Factsheet Metaalproductenindustrie 2011

Transcriptie

1 Factsheet Metaalproductenindustrie 2011 Aanleiding en problematiek In 2011 zijn in de metaalsector twee inspectieprojecten uitgevoerd: een in de metaalproductenindustrie en een in de metaalgieterijen. De keuze voor deze subsectoren en inspectieonderwerpen is bepaald op basis van risicoanalyses en risicoweging, zoals vastgelegd in de sectoraanpak Metaal In deze factsheet zijn de belangrijkste resultaten weergegeven van de inspecties in de metaalproductenindustrie. 1 Inspectieonderwerpen Lasrook en Machineveiligheid Machineveiligheid en maatregelen om blootstelling aan lasrook tegen te gaan waren de belangrijkste inspectieonderwerpen. Daarnaast is, als daartoe aanleiding was, ook op algemene veiligheidsonderwerpen gehandhaafd. Aanleiding om lasrook te inspecteren is de aanscherping van de grenswaarde voor lasrook per 1 april 2010 naar 1 mg/m 3. Aanleiding om machineveiligheid te inspecteren is de frequent voorkomende onveilige werksituaties met machines en ongevallen als gevolg daarvan in deze subsector. In het jaar voorafgaand aan dit inspectieproject vonden er in de metaalsector 254 ernstige ongevallen plaats, waarvan vijf met dodelijke afloop. De meeste oorzaken betroffen ontoereikende afscherming en het niet borgen of veilig stellen van machines waarmee gewerkt werd. (Bron Arbeidsongevallen in 2010 en 2011, Inspectie SZW 2012). De Bedrijven De bedrijven die zijn geïnspecteerd behoren voor het merendeel (80%) onder de SBI-code 25 (vervaardiging van producten van metaal, geen machines en apparaten). 2 De bedrijven zijn veelal toeleveranciers die werken in opdracht, zoals staalbouwconstructiebedrijven of producenten van deuren, ramen, kozijnen e.d., of bedrijven die voor opdrachtgevers een bepaalde be- of verwerking verrichten met aangeleverde halffabricaten zoals lasinrichtingen, plaatbewerkingsbedrijven en verspaanbedrijven. Veel bedrijven uit deze sector waren sinds 2000 niet meer bezocht, tenzij het om een arbeidsongeval ging. Er zijn in totaal 736 bedrijven geïnspecteerd, waarvan 583 in de SBI 25. Van de totale subsector 25 (vervaardiging van producten van metaal, geen machines en apparaten) is dit 11% procent. Er zijn in dit project ook bedrijven geïnspecteerd met een andere SBI-code maar wel hetzelfde type werkzaamheden. Uit eerdere projecten is gebleken dat in deze subsector vooral bij de kleinere bedrijven veel te verbeteren is aan de arbeidsomstandigheden. Daar is dan ook voornamelijk geïnspecteerd. Bijna de helft van de geïnspecteerde bedrijven had minder dan vijf werknemers. Figuur 1: in orde en zwaarte handhaving Licht Middelzwaar Zwaar In orde 1 De resultaten van de metaalgieterijen zijn gepubliceerd in een apart factsheet, Factsheet Metaalgieterijen Uitgezonderd zijn de bedrijven uit de oppervlaktebehandeling. In 2012 is in deze subsector een apart inspectieproject gestart.

2 Grootteklasse Aantal zaken 0 of geen t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m Onbekend 1 Totaal 736 Bron: KvK Alle bedrijven zijn met een aankondigingsbrief geïnformeerd over het project. Bedrijven zijn aangespoord om gebruik te maken van de verbetercheck lasrook van sociale partners en om verbetercoaches in te schakelen bij het treffen van de juiste maatregelen. Tijdens de inspectiebezoeken bleek desondanks dat ruim 65% niet bekend was met het arbeidsomstandighedenproject 5xBeter en de verbetercheck lasrook. 3 Leerbedrijven Bij de weergave van de inspectieresultaten zijn leerbedrijven en niet -leerbedrijven met elkaar vergeleken. Leerbedrijven spelen een belangrijke rol in het aanleren van veilig vakmanschap en kunnen daarom bijdragen aan het voorkomen van ongevallen bij met name jonge mensen. Bekend is dat jongeren (onder de 25 jaar) vaker een bedrijfsongeval overkomt dan oudere werknemers. In de Metaalsector wel tot drie keer zo vaak (bron: Arbeidsinspectie). De arbeidsomstandigheden in leerbedrijven moeten dan ook 100 procent in orde zijn. niet in orde. Hier was sprake van risicovolle situaties en heeft de inspecteur veelal handhavend opgetreden. Bij 43 bedrijven bestond de handhaving uit alleen een stimulerende interventie. Dat betekent dat in deze bedrijven op één of een beperkt aantal onderdelen de arbeidsomstandigheden geoptimaliseerd konden worden, de inspecteur de situatie overwegend goed vond en daarom besloten heeft lichte handhaving in te zetten. Bij een grote meerderheid van de bedrijven die niet in orde waren (560 van de 736, ruim 76%) zijn overtredingen aangetroffen waar middelzware handhaving is toegepast, dat wil zeggen dat er eisen gesteld zijn of waarschuwingen. Zware handhaving zoals (preventieve) stilleggingen zijn bij 90 bedrijven (12%) ingezet. Zes bedrijven hebben direct een boete gekregen. Zij hadden in totaal 22 overtredingen. Bij de zes bedrijven die direct boetes kregen bleek onder andere dat men bewust niet aan de eerder gestelde handhavingseisen had voldaan m.b.t. het beveiligen/ afschermen van verschillende machines zoals draaibanken, freesbanken, kantbanken, metaalwalsen en kolomboren. Ook had men niet voldaan aan de eerder gestelde eisen voor het hebben van een goede RI&E. Bij de 90 bedrijven waar tot (preventieve) stilleggingen is overgegaan bleken bijvoorbeeld schakelaars van bewerkingsmachines overbrugd met gevaar op wegschietende werkstukken of gereedschappen en bescherming van bewegende delen van machines weggehaald met het gevaar van gegrepen worden of beknelling. Inspectieresultaten Algemeen beeld Van de 736 geïnspecteerde bedrijven bleek een overgroot deel, 605 (82%), 3 Ten tijde van het project was nog geen positief getoetste arbocatalogus machineveiligheid beschikbaar. Deze is in 2012 gereed gekomen.

3 Instrumenten bij 96 zaken met Aantal verschillende zaken bij Aantal Ingezette instrumenten gekoppeld aan feit overtreding ingezette instrumenten Boeterapport 6 22 Stillegging (preventief) Totaal 96 instrumenten 156 Aantal bedrijven met overtredingen Aantal Geconstateerde feiten Overtredingen op het gebied van Arbeidsmiddelen Arbozorg Voorkomen valgevaar Arbeidsplaatsen De overtredingen, zowel bij de leerbedrijven als bij de nietleerbedrijven, hebben in grote mate betrekking op het niet afgeschermd zijn van bewegende delen van machines, waardoor degene die er mee werkt gegrepen kan worden, bekneld kan raken en verwondingen kan oplopen. Dit is in totaal bij 538 bedrijven vastgesteld. Overtredingen waarbij in slechte staat verkerende machines niet gekeurd waren of waarbij een noodstop ontbrak behoorden ook tot de top vijf van meest voorkomende overtredingen. In de metaalsector als geheel komt meer dan de helft van de ongevallen voort uit werken aan machines. (bron ongevalsanalayse Sectoraanpak Metaal, , Inspectie SZW). De volgende machines zijn geïnspecteerd met het volgende resultaat: Arbeidsmiddel niet in orde In orde totaal % niet in orde % in orde Boormachine (Kolomboor) % 15% Metaaldraaibank % 28% Metaalzaag (alle uitvoeringen) % 74% Heftruck % 76% Ponsknipmachine % 47% Metaalschaar (zoals guillotineschaar/slagschaar) % 54% Kantbank % 55% Bandschuurmachine % 83% Metaalwals % 69% Excenterpers % 49% Zwenk zetbank % 97% (gegevens op basis van monitor) Hoofdzakelijk kolomboren bleken niet in orde. Daarbij ging het vooral om het ontbreken van afscherming. 443x had de overtreding hierop betrekking. Ook schortte het vaak aan de veiligheid bij draaibanken, ponsknipmachines en excenterpersen. Onderwerp: (kolom)boormachine Wetsartikel Aantal Geconstateerde feiten B7007 Veiligheidsvoorzieningen i.v.m. bewegende delen van arbeidsmiddelen 443 B7005 Montage, demontage, onderhoud, reparatie en reiniging van arbeidsmiddelen 1 B7004 Deugdelijkheid arbeidsmiddelen en ongewilde gebeurtenissen 5 B7014 Inwerking stellen van arbeidsmiddelen 13 B7016 Noodstopvoorziening (arbeidsmiddel) 14 Totaal 476

4 Overtredingen op het gebied van de risico-inventarisatie en -evaluatie zijn ook veelvuldig geconstateerd (59% van de bedrijven). Voor veel bedrijven is dit een wettelijke verplichting waarvan men het nut niet inziet en waardoor naleving te wensen overlaat. Overtredingen op het gebied van gevaarlijke stoffen (lasrook) behoorden ook tot de top vijf van meest voorkomende overtredingen. Dit betrof 38% van de bedrijven. Het ontbreken van een blootstellingsbeoordeling was meestal de reden. Een blootstellingsbeoordeling is van belang om te kunnen bepalen wat het juiste beschermingsniveau voor. Ten opzichte van inspecties in deze subsector in 2009 is overigens op dit punt wel winst geboekt. In 2009 bleek dat ongeveer de helft van de bedrijven uit deze subsector niet aan de wettelijke verplichtingen voor lasrook voldeed. In deze inspectieronde stellen we vast dat de bedrijven op dit punt beter naleven. Bij een kleine tweederde van de geïnspecteerde bedrijven bleken de maatregelen op het punt van lasrook nu voldoende. Op het punt van kennis van en omgaan met gevaarlijke stoffen is bij de bedrijven gevraagd naar de aanwezigheid en gebruik van veiligheidsinformatiebladen (VIB s). Hierop is niet gehandhaafd. Bij 22% van de bedrijven ontbrak een VIB. Het merendeel van de bedrijven die wel VIB s hadden (73%) maken er niet actief gebruik van. Ze staan in een map in de kast. De helft van de bedrijven met VIB s (48%) stelt de informatie actief ter beschikking aan de werknemers, 37% heeft maatregelen genomen op basis van VIB s (zoals ventilatiemaatregelen, PBM s) en een kleine minderheid (15%) heeft de informatie uit de VIB s vertaald naar werkplekinstructie-kaarten. Leerbedrijven versus nietleerbedrijven De inspectieresultaten laten een opvallend verschil zien tussen leerbedrijven en niet-leerbedrijven. In tegenstelling tot wat men zou verwachten scoren de bedrijven die als erkend leerbedrijf geregistreerd staan slechter op de inspecties dan niet leerbedrijven. Dit geldt ook voor de ernst van de overtredingen. Leerbedrijven Niet leerbedrijven TOTAAL Aantal inspecties In orde Niet in orde Handhavingspercentage 91% 71% 82% Zoals uit bovenstaande tabel blijkt is bij ruim 91% van de 417 geïnspecteerde leerbedrijven onvoldoende naleving van de wet- en regelgeving. Bij de nietleerbedrijven is dit percentage 71%. De bedrijven waar met een boeterapport (6) is gehandhaafd waren allemaal leerbedrijven. Ook werd bij de leerbedrijven vaker een zwaarder handhavingsinstrument toegepast dan bij de niet leerbedrijven. Nagegaan is of mogelijk bedrijfsgrootte van invloed is, immers hoe meer machines des te grotere de kans dat er één machine niet in orde is. De spreiding van bedrijfsgroottes over leer- en niet leerbedrijven is echter nagenoeg gelijk, dus dat is geen verklaring. De Inspectie SZW heeft vooralsnog geen verklaring voor deze naar haar mening verontrustende uitkomsten en is hierover in gesprek gegaan met sociale partners evenals met Kenteq, de certificerende instelling van de leerbedrijven in de metaal. Dit heeft onder andere geresulteerd in het agenderen van deze inspectieresultaten op de regiobijeenkomsten van de leerbedrijvenadviseurs van Kenteq in

5 december Op deze bijeenkomsten zijn concrete suggesties geopperd om de situatie bij leerbedrijven te verbeteren. Zo gaat Kenteq scholen en geaccrediteerde leerbedrijven actief informeren over de arbocatalogi van sociale partners en het project 5xBeter (tot op heden is hierover veel onbekend) en zal Kenteq meer werk gaan maken van de voorwaarde voor accreditatie dat stelt een bedrijf een goede en veilige leerplaats biedt. Aan deze voorwaarde was tot op heden te gemakkelijk voorbijgegaan. De uiterste consequentie is dat een accreditatie ingetrokken wordt, als een bedrijf niet aan de arborichtlijnen voldoet. Op de bijeenkomsten is voorts aangegeven dat er grote behoefte is aan wettelijke informatie voor Kenteq en zijn adviseurs over de eisen van de Arbowet, in het bijzonder de regelgeving van stagiairs en jeugdigen in leerwerksituaties. Uit overleg met sociale partners is gebleken dat er grote instemming is om specifiek op dit onderwerp (jongeren in leer-werk situaties) de krachten te bundelen. Het sluit aan bij de sectoraanpak Metaal van de Inspectie SZW, bij het project nieuwkomers van sociale partners en bij een aangescherpte taakuitoefening van Kenteq in zijn rol als accrediterende instelling voor leerbedrijven. Conclusies en aanbevelingen Algemeen De Inspectie SZW constateert veel overtredingen in de geïnspecteerde bedrijven, het overgrote merendeel op machineveiligheid. De hoge handhaving heeft te maken het feit de aanwezigheid van veel kleine bedrijven in deze subsector, voor wie arbeidsomstandigheden in de dagelijkse bedrijfsvoering nauwelijks onderwerp van aandacht is. Zij zijn gefocust op productie en zien arbeidsomstandigheden niet als een 4 Er zijn twee bijeenkomsten geweest voor regio Zuid en de regio Randstad, met in totaal zo n 60 deelnemers, hoofdzakelijk leerbedrijvenadviseurs. Voor regio Noord volgt in het voorjaar van 2013 een dergelijke discussieronde. onderwerp van importantie. Deze bedrijven zijn er eenvoudigweg niet mee bezig. Pas op het moment dat er aandacht voor wordt afgedwongen, middels inspecties, gaan bedrijven erover nadenken. Op het onderwerp lasrook is winst geboekt ten opzichte van inspecties in 2009 in deze subsector. Een verklaring hiervoor lijkt de actieve promotie vanuit zowel de branche als vanuit de Inspectie SZW voor de verbetercheck lasrook en de gratis advisering aan bedrijven door verbetercoaches. Op het onderwerp machineveiligheid, waar zeer veel handhaving op heeft plaatsgevonden, was ten tijde van de inspecties nog geen verbetercheck beschikbaar. Wat de slechte scores van leerbedrijven betreft is geen verklaring voor handen. Voor de Inspectie SZW is dit een groot punt van zorg. Deze zorg wordt gedeeld door de direct betrokken organisaties. Sociale partners en Kenteq hebben toegezegd om op dit punt, samen met de Inspectie SZW, de krachten te bundelen. Aanbevelingen De Inspectie SZW formuleert de volgende aanbevelingen en actiepunten 1. Inspectieaandacht voor machineveiligheid blijft onverminderd noodzakelijk bij toekomstige inspecties, zo wel bij leerbedrijven als bij nietleerbedrijven. De Inspectie SZW onderzoekt hierbij of de handhavingscommunicatie en haar handhavingsbenadering aanpassingen behoeven zodat de zelfwerkzaamheid ook bij de kleine bedrijven versterkt kan worden. 2. De verbetercheck machineveiligheid is in het najaar van 2012 gereedgekomen. In de loop van 2013 worden tevens nieuwe verbeterchecks op dit onderwerp verwacht. Sociale partners dienen zorg te dragen voor actieve pr met name richting kleine bedrijven van deze nieuwe verbetercheck alsook voor een versterkte inzet bij implementatieondersteuning door

6 verbetercoaches. Gebleken is dat bij bedrijven waar verbetercoaches zijn ingezet de arbeidsomstandigheden verbeteren. 3. Inspectieaandacht voor lasrook zal in ieder geval voor de looptijd van de sectoraanpak blijven, zij het mogelijk niet als geen proactief inspectiepunt vanwege de in gang gezette daling van overtredingen. 4. Sociale partners, Kenteq en de Inspectie SZW geven in 2013 actief invulling aan de vervolgafspraken om de krachten te bundelen op het punt van jongeren in leerwerksituaties. In het bijzonder gaat het om heldere informatieoverdracht over wet- en regelgeving m.b.t. stagiairs en jongeren 5. De Inspectie SZW informeert het Ministerie van OCW, als opdrachtgever van Kenteq inzake de certificering van leerbedrijven, over deze inspectieresultaten en zal nadrukkelijk om een formele reactie van de Minister van OCW vragen in deze. LPL: Anja van Vlerken LPS: Egbert Sikkens/Helmut Legel Datum: 5 maart 2013