Verslag bijeenkomst Platform Gezonde Voeding 0-4 jarigen
|
|
- Katrien Smets
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verslag bijeenkomst Platform Gezonde Voeding 0-4 jarigen Groentenconsumptie van jonge kinderen baart zorgen Jonge kinderen eten te weinig groenten, terwijl een adequate groentenconsumptie ziekten kan voorkomen. Op jonge leeftijd ontwikkelt de smaakvoorkeur zich al en wordt de basis gelegd voor de gezondheid en het voedingspatroon op latere leeftijd. Dit was de conclusie van Voeding 0- ie op 22 november in Utrecht werd gehouden. In Nederland leven zieke kinderen, die later mogelijk gezondheidsproblemen zullen ontwikkelen als er onvoldoende aandacht aan de voeding wordt besteed. Daarom dienen kinderartsen niet alleen curatief, maar ook preventief op te treden. Kinderartsen (werkzaam in 100 ziekenhuizen in Nederland) zouden meer gebruik moeten maken van hun autoriteit, aldus Koen Joosten, en samen met de jeugdgezondheidszorg moeten optrekken. Dit Platform heeft besloten om de voeding thematisch te behandelen, en heeft voor de start het onderwerp Groenten gekozen. Het is van belang aan te geven dat dit Platform zich richt op de voeding (de groenteninname) van kinderen van 0 tot 4 jaar. Voor schoolkinderen zijn er al vele initiatieven, de jongere groep heeft ook die aandacht nodig. De aanbevolen hoeveelheid groenten voor kinderen van 1 tot 4 jaar is gram per dag, ofwel 1 à 2 groentenlepels. Prof.dr.ir. Daan Kromhout, vicevoorzitter van de Gezondheidsraad legde in zijn presentatie uit hoe dit advies tot stand is gekomen. In de Richtlijnen Goede Voeding uit 2006 heeft de Gezondheidsraad de aanbeveling voor volwassenen gesteld op gram groenten en 200 gram fruit per dag vanwege het belang bij de preventie van chronische ziekten. Uit onderzoek blijken deze hoeveelheden namelijk de kans op hart- en vaatziekten te verlagen. Dit is recent nog in twee meta- analyses bevestigd. Indertijd leek er ook een bescherming tegen slokdarm- en maagkanker, maar deze associatie wordt in recenter onderzoek niet meer gevonden. De groentenaanbeveling voor volwassenen heeft het Voedingscentrum vervolgens vertaald naar andere leeftijdsgroepen, zoals jonge kinderen. Hierbij heeft het Voedingscentrum vooral gekeken welke hoeveelheden nodig zijn om de voorziening met micronutriënten te waarborgen. Momenteel worden de Richtlijnen Goede Voeding uit 2006 herzien, waarbij niet meer alleen naar nutriënten wordt gekeken, maar ook naar de relatie tussen specifieke voedingsmiddelen en chronische ziekten. De nieuwe richtlijnen worden eind 2014 verwacht. Kwetsbare periode De eerste jaren na de geboorte zijn een kwetsbare periode, die van belang is voor de levenslange gezondheid, aldus dr. Dick van Waardenburg, kinderarts- intensivist in het Academisch Ziekenhuis Maastricht. Er is sprake van een snelle groei en ontwikkeling van organen, hersenen en botmassa, wat gepaard gaat met een verhoogde 1
2 behoefte aan voedingsstoffen. Van Waardenburg zette op basis van de literatuur de somatische gevolgen van een lage groentenconsumptie voor kinderen op een rij. Hoewel er meer onderzoek nodig is, concludeerde hij dat er kans is op aanzienlijke consequenties op korte en lange termijn. Denk aan deficiënties aan vitamines, mineralen en vezels, een hogere inname van calorierijke voedingsmiddelen en op latere leeftijd een hoger risico op chronische ziekten als hart- en vaatziekten. Van Waardenburg en lage groentenconsumptie gaat vooral ten koste van de inname van ijzer, foliumzuur en vezels. Hij stipte de recent gepresenteerde IROSTAT studie aan, waaruit blijkt dat 19% van de Nederlandse kinderen tussen 6 maanden en 3 jaar een te lage ijzerstatus heeft. Bij 8% van de kinderen bestaat een ijzergebreksaneamie. Van Waardenburg: Bij kinderen onder de 5 jaar kan een ijzerdeficiëntie leiden tot een irreversibele psychomotorische, cognitieve en sociaal- economische ontwikkelingsachterstand. IJzer is belangrijk voor de hersenontwikkeling en een tekort heeft mogelijk neurologische gevolgen. Foliumzuur en vezels zijn ook belangrijk voor jonge kinderen. speelt een rol bij de bloedaanmaak, de hersenontwikkeling, de DNA synthese, de celdeling en de afbraak van homocysteïne. Een lage vezelinname tenslotte kan leiden tot obstipatie, wat bij kinderen een prevalentie van 7-30% heeft. Vezels spelen ook een rol bij de ontwikkeling en in stand houden van een gezonde darmflora Overigens is de sterke associatie tussen een lage vezelinname en een hoge calorie- inname bij volwassenen bij kinderen minder hard. Wel is aangetoond dat obese kinderen meer gewicht verliezen bij een hogere consumptie van groenten en fruit. Liever starten met groenten dan met fruit Veel voedselvoorkeuren zijn aangeleerd en het eerste levensjaar speelt daarbij een belangrijke rol. Dit stelde dr. Gerry Jager, universitair docent van de vakgroep sensoriek en eetgedrag aan de Wageningen University. Jager: mens heeft een aangeboren voorkeur voor zoet, wat vaak een signaal is voor energie, en een aangeboren aversie voor bitter, wat een signaal kan zijn voor giftige stoffen. Groenten smaken wat bitter en leveren als één van de weinige voedingsmiddelen nauwelijks energie. Daarom is het lastig voor kinderen om groenten lekker te leren vinden. Jager vindt het verstandiger om bij jonge kinderen eerst te starten met het introduceren van groenten en daarna pas met fruit. Omdat fruit zoet is, hebben kinderen daarvoor al een aangeboren smaakvoorkeur en introductie van fruit kan die voorkeur mogelijk juist versterken. Het eerste levensjaar blijkt steeds belangrijker bij het leren eten van groenten. Kinderen staan dan nog heel open voor nieuwe smaken, iets waarvan volgens Jager nog veel te weinig gebruik wordt gemaakt. Tussen 1,5 en 2 jaar ontwikkelen kinderen vaak neofobie, een aversie tegen nieuwe smaken, wat mogelijk een biologisch beschermingsmechanisme is. Rond die tijd worden kinderen immers mobiel en neofobie voorkomt dat ze giftige dingen opeten. Een nieuwe groente leren eten zal op deze leeftijd niet gemakkelijk gaan. Op een leeftijd van 2 à 3 jaar hebben kinderen al specifieke smaakvoorkeuren ontwikkeld, die zich doorvertalen naar de smaakvoorkeuren op latere leeftijd. Het eerste levensjaar is echt een voor het leren eten van groenten. Vanaf 4 maanden mogen kinderen, mits zij er aan toe zijn, starten met proeven. Belangrijk daarbij is het herhaald aanbieden. Pas vanaf 5 à 10 keer aanbieden neemt de voorkeur toe. Ook variatie is belangrijk: een grote variatie in groenten aanbieden zorgt voor een hogere consumptie van groenten. Een grote variatie in fruit zorgt overigens wel voor een hogere fruitconsumptie, maar niet voor een hogere groentenconsumptie. Tenslotte zijn enkelvoudige smaken belangrijk, vooral bij de introductie van smaken. 2
3 Huidige voorlichting Karen van Drongelen van het Voedingscentrum, ir. Daphne Ketelaars van Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) en dr. van TNO gaven een overzicht van de huidige voorlichtingscampagnes over het belang van groenten voor jonge kinderen. Zo heeft het Voedingscentrum basisfolders (De eerste hapjes en Gezond eten en bewegen met kinderen 1- onderdeel op de website voor jonge ouders. Er is een facebook applicatie (mijn babyboek), ouderworkshops (Smakelijke eters en Eet- en beweegkriebels) - aapje in de hoofdrol. JOGG is een samenwerking tussen Voedingscentrum, ministerie van VWS en bedrijven (publieke en private partners), waarbij een lokale aanpak (inmiddels in 21 Nederlandse gemeenten) centraal staat. Hoofddoel is het percentage overgewicht bij 0-19 jarigen laten dalen. Naast het hoofddoel heeft JOGG ook 5 subdoelen: beweging, water drinken, ontbijt, groenten & fruit en een gezond aanbod. JOGG werkt verder met een jaarlijks thema: nu is dat water drinken, volgend jaar bewegen en in 2014/2015 staan groenten en fruit centraal. Bij de advisering van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) staan de zogenoemde BBOFT- regels centraal. BBOFT staat daarbij voor: Borstvoeding, Buiten spelen, Ontbijten, het verminderen van gebruik van gezoete, Frisdranken en minder voor TV of computer zitten. Groenten staan hier niet bij. eveel aandacht voor groenten werkt bij kinderen juist averechts en daarom is het beter om niet teveel te focussen op hoe gezond groenten het goede voorbeeld geven, en kinderen zoveel als mogelijk te laten proeven. En ook gewoontevorming oir: roenten en fruit zouden idealiter een vast onderdeel van de maaltijd moeten zijn. Groenten moet neutraal blijven Ze pleitte tenslotte voor het betrekken van de huisartsen, aangezien zij een belangrijke rol kunnen vervullen in de voorlichting, met name richting allochtone ouders. Jong geleerd is oud gedaan Dr.ir. Katrien van Laere van de werkgroep baby- en kindervoeding van de VNFKD pleitte in haar presentatie voor een gezamenlijke aanpak en boodschap van partijen rondom een jong gezin: Voedingscentrum, overheid, medische professie, kinderdagverblijf en industrie. Een publiek- private samenwerking is niet gemakkelijk, maar JOGG bewijst dat het wel kan. kinderen tussen 1 en 3 jaar hebben een verhoogde behoefte: in vergelijking met volwassenen is de behoefte aan voor jonge kinderen. In de praktijk blijkt vooral de groentenconsumptie van jonge kinderen te laag. Groenten kunnen kinderen leren eten, waarbij smaakontwikkeling, gedrag en gewoonten een rol spelen. Baby- en peuterspecifieke producten kunnen bijdragen aan de groentenconsumptie. Levendige discussie Na de presentaties volgde een levendige discussie onder leiding van Joosten. Vooral de stelling gaf aanleiding tot veel discussie. Kromhout: Groenten eten is een kwetsbaar punt in het voedingspatroon van jonge kinderen. De gemiddelde inname is ongeveer 50 gram per dag, aan de onderkant van de aanbeveling van
4 gram. Ongeveer de helft van de kinderen krijgt dus minder dan 50 gram groenten per dag binnen. Toch zijn voedingspatroon met een lage inname van vitamines, mineralen en vezels. Een lage groenteninname is een marker voor een lage plantaardige inname Eén deelnemer nam een afwijkend standpunt in en stelde dat groenten niet perse nodig zijn om gezond op te groeien; de voedingsstoffen kunnen ook uit andere voedingsmiddelen gehaald worden, zoals fruit en graanproducten. De meerderheid was het hier niet mee eens en volgens Kromhout gaat een lage groentenconsumptie in de praktijk vrijwel altijd gepaard met een ongebalanceerd voedingspatroon. Verschillende deelnemers benadrukten wel het belang van het totale voedingspatroon, waarbinnen het belangrijk is dat jonge kinderen minimaal 50 gram groenten per dag eten. Eén deelnemer opperde om in de aanbeveling vooral te focussen op de bovenkant, 100 gram, omdat mensen geneigd zijn naar de norm op te schuiven. In ieder geval heeft een positieve benadering de voorkeur. De mening over de stelling, dat een publiekscampagne nodig is om groenten beter onder de aandacht te brengen, waren verdeeld. Ketelaars is juist voorstander van een lokale benadering, zoals bij JOGG. Maar volgens Bemelmans van het Voedingscentrum werkt lokaal alleen als het onderwerp - we moeten ons zorgen maken over de voeding van jonge kinderen- op de landelijke agenda staat. Bij overgewicht is dat al wel het geval, maar bij groenten nog niet. Zouden professionals standaard moeten vragen naar de groentenconsumptie? Velen zijn het met deze stelling eens. In de praktijk doen kinderartsen dat nu nog nauwelijks en de jeugdgezondheidszorg blijft vaak in algemene. Dit zal, maar meestal gaat het om kleine hoeveelheden. Sommige deelnemers vinden ook dat er meer aandacht moet komen voor de smaakontwikkeling. Ouders zijn vooral bezorgd over de hoeveelheid voedsel, die hun kind binnenkrijgt. Dat de eerste hapjes juist belangrijk zijn voor de smaakontwikkeling, leeft bij hen nog helemaal niet. Jager pleitte er verder voor om groenten niet meer in één adem te noemen met fruit en bij voorkeur te starten met groenten als eerste hapje, in plaats van met het gebruikelijke fruithapje. Tenslotte werd geopperd de doelgroep zelf niet te vergeten, maar ze er bij te betrekken (kinderen en ouders). zijn voor jonge kinderen, maar hebben nog geen hard bewijs van de gezondheidsvoordelen. Wel vinden wij dat er iets moet veranderen, want we maken ons zorgen. Dikke kinderen worden dikke volwassenen, en het risico op chronische ziekten is verhoogd bij overgewicht. Joosten gaf aan dat de NVK overweegt om een standpunt over de groentenconsumptie van jonge kinderen naar buiten te brengen. Ook opperde hij om groenten (en smaakontwikkeling) als thema te nemen bij het implementeren van de nieuwe JGZ- en NVK- richtlijn Voedingsgedrag en eetstoornissen 0-19 jarigen in Leerpunten: 1. Een gezonde voedingsinname op jonge leeftijd verbetert de gezondheid later. 2. Groenten eten heeft een beschermende werking op HVZ. 3. Groenten eten leidt tot een lagere calorie inname, en een hogere micronutriënten inname. 4. De eerste 12 maanden zijn de Window of Opportuniy om jonge kinderen groenten te leren eten. 4
5 5. Groenten kunnen niet worden ingewisseld voor fruit. 6. Geef het goede voorbeeld! 7. Adviseer ook zwangere vrouwen over het belang van groenten eten (smaakoverdracht in 3e trimester). 8. Doe navraag naar de groenten inname (en de inname van fruit en granen) van het kind. Dit is een marker voor de overall voedingsinname. 9. Benadruk waar we naar toe willen (100 g groenten voor kinderen) en benadruk niet het negatieve. 10. Bundel de krachten: thema groenten (en smaakontwikkeling) gebruiken bij implementeren van de nieuwe JGZ- en NVK- richtlijn Voedingsgedrag en eetstoornissen 0- Platform Gezonde Voeding 0-4 jarigen Het Platform Gezonde Voeding 0-4 jarigen is opgericht door de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) samen met de Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Kinder- en Dieetvoedingsmiddelen (VNFKD), het Voedingscentrum en TNO. Aanleiding voor de oprichting was een TaskForce bijeenkomst in november Het Platform gaat zich richten op het delen van kennis en het bundelen van implementatiestrategieën. Doel is een bijdrage leveren aan een gezonder eetpatroon voor 0-4 jarigen. Voorzitter van het platform is dr. Koen Joosten, kinderarts- intensivist in het Erasmus MC locatie Sophia Kinderziekenhuis te Rotterdam, tevens voorzitter commissie voeding van de NVK. Onder de circa 35 deelnemers aan de bijeenkomst waren naast de oprichters ook vertegenwoordigers aanwezig van diverse andere partijen, zoals Gezondheidsraad, Wageningen Universiteit, Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD), Artsen Jeugdgezondheidszorg en het Convenant Gezond Gewicht. 5
Noten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon
Noten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon Noten, rozijnen, gedroogde pruimen en andere gedroogde zuidvruchten bevatten veel gezonde vetten, vezels, vitamines en mineralen. Uit
Nadere informatieSmaakontwikkeling en groenteconsumptie bij baby s en peuters. Koen Joosten, Kinderarts-intensivist ErasmusMC-Sophia Kinderziekenhuis, Rotterdam
Smaakontwikkeling en groenteconsumptie bij baby s en peuters Koen Joosten, Kinderarts-intensivist ErasmusMC-Sophia Kinderziekenhuis, Rotterdam Agenda Lifestyle Groenteinname Smaakontwikkeling Sophia Kinderziekenhuis
Nadere informatieAanbevolen dagelijkse hoeveelheid groente en de gevolgen van een tekort aan inname. Dick van Waardenburg Kinderarts
Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid groente en de gevolgen van een tekort aan inname Dick van Waardenburg Kinderarts Gevolgen van een tekort aan inname van goente en fruit 12 september 2013 2 Gevolgen van
Nadere informatieInformatieboekje. GRIP- Studie GRoente Inname Peuters
Informatieboekje GRIP- Studie GRoente Inname Peuters Contactgegevens Onderzoeksteam Prof. Dr. Ir. Kees de Graaf (hoofdonderzoeker Humane Voeding) Dr. Gerry Jager (Universitair Docent) Ir. Victoire de Wild
Nadere informatieCharter Gezonde Voeding 0-4 jaar
Charter Gezonde Voeding 0-4 jaar Inleiding Dit charter is opgesteld door de volgende leden: NVK TNO VNFKD Voedingscentrum RIVM MVO de ketenorganisatie voor oliën en vetten NZO GroentenFruit Huis NVD Universiteit
Nadere informatieManifest Essentiële vetten voor kinderen
Manifest Essentiële vetten voor kinderen BF2532 Blue Band Manifest Brochure.indd 1 29-06-2010 11:16:39 Inhoudsopgave Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland... 4 Diëtisten Coöperatie Nederland en Nederlandse
Nadere informatie10 KEER GEZOND EET GROENTEN
10 KEER GEZOND 10 KEER GEZOND Er zijn volgens ons tien regels waar het voedingspatroon van elke sporter of niet-sporter dagelijks aan zou moeten voldoen. Deze richtlijnen zijn grotendeels gebaseerd op
Nadere informatieInformatieboekje. GRISP- Studie GRoente Inname & Smaakontwikkeling Peuters
Informatieboekje GRISP- Studie GRoente Inname & Smaakontwikkeling Peuters Contactgegevens Onderzoeksteam Prof. Dr. Ir. Kees de Graaf (hoofdonderzoeker humane voeding) Dr. Gerry Jager (universitair docent)
Nadere informatieDe voedingsdriehoek. Wat en hoe?
De voedingsdriehoek Wat en hoe? Wat haal je uit de posters Vind je gezonde voeding belangrijk? Ben je op de hoogte van wat gezonde voeding wel en niet is? Vind je van jezelf dat je gezond eet? Gaat gezond
Nadere informatiePeuters en groente eten: Een moeilijke combinatie?
Peuters en groente eten: Een moeilijke combinatie? GroenteCongres 26 Maart 2015, Dr. Gerry Jager Disclosure belangen spreker Gerry Jager Geen (potentiële) belangenverstrengeling Wageningen Universiteit
Nadere informatieVOORW OORD VOORWOORD. Omwille van de leesbaarheid staat in dit boekje steeds hij, maar je kunt hiervoor natuurlijk ook zij lezen.
VOORW OORD VOORWOORD Over dit boekje Alles over gezond eten en bewegen met kinderen van 4 tot 18 jaar? Bij de titel van dit boekje vraag je je misschien af wat een kleuter te maken heeft met iemand die
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatieMoeilijke eters 800398 / augustus 2012 Ikazia Ziekenhuis
1 Eetproblemen bij kinderen Sommige kinderen zijn zeer moeilijke eters. Voor ouders en kind kan dit heel lastig zijn. Ouders proberen van alles. Ouders zijn angstig dat hun kind niet genoeg binnen krijgt
Nadere informatieGezonde dranken en tussendoortjes in de buitenschoolse opvang
Gezonde dranken en tussendoortjes in de buitenschoolse opvang VIGeZ, Dr. Annelies Vandenberghe 02/04/2015 Inspiratiedag Kinderopvang VVSG 1 VIGeZ vzw, 2015, Gezonde dranken en tussendoortjes in de buitenschoolse
Nadere informatieKoolhydraten en de preventie van welvaartsziekten
Koolhydraten en de preventie van welvaartsziekten Evidence-based richtlijn van de German Nutrition Society Van vezels tot suikers: koolhydraten omvatten een brede range van voedingsstoffen. Wat is er precies
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatie1. Voedingsadvies 1.1 Inleiding
1. Voedingsadvies 1.1 Inleiding Op de pabo opleiding leren de studenten hoe ze kinderen de vaardigheden kunnen bijbrengen die ze nodig hebben om een succesvolle en evenwichtige volwassene te worden. In
Nadere informatieDagelijkse kost op peuterleeftijd: Kencijfers over voedingspatroon uit de JOnG!-studie
Dagelijkse kost op peuterleeftijd: Kencijfers over voedingspatroon uit de JOnG!-studie Karel Hoppenbrouwers Cécile Guérin Studiedag Kind & Gezin Brussel, 25 oktober 2012 INHOUD VAN DE PRESENTATIE Onderzoek
Nadere informatieWat is de relatie tussen zuivel en voedingsstoffeninname? Dr. Ir. Joline W.J. Beulens
Wat is de relatie tussen zuivel en voedingsstoffeninname? Dr. Ir. Joline W.J. Beulens Achtergrond Inname van melk en melkproducten neemt af bij kinderen (Dror & Allen, 2014) Melk en melkproducten rijk
Nadere informatieSchijnwerper op gezond eten en drinken voor jonge kinderen
Het FrieslandCampina Instituut biedt informatie en advies aan professionals over voeding, zuivel en gezondheid, gebaseerd op de laatste stand van de wetenschap. Deze informatie is uitsluitend bestemd voor
Nadere informatieMet brood in balans Gezond afvallen Doe het broodwisseldieet
Met brood in balans Gezond afvallen Doe het broodwisseldieet Een goed gewicht Ben je ook een van die miljoenen Nederlanders die worstelen met de weegschaal? Of je nu een paar kilo wilt afvallen of juist
Nadere informatieJGZ richtlijn voeding en eetgedrag
JGZ richtlijn voeding en eetgedrag netwerkdag NKD 20 september 2013 Brenda Glas Wat gaan we tot ons nemen? Najaar 2013 JGZ-richtlijn Voeding en eetgedrag 2012 NVK-richtlijn Signalering van somatische oorzaken
Nadere informatieVitaminen en mineralen. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Vitaminen en mineralen Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Vitaminen 3 Mineralen 4 Voeding 4 Dagelijkse behoefte 4 Wanneer extra vitaminen gebruiken
Nadere informatieCheckTeen 2011: Eet- en beweeggedrag van leerlingen in het voortgezet onderwijs in Zwolle
Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht CheckTeen 2011: Eet- en beweeggedrag van leerlingen in het voortgezet onderwijs in ZWOLLE Een onderzoek naar het eet- en beweeggedrag van leerlingen van de 2 e klas
Nadere informatieNieuws over vitamine K. Suzan Tuinier 26 maart 2011
Nieuws over vitamine K Suzan Tuinier 26 maart 2011 Hoe zien de komende 45 minuten er uit? Vitamine Informatie Bureau Vitamines algemeen Vitamine K in theorie Vitamine K advies NVK en Gezondheidsraad Praktijk:
Nadere informatieOvergewicht bij kinderen en tieners Beter begrijpen, beter bestrijden
Overgewicht bij kinderen en tieners Beter begrijpen, beter bestrijden In onze dikmakende maatschappij kunnen ouders het heft in handen nemen en hun kinderen beschermen tegen overgewicht. Moeilijk is dat
Nadere informatieWorkshop: Voedingsgewoontes van jongeren
Workshop: Voedingsgewoontes van jongeren Opinies van jongeren mbt voeding (Carine Vereecken) Kieskeurig : Dranken en tussendoortjes op school (Olaf Moens & Loes Neven) Opinies van jongeren mbt voeding
Nadere informatieDe richtlijnen zijn bedoeld voor de ogenschijnlijk gezonde bevolking
Samenvatting De zogeheten Richtlijnen goede voeding zijn bedoeld om de overheid steun te bieden bij het ontwikkelen van een voedingsbeleid en bij het volgen van de effecten van dat beleid. Het advies vormt
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes U bent zwanger en halverwege de zwangerschap krijgt u te horen dat u diabetes heeft. Er komt dan veel op u af. U wilt weten wat zwangerschapsdiabetes precies
Nadere informatieHet programma. De boodschappenkar. Even voorstellen: Door de bomen het bos niet meer zien? Feiten en fabels
De boodschappenkar Door: Anne Mesman-de Winter, Diëtist Het programma over goede voeding Informatie over de Richtlijnen goede voeding Hoe ziet volgens u een gezond boodschappenmandje eruit? Toelichting
Nadere informatieKinderen en een gezond gewicht
Kinderen en een gezond gewicht Een kind met een gezond gewicht beweegt makkelijker en ontwikkelt zich lichamelijk beter dan een kind met overgewicht. Bovendien betekent nú overgewicht hebben dat je kind
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 32 793 Preventief gezondheidsbeleid Nr. 64 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der
Nadere informatieResultaten vragenlijst leerlingen en meten & wegen Drie scholen, nulmeting (T0) voorjaar 2017
Resultaten vragenlijst leerlingen en meten & wegen Drie scholen, nulmeting () voorjaar 2017 Inleiding In mei 2016 is in Nieuw-Lekkerland het project 'Gezond Nieuw-Lekkerland' gestart: met subsidie van
Nadere informatieGezond leren eten in tijden van overvloed
Kenniscarrousel CJG Rijnmond 30 juni 2015 Gezond leren eten in tijden van overvloed Verdieping op de JGZ richtlijn Voeding en Eetgedrag 0-4 jaar Ir. Brenda Glas, voedingskundige/kinderdiëtist Brenda Glas,
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Hart en vaatziekten bestrijden en voorkomen met vitamine C Een goedkope en effectieve aanpak van hart en vaatziekten is heel goed mogelijk. En dan niet met farmaceutische middelen, die eigenlijk alleen
Nadere informatieSmaakontwikkeling de eerste 1000 dagen Onderzoek naar smaakontwikkeling en voedselvoorkeuren. Dr. Victoire de Wild
Smaakontwikkeling de eerste 1000 dagen Onderzoek naar smaakontwikkeling en voedselvoorkeuren Dr. Victoire de Wild Overzicht Ontwikkeling van voorkeuren; algemene principes Groente: een speciale groep Onderzoek
Nadere informatieCOLOUR YOURSELF HEALTHY
COLOUR YOURSELF HEALTHY COLOUR YOURSELF HEALTHY PRESENTATIEOVERZICHT Carl Rehnborg en het verhaal over NUTRILITE De uitdagingen van gezond eten Kleur uw voeding Gezond eten. Gezond leven. Over gezondheid
Nadere informatiegezond zwanger met vitamines en mineralen
gezond zwanger met vitamines en mineralen Vitamines en mineralen: we kunnen geen dag zonder We weten dat we ze elke dag nodig hebben. Maar wat zijn het nu eigenlijk? Vitamines en mineralen zijn voedingsstoffen
Nadere informatieVoedingsbeleid Kinderdagverblijf Kiekeboe 2015
Ons voedingsbeleid Inleiding Gezond zijn en blijven begint onder andere met voeding. Gezond eten betekent: gevarieerd en niet te veel. Een gezond voedingspatroon is een voedingspatroon waarmee problemen
Nadere informatieSAMENVATTING Dijkstra, Coosje.indd :45
SAMENVATTING Samenvatting INTRODUCTIE Grote sociaal economische gezondheidsverschillen zijn een groeiend probleem in bijna alle Westerse landen. In Nederland leven mensen met een lagere opleiding gemiddeld
Nadere informatieDienstverlenende werkzaamheden Les 3
Dienstverlenende werkzaamheden Les 3 Wat moet je nu wel eten en wat niet? Waarom wel en waarom niet? Hoe kun je er achter komen wat gezonde keuzes zijn? Eten is voor ons het zelfde als brandstof voor
Nadere informatieInformatiebrochure. VaVo studie (Vaste Voeding)
Informatiebrochure VaVo studie (Vaste Voeding) Voorwoord In dit informatieboekje vindt u uitgebreide informatie over het onderzoeksproject VaVo studie dat februari 2010 is gestart. In dit boekje zal worden
Nadere informatieEvaluatie JOGG Roosendaal Basisschool de Vlindertuin. Resultaten evaluatie JOGG December 2017
Evaluatie JOGG Roosendaal Basisschool de Vlindertuin Resultaten evaluatie JOGG December 2017 Inleiding Achtergrond In het kader van de JOGG aanpak in de gemeente Roosendaal heeft op basisschool de Vlindertuin
Nadere informatie28-9-2014. Inhoud. Voeding en leefstijl bij en na kanker. 1. Voeding van vroeger tot nu. 1. Voeding van vroeger tot nu. 2.
Voeding en leefstijl bij en na kanker Malu van Geel Inhoud 1. Voeding van vroeger tot nu 2. Voeding en kanker 3. Aanbevelingen 4. Veel gestelde vragen 1. Voeding van vroeger tot nu 1 Hippocrates Laat voeding
Nadere informatieOp weg naar een gezonder voedingspatroon
Op weg naar een gezonder voedingspatroon Wanneer is maatwerk van de kinderdiëtist nodig? Ir. Brenda Glas, voedingskundige/kinderdiëtist Brenda Glas, Consultancy in kindervoeding Voorzitter NKD Disclosure
Nadere informatieGezonde basisvoeding met de Schijf van Vijf Factsheet
Voedingscentrum De erkende autoriteit op het gebied van gezond, veilig en duurzaam eten Gezonde basisvoeding met de Schijf van Vijf Factsheet De Schijf van Vijf is het voorlichtingsmodel dat het Voedingscentrum
Nadere informatieKinderen en een gezond gewicht
Kinderen en een gezond gewicht Gezond eten en bewegen Met de tips in deze folder werk je aan een gezond gewicht voor je kind. Onze adviezen richten zich op gezond eten en drinken, de juiste (eet)opvoeding
Nadere informatieVoedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog
Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus Bij gebruik van GLP-1-analoog Aangezien u lijdt aan Diabetes mellitus, type 2 (oftewel ouderdomsdiabetes) én overgewicht hebt, heeft de arts u een behandeling met zogenaamd
Nadere informatieSamenvatting. Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie
Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie Overgewicht is een snel groeiend wereldwijd probleem en is geassocieerd
Nadere informatieGezondheidsbeleid. Ingaand per: 31 oktober 2016
Gezondheidsbeleid Ingaand per: 31 oktober 2016 Introductie Dit gezondheidsbeleid is in samenwerking met kinderen, ouders en leerkrachten van basisschool Breedeweg opgesteld. Op onze school dragen we samen
Nadere informatieGezonde voeding (voor ouderen)
Gezonde voeding (voor ouderen) We worden steeds ouder Europe 29% North America 25% Eastern Asia 21% LA & Caribbean 14% 1953 Schijf van vijf 2004 1981 voorjaar van 2016 1965 1991 Algemene voedingsadviezen
Nadere informatieHet ABCD-team wenst iedereen alvast een fijne zomervakantie!
NIEUWSBRIEF Juni 2011 Het ABCD-team wenst iedereen alvast een fijne zomervakantie! Nieuwe vragenlijst Subsidie voor ABCD-studie toegekend Overgewicht vaak moeilijk te herkennen Cafeïne en gedragsproblemen
Nadere informatieWelkom bij: Gezond eten, gewoon doen! Richtlijn Voeding en eetgedrag. Wat leuk dat je er bent! Gezonde voeding: veel verschillende meningen
Wat leuk dat je er bent! In deze workshop: Welkom bij: Gezond eten, gewoon doen! Nienke Wierdsma, kinderdiëtist & stafmedewerker Voeding GGD Fryslân, GGD Groningen en Icare inspiratie & praktische toepasbaarheid
Nadere informatieOvergewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat?
Overgewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat? Overgewicht Een gezond gewicht en een gezond lijf gaan hand in hand. Als je te veel weegt, heb je overgewicht. Dat is niet goed voor je gezondheid.
Nadere informatieWetenschappelijke onderbouwing Nederlandse voedingsrichtlijnen
Wetenschappelijke onderbouwing Nederlandse voedingsrichtlijnen Prof Daan Kromhout Gezondheidsraad Gezondheidsraad 1 De commissie Wat zijn Richtlijnen goede voeding? Geïntegreerde boodschappen gebaseerd
Nadere informatieEffectmeting bij kinderen, ouders, leerkrachten en directie van smaakklassen
Effectmeting bij kinderen, ouders, leerkrachten en directie van smaakklassen Vakgroep Landbouweconomie Prof. Dr. Xavier Gellynck Dr. Hans De Steur Ir. Sara De Pelsmaeker Universiteit Gent Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen
Nadere informatieTe licht. Tips als uw kind niet wil eten. Eet- en beweegkalender
Te licht Bij kinderen is het lastig om aan te geven wanneer er sprake is van ondergewicht. Uw kind kan heel veel eten en toch ondergewicht hebben. Dit kan komen door een groeispurt, of door veel sporten.
Nadere informatie2. Schijf van Vijf samengevat
2. Schijf van Vijf samengevat 2.1 De essentie van de Schijf van Vijf De Schijf van Vijf is het beeldmerk dat laat zien wat gezond eten inhoudt. Het beeldmerk wordt onderbouwd met de Richtlijnen Schijf
Nadere informatieNodig: bos paastakken, kleine kaartjes, werkblad een ei hoort erbij, werkblad woordzoeker
Themales ei instructie Nodig: bos paastakken, kleine kaartjes, werkblad een ei hoort erbij, werkblad woordzoeker Opwarming: zet de takken in een vaas op tafel en leg de kaartjes klaar. Begin met de vraag:
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes U BENT ZWANGER EN HALVERWEGE DE ZWANGERSCHAP KRIJGT U TE HOREN DAT U DIABETES HEEFT. ER KOMT DAN VEEL OP U AF. U WILT WETEN WAT ZWANGERSCHAPSDIABETES PRECIES
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 16 december 2009 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 050 500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 008 500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 5 VX DEN HAAG T 070 0 79 F 070 0 78 www.minvws.nl
Nadere informatieVEILIGHEID. 5. TBM Maart 2014
VEILIGHEID 5. TBM Maart 2014 TBM: Gezond op het werk * Aan de hand van een Quiz * Verdeel de Quiz kaart de dag voor de TBM * Verzamel voor de start van de TBM de kaarten en steek deze in een omslag met
Nadere informatieStichting wijkgezondheidscentra huizen. stageverslag. Diëtiste in beroep
Stichting wijkgezondheidscentra huizen stageverslag Diëtiste in beroep Maaike Oelen 11060360 VD 1F.2 4-6-2012 Inhoud Inleiding... 2 1. De meeloopdagen... 2 1.1 Donderdag 24 november;... 2 1.2 Vrijdag 25
Nadere informatieGezonde voeding. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? De betekenis van eten voor mensen. Gezonde voeding
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over gezonde voeding. Nu vraag je je misschien af wat dit met de horeca te maken heeft. Gasten komen toch naar een horecabedrijf om lekker te eten en toch niet
Nadere informatieWij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen:
Samenvatting door B. 739 woorden 29 november 2016 6,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende dingen af: je voorkeur voor eten
Nadere informatieNaam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken
Naam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken Wat zijn voedingsstoffen Voedingsstoffen zijn stoffen die je nodig hebt om te lopen, te denken enz. Er zijn 6 soorten voedingsstoffen. 1. eiwitten (vlees, peulvruchten.
Nadere informatieDe gezondheidstoestand van de 0-4 jarigen
De gezondheidstoestand van de 0-4 jarigen Platform Gezonde Voeding 0-4 jarigen Koen Joosten Kinderarts-intensivist Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis Rotterdam Groente-inname 25 jaar geleden Kom eet je
Nadere informatieScoren voor een gezonde jeugd!
Scoren voor een gezonde jeugd! In de gemeente Heerenveen willen we dat kinderen gezond opgroeien. De omgeving waarin kinderen opgroeien is de laatste decennia ongemerkt een omgeving geworden waarin verleidelijke
Nadere informatieBewegen x vakleerkracht = toekomst 2
Bewegen x vakleerkracht = toekomst 2 Workshop voeding Vincent Verdoorn Fontys Sporthogeschool (Bewegen + voeding) x vakleerkracht = toekomst 2 Workshop voeding Vincent Verdoorn Fontys Sporthogeschool Inhoud
Nadere informatieAan tafel! over opvoeden gesproken - Tips voor ouders
Aan tafel! over opvoeden gesproken - Tips voor ouders Aan tafel! Ouders maken zich al wel eens zorgen over het eetgedrag van hun kinderen. Eten ze niet teveel of te weinig? Het is zo druk aan tafel. Lusten
Nadere informatieCommunicatie: welke vragen heeft de cliënt en welke informatie kan de diëtist verstrekken. Berdien van Wezel, diëtist Juni 2017
Communicatie: welke vragen heeft de cliënt en welke informatie kan de diëtist verstrekken Berdien van Wezel, diëtist Juni 2017 Inhoud 1. De rol van de diëtist bij de behandeling van clienten 2. Welke vragen
Nadere informatieSpreekbeurt over ZOUT
Wat is zout? Zout zit in bijna alle voedingsmiddelen die we eten. Zelfs in die producten waarin je het helemaal niet verwacht, zoals zoete koeken en zoete drop. Zout geeft smaak aan het eten. En het zorgt
Nadere informatieHoe verklein ik mijn kans op kanker? Volg de kleuren!
Hoe verklein ik mijn kans op kanker? Volg de kleuren! KAN KANKER VOORKOMEN WORDEN? Kanker is in Nederland doodsoorzaak nummer één. Preventie is daarom van groot belang. Er zijn helaas geen garanties op
Nadere informatie<chapeau> Verslag bijeenkomst Platform Gezonde Voeding 0-4 jarigen: expertsessie vet <titel> Inname (gezonde) vetten van jonge kinderen nader belicht
Titel : Inname (gezonde) vetten van jonge kinderen nader belicht Ter publicatie in : document voor deelnemers Datum : 18 maart 2016 Aantal woorden : 2379 Auteur : Reina van Bruggen Versie : 2
Nadere informatieKieskeurig dossier: De Actieve voedingsdriehoek
Kieskeurig dossier: De Actieve voedingsdriehoek VIGeZ, 2013 1 INLEIDING Leren over gezonde voeding Om kinderen en jongeren aan te leren wat een evenwichtige voeding inhoudt en hoe ze dit in de praktijk
Nadere informatie(Risico op) ondervoeding
(Risico op) ondervoeding Op oudere leeftijd is het soms lastig om regelmatig, gezond en voldoende te eten. Dit kan uiteindelijk leiden tot een verminderde voedingstoestand en zelfs ondervoeding. Dit komt
Nadere informatieVoedingssupplementen Consumentenonderzoek NPN
Voedingssupplementen Consumentenonderzoek NPN Management summary Schuttelaar & Partners 001-01.ppt december 00 Marieke Gaus Context en doel van het onderzoek Doel onderzoek Het onderzoek wordt uitgevoerd
Nadere informatieAgenda. Help, strijd aan tafel. Wanneer eetgedrag een probleem is. Wanneer eten geven een probleem is. Signalering.
Help, strijd aan tafel Agenda DOK h Esther Konijn, kinderdiëtist De Bloei Diëtistenpraktijk voor Jeugd en Gezin Ellen Blom, kinderdiëtist Voeding op Maat Kennismakingsrondje met verwachtingen Begrippen
Nadere informatieOndervoeding door ziekte bij kinderen
Kindergeneeskunde i Ondervoeding door ziekte bij kinderen Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Door ziekte eet uw kind (tijdelijk) minder of niet. Hierdoor krijgt uw kind mogelijk te weinig
Nadere informatie1 gram verteerbare koolhydraten levert 4 kcal (afkorting verteerbare koolhydraten =
Voedingsanalyse van 2 typische fastfoodmaaltijden : cijfers en feiten Doelstelling : Vanuit de voedingswaarde en met behulp van de cursus, de effecten van fastfood op de gezondheid kunnen afleiden. De
Nadere informatieTHEMA VOEDING Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo-vwo
Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo gezondheid groei De begrippen eten, drinken, snoep, honger, trek, dorst (correct) Uitleggen dat er eten om gezond van te groeien of om te snoepen
Nadere informatieNieuwe Richtlijnen Goede Voeding
Nieuwe Richtlijnen Goede Voeding Wat zijn de nieuwe voedingsaanbevelingen vanuit de wetenschap? Prof. Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl Inhoud Voedingsonderzoek is moeilijk! Hoe komen Richtlijnen tot
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Dikke Vrienden Club Maasstad Ziekenhuis (voor ouders)
PATIËNTEN INFORMATIE Dikke Vrienden Club Maasstad Ziekenhuis (voor ouders) 2 PATIËNTENINFORMATIE Inleiding Overgewicht is een bedreiging voor de gezondheid. Het kan leiden tot hart- en vaatziekten, suikerziekte
Nadere informatieGoede voeding voor je kind. Uitleg over basisvoeding en een dagmenu
Goede voeding voor je kind Uitleg over basisvoeding en een dagmenu Goede voeding Dagmenu kind 1 t/m 3 jaar Wat is goede voeding voor kinderen? Door alle beschikbare informatie is het soms lastige te weten
Nadere informatieGeneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding
Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen en zwangerschap Enige tientallen jaren geleden dacht men nog dat ongeboren kinderen in de baarmoeder goed beschermd waren tegen schadelijke
Nadere informatieVoedingsrichtlijnen zwangerschap
Voedingsrichtlijnen zwangerschap Hoera! Je bent zwanger. Een nieuwe tijd breekt aan. Wat gaat deze zwangerschap brengen? Hoe zorg je dat je baby goed groeit? Hoe blijf je zelf fit tijdens je zwangerschap?
Nadere informatieRichtlijn Voeding en eetgedrag (2013, aanpassing 2017)
Richtlijn Voeding en eetgedrag (2013, aanpassing 2017) Bijlage Factoren die een rol spelen bij de ontwikkeling van voedingspatronen en eetgedrag Biologische factoren: Erfelijke factoren Erfelijke factoren
Nadere informatiePOSITION PAPER VOEDSELKEUZELOGO S
POSITION PAPER VOEDSELKEUZELOGO S CONSUMENTENBOND, 12 APRIL 2018 1 Wat wil de Consumentenbond? De Consumentenbond vindt het van groot belang dat er een duidelijke kleurcodering c.q. voedselkeuzelogo 1
Nadere informatieVoedingsbeleid ASKA. Inhoudsopgave: 1 Inleiding blz 2. 2 Doel blz 2. 3 Uitgangspunten: Wat vinden we belangrijk? blz 3
Voedingsbeleid ASKA Inhoudsopgave: 1 Inleiding blz 2 2 Doel blz 2 3 Uitgangspunten: Wat vinden we belangrijk? blz 3 4 Pedagogische basisdoelen en onze uitgangspunten blz 5 A018 Voedingsbeleid 030812 1/5
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Ondervoeding. in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek
PATIËNTEN INFORMATIE Ondervoeding in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek Ondervoeding bij ziekte Ondervoeding door ziekte is in ziekenhuizen een veel voorkomend probleem. Ongeveer 1 op de 4 patiënten is
Nadere informatieCephir Seminar Overgewicht bij kinderen: Resultaten uit de wetenschap en praktijk
Cephir Seminar Overgewicht bij kinderen: Resultaten uit de wetenschap en praktijk 26 januari 2015 Opening Selma Bouthoorn: 3 Maart 15.30 uur (woe) Anne Wijtzes: 13 Mei 11.30 uur (woe) Programma van vandaag
Nadere informatie2013-2017. Voedings- en traktatiebeleid
2013-2017 Voedings- en traktatiebeleid 0 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 2. Ontbijt 3 3. Pauzehap 3. Lunch 3 5. Traktaties 3 Verjaardag van de leerlingen 3 Verjaardag van de docenten Speciale gelegenheden
Nadere informatieHoofdstuk. Gezonde voeding.
Hoofdstuk 6 Gezonde voeding 1 Vijf reden opsommen waarom we voedsel nodig hebben 2 Vijf fouten in onze voedingsgewoonten opsommen 3 Een voorbeeld geven om het gebruik van groenten en fruit te bevorderen
Nadere informatieSuiker in een gezonde leefstijl. Een kwestie van balans
Suiker in een gezonde leefstijl Een kwestie van balans Suiker in een gezonde leefstijl Een kwestie van balans Je lichaam heeft overal energie voor nodig. Sporten, werken, fietsen, wandelen, tuinieren,
Nadere informatieDiabetes en zwanger worden
Diabetes en zwanger worden Inhoudsopgave Inleiding... 1 Meld de (wens tot) zwangerschap aan uw arts... 1 Goede voorbereiding... 1 Foliumzuur... 2 Zelfcontrole... 2 De zwangerschap in vogelvlucht... 2 Medicijngebruik...
Nadere informatieS C H I J F V A N V I J F
SCHIJF VAN VIJF DE SCHIJF VAN VIJF, GOED VOOR JE LIJF! V o o r i e d e r e e n i s e e n v o e d i n g s k e u z e v a n b e l a n g w a a r a l l e b e n o d i g d e voedingsstoffen in zitten. Dit zijn
Nadere informatieOvergewicht (incl. obesitas)
Inleiding Het aantal kinderen dat te weinig beweegt en/of overgewicht heeft neemt al een aantal jaren toe. Dit is een belangrijk element van zorg. De gemeente heeft daarom in 2011 besloten zich actief
Nadere informatieEvaluatieverslag project Groningse gruiten
Evaluatieverslag project Groningse gruiten Samenvatting Evaluatieverslag project Groningse gruiten Dit is de samenvatting van het Evaluatieverslag Project Groningse Gruiten. Het volledige Evaluatieverslag
Nadere informatieDE MAAND ZONDER SUIKER
DE MAAND ZONDER SUIKER Spelregels Hoe werkt het experiment? De maand november is voor Kassa de Maand Zonder Suiker. Helemaal suikervrij is niet gezond: in fruit zit bijvoorbeeld van nature suiker, maar
Nadere informatie