal niveau 5 Voorwoord Op 11 april 2010 heeft FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken, een symposium georganiseerd over zelfbeelden en sociale mobiliteit van Surinaamse, Antilliaanse en Arubaanse mannen, onder meer met de presentatie van een enquête. Met deze enquête naar de zelfbeelden en opvattingen over sociale mobiliteit onder deze mannen wilden we graag van hen zelf horen hoe zij hun positie in de samenleving ervaren. Is hun donkere huidskleur van invloed op sociale contacten en het verkrijgen van werk in een overwegend witte samenleving? Hebben zij het gevoel dat ze gediscrimineerd worden of bieden juist hun huidskleur en lichaamsbouw sociale voordelen? Spelen hun eigen etnische organisaties een rol in het bevorderen van hun carrièrekansen of het stimuleren van een betere positie van zwarte mannen in de Nederlandse samenleving? Op deze en andere vragen vindt u in de volgende pagina s meerdere antwoorden. We kunnen niet spreken van een vastomlijnde, homogene groep van zwarte mannen. Daarvoor lopen de antwoorden te veel uiteen. Er is sprake van nuances, van schakeringen, van een rijk palet aan kleuren. Niettemin zijn er enkele opvattingen die sterk gedeeld worden. Aan het vooroordeel dat zwarte mannen slechte vaders zouden zijn, storen zij zich zeer. Hun etnische organisaties zijn er vooral voor de gezelligheid. En zij zijn redelijk tot zeer positief over hun huidskleur en lichaamsbouw, hoewel die soms voor hen belemmerend werkt bij het vinden van werk en in het uitgaansleven. Driekwart van de mannen vindt zich goed geïntegreerd in de samenleving, maar volgens hen - helaas, zo lijken zij te zeggen - denken autochtonen daar anders over. Mogen we daaruit concluderen dat de beeldvorming van autochtonen over zwarte mannen - en we spreken van aanzienlijk grote groepen: Surinaamse Nederlanders en mensen met een Arubaanse of Antilliaanse achtergrond - niet geschraagd wordt door intensieve contacten over en weer? Chris Huinder, Bestuurssecretaris FORUM

6 6 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen

7 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 7 Inleiding Onderzoeksopzet FORUM heeft Motivaction opdracht gegeven onderzoek te verrichten naar de sociale mobiliteit en het zelfbeeld van Surinaamse en Antilliaanse mannen in Nederland. Hiervoor zijn 446 mannen, van wie 207 Antilliaanse Nederlanders en 239 Surinaamse Nederlanders, in de leeftijd van 25 tot 60 jaar geënquêteerd. Het onderzoek is in februari 2010 uitgevoerd door middel van een internetpanel en face-toface. Een gedeelte van de respondenten is ondervraagd via een online vragenlijst die is voorgelegd aan 105 Surinaamse en Antilliaanse panelleden van het MixxitPanel 1. Daarnaast zijn 341 respondenten ondervraagd door middel van face-to-face-onderzoek, waarbij Surinaamse en Antilliaanse mannen thuis zijn bezocht en ook op straat zijn geïnterviewd. Dit gebeurde in vijf steden: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Den Helder. De uitkomsten zijn gecorrigeerd op etniciteit, leeftijd en opleiding en zijn representatief voor de Surinaamse en Antilliaanse mannen in Nederland in de leeftijd van 25 tot 60 jaar. Dit betekent onder andere dat de Surinaamse mannen, omdat zij in Nederland groter in aantal zijn dan Antilliaanse mannen, een sterker effect hebben op het totaalgemiddelde. In verband met het onderwerp is ook gevraagd naar huidskleur en etnische subgroep, zoals creools, Hindostaans, Javaans, Chinees of Europees. Leeswijzer In dit rapport worden de conclusies van de enquête weergegeven. U vindt op de volgende pagina een samenvatting van de belangrijkste onderzoeksresultaten. Vervolgens wordt verder ingegaan op deze resultaten. Wanneer het relevant is, worden de onderzoeksresultaten uitgesplitst naar Surinaamse en Antilliaanse mannen, etnische subgroepen, huidskleur of een ander gegeven. Het eerste hoofdstuk gaat over de invloeden die huidskleur en lichaamsbouw hebben op verschillende aspecten van het dagelijks leven, zoals relatie en werk. In het tweede hoofdstuk wordt ingegaan op de mate waarin Surinaamse en Antilliaanse mannen aangeven door hun huidskeur problemen te ondervinden of gediscrimineerd te worden. Hoofdstuk drie bespreekt vijf vooroordelen. en het vierde hoofdstuk beschrijft de mate waarin Surinaamse en Antilliaanse mannen zich geaccepteerd en gewaardeerd voelen in de Nederlandse maatschappij. Ten slotte is er aandacht voor het belang en de betekenis van Surinaamse en Antilliaanse organisaties. 1. Het MixxitPanel is een online onderzoekspanel van Motivaction bestaande uit Nieuwe Nederlanders die hebben aangegeven op regelmatige basis deel te willen nemen aan onderzoeken

8 8 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen

9 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 9 Samenvatting Huidskleur Surinaamse en Antilliaanse mannen zijn zeer trots op hun huidskleur en schamen zich hier absoluut niet voor. Wel geeft ruim een derde aan dat men door de huidskleur moeilijker een baan krijgt en ook moeilijker promotie maakt. Hoe donkerder de huidskleur hoe meer problemen men ervaart. Voor het krijgen van een relatie vindt men dat de huidskleur juist een positieve invloed heeft. Discriminatie Ruim de helft van de mannen heeft wel eens te maken gehad met discriminatie vanwege de huidskleur. De meest genoemde vormen van discriminatie waar men mee te maken heeft gehad, hebben te maken met werk, uitgaan en winkelen. Opvallend weinig worden problemen genoemd over de omgang met de politie, de algemene politieke sfeer, de media en controles op Schiphol. Vooroordelen Een grote meerderheid van de geënquêteerden vindt Surinaamse en Antilliaanse mannen macho s. En ongeveer 4 op de 10 vindt ook dat Surinaamse en Antilliaanse mannen meer moeite doen voor blanke vrouwen en meent dat ze vaak meerdere partners hebben. Men ergert zich dan ook niet aan dergelijke vooroordelen. Het vooroordeel dat mannen falen als vader, stuit wel op veel ergernis. 7 is het niet eens met dit vooroordeel en 6 ergert zich aan dit negatieve vooroordeel. Integratie en acceptatie 76% van de mannen vindt zichzelf goed geïntegreerd en 60% is van mening dat de Surinaamse of Antilliaanse gemeenschap als geheel goed geïntegreerd is, al zijn iets negatiever. Toch geeft men in grote meerderheid aan dat men door de autochtone bevolking nog altijd wordt gezien als allochtoon. Bijna de helft van de mannen voelt zich zeer geaccepteerd, ongeveer een derde voelt zich zeer gewaardeerd. Zij denken dat de waardering en acceptatie door autochtonen voor de eigen gemeenschap lager ligt. Lidmaatschap organisaties Slechts 10% van de mannen is lid van een Surinaamse of Antilliaanse organisatie. De belangrijkste reden voor lidmaatschap is gezelligheid. Mobiliteit op de arbeidsmarkt vormt vrijwel geen reden voor lidmaatschap.

10 10 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 1 Huidskleur Surinaamse en Antilliaanse mannen zijn zeer trots op hun huidskleur en schamen zich hier absoluut niet voor. Huidskleur leidt bij vrijwel niemand tot minderwaardigheidsgevoelens. Wel geeft ruim een derde aan dat men door de huidskleur moeilijker een baan krijgt en ook moeilijker promotie maakt. Vooral vinden dat de huidskleur de sollicitatiekansen bemoeilijkt. Donkere mannen ervaren significant meer problemen bij sollicitaties dan lichtgekleurden. 5 met een donkere huidskleur ziet de huidskleur als belemmering bij sollicitaties, tegenover 36% bij de lichgekleurden/blanken. Voor het krijgen van een relatie vindt men de huidskleur juist positief van invloed, al zien veel ook een ongunstige rol bij het krijgen van een relatie Figuur 1.1 Kunt u aangeven in hoeverre u het eens of oneens bent met deze stellingen? Ik schaam mij wel eens voor mijn huidskleur 51% 46% 3% 0% 53% 41% 0% 5 4 0% Door mijn huidskleur word ik sneller afgewezen bij een sollicitatie 13% % 3 46% 11% 41% 43% Door mijn huidskleur heb ik moeite met het krijgen van een relatie 2 69% 1% 29% 63% 6% 2 6 1% 53% Ik ben trots op mijn huidskleur 4 1% 5 37% 1% 7% 53% 39% helemaal mee oneens mee oneens mee eens helemaal mee eens Figuur 1.2 Kunt u aangeven in hoeverre u vindt dat uw huidskleur een gunstige of ongunstige rol speelt op de volgende terreinen? Het vinden van een baan op uw niveau 3% % 1% 1 7% 30% % 2 41% 13% 1% 11% Promotie te maken op het werk 2 51% 7% 0% % 11% 3% % 13% Het krijgen van een relatie 1 19% 9% 6% 4 33% 3% 46% 36% 3% Zelfverzekerd voelen 1% 3% 2 16% 1% 39% 41% 7% 1% 3% 4 40% 7% 7% Zeer ongunstig Ongunstig Niet gunstig en ook niet ongunstig Gunstig Zeer ongunstig Niet van toepassing

11 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 11 Mannen met een donkere huidskleur voelen zich vaker zelfverzekerd dan mannen met een lichte huidskleur, maar ondervinden meer problemen door hun huidskleur bij het vinden van werk. Tabel 1.1 Opvallend is dat lichtgekleurde mannen (lichtbruin, lichtgetint, blank) minder trots op hun huidskleur (en lichaamsbouw) zijn dan mannen met een midden-bruine of donkere huidskleur. Een kwart van alle mannen geeft aan dat hun lichaamsbouw een positieve invloed heeft op het verkrijgen van een baan. Echter, een ruime meerderheid is deze mening niet toegedaan. Ruim 40% is van mening dat de lichaamsbouw het makkelijker maakt om een relatie te krijgen. geven dit vaker aan dan. Figuur 1.3 Kunt u aangeven in hoeverre u het eens of oneens bent met deze stellingen? Door mijn lichaamsbouw is het voor mij makkelijker om een baan te krijgen 7% 5 30% 6 27% 1% 7% 6 2 Door mijn lichaamsbouw is het voor mij makkelijker om een relatie te krijgen 3 49% 57% 33% 6% 5 37% Ik ben trots op mijn lichaamsbouw 1% 3% 73% % 16% 10% 70% 1 Ik schaam mij wel eens voor mijn lichaamsbouw 37% 5 1% 31% 59% 3% 33% 57% helemaal mee oneens mee oneens mee eens helemaal mee eens

12 12 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 2 Problemen en discriminatie Probleem Huidskleur wordt door een overgrote meerderheid niet als probleem ervaren. Slechts 6% heeft vaak een probleem vanwege de huidskleur, en nog eens 31% soms. Hoe donkerder de huidskleur, hoe meer problemen men ervaart. Van de donkere mannen ervaart 47% soms/vaak een probleem, tegenover 3 bij midden-bruin gekleurden en 27% van de licht gekleurden/blanken Figuur 2.1 Zijn er momenten waarop u uw huidskleur als probleem ervaart? 36% 60% 6% 30% 63% 6% 31% 63% Ja vaak Ja soms Nee Aan de personen die hebben aangegeven vanwege hun huidskleur problemen te ondervinden, is gevraagd welke problemen zij ervaren. De meeste antwoorden hebben te maken met alledaagse activiteiten, zoals werk, uitgaan en winkelen. Opvallend weinig worden problemen genoemd in de omgang met officiële organisaties of situaties zoals de politie, de algemene politieke sfeer, de media en controles op Schiphol. Hieronder een overzicht van enkele exemplarische antwoorden. Werk Als ik een cursus volg via mijn werk waar alleen blanke collega's aanwezig zijn die ik niet ken. Bij het vinden van een baan. Op het werk bij discussie over maatschappelijke problemen. Uitgaansleven Bij het uitgaan, geweigerd worden. Als wij thuis een feest hebben. De buren kunnen daar niet tegen.

13 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 13 Winkelen Als ik een winkel binnenloop zijn alle ogen meteen gericht op mij en mijn metgezellen. Shoppen bij een kledingzaak, constant in de gaten gehouden worden.

14 14 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 3 Discriminatie Ruim de helft van de mannen heeft wel eens te maken gehad met discriminatie vanwege de huidskleur, 10% zelfs vaak. Dit geldt vaker voor dan voor. Opvallend is dat mensen met een meer donkere of lichte huidskleur ongeveer even vaak discriminatie ervaren. Figuur 3.1 Heeft u wel eens te maken gehad met discriminatie vanwege uw huidskleur? 10% 5 36% 9% 47% 43% 10% 4 4 Ja vaak Ja soms Nee Aan de personen die hebben aangegeven slachtoffer te zijn geweest van discriminatie is gevraagd dit toe te lichten. Bij de antwoorden over ervaringen met discriminatie worden opvallend vaak kleine incidenten genoemd op straat of algemene bejegening. Meer specifiek wordt discriminatie genoemd tijdens sollicitaties, uitgaan, winkelen en in het openbaar vervoer. Ook hier relatief weinig klachten over politie (wel enkele), de politieke atmosfeer of de media. Enkele exemplarische voorbeelden: Als er vies naar je gekeken wordt. Als je genegeerd wordt. In een winkelcentrum voor dief worden aangezien. Bij reden afwijzing sollicitatie eerst verteld krijgen dat het niet om mijn huidskleur gaat. Dat ik zwart ben als Zwarte Piet. Grapjes over dat mensen met mijn huidskleur sommige dingen nooit kunnen begrijpen. In militaire dienst door dienstplichtigen van het platteland.

15 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 15 4 Vooroordelen Aan de respondenten is een aantal vooroordelen voorgelegd met de vraag in hoeverre men het eens is met deze vooroordelen. Met de meeste seksistische vooroordelen is men het niet eens. Wel vindt men in grote meerderheid dat Surinaamse en Antilliaanse mannen macho s zijn. Ongeveer 4 op de 10 is het eens met de vooroordelen dat Surinaamse en Antilliaanse mannen meer moeite doen voor blanke vrouwen en dat ze vaak meerdere partners hebben. Over het algemeen maakt men zich niet zo druk over dergelijke seksistische vooroordelen over Surinaamse en Antilliaanse mannen. Wel vindt een overgrote meerderheid het vooroordeel dat Surinaamse en Antilliaanse vrouwen niet op Surinaamse/Antilliaanse mannen kunnen vertrouwen onterecht. En 5 ergert zich daaraan. Erg gevoelig ligt het vooroordeel dat Surinaamse en Antilliaanse mannen falen als vader. 7 is het niet met dit vooroordeel eens. Bijna eenzelfde percentage (6) ergert zich aan dit vooroordeel. Van de creoolse mannen ergert 7 zich aan dit vooroordeel. Figuur 4.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende vooroordelen? Surinaamse/ Antilliaanse vrouwen kunnen beter niet op een Surinaamse/Antilliaanse mannen vertrouwen 26% 61% 11% 1% Surinaamse/ Antilliaanse mannen falen als vader 31% 4 20% 3% Surinaamse/ Antilliaanse mannen doen vaak meer moeite voor blanke vrouwen 50% 3 Surinaamse/ Antilliaanse mannen hebben vaak meerdere partners 7% 50% 3 Surinaamse/ Antilliaanse mannen zijn vaak macho s 7% 31% 5 10% Helemaal mee oneens Mee oneens Mee eens Helemaal mee eens

16 16 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen Figuur 4.2 Kunt u aangeven in hoeverre u zich ergert aan de volgende vooroordelen? Surinaamse/ Antilliaanse mannen falen als vader 20% 4 29% 1% Surinaamse/ Antilliaanse vrouwen kunnen beter niet op een Surinaamse/Antilliaanse mannen vertrouwen 6% 39% 5 Surinaamse/ Antilliaanse mannen hebben vaak meerdere partners 29% 59% Surinaamse/ Antilliaanse mannen doen vaak meer moeite voor blanke vrouwen 21% 69% Surinaamse/ Antilliaanse mannen zijn vaak macho s 3% % Ik erger me er zeer veel aan Ik erger me er aan Ik erger me er niet aan Ik erger me er niet aan en vindt het zelfs leuk Er zijn weinig verschillen tussen en. Naar huidskleur wel: mannen met een lichte huidskleur zijn het vaker eens met de vooroordelen over vaderschap en over het vertrouwen door Surinaamse en Antilliaanse vrouwen en ergeren zich minder vaak aan deze vooroordelen.

17 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 17 5 Integratie en acceptatie Zo n 6 op de 10 mannen vindt dat / als geheel goed geïntegreerd zijn, al zijn iets negatiever. Opvallend is dat men positiever is over de eigen integratie dan over de etnische gemeenschap. 76% vindt zichzelf goed geïntegreerd. Dit verschil tussen het oordeel van de groep en het individu geldt ook voor de acceptatie en waardering door autochtone Nederlanders. Men is over de hele linie gematigd positief over de mate waarin men door autochtone Nederlanders geaccepteerd en gewaardeerd wordt. Maar men oordeelt iets positiever over de eigen situatie dan over de groep, en positiever over acceptatie dan over waardering. Figuur 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? De Surinaamse / Antilliaanse gemeenschap is volledig geïntegreerd in de Nederlandse samenleving % % 3 43% 1 Ik voel mezelf geïntegreerd in de Nederlandse samenleving 3% % 29% 21% 4 2 Ik word door autochtonen nog als een allochtoon gezien 7% 16% 53% 23% 2 53% 19% 21% 53% 19% Helemaal mee oneens Mee oneens Mee eens Helemaal mee eens Kunt u aangeven in hoeverre u het gevoel heeft door autochtone Nederlanders.. Geaccepteerd te worden 20% 33% 3 10% Gewaardeerd te worden 2 37% 29% Kunt u aangeven in hoeverre u het gevoel heeft dat de Surinaamse/Antilliaanse gemeenschap door autochtone Nederlanders wordt Geaccepteerd 2 40% 26% Gewaardeerd 2 51% 1 Zeer weinig Weinig Niet veel niet weinig Veel Zeer veel

18 18 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen Ondanks de sterke gevoelens van integratie, vindt men dat men door de (autochtone) omgeving nog altijd als allochtoon wordt gezien (7). Mannen met een midden-bruine huidskleur voelen zich het vaakst beschouwd als allochtoon (83%), mannen met een lichtgekleurde huidskleur het minst (6). Mannen met een donkerbruine/zwarte huidskleur zitten daar met 73% tussenin. Lichtgekleurde mannen voelen zich meer geïntegreerd in de Nederlandse samenleving en worden minder vaak als allochtoon gezien. Ze voelen zich niet vaker geaccepteerd dan mannen met een donkerdere huidskleur, maar wel vaker gewaardeerd.

19 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen 19 6 Lid Surinaamse of Antilliaanse organisaties Slechts een klein deel is lid van een Surinaamse of Antilliaanse organisatie. Bij beide groepen is de aanhang hiervan een kleine 10%. Figuur 6.1 Lid van een Surinaamse of Antilliaanse organisatie? Lid Surianaamse organisatie; 8,6% GEEN lid Surinaamse organisatie; 91% Belangrijke redenen voor lidmaatschap zijn gezelligheid en ondersteuning van de etnische gemeenschap. Lidmaatschap van een etnische zelforganisatie wordt niet gezien als bijdragend aan de carrière. Kunt u aangeven in hoeverre de volgende aspecten gekoppeld kunnen worden aan de organisaties? Het is voor de gezelligheid 0% 20% 61% 19% Is belangrijk voor mijn kansen op een baan 33% 31% 36% 0% Is belangrijk voor de positie in de samenleving van de Surinaamse/Antilliaanse gemeenschap 0% 19% 61% 17% Helemaal mee oneens Mee oneens Mee eens Helemaal mee eens

20 20 Sociale mobiliteit en zelfbeelden van zwarte mannen COLOFON Foto's: Mladen Pikulic; Hollandse Hoogte e.a. Vormgeving/opmaak: Frits Nieste, Zaandam Drukwerk: Service Point IJmond, Velsen Noord