Schijnwerper op gezond eten en drinken voor jonge kinderen

Transcriptie

1 Het FrieslandCampina Instituut biedt informatie en advies aan professionals over voeding, zuivel en gezondheid, gebaseerd op de laatste stand van de wetenschap. Deze informatie is uitsluitend bestemd voor professionals en niet voor consumenten, cliënten of patiënten. Schijnwerper op Jonge kinderen ontwikkelen voedingsgewoonten die vaak een leven lang meegaan. Gezonde voeding is belangrijk voor de groei en ontwikkeling van het jonge kind en tevens een stevig fundament voor een goede gezondheid op latere leeftijd. Een gevarieerde voeding met veel basisvoedingsmiddelen levert de waardevolle voedingsstoffen die hiervoor nodig zijn. De basis voor de toekomst De eerste levensjaren leggen de basis voor de toekomst van het kind. Voor voeding is het niet anders. Ouders spelen hierbij een cruciale rol. Uit onderzoek blijkt dat hun (voedings)gedrag bepalend is voor de voedingsgewoonten die de jonge kinderen ontwikkelen. Eenmaal aangeleerde voedingsgewoontes gaan vaak het hele leven mee (1,2). Een gevarieerde voeding met veel basisvoedingsmiddelen zoals groente, fruit, brood, vis, vlees en zuivel biedt waardevolle voedingsstoffen voor jonge kinderen. Van zo n voedingspatroon hebben ze hun hele leven profijt. Variatie is te leren Vanaf de leeftijd van 4 tot 6 maanden veranderd het menu naar een steeds gevarieerde voeding. Hoe meer smaken en consistenties de baby leert waarderen, des te groter de variatie. Nieuwe (gezonde) voedingsmiddelen worden echter niet altijd vanzelf geaccepteerd, het lichaam interpreteert ze als mogelijk schadelijk. Baby s en jonge kinderen wennen snel aan een zoete smaak, wennen aan bitter en zuur is lastiger. De introductie van fruit, maar vooral van groenten gaat daarom niet vanzelf. Uit onderzoek blijkt dat acceptatie pas optreedt nadat het nieuwe voedingsmiddel verschillende malen is aangeboden (3). Veel ouders realiseren zich niet dat de introductie van een nieuw voedingsmiddel daarom tijd en aandacht vraagt. Het Voedingscentrum adviseert om een kind ongeveer 10 keer iets te laten proeven om aan een nieuwe smaak te wennen (4). De maaltijd centraal De drie hoofdmaaltijden zijn belangrijk om een gevarieerde voeding met veel basisvoedingsmiddelen te realiseren. Het Voedingscentrum adviseert ouders om de maaltijden op vaste tijden en in rust samen met de kinderen te nuttigen. Ook de

2 2 tussendoortjes kunnen het beste op vaste momenten worden aangeboden, maar zeker niet vaker dan vier keer per dag. De recente JGZ-richtlijn (2012) Overgewicht, signalering, interventie en verwijzing besteedt eveneens aandacht aan de maaltijden en tussendoortjes (6) (zie kader). Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft onderzocht wat jonge kinderen eten (1.279 kinderen van 2-6 jaar) (5). Tussen de maaltijden door blijken kinderen meer energie binnen te krijgen dan tijdens een van de maaltijden. Alle tussendoortjes samen leveren dus meer energie (kcal) dan bijvoorbeeld het avondeten (zie figuur 1). Figuur 1: Energieverdeling over de verschillende eetmomenten van jonge kinderen (2-6 jaar) (5) 19% 22% 27% 31% ontbijt lunch avondeten tussendoor Adviezen voor preventie van overgewicht De recente JGZ richtlijn Overgewicht, signalering, interventie en verwijzing (2012) geeft onder andere adviezen ter preventie van overgewicht (6, 7). De adviezen gaan over meer bewegen, minder inactief zijn en over voeding. Hieronder de voedingsadviezen op een rij: Gezonde voeding volgens richtlijnen van het Voedingscentrum; voor een gezonde voeding die voldoende voedingsstoffen levert. Zo min mogelijk gezoete dranken gebruiken, vruchtensap aanlengen met water; minder suiker gebruiken is niet alleen van belang voor een gezond gewicht, maar ook voor een goed gebit. Elke dag ontbijten; vermindert de trek in tussendoortjes, en is goed voor de (leer)prestaties en het gezinsverband. Zo min mogelijk fastfood eten; Energierijke tussendoortjes (frequentie en portie) beperken; tussendoortjes verminderen de eetlust bij de maaltijden. De maaltijden bevatten meer waardevolle voedingsstoffen. Niet belonen met voeding of tv-kijken of kinderen straffen met onthouden van lekkernijen; eten moet geen emotionele lading krijgen, waardoor afwijkende voedingsgewoonten kunnen ontstaan, zoals overeten, voedingsaversies of bovenmatige interesse in verboden voedingsmiddelen. Eten op vaste tijden Eten en televisiekijken niet combineren; door met aandacht te eten voelt het lichaam beter wanneer het verzadigd is.

3 3 Energiebehoefte stijgt minder snel Als het kind een jaar is neemt de groeisnelheid af, de energiebehoefte stijgt daarom minder snel dan de ouders in het eerste levensjaar gewend waren. Een kind van een jaar heeft ongeveer kcal per dag nodig, dat is de helft van een volwassene (zie tabel 1). De energiebehoefte stijgt langzaam tot ongeveer driekwart van een volwassene als het kind 4 jaar is. Dit zijn gemiddelden, hoeveel energie een individueel kind of volwassene nodig heeft hangt sterk af van hun activiteitenpatroon. Jonge kinderen eten de ene dag meer dan de andere. Ouders kunnen bezorgd zijn dat hun kind niet voldoende binnenkrijgt. Het kind kan echter zelf goed aangeven hoeveel het nodig heeft. Niet de aanbevolen hoeveelheden, maar de groeicurve is de beste parameter om de kwaliteit van de voeding te beoordelen. Het uitgangspunt van het Voedingscentrum is daarom dat de ouders bepalen wat en wanneer het kind eet; het kind bepaalt zelf hoeveel het van het aangebodene eet (8). De aanbevolen hoeveelheden voor voedingsmiddelen zijn daarom bedoeld als een handvat en niet als een keurslijf, ze moeten soepel gehanteerd worden. Voor de ouders zijn de aanbevolen hoeveelheden een prettig houvast om te weten wat ongeveer normale hoeveelheden eten zijn voor hun kind. Tabel 1: Gemiddelde energiebehoefte per leeftijd (4) kcal/dag jaar 4 jaar volwassen vrouw (30 jr) Basisvoedingsmiddelen met waardevolle voedingsstoffen Basisvoedingsmiddelen leveren waardevolle voedingsstoffen. In tabel 2 staat de bijdrage van verschillende voedingsmiddelen aan de vitamine en mineraleninname van jonge kinderen. Het RIVM heeft onderzocht wat kinderen van 2-6 jaar eten en welke voedingsstoffen deze groepen levert. Hieruit blijkt dat melk en melkproducten de belangrijkste calciumbron is, maar ook een leverancier van vitamine B2 en vitamine B12 in de voeding van jonge kinderen. Tabel 2: Vitamines en mineralen in de voeding van 2-6 jarigen, Ocke MC et al, RIVM 2008 levert ( 10 % van de totale dagelijkse inname) aantal vitamines en mineralen vitamines mineralen BASISVOEDINGSMIDDELEN melk en melkproducten* 15 A, B1, B2, B6, B12, foliumzuur, C, D graanproducten** 10 B1, B6, foliumzuur, calcium, koper, magnesium, kalium, fosfor, selenium, zink koper, ijzer, magnesium, fosfor, kalium, selenium, zink vlees, vleeswaren en kip 9 A, B1, B6, B12, D ijzer, fosfor, selenium, zink fruit 7 B6, foliumzuur, C, E koper, magnesium, kalium vetten*** 3 A, D, E groente 2 A, foliumzuur NIET-BASISVOEDINGSMIDDELEN suiker en snoep**** 3 E koper, ijzer koekjes***** 2 E ijzer * ** *** **** melk en melkproducten: melk; opvolg-; peuter-; chocolademelk; (gezoete) melkdranken; yoghurt(dranken); pap; (smeer)kaas graanproducten: brood; knäcke-; krentenbrood; ontbijtgranen; pasta s vetten: boter, margarine en oliën suiker en snoep: suiker; snoep; ijs; jam; honing; stroop; limonade

4 4 Halfvolle melk belangrijke bron van voedingsstoffen Vanaf de leeftijd van 12 maanden kan een kind met de rest van het gezin mee-eten en drinken. Een gevarieerde voeding met veel basisvoedingsmiddelen levert de benodigde voedingsstoffen. Halfvolle melk en magere yoghurt leveren relatief weinig energie en zijn tegelijkertijd een goede bron van hoogwaardig eiwit en verschillende vitamines en mineralen. Het Voedingscentrum geeft dan ook aan dat vanaf de leeftijd van 12 maanden halfvolle melk in de behoeften van het kind voorziet en dat opvolgmelk en peutermelk niet (meer) nodig zijn (Voedingscentrum). Aanbevolen hoeveelheden Kinderen van een jaar hebben voldoende aan 300 ml melk en melkproducten per dag. Dat zijn in totaal twee bekertjes halfvolle melk of anderhalf bekertje en een klein schaaltje yoghurt. Als het kind ouder wordt, stijgt de behoefte tot 600 ml per dag voor kinderen vanaf 9 jaar oud (zie tabel 3). De extra calcium is op die leeftijd nodig voor de komende groeispurt. Ook na de groeispurt blijft een adequate inname van melk en melkproducten belangrijk, voor alle leeftijden. Zie de volgende pagina voor een overzicht van de aanbevelingen. Halfvolle melk De recente JGZ richtlijn Overgewicht, signalering, interventie en verwijzing (2012) geeft onder andere adviezen ter preventie van overgewicht (6, 7). De adviezen gaan over meer bewegen, minder inactief zijn en over voeding. Hieronder de voedingsadviezen op een rij: hoogwaardig eiwit voor onder andere opbouw van spieren calcium voor onder andere opbouw van botten en goed functioneren van spieren kalium voor onder andere regulatie van de vochtbalans en bloeddruk en goed functioneren van spieren en zenuwstelsel vitamine B2 voor onder andere energiestofwisseling en goed functioneren zenuwstelsel fosfor voor gezonde tanden en botten vitamine B12 voor onder andere energiestofwisseling en goed functioneren zenuwstelsel en hersenen * minimaal 15% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.

5 5 Tabel 3: Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid melk en melkproducten volgens het Voedingscentrum leeftijd ml 1-3 jaar jaar jaar 600 De wijsheid Jong geleerd, oud gedaan gaat ook op voor voeding en de smaakvoorkeuren die kinderen ontwikkelen. Het loont daarom om jonge kinderen de neutrale smaak van halfvolle melk te leren waarderen. Gesprekskaarten Voor u als professional in de Jeugdgezondheidszorg hebben we een gesprekskaart ontwikkeld over gezond eten en gezond drinken voor jonge kinderen. De gesprekskaart visualiseert wat een kind per dag ongeveer nodig heeft en kan een kapstok zijn voor een gesprek hierover met de ouder. De gesprekskaart is bedoeld voor de professional en kan niet aan ouders of anderen meegegeven worden. De gesprekskaart is op te vragen via: instituut@frieslandcampina.com en kinderen en gezond gewicht Gezond eten jij voor jou Kies voor een gezond ontbijt voor jouw dreumes voor jou voor jouw dreumes Uitgangspunt: De ouders bepalen wat en wanneer het kind eet; het kind bepaalt zelf hoeveel het eet ± 175 cm een ouder (moeder) ± 2.OOO kcal per dag jouw dreumes een kind van 1 jaar ± 77 cm ± 1.OOO kcal per dag ontbijt lunch avondeten tussendoor niet meer dan vier keer per dag sinaasappel halve sinaasappel krentebol mini krentebol dikke kaasstengel 2 soepstengels handje noten (2Og) rozijntjes (1Og)

6 Referenties 1. Scaglioni S et al., Influence of parental attitudes in the development of children eating behaviour. Br J Nutr 2008;99 Suppl 1:S Wardle J et al., Genetic and environmental determinants of children s food preferences. Br J Nutr 2008;99 Suppl 1:S Schwartz C et al., Development of healthy eating habits early in life. Review of recent evidence and selected guidelines, Appetite 2011;57(3): Voedingscentrum, 5. Ocke MC et al., Voedselconsumptiepeiling bij peuters en kleuters 2005/2006, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, RIVM Rapport , Bilthove. 6. Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, Overgewicht, signalering, interventie en verwijzing JGZ-richtlijn 7. VUMC, EMGO-instituut, afdeling Sociale Geneeskunde, Overbruggingplan voor kinderen met overgewicht loketgezondleven.nl/i-database/interventies/o/ Voedingscentrum, Voeding van zuigelingen en peuters. Uitgangspunten voor de voedingsadvisering voor kinderen van 0 jaar. Voedingsvoorlichters/Zuigelingen%20en%20peuters.pdf. Meer weten over zuivel, voeding en gezondheid? Neem contact op met: FrieslandCampina Instituut Postbus 1551, 3800 BN Amersfoort t instituut@frieslandcampina.com