Gezonde Levensstijl: Fysieke Inactiviteit een Bedreiging voor de Volksgezondheid. Gaston Beunen, Ph D, FACSM, FECSS,

Transcriptie

1 Gezonde Levensstijl: Fysieke Inactiviteit een Bedreiging voor de Volksgezondheid. Gaston Beunen, Ph D, FACSM, FECSS,

2 OVERZICHT FYSIEKE ACTIVITEIT FITHEID GEZONDHEID HOE METEN/KWANTIFICEREN? ONDERLINGE SAMENHANG: EEN MODEL FYSIEKE ACTIVITEIT - FITHEID EN GEZONDHEID IS ER EEN PROBLEEM?

3 GEZONDHEID DE TOESTAND VAN VOLLEDIG FYSIEK, PSYCHISCH, MENTAAL EN SOCIAAL WELBEVINDEN, EN NIET ENKEL DE AFWEZIGHEID VAN ZIEKTE OF INVALIDITEIT WHO-CONSTITUTION 1946

4 INDICATOREN INDIVIDU Vroegtijdig overlijden Ziekte-invaliditeit Gebruik van gezondheidsvoorzieningen Risicofactoren (bloeddruk, cholesterol, rookgewoonten) POPULATIE Levensverwachtingen Kindersterfte Groei

5 FYSIEKE ACTIVITEIT ALLE ACTIVITEITEN WAARBIJ, DOOR HET LEVEREN VAN SPIERARBEID, HET LICHAAM BEWOGEN WORDT WAT GEPAARD GAAT MET ENERGIE- VERBRUIK.

6 FYSIEKE ACTIVITEIT ARBEID WOON-WERK VERKEER HUISHOUDELIJKE TAKEN LICHAMELIJKE OPVOEDING VRIJE TIJD SPORT FYSIEKE TRAINING FITT-PRINCIEPE FREQUENTIE (wekelijks, dagelijks INTENSITEIT (wandelen tegen 3 km/u 5 km/u) TYPE (wandelen, fietsen, zwemmen) TIJDSDUUR (hoe lang 1, 10, 30, )

7 FYSIEKE FITHEID/PHYSICAL FITNESS DE CAPACITEIT OM DAGELIJKSE ACTIVITEITEN ALERT EN MET INZET UIT TE VOEREN, ZONDER OVERDREVEN VERMOEIDHEID EN MET VOLDOENDE ENERGIE VOOR ZIJN VRIJE TIJD EN VOOR OM TE GAAN MET DE FYSIEKE STRESS VAN NOODSITUATIES. 1979, AMERICAN ACADEMY OF KINESIOLOGY AND PHYSICAL EDUCATION

8 INDICATOREN, COMPONENTEN VAN FITNESS - CARDIOVASCULAIR UITHOUDINGSVERMOGEN -KRACHT - SPIERUITHOUDINGSVERMOGEN -LENIGHEID -SNELHEID -EVENWICHT

9 HOE METEN? FYSIEKE ACTIVITEIT Rechtstreeks gemeten: CALORIMETRIE DUBBEL GEMERKT WATER

10

11 FYSIEKE ACTIVITEIT zelfrapportering VRAGENLIJSTEN DAGBOEKEN OBSERVATIE

12 HOE METEN? FYSIEKE FITHEID - EUROFIT VOOR VOLWASSENEN Cardiorespiratorische uithouding Spierkracht Spieruithouding Explosieve kracht Lenigheid Evenwicht Snelheid 2 km wandeltest shuttle run fietstest handgrijpkracht dynamische sit-up bent arm hang vertical jump sit and reach side bending single leg balance plate tapping Oja & Tuxworth, 1995

13 Overerving Fysieke activiteit vrije tijd werktijd andere o.a. huishoudelijk werk en tuinieren Gezondheidsgerelateerde fitness morfologisch musculair motorisch cardiorespiratorisch metabool Gezondheid welzijn morbiditeit mortaliteit Andere factoren levensstijl persoonskenmerken fysieke omgeving sociale omgeving Model dat de samenhang tussen fysieke activiteit en gezondheid beschrijft (Bouchard, Shephard & Stephens, 1994)

14 FA-PIL Bouchard et al 1994, Med Sc Sp Exerc 2001, World Cancer Research Fund Cardiovasculaire aandoeningen atherosclerose, perifere vaataandoeningen, bloeddruk, beroerte, lipidenspiegels 2.Suikerziekte (Type II) 3.Obesiteit 4. Osteoporose 5.Lage rugpijn 6. Chronisch obstructief longlijden 7. Infectieziekten 8. Colon en rectum kanker, borstkanker, longkanker (?) 9. Herstel na chirurgisch ingrijpen en traumata 10. Depressie, angst psychisch welzijn

15 Fitness en Mortaliteit Blair et al. 1996, JAMA 276: mannen ( jaar follow up, fitness 20%-40%-40%, risico F. roken, bloeddruk, cholesterol, correctie voor: leeft., chron. ziekte, ECG, familie historiek, glucose, BMI) Deaths /10000 pyrs Low Mod. High No risks 2-3 risk F. No risks 1 risk F. 2-3 risk F.

16 Fitness en Mortality Meyers et al. 2002, NEJM 346: mannen, treadmill test: laag, gemid., hoog fit. Categ. Met verschil. risicos. 2,5 2 RR 1,5 1 0,5 0 BP BMI Chol. High Low High Mod Low

17 FA, Fitness en Mortaliteit Meyers et al Am J Med 117: Mannen, Treadmill test, Kwartielen voor FA & Fitnness. Haz. Rat. 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr PA Fitn.

18 Matige Fysiek activiteit: wandelen (5-6 km/uur), fietsen (15-16 km/uur).

19 Matige FA: wandelen en mortaliteit. Hakim et al 1998 NEJM 338: mannen, jaar, 12 jaar follow up Mortal (%) > 2 miles 1-2 miles < 1 mile

20 Matige FA: Wandelen en Coronaire Aandoeningen,J.E. Manson et al., 1999 NEJM 26: verpleegk jaar, 8 jaar follow up Rel. Risk 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Infreq. W. Freq. W.

21 Voeding, Fysieke activiteit en gewichtscontrole Veranderingen in voedingsgewoonten en fysieke activiteit voorkomen: 45% van ALLE COLONKANKERS. 38% van ALLE BORSTKANKERS. World Cancer Research Fund, Policy Report 2009.

22 FA EN BEROERTE: Meta analyse, Lee et al 2003 Stroke 34: , 18 cohort en 5 case-control studies. Rel. Risk 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Low Moder. High RR of Stroke

23 PA en Dementie, Larson et al Ann Intern Med 144:73-81, 1740 personen, 65 jaar en ouder, gemid. follow up 6.2 jaar. Inc.Rate /1000 pyrs PA 3+/wk. PA <3/wk Inc. Dem.

24 IS ER DAN EEN PROBLEEM?

25 Jaarlijks overlijden wereldwijd 1.9 miljoen mensen ten gevolge van een tekort aan fysieke activiteit. WHO, 2002

26 Prevalentie van overgewicht MAN VROUW Overgewicht en obesitas in Vlaanderen (N = ) (Steunpunt Sport, Beweging en Gezondheid, )

27 30 Prevalentie van obesitas MAN VROUW Overgewicht en obesitas in Vlaanderen (N = ) (Steunpunt Sport, Beweging en Gezondheid, )

28 Fysieke Activiteit DE MINIMALE aanbeveling: 30 /dag matige FA gedurende 5 dagen/week Wordt NIET bereikt door 50% Van de Vlamingen (15 tot 80 jaar). Steunpunt Sport, Beweging en Gezondheid

29 USA : Adolescenten (15-17 j.) die reeds OBEES zijn hebben 17.5 maal meer kans om obese volwassenen (28-29 j.) te worden t.o.v. nietobesen,(whitaker et al., NEJM, 1997). België :Adolescenten MET OVERGEWICHT hebben 6.8 maal (jongens), 9.5 maal (meisjes) meer kans om op volwassen leeftijd (40 j.) ook overgewicht te hebben t.o.v. adolescenten zonder overgewicht,(hulens et al., 2001,IJO. Matton et al, 2006, MSSE)

30 Inactieve jongens (17 jaar) BLIJVEN inactieve volwassenen:78% Vanreusel et al 1997 Int Rev Soc Sport 32: Inactieve meisjes (14-19 jaar) BLIJVEN inactieve volwassenen:62.5%) Matton et al 2006 Med Science Sport Exerc 38: ).

31 HET MENSELIJK LICHAAM IS NIET GESCHIKT OM INACTIEF TE ZIJN!! 3 four 50 3: Fysieke activ., voeding,niet-roken Four: CVD, Overgew-Obesit.,T2D, Longl. 50 Voorkom 50%

32 ACSM-AHA, 2007, Haskell, Lee, Pate et al.med Science Sports & Exerc. 39: Alle volwassenen tussen 18 en 64 jaar dienen ofwel vijfmaal per week gedurende 30 minuten per dag matig fysiek actief te zijn, ofwel driemaal per week gedurende 20 minuten intens fysiek actief te zijn. Tevens dienen volwassenen tweemaal per week oefeningen uit te voeren voor het verbeteren of behoud van spierkracht en uithouding. De actieve tijd kan geaccumuleerd worden (periodes van 10 minuten). Matige en intense activiteiten kunnen gecombineerd worden.

33 Strong, Malina, Blimkie et al, 2005 J. Pediatr. 146: Alle jongeren tussen 6 en 20 jaar dienen alle dagen van de week gedurende 60 minuten matig tot intens fysiek actief te zijn. Voor wie inactief is, wordt aanbevolen te beginnen met 30 minuten per dag. Tevens dienen, tweemaal per week, meer intense oefeningen te worden uitgevoerd gericht op het behoud of verbeteren van de fysieke fitheid.

34 ACSM-AHA, Nelson, Rejeski, Blair et al. 2007, Med. Scince Sports 1 Exerc. 39: Voor alle senioren vanaf 65 jaar gelden dezelfde aanbevelingen als voor volwassenen. Meer rekening houden met de grote verschillen in fitheidsniveau. Oefeningen die de lenigheid en evenwicht verbeteren of behouden. De promotie van FA dient nadruk te leggen op: matige aerobe activiteiten, spierversterkende activiteiten, reductie van sedentair gedrag en risico preventie.

35 Effecten van FA, Strong, Malina et al 2005, J Pediatr 146: , Review of 850+ manuscripten, 0 geen effect, + gunstig effect. Outcome Steekproef Effect Vetweefsel overgewicht + geen-overgewicht 0 Total Chol. 0 LDL-C 0 HDL + Triglyc. + Aerob. Fitn. 8-jarigen en ouder +

36 Effecten van FA, Strong, Malina et al 2005, J Pediatr 146: , Review of 850+ manuscripten, 0 geen effect, + gunstig effect. Outcome Steekproef Effect Bloeddruk. NormoTens. 0 Hypertens. + Depressie Adolescenten + Self-concept + Sport concept + Bone Miner. Pre-pub. & Pub. + Kracht 6-jarigen en ouder +