Metaal 2007 Inspectieproject naar machineveiligheid

Transcriptie

1 Metaal 2007 Inspectieproject naar machineveiligheid Arbeidsinspectie, Den Haag Januari 2008 Inspectie onderwerpen Machineveiligheid AI - bedrijfstakdirectie Manager strategie Manager inspecties Landelijke projectleider Landelijk projectsecretaris Industrie Ben van Welie Jack Dirks Ingrid van der Blom Claudia Weijenberg Looptijd 1 juni t/m 30 september 2007 Projectnummer A 801 Correspondentieadres Arbeidsinspectie, kantoor Roermond t.a.v. mw. C. Weijenberg Postbus GL Roermond

2 Voorwoord De Arbeidsinspectie heeft in 2007 wederom in de metaalsector actief geïnspecteerd. Het percentage bedrijven met overtredingen ligt nog steeds hoog (58%). Traditie getrouw liggen de overtredingen vooral op het vlak van afscherming en beveiligingsinrichtingen. Het zijn vooral de kantbanken en excenterpersen die een probleem vormen, maar ook de machines die te boek staan als minder risicovol geven aanleiding tot ingrijpen van de Arbeidsinspectie. De sector heeft de afgelopen jaren wel goede initiatieven genomen (campagne 5x beter, werken is gezond, praktijkrichtlijnen, maatregelen voor geluid en lasrook, de arbocatalogus). Maar hun ambitieniveau wordt niet bevestigd door de resultaten. Zowel de bekendheid met de campagne 5x beter, werken is gezond is laag als de implementatie van de voorgestelde verbetermaatregelen uit het Plan van Aanpak dat de branche zelf heeft opgesteld. De branche zou er goed aan doen na te gaan waarom de achterban de aangereikte instrumenten niet gebruikt. Uit onderzoek in het kader van de arboconvenanten blijkt dat bedrijfsbezoeken een effectieve wijze zijn om bedrijven te bereiken. Zou de arbodienst waarmee men een overeenkomst wil sluiten hierin niet iets kunnen betekenen? Overigens heeft de Arbeidsinspectie begin 2008 de brochure Metaal naar belanghebbenden verstuurd. Hierin kunnen de werkgevers kennis nemen van de specifieke risico s voor hun bedrijf en worden zij attent gemaakt op de campagne 5x beter, werken is gezond. Ik ga ervan uit dat de sector de juiste weg weet te bewandelen om de bedrijven alsnog te bereiken. Dr. J.J.M. Uijlenbroek Algemeen Directeur Arbeidsinspectie

3 Inhoudsopgave Voorwoord 2 1 Samenvatting 1 2 Projectopzet en uitvoering Aanleiding en doelstellingen Uitvoering Communicatie 4 3 Projectresultaten Totaaloverzicht Resultaten verdeeld naar soort machine Afschermingen en beveiligingsinrichtingen Arbeidsmiddel Arbeidsplaatsen Keuren Onderhoud Signalen en ontwikkelingen Resultaten monitor 8 4 Conclusies en aanbevelingen Algemene conclusies Conclusies per doelstelling Conclusies uit de monitor Beleidsaanbevelingen voor de branche 13 Bijlage 1 Plan van aanpak arbo in de metalektro en metaalbewerking 14 Bijlage 2 Monitorvragen 18 3

4 1 Samenvatting Van mei tot en met september 2007 is in de machine- en apparatenindustrie een inspectieproject uitgevoerd onder 1117 bedrijven. Dat is ca. 40% van de bedrijven in deze sector. In de gehele machine- en apparatenindustrie werken ruim mensen. In de metaalsector (waar de machine- en apparatenindustrie onderdeel van is) is sprake van omvangrijke arbeidsrisico s: schadelijk geluid, knel-, plet- en snijgevaar, fysieke belasting, werkdruk en wegvliegende/schietende onderdelen. Ook het nalevingniveau in de branche is onvoldoende: inspectieresultaten (2005 en 2006) geven aan dat het Arbozorgsysteem in de metaal onvoldoende functioneert en verbeterd dient te worden. De nadruk van de overtredingen ligt op machineveiligheid. De sociale partners in de metaalbewerking en metalektro hebben in 2005 een Plan van aanpak arbo opgesteld, met daarin een twaalftal verbetermaatregelen. Verder hebben zij een aantal acties in gang gezet zoals praktijkrichtlijnen, een verbeterboek machineveiligheid en een campagne 5xbeter, werken is gezond. De Arbeidsinspectie heeft opnieuw de machineveiligheid in deze sector onder de loep genomen en tegelijkertijd de acties van de metaalsector ondersteund. De doelstellingen van het project waren: 1. Handhaving van de arbeidsomstandigheden in het bijzonder de machineveiligheid. 2. Geluid en lasrook: onderzoeken van de mate van bekendheid met de praktijkrichtlijnen. 3. Ondersteuning van de branche activiteiten ter verbetering van de arbeidsomstandigheden in de sector. Uit de inspecties blijkt dat: Een behoorlijk deel van de werkgevers (60%) heeft de zaken (redelijk) goed voor elkaar. Dit is verdeeld in bedrijven die alles op orde hebben (42%) en bedrijven die een stimuleringsbrief 1 hebben ontvangen (18%). Het percentage bedrijven dat arbeidsomstandigheden (redelijk) goed voor elkaar heeft, lijkt hoger te liggen dan gebruikelijk in deze sector (30-40%). Worden echter de overtredingen met een stimuleringsbrief geteld bij de niet-in-orde bedrijven (met de oude werkwijze zouden deze bedrijven immers een waarschuwing hebben gekregen), dan liggen de cijfers op vergelijkbaar niveau. De meeste overtredingen zijn gevonden in de categorie afscherming. Met afscherming wordt bedoeld afscherming én beveiliginginrichtingen. Absoluut gezien ontbrak afscherming met name bij kantbanken, draaibanken en excenterpersen. Relatief gezien zijn het vooral de kantbanken (35%), excenterpersen (33%) en metaalwalsen (20%) die veel tekortkomingen hebben. Binnen de branche is een grote diversiteit aan machines in gebruik. De machines die in het kader van het project primair zijn geïnspecteerd, zijn geselecteerd op basis van analyse van ongevalcijfers. Dit zijn de zogenaamde machines 2 met een middelmatig tot hoog risico. Indien de inspecteur een situatie aantreft waar sprake is van ernstig gevaar, moet hij echter ook bij machines met een laag tot middelmatig risico, de gevaarlijke situatie opheffen en handhaven. De helft van de machine gerelateerde overtredingen zijn gezien bij machines met laag tot middelmatig risico. De sector moet ook op deze groep de aandacht richten. Slechts enkele van de twaalf in het Plan van aanpak voorgestelde maatregelen worden vaak tot bijna altijd toegepast (instelbare blokgolf, lamellen slijpschijf en pneumatisch slagmoersleutel). De meeste maatregelen zelden tot soms. Gezien deze resultaten, moet de branche nog een behoorlijke slag maken. Hetzelfde geldt voor de maatregelen op het gebied van lasrook. Veel van de bedrijven waar wordt gelast, blijken niet bekend te zijn met de Praktijkrichtlijn lasrook. Ook hier kan een grote verbetering worden bereikt. 1 De Arbeidsinspectie hanteert een werkwijze die uitgaat van hard waar het moet, zacht waar het kan. Wordt een overtreding zonder direct gevaar geconstateerd, dan beoordeelt de inspecteur of de arbeidsomstandigheden en het arbobeleid over het algemeen goed zijn geregeld. De werkgever krijgt dan de gelegenheid de overtreding(en) zonder de inzet van een handhavingsinstrument en controle, op te lossen. Hierbij ontvangt de werkgever een stimuleringsbrief. 2 Excenterpers, kantbank, metaalwals, hijs- en hef werktuig, boormachine, draaibank en intern transport. 1

5 Eén op de vijf bedrijven (22%) was op de hoogte van de campagne 5xbeter, werken is gezond. Hierbij moet worden opgemerkt dat de campagne bij de start van het project pas 5 maanden liep. Een voorzichtige conclusie kan zijn dat de branche meer aan de weg moet timmeren met de campagne. 2

6 2 Projectopzet en uitvoering 2.1 Aanleiding en doelstellingen De metaal-, electrotechnische en transportmiddelenindustrie is een belangrijke sector voor de Arbeidsinspectie (AI). Binnen de sector zijn er in totaal iets meer dan mensen werkzaam. Dit is 33% van de totale beroepsbevolking in de Industrie. Voor 2007 is gekozen om te inspecteren in de subsector Machine- en apparatenindustrie (BIK 29) met ca werknemers. Er waren verschillende redenen om de inspectiedruk in de metaalindustrie hoog te houden: Er is sprake van een grote groep van (potentieel) blootgestelden: ca In 2005 is door sociale partners een Plan van aanpak arbo in de metaalbewerking en metalektro (zie bijlage 1) opgesteld. Hierop heeft de toenmalige Staatssecretaris van Hoof aan de Tweede Kamer toegezegd de voortgang van de verbeteringen in de sector te zullen volgen met reguliere inspecties. Er is sprake van omvangrijke arbeidsrisico s: De problematiek op het gebied van arbeidsomstandigheden is divers. Schadelijk geluid, knel-, plet- en snijgevaar, fysieke belasting, werkdruk en wegvliegende/schietende onderdelen scoren hoog in de sector (Bron: AIRA, het risicoanalysemodel van de Arbeidsinspectie). Het nalevingniveau in de branche is onvoldoende: inspectieresultaten (2005 en 2004) geven aan dat het Arbozorgsysteem in de metaal onvoldoende functioneert en verbeterd dient te worden. De nadruk van de overtredingen ligt op machineveiligheid. Algemene conclusie van de diverse inspectieprojecten is dat inspectiedruk noodzakelijk blijft in de metaalindustrie om verbeteringen te realiseren. In maart 2005 zijn sociale partners met een Plan van aanpak gekomen. Via het plan van aanpak is een slag gemaakt om praktijkrichtlijnen (PRL) te ontwikkelen. De oplevering van de praktijkrichtlijnen is vertraagd. Alleen de herziene praktijkrichtlijn lasrook is al sinds eind 2006 beschikbaar. Aan de overige (vluchtige organische stoffen (VOS) en schadelijk geluid) wordt nog gewerkt. Zodra de PRL-en gereed zijn, worden deze toegevoegd aan de betreffende Arbocatalogus. De sector is intensief bezig met het ontwikkelen van de catalogus. In het plan van aanpak wordt geen aandacht besteed aan machineveiligheid. De brancheorganisaties FME/CWM en Metaalunie hebben dit onderwerp in de loop van 2005 gezamenlijk opgepakt door het initiatief te nemen tot het ontwikkelen van een verbeterboek machineveiligheid. Werkgevers hebben in februari 2007 een eerste versie van het verbeterboek aan werknemers-vertegenwoordiging en Arbeidsinspectie ter beoordeling voorgelegd. Zodra het verbeterboek is vastgesteld kan deze worden verspreid en toegepast. Verder zijn de eerste versies van, door werkgevers opgestelde, praktijkrichtlijnen ATEX en DME aan de Arbeidsinspectie overhandigd. De metaalbranche is ook actief in het kader van het convenant stoffen en het SZW-programma Versterking Arbobeleid Stoffen (VASt). Gezien de aard van de activiteiten in de Machine- en apparatenindustrie is dit onderwerp minder relevant. Zie eventueel: In december 2006 is door werkgeversorganisaties en vakbonden de campagne 5xbeter, werken is gezond gestart. Er is gekozen voor drie speerpunten: lasrook, schadelijk geluid en oplosmiddelen. Werkgevers vinden op de website ( - het verbeterboek met praktijkrichtlijnen, verbeterchecks en oplossingen; - hulpmiddelen (o.a.rie); - ondersteuning door middel van verbetercoaches die op verzoek langskomen en een verbeterlijn voor telefonische/schriftelijke vragen. Gezien de hierboven genoemde ontwikkelingen in de metaal sector, hanteert de Arbeidsinspectie het uitgangspunt dat het project de, door de branche ingezette, positieve acties waar mogelijk moet ondersteunen. Dit blijkt ook uit het feit dat het project wordt gedragen door werkgevers- en werknemersvertegenwoordiging. 3

7 Het project had de volgende doelstellingen: 1. Handhaving van de arbeidsomstandigheden in het bijzonder de machineveiligheid. 2. Geluid en lasrook: onderzoeken van de mate van bekendheid met de praktijkrichtlijnen. 3. Ondersteuning van de branche activiteiten ter verbetering van de arbeidsomstandigheden in de sector. 2.2 Uitvoering Het betreft een gecombineerd inspectie- en monitorproject in de subsector Machine- en apparatenindustrie. Deze kenmerkt zich door veel midden- en kleinbedrijven. Het zijn vaak toeleveranciers van grote bedrijven die complexe productiesystemen leveren. Wel zijn de bedrijven in deze bedrijfstak vaak zeer specialistisch. Ze richten zich op bepaalde producten (fabrikanten van pompen, compressoren, motoren, etc.) of op bepaalde delen van de markt (machines voor bepaalde bedrijfstak of industriële activiteiten (bakkerijen, vleesverwerking, etc.). De werkzaamheden bestaan vooral uit assemblage werkzaamheden en machinale bewerkingen aan ingekochte producten. Ingewikkelde behandelingen (bv. oppervlakte behandeling) worden veelal uitbesteed. Er is geïnspecteerd op machineveiligheid. De ongevalsanalyse van ongevallen in de periode , laat zien dat contact met (bewegende delen van) machines in 25% van de ongevallen de oorzaak is van de ongevallen. Ook bij de handeling van producten en materialen ontstaan vaak gevaarlijke situaties ten gevolge van ondeugdelijke inrichting van de arbeidsplaatsen. Als belangrijkste gevaren kunnen hierbij worden genoemd onoverzichtelijke situaties, gladde/oneffen vloeren en verkeerd stapelen. Ook de inrichting van de arbeidsplaats is in het project meegenomen. Het onderwerp geluid scoort hoog in AIRA (het risicoanalysemodel van de Arbeidsinspectie). Ook in het metaalproject blijkt dat 15% van de overtredingen in Machine- en apparatenindustrie betrekking heeft op geluid. De Arbeidsinspectie wil echter de in gang gezette verbeteringsacties ondersteunen, en heeft ervoor gekozen geluid te monitoren. D.w.z. de inspecteur stelt tijdens het inspectiebezoek een aantal vragen zonder te handhaven. Omdat de praktijkrichtlijn geluid nog niet beschikbaar is (verwachting is 1 e kwartaal 2008), kon alleen worden gemonitord op de maatregelen uit het Plan van aanpak arbo in de metaalbewerking en metalektro. De monitorvragen zijn opgenomen in bijlage 1. Behalve geluid is ook het onderwerp lasrook gemonitord. Hiermee wordt beoogd inzicht te krijgen in de mate waarin werkgevers bekend zijn met de ontwikkelde praktijkrichtlijn lasrook. De herziene praktijkrichtlijn lasrook is eind 2007 goedgekeurd als 1 e onderwerp in de arbocatalogus voor de metaalindustrie. Verder hebben de branche en bonden een flyer gemaakt waarin de website van 5xbeter wordt gepromoot. Deze flyer is tijdens het inspectiebezoek, door de inspecteur uitgereikt aan de werkgever. De bezoeken zijn gebracht van 1 mei tot en met 30 september 2007 in ruim 1100 bedrijven. 2.3 Communicatie Het project is bekend gemaakt via het overleg met de werkgevers- en werknemersorganisaties. 3 Zie > arbeidsveiligheid > inzicht in hoofdoorzaken > hoofdoorzaken van ongevallen 4 A684 Metaal

8 3 Projectresultaten 3.1 Totaaloverzicht In dit project zijn 1117 bedrijven geïnspecteerd. Van de geïnspecteerde bedrijven viel 95% in de vooraf geselecteerde Machine- en apparatenindustrie. Ruim 40% van de bedrijven die tot deze subsector behoort, zijn bezocht. De verdeling over de grootte-klassen (aantal werknemers in een bedrijf) ziet er als volgt uit: vooral de categorieën bedrijven met 5-50, en werknemers, zijn veel bezocht (50 tot 75%). Van de bedrijven met minder dan 5 en meer dan 500 werknemers, is beiden 20% bezocht. De resultaten geven een representatief beeld van de gehele sector. De Arbeidsinspectie hanteert sinds 2007 een nieuwe werkwijze (het nieuwe inspecteren) die uitgaat van hard waar het moet, zacht waar het kan. Gaat het om een overtreding zonder direct gevaar dan beoordeelt de inspecteur of de arbeidsomstandigheden en het arbobeleid over het algemeen goed zijn geregeld. De werkgever krijgt het vertrouwen om, zonder de inzet van een handhavingsinstrument 5 en controle, de overtreding op te lossen. Hierbij ontvangt de werkgever een stimuleringsbrief. In de overige gevallen zet de Arbeidsinspectie een handhavingsinstrument in en kan het bedrijf worden gecontroleerd. In figuur 1 zijn de inspectieresultaten als volgt weergegeven: Het percentage bedrijven dat in orde is bevonden (42%). Het percentage bedrijven dat niet helemaal in orde is bevonden (18%). Dit zijn de bedrijven waar alleen een stimuleringsbrief is gestuurd. Het percentage bedrijven dat niet in orde is bevonden (40%): o waar een combinatie van stimulering en handhavingsinstrumenten is ingezet. o waar alleen handhavingsinstrumenten zijn ingezet. Figuur 1 Percentage bedrijven in orde (n = 1117) niet helemaal in orde 18% in orde 42% niet in orde 40% Een inspecteur kan bij een bedrijf meer dan één overtreding vaststellen. Bij de niet (helemaal) in orde bedrijven (aantal 648) zijn totaal 1593 overtredingen geconstateerd. Dat is gemiddeld 2,5 overtredingen per bedrijf. Van de overtredingen is 74% afgehandeld met een waarschuwing, 21% met een stimuleringsbrief, 4% met een stillegging en 1% met een eis. 5 Stillegging, waarschuwing, eis, bestuurlijke boete, proces-verbaal, of dwangsom 5

9 De overtredingen (met handhavingsinstrumenten en/of stimuleringsbrieven) zijn in een paar categorieën samen te vatten. De vijf belangrijkste categorieën (76% van het totaal) zijn weergegeven in onderstaande figuur 2. Figuur 2. Vijf meest voorkomende Arbo-overtredingen aantal overtredingen soort overtreding afscherming arb.middel arb.plaats keuren onderhoud De meeste overtredingen zijn gevonden in de categorie afscherming (780). Met afscherming wordt bedoeld afscherming én beveiliginginrichtingen. Voorbeelden hiervan zijn het ontbreken van een afschermkap, het ontbreken van tweehandenbediening en het ontbreken van een lichtscherm. De vijf categorieën worden in de volgende paragraaf nader toegelicht. De restcategorie met 381 overtredingen (24%) bestaat uit 95 machine gerelateerde overtredingen (bedieningssysteem en noodstop), 75 overtredingen gerelateerd aan de RIE (risico-inventarisatie en evaluatie), en verder onder meer valgevaar (50), gevaarlijke stoffen (40), persoonlijke beschermingsmiddelen (36), hijs- en hefmiddelen (29), vlucht- en verbindingswegen (16). 3.2 Resultaten per categorie Overtredingen in de categorie afscherming, arbeidsmiddel, keuren en onderhoud zijn machine gerelateerde overtredingen. Binnen de branche is een grote diversiteit aan machines in gebruik. De 7 machines die in het kader van het project primair zijn geïnspecteerd, zijn geselecteerd op basis van een analyse van de ongevalcijfers. Dit zijn de zogenaamde machines 6 met een middelmatig tot hoog risico. Indien de inspecteur een situatie aantreft waar sprake is van ernstig gevaar, moet hij echter ook bij machines met een laag tot middelmatig risico, de gevaarlijke situatie opheffen en handhaven. Dit leidt ertoe dat iets minder dan de helft (489) van de machine gerelateerde overtredingen 7 is toe te schrijven aan de machines met een middelmatig tot hoog risico. In figuur 3 is de verdeling van de overtredingen te zien voor de machines met middelmatig tot hoog risico. 6 Excenterpers, kantbank, metaalwals, hijs- en hef werktuig, boormachine, draaibank en intern transport. 7 Het aantal overtredingen uit de top 5 dat verband houdt met machines (afscherming, arbeidsmiddel, keuren en onderhoud) is

10 Figuur 3 Aantal overtredingen voor de machines met middelmatig tot hoog risico afscherming arb.middel keuren onderhoud excenterpers kantbank metaalwals HH werktuig boormachine draaibank intern transport opm. HH werktuig = hijs- en hef werktuig Afschermingen en beveiligingsinrichtingen Bij de inspecties is totaal 780 keer geconstateerd dat beveiliging van gevaaropleverende delen van machines en gereedschappen onvoldoende was. Deze onvolkomenheden bestaan uit het niet aanwezig zijn van afschermkappen op aandrijvingen (geldt bij alle soorten machines) tot het niet aanwezig zijn van beveiligingsinrichtingen, bijvoorbeeld geen koppelscherm op een excenterpers. Ook hier geldt dat iets minder dan de helft betrekking heeft op de middel-tot-hoog risico machines. Het aantal overtredingen ligt in werkelijkheid hoger. In het kader van dit project is namelijk afgesproken dat op bepaalde tekortkomingen vooralsnog niet wordt gehandhaafd. Dit zijn afscherming van de klauwplaat en de transporteur-as bij de conventionele metaaldraaibank, en de afscherming van de boorkop bij de kolom- en tafelboormachine. Het gaat hier om middelmatige risico s ten opzichte van andere risico s in de branche, maar die wel op grote schaal voorkomen. Daarom wordt de branche eerst in de gelegenheid gesteld passende maatregelen te nemen, alvorens de Arbeidsinspectie hierop handhaaft Arbeidsmiddel Naast het ontbreken van afschermingen en beveiligingsinrichtingen zijn 146 overige overtredingen geconstateerd bij arbeidsmiddelen. Het gaat hierbij voornamelijk over ondeugdelijke opstelling van arbeidsmiddelen (omvallen of verschuiven), verkeerd gebruik en geen maatregelen nemen tegen getroffen worden door wegvliegende delen Arbeidsplaatsen Er zijn 135 overtredingen geconstateerd in de categorie arbeidsplaatsen. Deze hebben voornamelijk betrekking op stellingen. Gedacht kan worden aan niet tegen aanrijding beveiligde hoeken en doorgangen van de stellingen. De draagkracht van een stelling die worden aangereden, neemt met 30-40% af als gevolg van verbuiging van de metalen staanders en dwarsliggers. Het gevolg kan zijn dat de stelling doorknikt op de plaats waar deze is beschadigd en vervolgens instort. Ook kan het gaan om stellingen die niet geborgd, verankerd, overbelast of beschadigd zijn. Dit kan ertoe leiden dat stellingen of goederen in de stellingen instorten, schuiven, omvallen of kantelen Keuren De veiligheidseigenschappen van arbeidsmiddelen hangen af van de mate van slijtage, de weersinvloeden, enz. Een inspecteur kijkt niet standaard naar de keuring van de machines. Dit gebeurt alleen indien technische tekortkomingen aan de machines worden geconstateerd. In 87 gevallen is handhavend opgetreden. Ook hier geldt dat iets minder dan de helft betrekking heeft op de middel-tot-hoog risico machines. 7

11 3.2.5 Onderhoud In 64 gevallen is op onderhoud van de machines gehandhaafd. Ook hier is niet primair op het aan kunnen tonen van het onderhoud geïnspecteerd. Er is alleen op onderhoud geïnspecteerd en gehandhaafd als tevens technische tekortkomingen zijn geconstateerd. 3.3 Signalen en ontwikkelingen Het machinepark bestaat soms uit jaar oude machines. Oude machines voldoen vaak niet aan de laatste stand der techniek als het gaat om beveiliging. Het aantal overtredingen zou hoger zijn geweest als de Arbeidsinspectie ook had gehandhaafd op de afscherming van de klauwplaat en de transporteur-as bij de conventionele metaaldraaibank. Bij CNC-machines kunnen, in verband met de hoge snelheid waarmee het gereedschap kan bewegen, de automatische gereedschapwissel en het hoge toerental van het werkstuk, andere (grotere) gevaren aanwezig zijn dan bij conventionele draaibanken. CNC-draaibanken zijn voorzien van een scherm dat voorkomt dat de bediener door wegvliegende spanen, door een uit de spaninrichting geraakte product of wegvliegende onderdelen van de spaninrichting wordt getroffen. Bovendien voorkomt het scherm dat men in aanraking komt met bewegende delen. De afscherming is een beweegbaar scherm van het type blokkeerscherm bij oudere machines (machine kan alleen starten indien het scherm gesloten is en bij openen van het scherm stopt de machine). Bij nieuwe(re) machines is een blokkeerscherm met vergrendeling toegepast (machine kan alleen worden gestart met het scherm gesloten en het scherm kan pas worden geopend als de bewegende delen tot stilstand zijn gekomen). Tijdens bepaalde (instel)werkzaamheden wil men zicht hebben op het product en de verplaatsing van de beitel. Daarom wordt, in veel gevallen de deurschakeling, al of niet in overeenstemming met wat in de gebruiksaanwijzing is aangegeven, uitgeschakeld dan wel overbrugd. Nieuwe CNC-machines zijn in tegenstelling tot oude machines voorzien van de mogelijkheid om met geopend scherm gecontroleerd de machine in te stellen. Ook bij deze nieuwe machines werd de beveiliging overbrugd in plaats van gebruik te maken van de instelmogelijkheden. 3.4 Resultaten monitor Op verzoek van de sector is onderzocht of en in welke mate door bedrijven invulling wordt gegeven aan het Plan van aanpak de geluidbeperkende maatregelen, de praktijkrichtlijn lasrook en bekend zijn met de campagne 5xbeter, werken is gezond. Campagne 5x beter, werken is gezond Allereerst is in de bedrijven gevraagd of zij op de hoogte waren van de campagne 5xbeter, werken is gezond. Slechts één op de vijf bedrijven (22%) was op de hoogte van de campagne. Hierbij moet worden opgemerkt dat de campagne bij de start van het project pas 4 maanden liep. Plan van aanpak de geluidbeperkende maatregelen Verder is onderzocht of bedrijven ook maatregelen hadden getroffen die zijn afgesproken in het Plan van aanpak voor de reductie van geluidblootstelling. In Tabel 1 worden de resultaten daarvan weergegeven. Allereerst is gevraagd of een bepaalde bewerkingsvorm wordt toegepast. Bijvoorbeeld wordt in het bedrijf MIG/MAG gelast? Indien dit het geval is, dan wordt doorgevraagd of PulsMIG wordt toegepast. Van alle bezochte bedrijven wordt in 669 bedrijven MIG/MAG gelast en gebruiken 201 bedrijven PulsMIG. Dit betekent dat 30% van die bedrijven waar de maatregel kán worden toegepast, de maatregel dáádwerkelijk toepast. Van de twaalf in het Plan van aanpak voorgestelde maatregelen wordt slechts één maatregel bijna altijd toegepast (in % van de bedrijven). Twee maatregelen worden vaak toegepast (in 51-75% van de bedrijven). Twee van de voorgestelde maatregelen worden soms toegepast (26-50% van de bedrijven). Zeven van de twaalf door de sector voorgestelde maatregelen worden zelden (0-25% van de bedrijven) als maatregel toegepast. 8

12 Tabel 1: Toepassing van de voorgestelde geluid beperkende maatregelen uit het plan van aanpak aantal bedrijven maatregel Percentage maatregel MIG/MAG lassen 669 Maatregel PulsMIG % Square lastechniek 95 Maatregel instelbare blokgolf 61 64% Haakse slijpmachines 782 Maatregel lamellen slijpschijven % Maatregel flexibele of geluidgedempte sandwich schijven, zware werktafel of magnetisch dempingsmatten % Stansen 187 Maatregel geluidarme stansmachine 36 19% Slagmoersleutels 319 Maatregel pneumatische slagmoersleutels % Niet toepasbaar (pneum. slagm.s.) 106 Maatregel geluidarme momentsleutels 47 15% Schoonmaken met perslucht 841 Maatregel geluidarme blaasmondjes % Niet mogelijk 11 Staal op staal contact bij transport 208 Maatregel kunststof delen 23 11% Maatregel schokwerende tussenlagen 28 13% Maatregel ontdreuningsmateriaal 21 10% Afgelopen 2 jaar nieuwbouw of verbouw 159 Maatregel geluidsabsorptie toegepast 76 48% Praktijkrichtlijn lasrook In 67% van de geïnspecteerde bedrijven wordt gelast. Veel van die bedrijven waar wordt gelast, blijken niet bekend te zijn met de Praktijkrichtlijn lasrook (43%). In het Plan van aanpak is ook een paragraaf lasrook opgenomen. Zowel de toortsafzuiging als de zogenaamde automatische, meebeweegbare afzuigarm die een handmatig lasproces volgt, zijn nog niet op de markt. Hier doet de branche onderzoek naar in samenwerking met TNO. Nulmeting Om op termijn vast te kunnen stellen of de arbeidsomstandigheden rondom het gebruik van machines in de sector verbetert, is een nulmeting uitgevoerd. Hiervoor zijn een beperkt aantal machines 9 uit 6 vooraf vastgestelde categorieën geselecteerd en beoordeeld: draaibanken, excenterpersen, kantbanken, metaalwalsen, boormachines en machines voor automatisch transport. Van de 6071 beoordeelde machines (uit deze 6 categorieën) waren 732 (12%) niet in orde. Over het algemeen (78%) waren het technische aspecten die niet in orde waren. Verkeerd of onveilig gebruik was in 22% de reden van overtreding. Dit getal is geflatteerd omdat bij inspecties niet altijd activiteiten 8 Door sommige inspecteurs is een normaal spuitmondje met lage luchtdruk genoteerd als: gebruikt speciaal spuitmondje. Dit cijfer is dus iets positiever dan in werkelijkheid het geval zal zijn. 9 Tijdens de inspecties kunnen meer machines (ook uit andere categorieën zoals hijs- en hefwerktuigen) zijn geïnspecteerd (en gehandhaafd). Deze zijn niet verwerkt in de monitor-nulmeting. 9

13 aan de machine worden waargenomen. Het vaststellen van een gebruiksovertreding is dan onmogelijk. De getallen zijn per categorie verder uitgesplitst: Draaibanken In totaal zijn 2021 draaibanken in 742 bedrijven beoordeeld. Eén op de tien draaibanken (10%) was niet in orde 10. De overtredingen hadden overwegend te maken met afscherming bewegende delen en enkele malen t.a.v. inwerking stellen machine met opzettelijke handeling, gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen en onderhoud. 75% Betrof technische onvolkomenheden en 25% het gebruik van de draaibank. Excenterpersen In totaal zijn 315 excenterpersen in 165 bedrijven beoordeeld. Eén op de drie excenterpersen (33%) was niet in orde. De overtredingen hadden overwegend te maken met afscherming bewegende delen. 85% Betrof technische onvolkomenheden en 15% het gebruik van de excenterpers. Kantbanken In totaal zijn 495 kantbanken in 326 bedrijven beoordeeld. Eén op de drie kantbanken (35%) was niet in orde. De overtredingen hadden overwegend te maken met afscherming bewegende delen. 75% Betrof technische onvolkomenheden en 25% het gebruik van de kantbank. Metaalwalsen In totaal zijn 354 metaalwalsen in 239 bedrijven beoordeeld. Eén op de vijf metaalwalsen (20%) was niet in orde. De overtredingen hadden overwegend te maken met afscherming bewegende delen, noodstop en enkele maal onderhoud. 84% Betrof technische onvolkomenheden en 16% het gebruik van de metaalwals. Boormachines In totaal zijn 2610 boormachines in 987 bedrijven beoordeeld. Eén op de dertien boormachines (7%) was niet in orde 10. De overtredingen hadden overwegend te maken met omvallen/verschuiven, afscherming bewegende delen en gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen. 77% Betrof technische onvolkomenheden en 23% het gebruik van de boormachine. Automatisch transport In totaal zijn 275 machines voor automatisch transport in 143 bedrijven beoordeeld. Eén op de 30 machines (3%) was niet in orde. De overtredingen hadden overwegend te maken met afscherming, noodstop, onderhoud en keuring. 78% Betrof technische onvolkomenheden en 22% het gebruik van de machine. Bij kantbanken en excenterpersen, en in mindere mate bij de metaalwalsen, zijn relatief (t.o.v. het totaal aantal geïnspecteerd) veel overtredingen geconstateerd. In figuur 4 is de verhouding van het aantal machines met overtreding ten opzichte van het totaal aantal geïnspecteerd. 10 In werkelijkheid is het aantal (boormachines en draaibanken) dat niet in orde is groter dan uit de rapportage naar voren komt omdat op een aantal aspecten niet is gehandhaafd. Zie paragraaf

14 Figuur 4 Verhouding in orde/niet in orde per type machine Automatisch transport Excenterpersen Metaalwalsen Kantbanken Aantal geïnspecteerd niet in orde Draaibanken Boormachines Verder is een (klein) significant verband gevonden tussen de grootte van het bedrijf en het aantal bedrijven met overtredingen. Grotere bedrijven hebben hun machinepark iets beter op orde dan kleinere bedrijven. In figuur 5 is te zien dat de meeste bedrijven beschikken over een goed machinepark (draaibanken, excenterpersen, kantbanken, metaalwalsen, boormachines en/of machines voor automatisch transportmachines). Dat wil zeggen machines die technisch gezien voldoen aan de wetgeving. De geconstateerde tekortkomingen bij deze machines zijn dus aangetroffen bij een beperkt aantal bedrijven. Figuur 5 Verdeling aantal bedrijven met machines niet in orde Verdeling slechte machines over de bedrijven Aantal bedrijven Aantal slechte machines 11

15 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Algemene conclusies Dit is het eerste project in de metaalsector waar de Arbeidsinspectie een nieuwe inspectiewijze hard waar het moet, zacht waar het kan, heeft gehanteerd. Concreet betekent dit dat een overtreding zónder direct gevaar door de inspecteur wordt afgehandeld met een stimuleringsbrief als de werkgever het arbobeleid over het algemeen goed heeft geregeld. De algemene conclusies luiden: Een behoorlijk deel van de werkgevers (60%) heeft de zaken (redelijk) goed voor elkaar. Dit is verdeeld in bedrijven die alles op orde hebben (42%) en bedrijven die een stimuleringsbrief hebben ontvangen (18%). Het percentage bedrijven dat arbeidsomstandigheden (redelijk) goed voor elkaar heeft, lijkt hoger te liggen dan gebruikelijk in deze sector (30-40%, zie bijlage 2). Worden echter de overtredingen met een stimuleringsbrief geteld bij de niet-in-orde bedrijven (met de oude werkwijze zouden deze bedrijven immers een waarschuwing hebben gekregen), dan liggen de cijfers op vergelijkbaar niveau. Deze werkwijze en het intensieve overleg vooraf gaand aan het project heeft ertoe geleid dat het project naar tevredenheid van de sector is uitgevoerd. 4.2 Conclusies per doelstelling Handhaving van de arbeidsomstandigheden in het bijzonder de machineveiligheid. In sommige gevallen is er sprake van een behoorlijke leeftijd van het machinepark (20 30 jaar). Wellicht is dit de reden dat er veel overtredingen zijn geconstateerd ten aanzien van machineveiligheid, in het bijzonder de afscherming en beveiligingsinrichtingen van machines. Absoluut gezien ontbrak afscherming met name bij kantbanken, draaibanken en excenterpersen. Relatief gezien zijn het vooral de kantbanken (35%), excenterpersen (33%) en metaalwalsen (20%) die veel tekortkomingen hebben (zie paragraaf 4.3). Ook belangrijk om te constateren is dat de helft van de overtredingen 11 zijn gezien bij machines met laag tot middelmatig risico. Ook magazijnstellingen verdienen nog steeds aandacht. Iets minder dan 10% van de overtredingen gaat hierover. Vooral de bedrijven die magazijnstellingen hebben en gebruik maken van heftrucks, dienen aandacht te geven aan goede stellingen (aanrijdbeveiligingen, borgen van liggers, verankeren van staanders en de belastbaarheid van het geheel). Geluid en lasrook: onderzoeken van de mate van bekendheid met de praktijkrichtlijnen. Omdat de praktijkrichtlijn geluid nog niet beschikbaar is (verwachting is 1 e kwartaal 2008), is gemonitord op de maatregelen uit het Plan van aanpak arbo in de metaalbewerking en metalektro. Van de twaalf in het Plan van aanpak voorgestelde maatregelen wordt slechts één maatregel (pneumatische slagmoersleutels) bijna altijd toegepast (in % van de bedrijven). Twee maatregelen (instelbare blokgolf en lamellen slijpschijven) worden vaak toegepast (in 51-75% van de bedrijven). Twee van de voorgestelde maatregelen (PulsMIG en instelbare blokgolf) )worden soms toegepast (26-50% van de bedrijven). Zeven van de twaalf door de sector voorgestelde maatregelen worden zelden (0-25% van de bedrijven) als maatregel toegepast. Deze maatregelen zijn: flexibele slijpschijven, geluidarme standmachine, geluidarme momentsleutel, geluidarme blaasmondjes, kunststofdelen, schokwerende tussenlaag en ontdreuningsmateriaal bij transport. Hetzelfde geldt voor de maatregelen op het gebied van lasrook. Veel van die bedrijven waar wordt gelast, blijken niet bekend te zijn met de Praktijkrichtlijn lasrook (43%). Dit is een opvallend resultaat omdat de PRL lasrook al langer bestaat 12 en er veel gelast wordt in de sector. 11 Het betreft situaties met een ernstig gevaar. 12 De herziene praktijkrichtlijn lasrook is sinds eind 2006 beschikbaar en sinds eind 2007 goedgekeurd als 1e onderwerp in de arbocatalogus voor de metaalindustrie. 12

16 Deze resultaten moeten door de branche nog eens goed tegen het licht worden gehouden. Waarom worden de maatregelen in een dergelijk geringe mate toegepast? Schort het aan de uitvoerbaarheid van de maatregelen, weten bedrijven onvoldoende welke mogelijkheden er zijn (communicatie), of ligt er een ander reden aan ten grondslag? Ondersteuning van de branche activiteiten ter verbetering van de arbeidsomstandigheden in de sector. Tijdens de inspecties is de flyer van de branche uitgereikt aan werkgevers. Op deze flyer wordt de campagne 5xbeter gepromoot en voor welke zaken men terecht kan op de website. Omdat 40% van subsector Machine- en apparatenindustrie is bezocht, is een behoorlijke impuls gegeven aan de bekendheid van deze branche-activiteit. 4.3 Conclusies uit de monitor Campagne 5xbeter, werken is gezond Eén op de vijf bedrijven (22%) was op de hoogte van de campagne 5xbeter, werken is gezond. Hierbij moet worden opgemerkt dat de campagne bij de start van het project pas 5 maanden liep. Ondanks het feit dat de inspecties een behoorlijke impuls hebben gegeven aan de bekendheid van de campagne, zal de branche toch meer aan de weg moet timmeren. Hierbij moet de aandacht ook uitgaan naar de andere sectoren van de metaal. Geluid en lasrook De overige conclusies uit de monitor (t.a.v. geluid en lasrook) staan verwerkt onder paragraaf 4.2. Nulmeting Uit de nulmeting blijkt dat vooral kantbanken (35%) en excenterpersen (33%) veel te wensen over laten. Overigens bleek ook een vijfde van de metaalwalsen niet in orde. Opvallend is dat voor geselecteerde machines geldt dat minimaal driekwart van de overtredingen technische onvolkomenheden van de machine betreft en circa een kwart te maken heeft met onveilig gebruik. Het machinepark kan dus flink worden verbeterd. Belangrijke kanttekening daarbij is dat deze machines bij een beperkt aantal bedrijven (ca. 35%) te vinden zijn. Het verkrijgen van goed inzicht in de kenmerken van deze bedrijven (wie zijn het) is een absolute voorwaarde om gericht acties uit te kunnen voeren. 4.4 (Beleids)aanbevelingen voor de branche De sector moet de aandacht richten op: enerzijds het oplossen van de technische onvolkomenheden en anderzijds het vergroten van het veiligheidsbewustzijn en veilig gebruik van machines. Hierbij kan de sector onderscheid maken tussen: - (een beperkte groep bedrijven die gebruik maken van de) machines die bekend staan om het hoge risico (met name excenterpersen, kantbanken en metaalwalsen); - (een grote(re) groep bedrijven die gebruik maken van) machines met een lager risico zoals o.a. zaagmachines, freesbanken, kotterbanken, slijpmachines, pons/knipmachine. Voor wat betreft draaibanken (de klauwplaat en de transporteur-as) en boormachines (de boorkop) kan de branche binnen een vast te stellen termijn gaan werken aan het updaten van deze machines ten aanzien van de stand van de techniek. Het verdient de voorkeur dit mee te nemen in de arbocatalogus. Verder moet de sector de achterban beter bereiken. Alle initiatieven ten spijt zijn er nog steeds (te) veel overtredingen mede omdat de bedrijven geen notie hebben van deze inititatieven. De sector zou bijvoorbeeld meer gebruik kunnen gaan maken van de ambassadeurs die in het kader van 5 x beter, werken is gezond al ingezet worden. Of afspraken maken met Arbodiensten over andere vormen van de dienstverlening. 13

17 Bijlage 1 Plan van aanpak arbo in de metaalbewerking en metalektro In dit plan van aanpak richten sociale partners zich op de stand der techniek, zoals vastgesteld in de onderzoeken die uitgevoerd zijn tijdens de arbo-intentieverklaringsfase. De afspraken van dit plan van aanpak zijn dan ook vooral gericht op het zoveel mogelijk toepassen van deze stand der techniek in de sectoren. Deze stand der techniek zal uiteraard op individueel bedrijfsniveau toepasbaar moeten zijn. Indien een bepaalde stand van de techniek op bedrijfsniveau technisch, economisch en/of operationeel niet haalbaar is, kunnen individuele bedrijven een beroep doen op het redelijkerwijsprincipe, zoals vermeld in art. 3 Arbowet. Arbodienstverlening In het kader van de nieuwe maatwerkbepalingen in de Arbowet zal de sturing op optimale arbodienstverlening door arbodiensten wordt versterkt door middel van Service Level Agreements (SLA) met de te selecteren arbodiensten dan wel verzekeringsmaatschappijen. Tot het moment van het ingaan van de maatwerkbepaling blijft in de branche de vangnetregeling van kracht. In de SLA s wordt een minimumbedrag opgenomen voor preventieve taken. Ook de voorlichting door arbodiensten over de stand van de techniek krijgt een plek. Daarnaast wordt gestimuleerd dat een jaarlijks door partijen aan te wijzen categorie bedrijven een bedrijfsbezoek van de arbodienst ontvangen, waarbij een of meer thema s specifiek onder de loep worden genomen. Criteria die bij de keuzebepaling onder meer een rol kunnen spelen zijn: de omvang van het bedrijf, het ziekteverzuimpercentage en knelpunten op basis van de RI&E. Onderwerpen die ook in de SLA s worden meegenomen zijn: - het waarborgen in de organisatie van de arbodienst van specifieke deskundigheid ten aanzien van de metaalbewerking en de daarin aanwezige arborisico s door het vormen van teams van artsen en arboprofessionals, - voorlichting en advisering rond belangrijke onderwerpen, - contacten met werknemers en werknemersvertegenwoordigers ( gestimuleerd wordt dat in bedrijven met een OR of PVT minimaal één keer per jaar mondeling overleg wordt gevoerd). Doelstelling is om percentages van ziekteverzuim en instroom in WAO te verminderen. Voor bedrijven, die kiezen voor een andere arbodienst, wordt door partijen een model-sla beschikbaar gesteld, waarin genoemde onderwerpen eveneens zullen worden opgenomen. Doelstelling lasrook In aansluiting op het SER-advies uit 1999 willen partijen de huidige MAC waarde voor lasrook aan het einde van de periode van plan van aanpak verlagen van 3,5 mg/m3 naar 1 mg/m3, mits de stand der techniek dit mogelijk maakt. Maatregelen lasrook Partijen realiseren gedurende de periode van plan van aanpak de volgende innovatie: - Innovatie op korte termijn (termijn nader invullen) van toortsafzuiging en de meebeweegbare afzuigarm. Uiterlijk op (termijn) maken partijen nadere afspraken over de toepassing door bedrijven van deze stand der techniek. - Verder onderzoek naar innovatie van de stand der techniek aan de bron om de kwantitatieve doelstelling te realiseren. Doelstelling schadelijk geluid Partijen streven ernaar dat aan het eind van de periode waarin het plan van aanpak wordt uitgevoerd de dagdosis in de metalektro en metaalbewerking wordt teruggedrongen naar 80 dba.voor zover de stand der techniek dit toelaat. Maatregelen schadelijk geluid Partijen verlangen van alle bedrijven en werknemers in de metaalbewerking binnen het kader van de stand der techniek, langs de lijnen van de arbeidshygiënische strategie, in te spelen op de diverse

18 beschikbare oplossingen voor de gesignaleerde knelpunten en daarbij in het bijzonder maximaal gebruik te maken van de volgende maatregelen: Lassen Voor het MIG/MAG lassen wordt gebruik gemaakt van de methode van pulserend lassen met behulp van een PulsMIG machine; Voor het square lassen worden lasmachines met instelbare blokgolf toegepast. Slijpen Gebruik wordt gemaakt van geluidarme lamellen slijpschijven Daar waar dit niet mogelijk is wordt gebruik gemaakt flexibele slijpschijven, geluidgedempte sandwich slijpschijven of een zware werktafel dan wel magnetische dempingmatten Stansen Gebruik wordt gemaakt van een geluidsarme stansmachine. Slagmoersleutels Gebruik wordt gemaakt van pneumatische slagmoersleutels Waar pneumatische slagmoersleutels niet toepasbaar zijn wordt gebruik gemaakt van geluidarme momentsleutels Schoonmaken met perslucht Gebruik wordt gemaakt van geluidsarme blaasmondjes. Materiaaltransport Staal op staalcontact dient zoveel mogelijk te worden vermeden door één van onderstaande methoden: Het bekleden van delen met kunststof, Het voorzien van delen van schokwerende tussenlagen, Te ontdreunen Nieuwbouw Bij nieuwbouw of verbouw wordt indien nodig een geluidsabsorberend plafond of geluidsabsorberende wanden aangebracht. Vervanging oplosmiddelen door andere producten Partijen bevelen bedrijven en werknemers in de metalektro en metaalbewerking aan om binnen het kader van de stand der techniek maximaal gebruik te maken van watergedragen en/of oplosmiddelvrije producten: Het aanbrengen van verfsystemen op gietwerkstukken; Het aanbrengen van verfsystemen op metalen meubelen; Het aanbrengen van verfsystemen op metalen (onderdelen van) bedrijfsinrichtingen; Het aanbrengen van verfsystemen op metalen (onderdelen van) carrosserieën en aanhangers; Het aanbrengen van verfsystemen op (brom)fietsen en invalidewagens. Pilot OAR/MAL Gezamenlijk met het ministerie van SZW werken sociale partners in de metalektro en metaalbewerking mee aan een pilot met de OAR of MAL-methode. Als deze pilot door partijen is geëvalueerd en de methode positieve resultaten heeft opgeleverd zullen partijen deze methode met een lagere OAR- of MAL-waarde aanbevelen. Maatregelen oplosmiddelen

19 Partijen bevelen bedrijven en werknemers in de metalektro en metaalbewerking aan om binnen het kader van de stand der techniek, langs de lijnen van de arbeidshygiënische strategie, in te spelen op de diverse beschikbare oplossingen voor de gesignaleerde knelpunten en daarbij in het bijzonder maximaal gebruik te maken van de volgende uit onderzoek voortgekomen effectieve maatregelen: Spuitwerkzaamheden worden verricht in een spuitcabine; Het drogen van gespoten onderdelen vindt plaats in een aparte uitdampruimte; Het reinigen van spuitapparatuur vindt, indien technisch mogelijk, plaats in gesloten verfreinigingsapparatuur met bronafzuiging; Bij reinigings- en ontvettingsactiviteiten die plaatsvinden in niet-gesloten reinigingsinstallaties wordt adequate bronafzuiging toegepast. Het mengen van verven en toevoegen van oplos- en verdunningsmiddelen vindt plaats in een gesloten mengmachine; Indien geen gebruik kan worden gemaakt van een gesloten mengmachine wordt bij het aanmaken van verf gebruik gemaakt van lakaanmaaktafels met werkbladafzuiging. Praktijkrichtlijn oplosmiddelen Sociale partners in de metalektro en metaalbewerking zullen gezamenlijk een praktijkrichtlijn oplosmiddelen opstellen. Naar analogie van de praktijkrichtlijn lasrook staan hierbij beheersmaatregelen conform arbeidshygiënische strategie centraal. Na validering van het instrument kunnen bedrijven hun blootstellingsbeoordeling op basis van de praktijkrichtlijn opstellen, zonder daarvoor metingen te hoeven verrichten. Preventiemedewerker Ieder bedrijf stelt vanaf 1 juli 2005 en uiterlijk voor 1 december 2005 in het bedrijf één of meerdere preventiemedewerkers aan. In elk bedrijf dient conform de wet ten minste één preventiemedewerker te zijn benoemd. De taken van de preventiemedewerker zijn: het verlenen van medewerking aan het verrichten en opstellen van een RI&E en het plan van aanpak het (meewerken aan het) uitvoeren van de maatregelen die volgen uit het plan van aanpak het adviseren en nauw samenwerken met OR, PVT en bij ontbreken daarvan met belanghebbende medewerkers over de genomen maatregelen die gericht zijn op een zo goed mogelijk arbobeleid. Dit gebeurt minimaal twee keer per jaar. vraagbaak zijn voor medewerkers over (de uitvoering van) het arbobeleid. Partijen gaan de invoering van de wettelijke preventiemedewerker zoveel mogelijk stimuleren. De preventiemedewerker krijgt een basisopleiding aangeboden waarin kennis wordt gemaakt met de belangrijkste arborisico s in de branche, het implementeren van preventieve maatregelen, contact met de arbodienst en samenwerking met OR/pvt en/of belanghebbende werknemers. Als belangrijkste risico s in de branche gelden fysieke en psychische belasting, machineveiligheid, gevaarlijke stoffen (waaronder lasrook en oplosmiddelen) en lawaai. Partijen verplichten zich om uiterlijk (termijn) afspraken te hebben gemaakt over de lengte van de basisopleiding. Uitgangspunt is dat de opleiding niet langer duurt dan strikt noodzakelijk voor het verwerven van vereiste kennis en vaardigheden. De kosten voor de werkgever dienen hierbij betrokken te worden. Criteria die een rol spelen bij het maken van deze afspraken zijn de grootte van het bedrijf (aantal medewerkers), het aantal te onderscheiden werkprocessen en de daaraan gerelateerde arborisico s. Voorlichting Goede voorlichting is essentieel bij het implementeren van goede arbeidsomstandigheden. Er zal een uitgewerkt voorlichtingsplan opgenomen zijn, gericht op werkgevers, werknemers en werknemersvertegenwoordigers en preventiemedewerkers, uit te voeren door een professioneel extern bureau.

20 Voor sociale partners worden (nader af te spreken aantal) adviseurs en/of (nader af te spreken hoeveelheid) middelen beschikbaar gesteld voor advisering en training. Gedacht wordt aan 5 à 10 tijdelijke adviseurs voor beide sectoren. Monitoring In het plan van aanpak zullen afspraken opgenomen worden, inclusief tijdpad, uitvoering en financiering, over monitoring van de afspraken. Evaluatie Partijen zullen voor het einde van de periode de toepassing van de stand der techniek, alsmede de verlaging van de blootstellingsniveaus evalueren. Indien de doelstellingen met betrekking tot het verlagen van de blootstellingsniveaus en de toepassing van de stand der techniek niet gehaald zijn, verplichten partijen zich om nadere afspraken te maken die leiden tot realisering van de doelstellingen.

21 Bijlage 2 Samenvatting projecten 2004 en In orde Niet in orde Percentage Aantal bedrijven overtredingen machine veiligheid Metaal 2005 (BIK 28, 29, 34, 35) 30% 70% 71% specifiek BIK 29 34% 66% 282 Metaal 2004 (BIK 28, 29) 39% 61% 69% 752

22 Bijlage 3 Monitorvragen BEDRIJF: 1. Aantal werknemers 1a. Kent werkgever de campagne ja nee 5xbeter, werken is gezond? Arbeidsmiddelen Aantal geïnsp. Aantal mach. Hoeveel Hoeveel machines met overt. techn. Overtr. overtr. gebruik 2. Draaibanken ja nee 3. Excenterpersen ja nee 4. Kantbanken ja nee 5. Metaalwalsen ja nee 6. Boormachines ja nee 7. Rollenbaan ja nee Vragen m.b.t. maatregelen beperken blootstelling aan schadelijk geluid 8 Wordt in het bedrijf MIG/MAG gelast? o PulsMIG 9 Square lassen o Square lassen met instelbare blokgolf 10 (Haakse) slijpmachine o Lamellenslijpschijf /niet mogelijk o Flex slijpschijf / sandwich slijpschijf / zware tafel / dempingsmatten /niet mogelijk 11 Stansen o Geluidarme stansmachine (ponsnibbels) 12 Slagmoersleutels o Pneumatische slagmoersleutels o Pneumatische slagmoersl. toepasbaar o Geluidarme momentsleutels 13 Perslucht o Geluid arme blaasmondjes bij perslucht /niet mogelijk 14 Staal op staalcontact bij materiaaltransport o Kunststof delen /niet mogelijk o Schokwerende lagen o Ontdreuningsmateriaal (we willen een indruk krijgen of de werkgever ermee aan de slag is) 15 Nieuw- of verbouw afgelopen 2 jaar o Absorberende wanden/plafond